Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Transcriptie

1 Ministerie van Infrastructuur en Milieu > Retouradres Postbus EX Den Haag Algemene Rekenkamer Mevrouw drs. S.J. Stuiveling Postbus EA Den Haag Datum ^3 noi^^thle^ 2LC>0 Betreft conceptrapport Waddengebied: natuurbescherming, natuurbeheer en ruimteliijke inrichting Ministerie van Infrastructuur en Milieu Plesmanweg 1-6 Den Haag Postbus EX Den Haag Contactpersoon P.J. den Besten T Ons kenmerl< IENM/BSK-2013/ Uw kenmerlc R Bijlage(n) Overzicht aanbevelingen etc. Geachte mevrouw Stuiveling, l^ede namens de Staatssecretaris van Economische Zaken reageer ik op het conceptrapport'waddengebied: natuurbescherming, natuurbeheer en ruimtelijke inrichting' van de Algemene Rekenkamer. Het onderzoek van de Rekenkamer stel ik zeer op prijs. Het is goed bruikbaar bij de verdere verbetering van het beheer van de Waddenzee. Verbetering van het beheer is waar ik met partijen prioriteit aan wil geven. Op een aantal aspecten van het rapport wil ik graag ingaan. Ik onderschrijf de conclusie van de Rekenkamer dat er geen sprake is van achteruitgang van de natuur op de Waddenzee. De Waddenzee is een uniek gebied en de bescherming van de aanwezige natuur is dan ook van groot belang. De Rekenkamer constateert echter ook dat nog geen sprake is van ontwikkeling van het natuurherstel in de Waddenzee. Dit kan ik niet geheel onderschrijven. De afgelopen jaren is hard gewerkt aan de ontwikkeling van natuurherstel in de Waddenzee. Zowel in het kader van het Waddenfonds, de Kaderrichtlijn Water, als in het Programma naar een Rijke Waddenzee wordt door veel partijen gewerkt aan projecten gericht op de ontwikkeling en verbetering van de natuur van de Waddenzee. Voorbeelden daarvan zijn het herstel van de natuurlijke functies van kwelders en het herstel van zeegrasvelden en mosselbanken. De verduurzaming van de visserij op de Waddenzee speelt hierin een belangrijke rol. Ook met het Convenant Transitie Mosselsector en Natuurherstel Waddenzee zijn belangrijke stappen gezet in het natuurherstel. De eerste resultaten van deze projecten zijn positief, maar de echte bijdrage aan het herstel van het hoogdynamische Waddengebied is pas op de lange termijn vast te stellen. Het Natura 2000 beheerplan voor de Waddenzee geeft invulling aan de doelstelling van natuurontwikkeling inclusief de monitoring daarvan. Op dit moment wordt gewerkt aan de afronding van dit Beheerplan Natura 2000, inclusief de programmering van herstelmaatregelen waar verbeterdoelen gelden. Daarnaast dragen maatregelen die voortkomen uit de Kaderrichtlijn Water bij aan het verbeteren van de waterkwaliteit. Met de Rekenkamer ben ik van mening dat er nog zeker opgaven liggen voor het natuurherstel in de Waddenzee. Ik denk onder meer aan het Eems-Dollard gebied. Pagina 1 van 3

2 herstel van habitats in de Waddenzee en herstel van de visstand. Daaraan wordt nu volop gewerkt door overheden, natuurorganisaties en bedrijfsleven. Vanuit het Waddenfonds werken de provincies aan een nieuw Uitvoeringsprogramma dat, programmatisch gericht, werkt aan de opgaven in het gebied. Een onderdeel daarvan is de uitwerking van een evaluatie- en monitoringssystematiek. Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk IENM/BSK-2013/ De Rekenkamer beveelt aan om eerst 'pas op de plaats' te maken en stil te staan bij de vraag wat, gegeven de doorgevoerde decentralisatie en de lopende discussie over de kerntaken van de Waddenprovincies en -gemeenten, precies de resterende rijksambities voor het Waddengebied zijn en welke instrumenten vanuit het Rijk worden ingezet om deze ambities te bereiken. Sinds de departementale herindeling in 2010 zijn twee ministeries, lenm en EZ, betrokken bij het Waddenzeebeleid. De taak- en verantwoordelijkheidsverdeling tussen de beide ministeries is duidelijk. Het ministerie van lenm is verantwoordelijk voor het ruimtelijk- en waterbeleid. De Staatssecretaris van EZ is verantwoordelijk voor het natuur- en visserijbeleid en de trilaterale samenwerking met Duitsland en Denemarken rond de Waddenzee. De Minister van EZ is verantwoordelijk voor het algemene bedrijvenbeleid, de mijnbouwwet en het energiebeleid. Met de Structuurvisie Waddenzee (voorheen 3^ Nota Waddenzee), Natura 2000, de Kaderrichtlijn Water, het Deltaprogramma en trilaterale agenda met Denemarken en Duitsland zijn de kaders helder. De rijksopgave vanuit de beleidskaders is om een goede afweging te maken tussen natuur en economie. Het gaat dan om het gebruik van de Waddenzee voor delfstoffenwinning, visserij, recreatie en toerisme en bereikbaarheid van de havens. Overigens zal zoals eerder aangegeven de Structuurvisie Waddenzee in 2015 worden geëvalueerd. Tegelijk met de doorgevoerde decentralisatie zijn de rollen en verantwoordelijkheden van de bij de Waddenzee betrokken partijen veranderd. Ik zie op voorhand geen aanleiding om de bestuurlijke constellatie op dit moment te herzien. Er is een belangrijke regierol weggelegd voor het Regiecollege Waddengebied (RCW), en ik wil dat ook een aantal jaren de kans geven om dat waar te maken. De Staatssecretaris en ik zijn met de Rekenkamer van mening dat de belangrijkste opgave ligt in het optimaliseren van het beheer zodat verdere stappen gezet kunnen worden naar natuurherstel en een duurzaam economisch gebruik van de Waddenzee. Met de betrokken overheden en terreinbeheerders ben ik aan het verkennen welke mogelijkheden er zijn om tot een verbeterde uitvoering en gezamenlijk beheer te komen. Dit met als achterliggend doel te komen tot een slagvaardiger, efficiënter en, voor bewoners en bedrijfsleven, transparanter beheer. Het gaat hier om beheer in brede zin: vergunningvehening, handhaving en toezicht, onderhoud, herstelmaatregelen, monitoring en voorlichting en promotie. Hierna noem ik een aantal concrete zaken in dit verband. De eerste stappen op het gebied van transparantie in de vergunningverlening hebben de staatssecretaris van EZ en ik al gezet, mede op verzoek van de Tweede Kamer. In gebieden waar de natuur een grote samenhang vertoont wordt met de verschillende terreinbeheerders gekeken hoe het beheer beter onderling kan worden afgestemd. De Staatssecretaris van EZ heeft besloten om de evaluatie van het Programma naar een Rijke Waddenzee versneld op te pakken met speciale aandacht voor verbetering van het beheer van de Waddenzee. Pagina 2 van 3

3 Ook ten aanzien van monitoring wordt nu in het kader van het Waddenfondsproject Walter gewerkt aan een betere ontsluiting en toegankelijkheid van monitoringgegevens. De opgave is dit ook te verankeren en verbinden aan de andere aspecten van beheer, zoals de resultaten van herstelmaatregelen. Op dit moment wordt vanuit het Regiecollege Waddengebied (RCW), samen met de Beheerraad, op al deze activiteiten van beheer gewerkt aan versterking van de samenhang in beheer. Ik kom in de eerste helft van 2014 met een aanpak, mede gedragen door de partners in de RCW en de Beheerraad. Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk IENM/BSK-2013/ Ik neem de door de Rekenkamer aangegeven oplossingsrichtingen voor de optimalisering van het beheer van de Waddenzee graag in ontvangst en zal deze samen met de Staatssecretaris van EZ met betrokken partijen bespreken. Het is immers van belang dat in een gebied als de Waddenzee, wat als UNESCO-gebied beschermd moet worden maar waar ook veel belangen bij elkaar komen, de vormgeving en invulling van het beheer goed aansluit bij wat er speelt in het Waddengebied. Hoogachtend, DE MINISTER VAJM INFRASTRUCTUUR EN MILIEU, mw. drstm.h. Schultz van Haegen Pagina 3 van 3

4 Overzicht van belangrijkste bevindingen, aanbevelingen en reacties (rapport ARK over Waddengebied) Hoofdconclusie Aansturing en coördinatie van natuurbeheer in Waddengebied verlopen sinds gedeeltelijke decentralisatie Waddenzeebeleid naar provincies niet optimaal. Uiteenlopende belangen worden nog steeds behartigd in afzonderlijk sectoraal beleid van betrokken vakministers. Gebrek aan coördinatie op uitvoering van Waddenbeleid in diverse sectoren heeft geleid tot versnippering van beheer. Voorbeeld Eems-Dollard: het rapport van de Rekenkamer geeft aan dat er een gebrek aan coördinatie is, zeker als het gaat om strijdige belangen. Bevindingen Natuurkwaliteit in Waddengebied is sinds jaren tachtig gelijk gebleven. Daarmee is deel van hoofddoelstelling voor Waddengebied (duurzame bescherming natuurgebied) bereikt. Maar tweede deel van hoofddoelstelling (ontwikkeling natuurgebied) is niet bereikt. Aanbevelingen Verbeter aansturing en coördinatie van Waddenzeebeleid. I^aak expliciete afweging welke minister coördinerende verantwoordelijkheid voor Wadden op zich neemt. Maak daartoe overzicht van ambities en instrumenten van zowel Rijk als regio. Wij doen vier suggesties voor praktische oplossingen: (1) Rijkswaterstaat of enkele samengevoegde onderdelen van Ministerie van EZ aanwijzen als centrale natuurbeheerder; (2) natuurbeheer in handen leggen van consortium van bestaande terreinbeheerders; (3) instellen van "regionale uitvoeringsdienst Wadden'; (4) Waddenprovincies aanwijzen als centrale natuur-beheerder. Rode draad in alle opties is dat één partij regie zou moeten voeren over het natuurbeheer. Voorstel voor reactie minister Er is sprake van een goede afstemming op Rijksniveau tussen twee ministeries. Het is belangrijk dat de relatie tussen regionale en rijksambities blijvend wordt gelegd. Het nieuwe Regiecollege Waddengebied (RCW) is voor mij het gremium waarin dit met elkaar wordt besproken. Ik wil dit nieuwe RCW een kans geven om zich de komende jaren te bewijzen, en zal hier in mijn evaluatie van de Structuurvisie Waddenzee in 2015 op terugkomen. Ik herken mij in de blijvende opgave om de organisatie van het beheer op de Waddenzee te verbeteren. Ik ben met de staatssecretaris van EZ en de partijen in de RCW aan het verkennen hoe stapsgewijs te komen tot een slagvaardiger, efficiënter en transparanter beheer met in achtneming van de bestaande verantwoordelijkheden tussen de overheden en de terreinbeheerders. Begin 2014 verwacht ik daarvoor een plan van aanpak gereed te hebben. Daarbij zal dankbaar gebruik worden gemaakt van de door de Rekenkamer geschetste opties. In mijn ogen is dit niet het geval. Het rijk beoogt met het Integraal l^anagementplan voor de Eems-Dollard juist om de nodige coördinatie tot stand te brengen en de problematiek in samenhang en met alle betrokken partijen, waaronder Duitsland, aan te pakken. Zowel in het kader van het Waddenfonds, de Kaderrichtlijn Water, het N2000-beheerplan, en het Programma naar een Rijke Waddenzee wordt door veel partijen gewerkt aan projecten gericht op de ontwikkeling en verbetering van de natuur van de Waddenzee. Voorbeelden daarvan zijn het herstel van de natuuriijke functies van kwelders en het herstel van zeegrasvelden en mosselbanken. De verduurzaming van de visserij op de Waddenzee speelt hierin een belangrijke rol. Ook met het Convenant Transitie Mosselsector en Natuurherstel Waddenzee zijn belangrijke stappen gezet in het natuurherstel.

5 5. Behoud van unieke open landschap, eveneens rijksdoel, staat onder druk door plaatsing wind-turbines en energiecentrales. Er worden in Waddengebied veel menselijke activiteiten ontplooid. Hiervoor zijn vergunningen vereist. Aanvragers hebben te maken met verschillende bevoegde gezagen die werken met uiteenlopende toetsingskaders. Gevolg: initiatiefnemers geconfronteerd met kostbaar en langdurig proces met onzekere uitkomst. In Waddengebied zijn veel beheerders actief. Zij werken niet altijd goed samen. Gevolg: afstemming en informatieuitwisseling veriopen niet goed. Beheerraad van minister van EZ heeft hierin geen verbetering kunnen brengen. Zie 2e aanbeveling bij hoofd-conclusie. Zie 2e aanbeveling bij hoofdconclusie. Deze doelstelling is relatief nieuw en voor het eerst opgenomen in de Structuurvisie Waddenzee van Het beleid van het rijk is wel degelijk gericht op bescherming van dit open landschap. De genoemde voorbeelden geven de spanning weer tussen verschillende doelen waarover van geval tot geval een goede afweging moet worden gemaakt, zo nodig inclusief een rechteriijke toetsing. Zoals ik heb aangegeven in antwoorden op vragen van de Tweede Kamer (Kamerstuk xxxx) is de verantwoordelijkheidsverdeling van het bevoegd gezag in de Waddenzee helder. Het streven naar verdere vereenvoudiging en vermindering van de bureaucratie heeft mijn volle steun, ik verwijs daarvoor naar de bedoelingen van de Omgevingswet en de instelling van Regionale Uitvoeringsdiensten. Aan meer transparantie van de vergunningveriening wordt al gewerkt, mede op verzoek van de Tweede Kamer. Het nieuwe RCW is nu doende met het opstellen van een beheeragenda, die ook input zal opleveren voor de Beheerraad die verantwoordelijk is voor de uitvoering daarvan. Alle bij beheer betrokken partijen zijn vertegenwoordigd in de beheerraad. Doordat natuurbeheer niet in één hand ligt wordt uitvoering Waddenzeebeleid niet consequent en eenduidig gemonitord en geëvalueerd. Gevolg: geen goed zicht op mate waarin rijksdoelen worden gerealiseerd. Geld uit Waddenfonds is niet ingezet in samenhang met rijksbeleid. Gevolg: scala van uiteenlopende projecten gefinancierd. Door ontbreken van evaluatie zijn bereikte effecten onbekend. Van miljoenen die in bestemd waren voor het Waddengebied is maar een klein deel direct ten goede gekomen aan natuur. Met gerichtere inzet had wellicht meer kunnen worden bereikt. Zie 2e aanbeveling bij hoofdconclusie. Zorg voor duidelijke aansluiting tussen beschikbare geldstromen en doelen Wadddenzeebeleid. Hier wordt al aan gewerkt. Dit wordt meegenomen bij de uitwerking van de 2* hoofdconclusie. Het Investeringsplan en Uitvoeringsplan Waddenfonds hebben richting gegeven aan de uitgaven van het Waddenfonds. De provincies zetten nu in op een programmatische aanpak van het Waddenfonds. De Rekenkamer stelt dat 'slechts' 20 miljoen uit het Waddenfonds is uitgegeven aan natuurprojecten in de onderzochte periode. De totale verplichtingen voor deze projecten bedragen echter veel meer, namelijk e 62,5 miljoen Recente gedeeltelijke decentralisatie Waddenzeebeleid biedt kansen op betere aansturing (natuur)beheer, monitoring en financiering, en op meer samenhang in resterende rijksambities voor Waddengebied. Twee ministers (lenm en EZ) blijven verantwoordelijk voor beleid en beheer in Waddengebied. Daarmee blijft bestuuriijke organisatie op rijksniveau complex. Coördinerende rol van Waddenprovincies voor Waddengebied neemt toe. Verbeter aansturing en coördinatie Waddenzeebeleid. Breng daartoe in kaart wat (resterende) rijksambities en - instrumenten zijn in Waddengebied. Maak expliciete afweging welke minister coördinerende verantwoordelijkheid voor Wadden op zich neemt. Betrek daarbij integraal overzicht van rijksambities en - instrumenten. Betrek in besluit over coördinerend ministerschap ook Zie antwoord op hoofdconclusie 1 Zie antwoord op hoofdconclusie 2 Zie antwoord op hoofdconclusie 1

6 lopende heroriëntatie en kerntakendiscussie van Waddenprovincies en - gemeenten.