Het Nieuwlanderhek, Reconstructie van een historische entree in Alkmaar.

Transcriptie

1 Het Nieuwlanderhek, Reconstructie van een historische entree in Alkmaar. Nijverheid aan het Klein Nieuwland halverwege de 19 e eeuw, door Cornelis Springer. Het Groot Nieuwland en het Klein Nieuwland, van oudsher vol nijverheid. We kennen allemaal het Groot Nieuwland en het Klein Nieuwland. Twee smalle straten in elkaars verlengde, onderbroken door een ophaalbrug genaamd de Nieuwlanderbrug. Velen lopen of fietsen dagelijks deze route, die van de binnenstad naar Overdie, en vice versa leidt. Omdat deze route met name in het verleden zo belangrijk was, bevond zich hier veel nijverheid. Zo waren er in de jaren vijftig een fietsenwinkel, een wijnhandel, een sigarenzaak, en bevonden zich op de route diverse kroegen. Deze nijver is de laatste decennia verdwenen en heeft plaatsgemaakt voor de functie wonen. Een historische plaats. De Nieuwlanderpoort is gebouwd tijdens stadsuitbreidingen in zuidelijke richting waarbij het grote nieuwe land ontstond. Deze poort was bedoeld om bij calamiteiten het grazend vee ten zuiden van de stad snel en veilig binnenpoorts te krijgen. De oude Nieuwlanderpoort lag op de plaats waar de huidige Nieuwlanderbrug ligt. De Oudegracht was destijds de middeleeuwse stadssingel. Ten tijde van het beleg van Haarlem in 1572, werd in Alkmaar in hoog tempo de nieuwe brede singelgracht gegraven zoals we die vandaag nog kennen. Ook de Nieuwlanderpoort is toen zuidelijker herbouwd en het klein nieuw land ontstond.

2 Nieuwlanderpoort van binnen gezien. Een opening in de stadswal. Dezelfde locatie nu. Nadat in de 19e eeuw de noodzaak van stadspoorten afnam, werden deze één voor één gesloopt. Ook de Nieuwlanderpoort werd in 1809 geamoveerd zoals men dat destijds noemde. De behoefte voor een afsluitbaar hek is blijkbaar toch gebleven. De brug over de Singel werd na de sloop van de stadspoort in 1809 vernieuwd en voorzien van twee zuilen met daarop twee lantaarns. De zuilen dienden ter versteviging van een smeedijzeren hek dat open en dicht kon. Een (ouder) voorbeeld hiervan zien we terug bij de hamei van de Boompoort aan het Zeglis. Deze hamei stond bekend als het Nieuwlanderhek. De brug werd later genoemd de Popelmansbrug of Popmansbrug, vernoemd naar de Popelmanslaan. Nieuwlanderpoort anno 1789 gezien vanaf de Popelmansvaart. Dezelfde locatie nu.. De vaart is gedempt en heet Popelmanslaan.

3 Het initiatiefvoorstel: Deze omvat de reconstructie van het 19 e eeuwse Nieuwlanderhek welke stond op de Popelmansbrug. Van de Popelmansbrug met Nieuwlanderhek is merkwaardig genoeg maar één foto bekend uit Mogelijk gemaakt net voordat het hek volledig werd verwijderd. Pas na restauratie van de foto kwam dit pareltje tevoorschijn. Op de foto zijn de beweegbare delen van het hekwerk al verdwenen. Enkel de smeedijzeren zijvleugels resteren. Twee natuurstenen zuilen met geornamenteerde kapitelen flankeren de brug en zijn bekroond met twee grote lantaarns. De Popelmansbrug anno Een sfeervol plaatje. Het Nieuwlanderhek zoals het oorspronkelijk moet zijn geweest. Het Klein Nieuwland rond 1900 met een lantaarnopsteker aan het werk.

4 Waarom reconstrueren? Zes redenen: 1. Herstel van een historische route, samen met de Nieuwlanderbrug. De route die leidt over de Popelmansbrug naar de Laat, is een hele bijzondere route. Niet alleen uit oogpunt van historie maar ook qua stedelijke ontwikkeling en vernieuwing. De route leidt over de Nieuwlanderbrug. Een ophaalbrug die in 2011 is teruggebouwd nadat deze was gesloopt omwille van het Wieger-Bruin plan. Een belangrijk onderdeel van dit plan was de aanleg van een noord-zuid verbinding dwars door de binnenstad, om de bereikbaarheid van het centrum te vergroten. Dit plan werd na protesten afgeblazen maar de nieuwe brug was al voltooid. De reconstructie van de Popelmansbrug vormt samen met de Nieuwlanderbrug weer een route met een verhaal. 2. Alkmaar krijgt haar vergeten historische entree terug. Wie vanuit de Popelmanslaan de Baansingel bereikt, heeft niet het idee de binnenstad in te gaan. Met een gereconstrueerde hamei van de Popelmansbrug word je als bezoeker nieuwsgierig gemaakt. Een duidelijke landmark roept je als het ware de stad in. De brug is door de jaren heen ontdaan van zijn bouwkundige karakter en is als het ware zijn identiteit verloren. De reconstructie laat de brug weer herleven in al zijn 19 e eeuwse glorie. 3. Herbeleven van de Nieuwlanderpoort. De route Klein Nieuwland en Groot Nieuwland leidt je langs de locatie van de oude Nieuwlander stadspoort maar niets herinnert daar nu aan. Door de hamei weer terug te bouwen wordt de doorgang van de Nieuwlanderpoort weer beleefd. Dit maakt ook nieuwsgierig. Vooral als een aanvullend informatiepaneel je over deze plaats vertelt. Informatiepaneel aan de Kennemersingel. 4. Verbeteren van veilgheid door plaatsing van brugverlichting. De Popelmansbrug is onverlicht en s nachts een veelgebruikte route. Een prettige bijkomstigheid is dat het bijplaatsen van twee grote lantaarns op de zuilen bijdraagt aan een beter verlicht pad op een donker stuk brug. Dit geeft een veilig gevoel en ontmoedigt criminaliteit. De lantaarns verduidelijken ook s nachts het verlaten of binnengaan van de binnenstad.

5 5. Verfraait de stad en brengt grandeur terug. Het reconstrueren van dit oorspronkelijke bouwwerk verfraait de stad en maakt de openbare ruimte gezelliger en sfeervoller. Ook in de nacht zal het een lust voor het oog zijn om de brug te aanschouwen. Weerspiegeld in het water van de Baansingel zijn de lantaarns een mooie blikvanger. 6. Een blijk van waardering voor historisch erfgoed. Het getuigt ook van respect voor het erfgoed dat naast onderhoud, soms ook aandacht is voor herstel van een oorspronkelijk stuk Alkmaarse vroeg 19 e eeuwse geschiedenis. Alkmaar moet het hebben van toerisme en dagjesmensen. Herstel van historische elementen in de stad verhoogt de belevingswaarde. Een 3d ontwerp van het gereconstrueerde Nieuwlanderhek naar voorbeeld van het jaar Het Nieuwlanderhek geeft de binnenstad weer een entree in stijl.

6 Enkele relevante vermeldingen in het coalitieakkoord: Punt 6 cultureel erfgoed: De coalitie realiseert zich dat zij in een gemeente werkt waar veel kansen liggen. De coalitie heeft oog voor de historische binnenstad. De coalitie beschermt dit erfgoed en is bereid hiervoor extra geld uit te trekken. Punt 5 economie: De coalitie is zich ervan bewust dat Alkmaar met zijn oude historische binnenstad economisch gezien goud in handen heeft. De coalitie wil samen met de regiogemeenten het recreatieve imago van Alkmaar versterken. Punt 2 veiligheid: De coalitie is voorstander van een integraal veiligheidsbeleid, waarbij de aanpak een combinatie is van preventie en repressie. Van het beter verlichten van de Popelmansbrug, welke Overdie met de binnenstad verbindt, gaat een preventieve werking uit. Dit geeft een veiliger gevoel. De Nieuwlanderpoort op prent in 1793 afgebeeld met een houten hamei, de 18 e eeuwse voorloper van de 19 e eeuwse variant.

7 Draagvlak: Vele partijen reageren positief als het gaat om de reconstructie van dit Nieuwlanderhek. Met de Historische Vereniging Alkmaar (HVA) is contact geweest. De vereniging steunt het voorstel van harte. Omliggende buurtverenigingen hebben ook kennisgenomen van dit initiatief. Zij hebben allen het plan enthousiast begroet en willen graag meedoen in het participatieproces. De betrokken verenigingen zijn: - buurtvereniging BOS II - buurtvereniging Lyceumbuurt - buurtvereniging Landstratenkwartier Bouwkundige aspecten: De bedoeling van dit voorstel is om het Nieuwlanderhek zo natuurgetrouw mogelijk te reconstrueren naar voorbeeld van Dat betekent dat de zuilen van natuursteen worden gefabriceerd zoals ook toegepast is bij de hamei van de boompoort. Deze zuilen zijn echter veel minder geornamenteerd. De zijhekken en schoren worden ambachtelijk gesmeed en de lantaarns naar oud Alkmaars model van koper geslagen. Dit koper zal worden gecoat met een grachtengroene kleur. Draaiende gedeelten(hek) worden uit kostenoverweging weggelaten en tevens omdat daar geen afbeelding van bekend is. Wat niet bekend is kan immers niet worden gereconstrueerd. Een bijkomend voordeel is dat de huidige brug twee zijbeuken heeft van baksteen die het gewicht van de zuilen nog zonder problemen kunnen dragen. De constructie heeft de zuilen immers al ondersteund in het verleden. De voetstukken waar de zuilen op rustten, zijn nog bestaand. Elektra is op dit moment al aanwezig vanaf straatverlichting in de omgeving. Er hoeven dus geen lange kabels getrokken te worden om de brug van elektra te voorzien. Partijen als bijvoorbeeld ESPEQ zouden kunnen assisteren bij de bouw.

8 Kostenraming van de reconstructie van het Nieuwlanderhek. We hebben een kostenraming opgevraagd bij een bouwkundig bureau: Metselwerk ten behoeve van brughoofden (stelpost) Bestrating Grondwerk leidingen Natuursteen 2 kolommen Metaal/smeedwerk 2 zijvleugels en schoren (poeder coaten) Elektra, inclusief lantaarns Divers klein werk 750,00 Euro 1000,00 Euro 1250,00 Euro ,00 Euro 9.000,00 Euro 6.500,00 Euro 5.500,00 Euro Totaal kosten (raming) ,00 Euro