Preek 4 e Advent Mattheus

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Preek 4 e Advent Mattheus"

Melanie de Boer
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Lieve gemeente, Vandaag hebben we een stukje uit Mattheus gelezen over de afkomst van Jezus. Het is de inleiding op het Kerstverhaal zoals Mattheus dat geeft. Een bijzondere inleiding, want deze bestaat uit een droge opsomming van namen. De eerste was de vader van nr. twee en die weer van nr. drie enzovoort. Volstrekt niet interessant zo op het eerste gezicht. Allemaal namen van mannen die vader werden. Nu heb ik intussen uit een aantal historische films wel begrepen dat het vroeger heel belangrijk was van wie je afstamde. Zeker als je koning was of een ander belangrijk figuur. Een mooie afstammingslijst daar kon je mee voor de dag komen en trots op zijn. Tegenwoordig speelt dat wat minder, maar destijds was dat toch wel wat. Misschien is dat de reden dat Mattheus met deze rij van voorouders begint. Maar er zijn een aantal bijzonderheden die opvallen en waarmee hij iets wil vertellen. Allereerst wordt Jezus niet aangekondigd als een Jood, afkomstig uit Nazareth in Galilea. Maar als een zoon van David, en een zoon van Abraham. Nu is natuurlijk iedere Jood, een zoon of dochter van Abraham, maar niet iedere Jood is een zoon of dochter van David. Dat is alleen voorbehouden aan de Messias, de gezalfde. Degene die het volk Israël zou redden uit de macht van hun vijanden en waar men op hoopte dat hij zou komen. 1

2 Vanaf het begin van zijn evangelie laat Mattheus zo duidelijk merken dat hij in Jezus van Nazareth deze Messias heeft herkend. En deze Jezus komt niet zomaar uit de lucht vallen. Hij staat niet op zichzelf, maar hij staat in een lange traditie, En dat wil Mattheus aantonen met die uitgebreide stamboom. Maar hij is niet in de archieven van de burgerlijke stand gedoken om precies die stamboom uit te pluizen en alle voorouders netjes op een rij te zetten en te noemen. Mattheus ging te rade bij het Oude Testament, de Tenach, de Joodse Bijbel. Daarom moet je dat eerste hoofdstuk van Mattheus ook niet lezen als een precieze stamboom van Jezus, maar meer als een overzicht en een samenvatting van het grote verhaal van het volk Israël, waar Jezus deel van uitmaakte. Als je die namen zo leest dan komt de geschiedenis tot leven, omdat we deze mensen kennen vanuit de verhalen die er over hen verteld zijn. Er is nog meer dat opvalt in deze stamboom bij Mattheus. Niet alleen maakt Mattheus het niet mooier dan het is, maar ook laat hij alle oneffenheden die er zijn duidelijk zien, noemt die bij de naam. Een aantal jaar geleden hebben wij op het Internet eens gezocht of we onze eigen stamboom konden vinden en bij die zoektocht kwamen we erachter dat mijn grootouders een voorkind hadden gehad, een kind van voordat ze getrouwd waren. Wij waren daar verbaasd over, want u begrijpt dat dit in de familie nooit verteld is. Dit soort dingen hield je vroeger liever geheim, onder het mom van alleen maar nette mensen. Maar dit geldt niet voor Mattheus. Hij noemt de voorouders van Jezus bij naam en toenaam. 2

3 Want in die grote mannen-stamboom komen ook een paar vrouwen voor. Vrouwen met een bijzonder verhaal, een verhaal dat ook heel veel zegt over de betrokken mannen. Want het zijn niet de aartsmoeders, Sara, Rebecca, Lea en Rachel die genoemd worden, maar het gaat om Tamar, Rachab, Ruth en Batseba. Vrouwen met een wat afwijkend verhaal. De eerste is Tamar, de moeder van Peres en Zerach. En hun vader was Juda, de 4 e zoon van Jacob. Hier wordt niet de oudste zoon van Jacob genoemd, Ruben, maar de 4 e Juda. In dat grote verhaal van Jacob en zijn zonen, het verhaal over Jozef die verkocht werd door zijn broers en die dan later hulp-farao wordt, in dat verhaal heeft uiteindelijk Juda een andere rol gespeeld dan zijn andere broers. Uiteindelijk heeft hij de verantwoordelijkheid voor zijn broers op zich genomen en die verantwoordelijkheid willen dragen. En daarom staat hij nu in de afstammingslijn van Jacob. Juda heeft drie zonen, waarvan de oudste met Tamar trouwt, zij wordt de schoondochter van Juda. Maar deze zoon sterft en vanwege het zwagerhuwelijk trouwde toen zoon nr. 2 met Tamar. Maar deze wil geen kinderen bij haar verwekken waarna ook hij sterft. Zo blijft Tamar kinderloos achter en dat betekende in die tijd een economische ramp, want een kind, een zoon, was een oudedagsvoorziening. Dan wordt Tamar door Juda vergeten, want hij wil haar niet zoon nr. 3 tot echtgenoot geven uit angst dat die ook zal sterven. 3

4 Maar zij komt op voor haar recht om een kind, een zoon te krijgen, ze gaat haar recht halen. De moraal moet wijken voor haar recht. Tamar verleidt haar schoonvader; als hoer verkleed, onherkenbaar, heeft ze gemeenschap met Juda waarna er een tweeling wordt geboren: Peres en Serach, niet één maar twee zonen. Tamar heeft haar recht gekregen. Het is een weinig verheven geschiedenis. Tamar moet alle trucs uit de kast halen om aan haar recht te komen. Het is een verhaal over bastaardkinderen en vreemdgaan. Zoals ik al zei, wij praten daar doorgaans niet zo openlijk over, want zo hoort het toch eigenlijk niet. Maar in de Bijbel wordt dit allemaal onder ogen gezien en genoemd. Dit is wat in de Bijbel het vlees wordt genoemd. En uit dit vlees zo leert het Mattheus evangelie ons, wordt de Messias verwekt. Iets dergelijks speelt ook bij Rachab. Zij zit achter een raam op de wallen van Jericho. Zij helpt de twee spionnen van Israël door hen te verstoppen voor hun achtervolgers en daardoor wordt zij uiteindelijk met haar familie gered bij de verovering van Jericho. Een andere vrouw in de rij is Batseba, de vrouw van Uria. Het is in de tijd van de grote koning David. Hij houdt van vrouwen en op een dag valt zijn oog op haar. Hij laat haar halen en ze wordt zwanger. Haar man Uria vecht aan het front en hij kan haar dus niet zwanger gemaakt hebben. Maar het moet er wel op lijken. 4

5 Uria mag een avond naar zijn vrouw maar hij is solidair met zijn wapenbroeders en blijft in de kazerne. Dus wordt hij listig uit de weg geruimd door hem op het slagveld vooraan te plaatsen, waar hij omkomt. Zo komt Batseba in het paleis terecht en zij wordt later de moeder van Salomo. Dus het koningshuis van David, die prachtige dynastie waaruit later de Messias geboren zal worden, die wordt gevestigd in moord. Gevestigd in een vrouw, die niet wordt gevraagd, maar die wordt genomen. Om dit te onderstrepen wordt zij in de lijst van Mattheus ook niet bij haar naam genoemd, maar aangeduid als de vrouw van Uria. De Bijbel in gewone taal die wij gelezen hebben zet haar naam er trouwens wel bij, maar Mattheus deed dit dus niet. De vierde vrouw die genoemd werd is Ruth, enkele generaties eerder. Zij heeft het beter getroffen. Net als bij Tamar is hier ook sprake van een zwagerhuwelijk, want Ruth is na de dood van haar man achtergebleven zonder zoon. Maar haar zwager Boaz vervult wel zijn plicht en zo wordt zij de overgrootmoeder van David. En dat terwijl zij een buitenlandse was, afkomstig uit Moab, een gehaat buurland. Stel je voor, een buitenlandse die jarenlang in armoede had geleefd, wordt één van de stammoeders van het huis van David. Zo beschrijft deze stamboom die Mattheus heeft opgeschreven wel een hele bijzondere afstamming van Jezus. Het is niet een feitelijke opsomming van wie nu precies de voorvader en de voormoeder van hem geweest is. Dat is niet waar het Mattheus om gaat. 5

6 Het gaat erom te laten zien dat Jezus als heel gewoon mens was gekomen, met een hele gewone afstamming van mensen die niets menselijks vreemd was. Hij was niet een kind uit een geweldige en keurige familie, mensen die nooit een misstap begingen, hoog boven ons verheven. Maar hij was een afstammeling van mensen die wisten hoe het leven in elkaar stak, met alle moeite en troubles die er zijn en waar nog wel eens het een en ander fout ging in de relaties,. Vlees geworden, zegt de evangelist Johannes. Echt mens. Zodat hij ook heel dicht bij echte, gewone mensen kon zijn en helemaal hun leven kon delen. Het spannendste van deze stamboom komt natuurlijk aan het einde als er staat: Jozef was de man van Maria en Maria was de moeder van Jezus. Deze hele rij met afstammingen komt uiteindelijk bij Jozef uit en die blijkt dan geen enkele rol te spelen, want hij was slechts de man van Maria. Een eeuwenlange keten van verwekkingen wordt opeens radicaal doorbroken. Als verwekker speelt Jozef geen rol. Maria, vertelt Mattheus even verderop in dit hoofdstuk, was zwanger geworden door de Heilige Geest. Wat wil Mattheus ons hiermee zeggen? De boodschap van de evangelist is dat de Messias niet door een man wordt verwekt, maar van Godswege. Door de geest en de kracht van Gods woord, de Bijbel, Tora en Profeten, vanuit die geestkracht wordt de Messias geboren. 6

7 En de Messias is een kind van Israëls geschiedenis, met alle mooie en lelijke dingen die erin waren. Dat is de boodschap van deze afstammingslijst. Eeuwen geleden hebben theologen hier het etiket maagdelijke geboorte op geplakt. Het werd vaak gebruikt om elkaar de maat te nemen: als je dat geloofde was het goed. En geloofde je dat niet meer waar bleef je dan. Maar op zich is de term maagdelijke geboorte helemaal niet zo verkeerd, want hij is prachtig en diepzinnig tegelijk. Zolang we ons niet verliezen in speculaties over allerlei biologische details tenminste. Want dan missen we precies wat Mattheus ons wil verkondigen: dat de Messias er één is van God, uit Gods geest geboren, een kind dat sprekend op zijn vader lijkt. Dat is de inleiding van Mattheus op het Kerstverhaal: er gaat een kind geboren worden, dat op God lijkt en afkomstig is uit een hele gewone familie, waar dingen wel eens fout liepen. Een mens zoals wij. En dat kunnen we vieren. Amen 7

Vergelijkbare documenten

Preek op 1e kerstdag 2013 over de vijf voormoeders van Jezus: Tamar, Rachab, Ruth, Batseba, Maria.

Preek op 1e kerstdag 2013 over de vijf voormoeders van Jezus: Tamar, Rachab, Ruth, Batseba, Maria. Vijf vrouwen, die één zal u inmiddels meer bekend zijn dan de ander. Maar in deze weken heeft u meer over