30/01/2015. Niet-chemische onkruidbeheersing op verhardingen: Preventieve en curatieve methoden voor een optimaal straatbeeld?

Transcriptie

1 // Bij wijze van introductie Niet-chemische onkruidbeheersing op verhardingen: Preventieve en curatieve methoden voor een optimaal straatbeeld? Onderhoudsploeg steekt kerkhof in brand zaterdag september, u Elia Boonen: Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) Groeninnovatieforum articleid=dmf9_977&_section= &utm_source=nieuwsblad&utm_me dium=newsletter&utm_campaign=regio-nb Onkruidbeheer is en blijft zeer belangrijk: niet alles blijft toegelaten! Wetgeving mbt gebruik van pesticiden in de openbare ruimte: Vlaanderen (-) Brussels Gewest (-9) Wallonië (-9) Nederland? VISCO-project OCW-UGent (8-): Onkruidbeheersing en sensibilisering doelstelling: overzicht van de verschillende methodes (preventief en curatief) en mogelijke combinaties van methodes om onkruid te beheersen in relatie tot hun efficiëntie, kostprijs en ecologische impact inventaris van bestaande oppervlakken en indeling in klassen van onkruidgroei => richtlijnen voor een milieuvriendelijk en economisch onkruidbeheer, om te komen tot aanvaardbare onkruidgroei in relatie tot het algemeen straatbeeld Nieuwe OCW-handleiding A8/ Handleiding voor onkruidbeheersing, Steunende op onderzoeksresultaten van VIS-CO project: Richtlijnen voor een ecologisch en economisch verantwoord onkruidbeheer op verhardingen Aanvaardbare onkruidgroei in relatie tot het algemene straatbeeld Hulp bij het beslissingsproces = beslisboom Voor alle doelgroepen: Ontwerpers, architecten Beheerders (openbaar en privaat) Fabrikanten bestratingsmaterialen Uitvoerders (onderhoudsfirma s, groenaannemers, leveranciers) Beschikbaar op de website van het OCW: Overzicht presentatie (structuur handleiding) : Inleiding en context van onkruidbeheer op verhardingen : Omgeving en onkruidgroei = belangrijkste invloedfactoren voor onkruidgroei op verhardingen (en bepaling van risico op veronkruiding) : Preventieve maatregelen met: Algemene aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Materiaalkeuzen in de opbouw van de verharding (straatsteensoort, straatlaag en voegvulling) : Curatieve onkruidbestrijding: Technieken, effectiviteit, toepasbaarheid Geïntegreerde bestrijdingssystemen, milieu-impact, kosten en andere aspecten : Beslisboom voor onkruidbeheersing op verhardingen met kleinschalige elementen Hoofdstuk. Inleiding. Context van onkruidbeheer: Huidige wetgeving rond gebruik van pesticiden (vanaf // in Vlaanderen!) Gebrek aan kennis en aanbevelingen ter zake voor niet-chemische onkruidbeheersing. Basisontwerp van verharding in straatstenen:. Betonstraatstenen MET voegvulling. Weggoot/watergreppel. Straatlaag. Opsluitband. Fundering 7. Fundering en stut van schraal beton. Onderfundering 8. Geotextiel tussen onderfundering en baanbed Conclusies en vooruitzichten

2 // Basisontwerp van een verharding in straatstenen Cf. OCW Handleiding A8/9 Standaardstructuren in functie van verkeerscategorie: Hoofdstuk : Omgeving en onkruidgroei Omgevingsfactoren bepalen mee het risico op, maar ook de tolerantie voor onkruidgroei in het straatbeeld: Aanliggende groenzones, bosrijke omgeving, (on)regelmatige betreding, functie en/of toepassing, vervuiling Hypothese: Levensduur van jaar Rekening houden met belangrijkste invloedfactoren (.) Beoordeling van veronkruidingsrisico-niveau (.). Belangrijke invloedfactoren voor onkruidgroei op verhardingen: flora op verhardingen Intermezzo: Beoordeling onkruidgroei Beeldkwaliteit? Beeldscore als maat voor onkruidgroei op de verharding Op basis van gemiddelde voegbedekking en hoogte van de vegetatie: Lastig te bestrijden soorten met diverse tolerantiestrategieën tegenover betreding, hitte, droogte, Beeldkwaliteit ivm onkruidgroei op verhardingen Klasse: lettercode (bvb. CROW in NL) Score: cijfer Concept van beeldkwaliteit ivm onkruidgroei? Objectieve beoordeling van het straatbeeld Indeling in verschillende klassen naargelang prioriteit Vanuit praktische en/of politieke overwegingen Eventueel vastleggen in beleidsplannen Opvolging beeldkwaliteit via monitoring (bvb. Eco Consult) Wie moet verantwoordelijkheid nemen? BS = Bron: Eco Consult BS = BS =

3 // Invloed omgeving Lichtintensiteit: Schaduw: vnl. een- en tweejarige soorten Zonnige locaties: vnl. meerjarige soorten moeilijker te bestrijden Verband gebruiksintensiteit/voegbreedte en onkruidgroei Slechtere beeldscore bij weinig gebruikte verhardingen: Aanwezigheid van aanliggend groen Betere beeldscore bij smalle (-mm) versus intermediaire (-mm) of brede (>mm) voegen. Belangrijke invloedfactoren voor onkruidgroei op verhardingen Invloed ontwerp en/of uitvoering van de verharding: Zes afgelijnde ontwerp- en/of uitvoeringskenmerken Ontwerpkarakteristiek Locatie X Locatie Y A) Aanwezigheid aanliggend groen (groenstrook, bos, bomenrij, berm, enz.) B) Afwerking rand/boord (halve stenen, streklaag, voegbreedte, enz.) C) Verzakkingen /oneffenheden X X X O O O Niet OK: OK: Categorie A: Aanliggend groen D) Aanwezigheid obstakels (straatmeubilair, paaltjes, bushokjes, enz.) O X E) Kantopsluiting/kantsteen X O F) Goot in straatstenen aanwezig O X Niet OK: Categorie B: Randafwerking/boorden Niet OK: Categorie E: Kantsteen/kantopsluiting OK: OK:

4 // Ontwerp: Verband ontwerp/uitvoering en onkruidgroei Duidelijk verband met uitvoeringsklassen (K-K) o.b.v. meerdere ontwerpcriteria (A-F) Ontwerp/uitvoering = belangrijk! K = slecht, K = onvoldoende, K = goed, K = zeer goed. Inschatting van het veronkruidingsrisico Drie risico-niveaus: HOOG MATIG LAAG Als medebeslissingscriterium voor preventieve en curatieve maatregelen (zie beslisboom) Op basis van berekende risico-score = gewogen maat voor ontwerpkwaliteit, voegbreedte en gebruiksintensiteit Veronkruidingsrisico HOOG <, Risicoscore MATIG, -, LAAG >, Hoe hoger deze totale risicoscore, des te lager het veronkruidings-risico (= kans op onkruidgroei) voor de beschouwde verharding wordt!! Hoofdstuk. Preventieve maatregelen In ontwerp, uitvoering en bij materiaalkeuze voor bestrating rekening houden met belangrijke invloedfactoren (zie.):. Algemene aandachtspunten bij het ontwerp en de uitvoering van de verharding Komen deels terug in reeds geziene ontwerpfactoren. Materiaalkeuzes in de opbouw van de verharding Straatsteensoort, straatlaag en voegvulling. Specifieke eisen voor waterdoorlatende bestrating (WDB) Ontwerp en dimensionering + materiaalkeuze. Is straatsteenverharding absoluut noodzakelijk? Gebruiksintensiteit? Functionele eisen? Straatbeeld? Zoniet:. Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afstemming op gebruiksintensiteit: Betreding? Breedte voetpad? Marie Popelinkaai Koning Nobelplein

5 //. Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Aanliggende groenzones:. Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afwerking randen en bochten: Gepaste voegvullingen (afhankelijk van risico), keuze verhardings-type (gesloten/open, straatsteensoort), robuuste afscheiding, regelmatig gebruik controleren, voegen bijvullen, veegbeheer FOUT GOED Kapellen Gezaagde stenen Bisschopmutsen. Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Verzakkingen en onvlakheid: Gepast ontwerp en dimensionering (zie Hoofdstuk Handleiding) Halve stenen Bisschopmutsen en halve stenen. Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Kantsteen of kantopsluiting: Steeds nodig! Aanwezigheid obstakels: 7 Afmetingen in functie van de verkeersbelasting Aanliggende goot in kleinschalige elementen:. Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afstemming op toekomstig curatief beheer: Vlot machinaal onderhoud garanderen Conclusie: optimale omstandigheden voor onkruidgroei voorkomen Aanliggend groen oppassen: ingroei, overgroei en inzaai toevoer van organisch materiaal robuuste afscheiding voorzien Preventief veegbeheer: organisch materiaal als voedingsbodem grond en stuifzand wijzigen granulometrie Preventie van vervuiling In ontwerp: niveauverschillen, windstille plaatsen, enz. Na aanleg: opnieuw invoegen, intensief veegbeheer Verharding afstemmen op gebruiksintensiteit: breedte alternatieven voor verharding Kwaliteit van ontwerp/uitvoering

6 //. Materiaalkeuzes in de opbouwvan de verharding Straatsteensoort en onkruidgroei Straatsteensoort: Wensen opdrachtgever (esthetiek, comfort) Dikte bepaald door verkeerscategorie Voegbreedte, voegpercentage? Straatlaag Kwaliteit ifv verkeerscategorie Open (/D) of gesloten (/D) Filterstabiliteit Voegvulling Klassieke gebonden en innovatieve materialen Korrelparameters VOEG%,% % 7% % Impact op onkruidgroei Beschikbaarheid van ruimte, nutriënten en vocht Straatlaag en onkruidgroei Klassieke ongebonden voegvulling: Vervuilingseffect Vol% OM OPEN straatlaag (porfier /,) GESLOTEN straatlaag (kalksteen /,) Vervuilde voegvulling Zuivere voegvulling Wisselwerking met voegvullingsmateriaal en vervuilingsgraad OM = Organisch Materiaal STONEDUST DANSAND DANSAND ROMPOX -EASY IJZERSLAKKEN BIOZAND Innovatieve voegvullingsmaterialen: Vervuilingseffect Conclusies voegvullingsmaterialen Innovatieve materialen werken (meestal!) prima Werking berust op chemische samenstelling (ph, zoutgehalte) en/of technische kenmerken (beschikbaar vocht) Duurzaamheid? Klassieke materialen Meer onkruidgroei bij brede en vervuilde voegen Korrelvorm en korrelverdeling zijn van belang Vervuilde, grovere materialen scoren doorgaans beter dan fijnere (gehalte fijn <µm, fijnheidsmodulus, gehalte tussen,-mm) Korrelparameter Minimaal Aanbevolen Code volgens PTV Fractie fijn (<, mm) < % < % f / f Fractie grof (,-D mm) > % > 7 % Fijnheidsmodulus f m >, >, MF WIT ZAND % % % % % 8% Vol% Organisch Materiaal Geschiktheid voor verkeer!

7 // NB: kostprijs onkruidremmende voegvullingen? Materiaalkeuze afhankelijk van: Conclusie materiaalkeuzen Eis tot waterdoorlaatbaarheid Veronkruidingsrisico Tolerantie voor onkruidgroei Bereikbaarheid met curatieve technieken (bvb. rond obstakels) Opgenomen in beslisboom! Per ton per m², sterk afhankelijk van lokale omstandigheden, schommelingen Hoofdstuk : Curatieve onkruidbestrijding. Beschikbare niet-chemische technieken.. Thermische.. Mechanische. Effectiviteit. Toepasbaarheid. Geïntegreerde onkruidbestrijding... Milieueffecten.. Kostenanalyse. Andere aspecten Zie handleiding!. Geïntegreerde onkruidbestrijding, op basis van onderzoek op proefparking van het OCW Klassieke betonstraatstenen Drainage-openingen Verbrede voegen Poreuze betonstraatstenen Poreuze betonstraatstenen Proefparking Sterrebeek- OCW Bijdrage preventie? Welke timing? Welke techniek? Welke dosis?.. Bijdrage preventie: preventief veegbeheer Wegnemen organische vervuiling beïnvloedt bestrijdingsfrequentie Blootstellen onkruiden beïnvloedt bestrijdingseffectiviteit poetsen.. Bijdrage preventie: type bestrating Aantal behandelingen/ jaar TYPE BETONSTRAATSTEEN Verbrede voegen Drainageopeningen & Voeg% < & Voeg% > Poreus Klassiek SCENARIO : eenzijdig borstelen 9 : eenzijdig hete lucht 9 9 : eenzijdig heet water Ontwerpvoegbreedte<mm % Ontwerpvoegbreedte>mm 7 % 9 Proefparking Sterrebeek, april Voeg% % 7% %.% KLASSIEKE STRAATSTENEN POREUZE STRAATSTENEN STENEN MET BREDE STENEN MET Benodigde VOEGEN DRAINAGEOPENINGEN bestrijdingsfrequentie hangt meer/evenveel af van het type bestrating dan van de gekozen bestrijdingstechniek! 7

8 ONKRUIDBEDEKKING // Bedekking (% oppervlakte) Bedekking (% oppervlakte) Bedekking in de tijd Drainage-openingen Dagen na inzaai Poreuze stenen Dagen na inzaai.. Welke timing? Verloop veronkruiding in de tijd a.d.h.v. beeldscore-opname BESTRIJDING ED8 VERONKRUIDINGSLIMIET veegbeurt TIJD Bestrijdingsfrequentie (beurten) 7 Keuze van de veronkruidingslimiet - streefbeeldkwaliteit Jong (hergroei) weefsel is hittegevoeligst! Onkruiden uitputten vereist smalle bestrijdingsintervallen 8 7 Beeldscore 7-8 Beeldscore 9-9 Bestrijdingsfrequentie Bestrijdingsfrequentie Welke techniek? BORSTELEN HETE LUCHT HEET WATER BORSTELEN/HETE LUCHT - Bestrijdingsscenario Eenzijdig borstelen Eenzijdig Wissel hete curatieve lucht methoden 9 Eenzijdig heet water selectief af ter voorkoming van 7 Alternerend selectiedruk en verminderde 9 borstelen/hete lucht effectiviteit op lange termijn! 9 HETE LUCHT HEET WATER BRANDEN ED8 BRANDEN BRANDEN ED ED8/STRENGE LIMIET Eénzijdige toepassingen veroorzaken floraverschuivingen Paardenbloem Eénzijdige toepassingen veroorzaken floraverschuivingen, het antwoord van de onkruiden EENZIJDIG HEET WATER EENZIJDIG BRANDEN, HETE LUCHT % % GRASSEN BEHAARDE SOORTEN EENZIJDIG BORSTELEN April, na x HEET WATER selectief April, na x BRANDEN STERK VERANKERDE/ LIGGEND GROEIENDE SOORTEN 8

9 // Constant Dosscheweg eenzijdig borstelen Juli 8 Oktober Streef steeds naar een aanvaardbare effectiviteit ( ED8) Bij onvolkomen bestrijding (ten gevolge van tè lage energie-input op plantniveau) zal de energiewinst op korte termijn verloren gaan op lange termijn 8 Bestrijdingsfrequentie BRANDEN ED8 BRANDEN ED.. Welke dosis? =f(rijsnelheid)! Van kwaad naar erger ED Kijk ook eens ondergronds Toenemende energiedosis ED ED9 Geïntegreerde onkruidbestrijding: besluit Geïntegreerde bestrijding = een noodzaak! Preventieve maatregelen reduceren de noodzaak tot curatief ingrijpen Stelregels curatief beheer: Roteer onkruidbestrijdingstechnieken (hete lucht, stootbranden, IR-straling, heet water, stomen, borstelen ) en in het bijzonder werkingswijzen (mechanisch, thermisch convectief, thermisch conductief, thermisch straling), Voer regelmatig (ook tussen de thermische behandelingen door) dood organisch materiaal en afgevallen grond af! Grote weegbree na thermische behandelingen B. DE CAUWER, UGENT Laat onkruid nooit te oud of te hoog worden! =>Werk met onkruidtolerantielimieten (na te streven beeldscores)! Streef steeds naar een optimaal bestrijdingseffect (gepaste rijsnelheid, optimaal toepassingstijdstip, ) Hoofdstuk : Beslisboom voor onkruidbeheersing op verhardingen met kleinschalige elementen Op basis van alle voorgaande informatie en resultaten uit het onderzoek Als hulp bij het keuzeproces van preventieve en curatieve maatregelen voor onkruidbeheersing op halfopen verhardingen Volgt de probleemstelling in situ zo goed mogelijk zodat de gebruiker (= ontwerper, beheerder en/of uitvoerder) eenvoudig een selectie kan maken a.h.v. een aantal sleutelvragen en parameters Hoofdstructuur Beslisboom Ook apart en los van de rest van de handleiding te gebruiken (cf. geplastificeerde losbladige bijlage)! 9

10 INPUTPARAMETERS OUTPUTPARAMETERS //. Hoe keuzes te maken inzake curatieve bestrijding? Beslisboom OCW-handleiding, sleutel Duurzame curatieve, niet-chemische onkruidbeheersing op elementverhardingen met ongebonden voegen: Tabellen. achteraan Hoofdstuk van OCW-Handleiding A8/ en opgenomen in Bijlage Afhankelijk van veronkruidingsrisico (Hoog-Matig-Laag), aanvangs- en gewenst kwaliteitsbeeld (beeldscore) worden verschillende geïntegreerde bestrijdingssystemen aanbevolen per straatsteensoort en in functie van aanwezige onkruidflora <mm & Voeg% < % Curatieve onkruidbestrijding op ongebonden elementverhardingen: beslisparameters I. Straatsteensoort Ontwerpvoegbreedte<mm & Voeg% < % Ontwerpvoegbreedte>mm & Voeg% > % II. Veronkruidingsrisico Ontwerpvoegbreedte>mm & Voeg% > % III. Beeldscore bij aanvang IV Aard van de onkruidflora KLASSIEKE STRAATSTENEN POREUZE STRAATSTENEN STENEN MET BREDE VOEGEN STENEN MET DRAINAGEOPENINGEN Na te streven beeldscore? Bestrijdingsstrategie? NEN POREUZE STRAATSTENEN STENEN MET BREDE VOEGEN STENEN MET DRAINAGEOPENINGEN. Streefbeeldscore. Bestrijdingsstrategie. Bestrijdingsfrequentie Bestrijdingsfrequentie? Bestrijdingssystemen Standaard veegbeurten met afzuiging : bij aanvang en einde groeiseizoen VEGEN extensief Met afzuiging VEGEN intensief Met afzuiging BORSTELEN Met afzuiging HETE LUCHT STOOTBRANDEN Sys., : geschikt bij hoge aanvangsbeeldscores op verhardingen met smalle voegen en flora bestaande uit mossenkleed, eenjarige flora Sys. : zeer geschikt op verhardingen met uitgesproken behaarde flora Sys. : geschikt op verhardingen met flora zonder veel behaarde soorten Sys. : geschikt als borstelen uitgesloten is (bv. drainageopeningen of natuursteen) Sys., 7: ideale passe-partout, zeer geschikt op verhardingen met hoge bestrijdingsfrequenties en diverse, evenwichtige flora, onbehaarde flora en/of eenjarigen HEET WATER sel STOOM INFRAROOD VEGEN Bestrijdingssysteem, voorbeeld Systeem Uitvoeringssequentie VE-BO-HL/BR-HW/ST/IR- VE BORSTELEN HETE LUCHT BRANDEN Ideale passe-partout Zeer geschikt bij: - Hoge bestrijdingsfrequentie - Flora: divers, evenwichtig, eenjarigen HEET WATER STOMEN INFRA ROOD Herhalen VEGEN VEGEN Bestrijdingssysteem, voorbeeld Systeem Uitvoeringssequentie VE-BO-HL/BR-HW/ST/IR- VE BORSTELEN HETE LUCHT BRANDEN HEET WATER STOMEN HEET WATER STOMEN INFRA ROOD HETE LUCHT INFRA ROOD BRANDEN ste de de Herhalen VEGEN Bestrijdingsfrequentie Bestrijdingsfrequentie = aantal beurten/jaar bij optimale toepassing (d.w.z. gepaste weeromstandigheden, toepassen aan energiedosis die bovengrondse biomassa met > 8% reduceert t.o.v. onbehandelde zone, enz.) In beslisboom is deze frequentie enkel opgegeven voor de maximaal haalbare streefbeeldscore. Bij een verlaging van de streefbeeldklasse met één trap, dient de frequentie met één trap verlaagd te worden. Bestrijdingsfrequenties zijn afhankelijk van: Nagestreefde beeldscore, veronkruidingsrisico en straatsteensoort Bestrijdingssysteem (bv. intensief vegen) frequentiecategorieën: ruim interval o.a. omwille van seizoenseffecten Aantal bestrijdingsbeurten/jaar Exclusief standaardveegbeurten! Interval: Bv. beurten =>

11 // Haalbaar, maar niet aanbevolen cijfer Bestrijdingssysteem Heraanleggen/herinvoegen overwegen Leeg N.V.T. Einddoel Conclusies en vooruitzichten Onkruidbeheer(sing) begint wel degelijk bij ontwerp, materiaalkeuze en aanleg van de verharding! Denk in termen van bestrijdingsystemen (= combinaties van technieken) i.p.v. individuele methoden Burgerparticipatie! OCW Handleiding A8/, op basis van van het onderzoek = Belangrijke houvast voor eindgebruiker (ontwerper, beheerder, uitvoerder ) bij het uitwerken van een duurzaam, geïntegreerd en niet-chemisch onkruidbeheersysteem op elementverhardingen Beslisboom in bijlage van handleiding als werkinstrument voor de praktijk? => Prestatiegericht onderhoud INPUTPARAMETERS OUTPUTPARAMETERS Ontworpen op basis van verworven kennis uit onderzoek (cf. vorige slides) Aanwezige flora, aanvangsbeeldscore en veronkruidingsrisico kunnen wijzigen Input- en outputparameters jaarlijks te bepalen door iedere beheerder bij begin bestrijding in het voorjaar NEVER FORGET I can control weeds I can prevent weeds Met dank aan Ebema voor het leveren van de grasbetontegels en de betonstraatstenen Stradus voor de rasterflor bloembakken Holcim voor de levering van granulaten: funderingsmateriaal, straatlagen en diverse types voegvullingsmateriaal Romex/JGS Europe voor het bezorgen van Rompox /Jointex en Biozand voegvullingsmateriaal PF&U ApS voor de levering van Dansand Recmix voor de levering van slakkenzand Defensie voor het ter beschikking stellen van militaire testlocaties Kempeneer W. Machines, Marcel Van Dyck Belgium en Krinkels voor het uitvoeren van de behandelingen De vele medewerkers van steden en gemeenten voor hun bereidwillige medewerking IWT Vlaanderen voor de financiële steun Dank u voor uw aandacht! Vragen? Contact/Info: OCW: dr. ir. Elia Boonen 7 e.boonen@brrc.be dr. ir. Anne Beeldens 7 a.beeldens@brrc.be UGent: dr. ir. Benny De Cauwer benny.decauwer@ugent.be 9 9