Toets(opgaven) bij module Gif om op te vreten

Transcriptie

1 Toets(opgaven) bij module Gif om op te vreten Deze toets bestaat uit twee delen. In deel A bestudeer je buiten contacttijd de door C 3 uitgegeven folder PROEF! In deel B beantwoord je vragen n.a.v. PROEF! Deze toets is speciaal bestemd voor degenen die de module Gif om op te vreten hebben door gewerkt, maar ook zonder die module precies te kennen zou je de meeste vragen toch wel moeten kunnen beantwoorden. Deel A In de folder PROEF! vind je onder de titels bug, instinker, peanuts en wanted informatie over vier natuurwetenschappelijke onderwerpen. Je kunt de folder digitaal vinden op de website van C 3 : dan (bij C3 Links) PROEF aanklikken, dan klikken op PROEF! aanvragen en dan Proef!-folder digitaal bekijken. Bestudeer in ieder geval de informatie bij instinker en peanuts want daar worden in deel B van de toets vragen over gesteld. De rest van de folder mag je natuurlijk ook lezen. Misschien kun je deze activiteit opvoeren in het kader van je oriëntatie op studie en beroep? Onderstaande tekst zou je daarbij als richtsnoer kunnen gebruiken. Op de voorpagina van PROEF! word je uitgedaagd om je grenzen te verleggen en zelf met Applied Sciences dingen te ontdekken. Er staan maar liefst 14 voorbeelden genoemd die je kunt ontdekken. a. Welk voorbeeld spreekt jou het meest aan? b. Leg uit hoe of wat jouw keuze bij a te maken heeft met (toepassingen van) scheikunde of andere natuurwetenschappen = (applied) sciences. In de folder staan aan de hand van telkens vijf dezelfde vragen interviews met Sander, Sabine, Lars en Kelly die alle vier een β-opleiding hebben gevolgd. Een van de vragen is: waarom heb je voor dit vak gekozen? Lees in elk interview het antwoord dat ze op deze vraag gegeven hebben.

2 c. Welk van de antwoorden lijkt op de reden waarom jijzelf een N-profiel gekozen hebt? Als geen van de antwoorden erop lijkt moet je opschrijven waarom jij een N-profiel gekozen hebt. In de folder staan vier verwijzingen naar vier YouTube-filmpjes. d. Welke van de vier ga je bekijken als je even tijd hebt? Achterop PROEF! staan B-studies vermeld en hogescholen vermeld waar je die studies kunt volgen. e. Op welke hogeschool kun je de studie Applied science volgen? f. Welke van de genoemde B-studies zou je gaan volgen als je nú zou moeten beslissen over je vervolgstudie? Op de websites van de hogescholen kun je vinden wanneer er gelegenheid is voor meelopen, proefstuderen en bezoek aan open dagen. g. Op welke dag in 2010 is er een open dag / informatieavond op de locatie van Fontys in Eindhoven voor de studierichting Natuurwetenschappen? Toets(opgaven) bij module Gif om op te vreten

3 Deel B Opgave 1 Instinker Ter voorbereiding op deel B van deze toets heb je in de folder PROEF! de tekst bij de titel instinker bestudeerd. In die tekst wordt het woord rijpen gebruikt. Chemici gebruiken de vakterm rijpen soms wel voor de overgang van een stof van gasvormige naar vaste toestand, zonder dat de stof daartussenin vloeibaar was. 1p a. Hoe noemen chemici de rechtstreekse overgang van vaste naar gasvormige toestand? 2p b. Leg uit of in de tekst rijpen in deze vaktaalbetekenis of in een andere betekenis wordt gebruikt. Als het andere betekenis is moet je erbij vermelden wat die andere betekenis is. In de tekst bij de titel instinker staat dat de roodbacterie voor de sterke geur van Rommedoe zorgt. Ook in de film Gif om op te vreten heb je bacteriën nuttig werk zien doen. 3p c. Leg uit hoe een bacterie voor (een) sterke geur kan zorgen. In je antwoord moet verwerkt zijn wat (die) geur is of waaruit (die) geur bestaat. Opgave 2 Peanuts 1

4 Ter voorbereiding op deel B van deze toets heb je in de folder PROEF! de tekst bij de titel peanuts bestudeerd. In die tekst worden twee fossiele brandstoffen genoemd. 1p a. Noem nog een fossiele brandstof. Fossiele brandstoffen maar ook biobrandstoffen bevatten (stoffen met) element C. Bij volledige verbranding ervan ontstaat dus het broeikasgas CO 2. Toch staat in de tekst dat (het gebruik van) biobrandstof voor een verminderde CO 2 -uitstoot zorgt. 2p b. Leg uit hoe gebruik van biobrandstof (vergeleken met fossiele brandstof) voor een mindere CO 2 -toename in de atmosfeer kan zorgen. Als nadeel van biobrandstof wordt de uitstoot van lachgas genoemd en dat mag dan onschuldig klinken, het heeft een nog veel sterkere broeikaswerking dan CO 2. 1p c. Zoek de rationele naam van lachgas op en schrijf die op. Per liter blijkt lachgas infraroodstraling die door het aardoppervlak wordt uitgestraald, 300 keer beter te absorberen dan CO 2. Met behulp van de dichtheden van deze stoffen ga je kijken hoe vergelijking per gram uitpakt. De litermassa van lachgas bij een temperatuur van 0 C en een druk van 1,0 bar is 1,34 g.l -1. Voor CO 2 kun je de litermassa bij een temperatuur van 0 C en een druk van 1,0 bar afleiden uit de in BINAS-tabel 12 vermelde dichtheid. 4p d. Bereken m.b.v. de litermassa s van lachgas en CO 2 hoeveel keer 1,00 gram lachgas infraroodstraling beter absorbeert vergeleken met 1,00 gram CO 2. Je kunt de broeikaswerking van CO 2 en lachgas vergelijken per liter en per gram. 2p e. Welke van de twee eenheden liter of gram is beter bij het vergelijken van broeikaswerking? Geef een natuurwetenschappelijk argument voor je antwoord. Opgave 3 Peanuts 2

5 Ter voorbereiding op deel B van deze toets heb je in de folder PROEF! de tekst bij de titel peanuts bestudeerd. In de tekst wordt pindaolie genoemd als voorbeeld van een biobrandstof. Dat er olie in pinda s zit kun zo al merken want ze voelen een beetje vettig aan. 2p a. Bedenk een methode om de olie te scheiden van de andere vaste bestanddelen van de pinda. Schrijf die methode puntsgewijs op. Jan en Sofie doen onderzoek naar (de formule van) pindaolie. Daartoe verbranden ze 2 gram pindaolie. Om de hoeveelheden koolzuurgas en water te bepalen, die daarbij ontstaan, leiden ze de verbrandingsproducten eerst over een hygroscopische stof en daarna over natronkalk. 2p b. Geef de definitie van hygroscopische stof en leg aan de hand van die definitie uit of de hygroscopische stof gebruikt wordt om de hoeveelheid koolzuurgas of om de hoeveelheid water te bepalen. Bij de reactie blijkt 2 gram water en 6 gram koolzuurgas te ontstaan. 2p c. Beschrijf een experiment waarmee je kunt vaststellen dat in pindaolie element S ontbreekt. Jan en Sofie gaan ervan uit dat bij de volledige verbranding van pindaolie alleen water en koolzuurgas ontstaat. Daaruit kunnen ze afleiden dat pindaolie in ieder geval de elementen C en H bevat. 3p d. Leg uit of ze uit bovenstaande gegevens kunnen afleiden of pindaolie wel of niet element O bevat. In de peanutstekst wordt biobrandstof uit algen een derde generatie biobrandstof genoemd. 2p e. Leg uit waarom algen bij de derde generatie biobrandstof gerekend worden en niet bij de eerste of tweede generatie. Opgave 4 Rekenles

6 Op de voorpagina van de folder PROEF! staat als voorbeeld van Applied Sciences een duurzaam medicijn tegen parkinson. Bij de ontwikkeling van medicijnen maar ook bij de toediening ervan is kwantitatieve verwerking van gegevens van (levens) belang. Lees de eerste alinea van onderstaand artikel Arts moet op rekenles uit NRC Handelsblad van 27 oktober p a. Geef in drie significante cijfers het juiste antwoord op de vraag die aan het eind van die eerste alinea gesteld wordt. In de derde alinea kun je lezen over de rekenvaardigheden van een groep van 186 verpleegkundigen in Maastricht. De helft van de groep wist hoeveel milligram er in een microgram zaten.

7 2p b. Hoeveel milligram is één microgram? Geef je antwoord in vier significante cijfers. Het voorvoegsel micro staat ook vermeld in de tekst met de titel instinker in PROEF! Daar is sprake van een (roodbacterie-) microklimaat. 2p c. Leg uit of micro in microklimaat dezelfde betekenis heeft als in microgram. Voorbeeldantwoorden Toets(opgaven) bij module Gif om op te vreten

8 Deel B Opgave 1 Instinker 1p a. sublimeren (vervluchtigen ook goed rekenen) 2p b. Andere betekenis, want de kaas is niet gasvormig, hij is al vast. Met rijpen wordt hier bedoeld: op smaak komen. 3p c. De bacterie eet van de kaas, laat een of meer stoffen verdwijnen waarbij andere stoffen ontstaan. Minstens een van die stoffen is gasvormig en die komt in je neus terecht en die ruik je dan: geur. Opgave 2 Peanuts 1 1p a. aardgas 2p b. De CO 2 die vrijkomt bij de verbranding is eerder (via fotosynthese) uit de lucht opgenomen toen de plant (bio!) groeide. (Bij verbranding van fossiele brandstoffen komt er extra CO 2 in de lucht.) 1p c. distikstofmonooxide 4p d. (De dichtheid van CO 2 is 1,986 kg m -3 = 1,986 kg/m 3 = 1986 g/m 3 = 1986 gram per 1000 liter, dat is 1,986 g per liter, dus 1,986 g.l -1 ) 1,34 g lachgas absorbeert 300 keer zo goed als 1,986 g CO 2, dus 1,00 g lachgas absorbeert 300 keer zo goed als 1,986/1,34 = 1,48 g CO 2, dus 1,00 g lachgas absorbeert 300 x1,48 = 444 keer zo goed als 1,00 g CO 2. 2p e. Voorkeur voor liter of gram (0p), natuurwetenschappelijk argument (1p) in overeenstemming met voorkeur (1p). Voorbeelden van goede antwoorden: - (maakt niks uit) want ik kan grammen omrekenen naar liters en omgekeerd,. - (gram) want volume is temperatuur- en drukafhankelijk, hoeveelheid vaste en vloeibare brandstof wordt ook uitgedrukt in gram,. - (liter), want in de atmosfeer zit het ook per liter, Opgave 3 Peanuts 2 2p a. Bij de puntsgewijze beschrijving moeten in (uit)persen (1p) en filtreren (1p) genoemd worden 2p b. Je hebt een hygroscopische stof leren kennen als een stof die (goed en snel) met water reageert/opneemt. Dus de hygroscopische stof wordt gebruikt om de hoeveelheid water te bepalen. 2p c. Een hoeveelheid pindaolie verbranden (1p), de (gasvormige) stoffen die ontstaan door broomwater (of joodwater) leiden (1p). (Dat ontkleurt niét, dus is er géén zwaveloxide ontstaan, dus is pindaolie een stof zónder element S.) 3p d. Nee, want bij een verbranding laat je ook (stof) zuurstof verdwijnen, als er dan stoffen ontstaan met element O weet je niet of element dan afkomstig is van pindaolie of van (stof) zuurstof. (2p)

9 Ja, want je weet al dat we de hoeveelheid element O in koolzuurgas en in water kunnen bepalen, je weet (m.b.v. de wet van massabehoud) hoeveel zuurstof er wordt toegevoegd, je kunt dus berekenen of bio-ethanol wel of niet element O bevat. (3p) 2p e. Algen zijn derde generatie biobrandstof want gemaakt van/uit biomassa die door speciaal geprepareerde organismen (zoals algen) wordt voortgebracht. Niet eerste generatie want dat zijn voedselgewassen en niet tweede generatie want dat zijn resten van natuurlijke producten/gewassen. Opgave 4 Rekenles 3p a. In één milliliter zitten twintig druppels,... twintig druppels nodig per minuut., dus 1,00 ml per minuut. Een halve liter is 500 ml, dus 500 minuten, dus 5, minuten of 500/60,0 = 8,33 uur. 2p b. 1,000 μg = 0, mg (= 1, mg). 2p c. micro in microklimaat betekent (klimaat) op kleine schaal of (klimaat in een) kleine ruimte en niet hetzelfde als in micrometer (want daar betekent het 10-6 ).