Bijlage 8.2: Overzicht van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten in de gemeente Bladel

Transcriptie

1 Bijlage 8.2: Overzicht van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten in de gemeente Bladel Inhoudsopgave 1. Overzicht van gebouwde rijksmonumenten Overzicht van archeologische rijksmonumenten Overzicht van gemeentelijke monumenten Overzicht van rijksbeschermde dorpsgezichten Overzicht van historische buitenplaatsen Romeinse villa van Hoogeloon tijdens de opgraving in de jaren 80 1

2 1. Overzicht van gebouwde rijksmonumenten De gegevens in dit overzicht zijn ontleend aan het Rijksmonumentenregister zoals beheerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en opgenomen in de Objecten Databank (ODB). Uit de ODB zijn alleen de volgende gegevens overgenomen: rijksmonumentnummer, straat en huisnummer en de inleiding van de redengevende omschrijving. Voor een uitgebreide (redengevende) omschrijving en waardering van het gebouwde erfgoed in de gemeente Bladel, zie de catalogus bij de gemeentelijke erfgoedkaart. Rijksnr Straat Huisnr Redengevende_Omschrijving 9576 Sniederslaan 46 Toren van de vroegere kerk van St.Petrus'Banden (welke in 1879 door een neo-gotische kerk vervangen is, die op haar beurt in 1927 afgebroken is). Bakstenen bouwwerk uit de eerste helft van de 15 e eeuw, bestaande uit drie door waterlijsten gescheiden geledingen, een van vier- tot achtkant ingesnoerde spits (vernieuwd in 1760), en met overhoekse steunberen aan de west- haakse beer aan de oostzijde en een vierkante, ten dele uitgemetselde traptoren aan de noordoostzijde. De muurvlakken zijn met spaarvelden versierd Van Dissellaan 1 Ned.Herv.Kerk. In 1820 gebouwde eenvoudige zaalkerk met gebosseerd gepleisterde voorgevel waarop een dakruiter, en met van houten roeden voorziene spitsboogvensters. Inwendig een stuczoldering, een gesneden eiken kansel. Een eenklaviers kabinetorgel van P.J. Geerkens uit Het orgel werd in 1969 gerestaureerd Europalaan 96 Huis met dwars zadeldak tussen zijtopgevels met vlechtingen. Deuromlijsting met pilasters; getande kroonlijst; gesneden bovenlicht en fronton in Empire-stijl De Hoeve 32 Mooi dorpshuis met dwars zadeldak tussen zijtopgevels waarvan de linkse evenals het dak met leien bekleed is; zesdelige schuiframen; bijgebouwtje (oorspronkelijk koetshuis) met topgevels en zadeldak. 18 e en of vroege 19 e eeuw De Hoef 2 PANDJE waarschijnlijk voormalige boerderij, zonder verdieping onder met pannen gedekt zadeldak met afhang tussen puntgevels (ged. met vlechtingen). In de voorgevel een opgeklampte deur met gesneden bovenlicht, twee 30-ruits vensters en de jaartalankers In de rechter zijgevel twee achtzijdige vensters met een wielvormige roedenverdeling De Hoef 12 Brabantse langgevelboerderij, eerste helft 19e eeuw, onder met riet en pannen gedekt wolfdak. Twee vensters met luiken en 25- ruitsschuiframen Hoofdstraat 59 Boerderij op L-vormige plattegrond; het dwars naar de weg staande gedeelte met hoge kelder, topgevel met vlechtingen en duivengaten, ontlastingsbogen over de keldervensters. Steunberen tegen de zijgevel van dit gedeelte. Ramen met kleine witte roedenverdeling Hoofdstraat 68 Rechthoekige zaalkerk met topgevel en zadeldak, vlakke pilasters en rondboogvensters met houten roeden. Inwendig stuczoldering, 17 e eeuwse eiken kansel, 18 e eeuwse koperen doopbekkenhouder. Het kerkje staat onder een bekapping met de naastgelegen pastorie op het dak waarvan een torentje staat. Het woonhuis heeft een gebosseerd witgepleisterde gevel, zesdelige schuiframen in vensters 2

3 die bekroond worden door kuiven van stucwerk. Torentje met met klok van J. de Clerck, Torenstraat 7 Kerktoren. Toren van de in 1926 afgebroken St. Pancratiuskerk. Sober bouwwerk uit omstreeks 1400, waarvan de haakse beren in de bovenste geleding versmald zijn tot door een boogfries verbonden lisenen. Vierkante traptoren aan de noordkant. Klokkenstoel met gelui bestaande uit twee klokken waarvan een van H. Petit, 1791, diam. 112 cm en een klok van J. Zeelstman, 1435, diam. 104 cm Kerkstraat 31 v.m. PASTORIE. Rechthoekig bakstenen gebouw, zonder verdieping en met hoog, pannen zadeldak. De vensters in de voorgevel zijn te weerszijden van de ingang paarsgewijs binnen rechthoekige nissen gevat en hebben zesruitsschuiframen. De middentravee van de façade is hoger opgetrokken en heeft een venster met zesruitsschuifraam, waarboven een driehoekige gevelbekroning. Houten vierkant klokketorentje op het dak. Aan de achterzijde twee naar voren springende, lagere zijvleugels onder zadeldaken met puntgevels. Klokkentorentje met klok van C. Noorden en J.A. de Grave, 1712, diam. 39 cm Molenstraat 32 Molen, een ronde bakstenen bovenkruier Dorpsstraat 3 Dorpswoning, oorspronkelijke boerderij van het Noordbrabants langgeveltype Dorpsstraat 5 Huis met dwars zadeldak tussen zijtopgevels en haaks erop klein bijgebouw eveneens onder zadeldak; schuiframen. Omstreeks De Hoeve 4 In de moderne St. Brigidakerk, welke zelf niet op de lijst wordt geplaatst een 15 e eeuwse hardstenen doopvont (thans wijwatervat), indrukwekkend 15 e eeuws houten kruisbeeld, houten beelden van Petrus en Paulus uit de 17 e eeuw, vroeg 19 e - of laat 18 e -eeuwse kruiswegstaties, olieverf op doek. Twee klokken, onderscheidenlijk in 1529 en 1530 gegoten door Jaspar Moer Hoofdstraat 42 Vrijstaande langgevelboerderij met aan de linkerzijde een aangebouwde stal, gesitueerd in de kern van het dorp. Woonhuisgedeelte uit omstreeks 1860, de stal circa 1925 alsmede enkele uitbreidingen aan de achterzijde waarbij de oorspronkelijke dakbedekking werd gewijzigd. De boerderij beschikte aanvankelijk over een kleinere rechthoekige woonhuisplattegrond en sinds de verbouwing van omstreeks 1925 over een U-vormige Akkerweg 4 De KORTGEVELBOERDERIJ 'De Geldersche Hoeve' maakt deel uit van een complex van boerderij met schuur, dat omstreeks 1910 werd gesticht in de ontginning bij de Aa of Goorloop. De boerderij staat met de nokas haaks op de ontsluitingsweg, en parallel aan de genormaliseerde beek. In 1973 is de voorstal verbouwd. Daarbij werden met name in de zuidelijke zijgevel kleine wijzigingen aangebracht Akkerweg 4 Aan de zuidoostelijke zijde van de kortgevelboerderij "De Geldersche Hoeve' staat,met de nokas parallel aan de boerderij, een SCHUUR annex VARKENSSTAL, daterende uit omstreeks Latestraat 11 De LANGGEVELBOERDERIJ Latestraat 11 dateert uit omstreeks 1875 en is gelegen aan de rand van de oude akkerbodems ten westen van Netersel. Het pand ligt op korte afstand van de openbare 3

4 weg. De nokrichting is globaal parallel aan de straat Latestraat 11 Ten zuiden van de langgevelboerderij staat, met de rooilijn dicht aan de straat, een klein KARSCHOP, daterende uit omstreeks Hoofdstraat 42 De voormalige LANGGEVELBOERDERIJ is gebouwd rond 1860 en is gesitueerd in de kern van Hoogeloon. De dakbedekking is rond 1920 gewijzigd, aan de achterzijde heeft het pand toen uitbreidingen ondergaan Hoofdstraat 52 De ST. PANCRATIUSKERK is ontworpen door architect J.H.H. van Groenendael en gebouwd in De stijl is sobere Neo-Gotiek. Deze kerk te Hoogeloon diende ter vervanging van de parochiekerk uit de vijftiende eeuw, waarvan alleen de onder Rijksbescherming staande toren resteert. Het interieur is bij een restauratie rond 1960 grijs geschilderd, vloeren en meubilering werden toen ook gewijzigd Oude Provincialeweg 34 De voormalige SMIDSE met woonhuis is gebouwd rond 1905 en bevindt zich in de kern van Hapert. Het bedrijfsgedeelte is nu in gebruik als hobbyruimte. Het woonhuis valt niet onder de bescherming ingevolge de Monumentenwet Vessemseweg 1 De voormalige ZUIVELFABRIEK ST. PANCRATIUS werd gebouwd in 1916 naar ontwerp van architect L. Kooken als een klein "Chateau d' Industrie". Het gebouw in Ambachtelijk-Traditionele stijl staat vrij en ligt markant op een kruising van wegen in de kern van Hoogeloon. In 1962 werd de fabriek gesloten. In 1978 werd de ruimte in gebruik genomen als winkel en er kwamen twee woningen in. Hierbij werden ramen en deuren grotendeels in stijl vernieuwd Kerkeneind 5 Het kleine WOONHUIS is rond 1860 gebouwd en het staat aan een driehoekig pleintje in Casteren. Het woonhuis is rond 1985 gerestaureerd Sniederslaan 48 Aan de noordelijke zijde van de globaal oost-west getraceerde Sniederslaan staat, aan een ondiep kerkplein, de R.K. St. Petrus Bandenkerk. Het niet-basilicale kerkgebouw, dat met de lengte-as haaks op de straat is gelegen, werd onder architectuur van J.H.H. van Groenendael in opdracht van pastoor M. Simkens in 1926 gebouwd in Eclectische stijl, waarbij voornamelijk Neo-Romaanse en Neo- Gotische stijlelementen zijn toegepast. In 1990 is een in stijl aangepaste verbindingsgang tussen kerk en aan de oostelijke zijde gesitueerde pastorie gebouwd. Zowel deze gang als de pastorie en het in de kerk gesitueerde orgel (1939) vallen buiten de bescherming Industrieweg 3 Ten zuidwesten van de kom van Bladel staat, aan de zuidelijke zijde van de Industrieweg, de voormalige coöperatieve STOOMZUIVELFABRIEK 'Sint Isidorus', bestaande uit een reeks oostwest gerichte gebouwen: een kantoorgebouw met achterliggende produktiehal (1), een toren met waterreservoir, door tussenleden met de overige gebouwen verbonden (2), en het voormalige ketelhuis met fabrieksschoorsteen (3). Het geheel is opgetrokken in een stijl met traditionele elementen (kantelen, vlechtingen, nokruiters, lisenen, jaarankers) en in 1916 gebouwd naar plannen uit 1915 van de Eindhovense architect L.J.P. Kooken. AD1. Aan de westelijke en zuidelijke zijde van het fabriekscomplex van de voormalige stoomzuivelfabriek Sint Isidorus staat het voormalige KANTOORGEBOUW met PRODUKTIEHAL, daterende 4

5 uit 1916 en gebouwd onder architectuur van L.J.P. Kooken. In stijl vertoont het gebouw traditionele elementen. Het onderkelderde eenlaags gebouw heeft een L-vormige plattegrond, die door de aanbouw (omstreeks 1988) van de nieuwe bedrijfshal aan de zuidelijke zijde niet duidelijk herkenbaar meer is. AD2. De centraal in het fabriekscomplex van de voormalige zuivelfabriek Sint Isidorus staande TOREN onttrekt met de twee gekanteelde TUSSENLEDEN de achterliggende produktiehal (1) aan het zicht. De toren telde oorspronkelijk drie geledingen en werd gedekt door een schilddak met tuile-du-nord pannen. De toren is in 1916 gebouwd naar een ontwerp van L.J.P. Kooken. Sedert omstreeks 1930 is de toren met een geleding verhoogd en van een platdak voorzien. AD3. Aan de westelijke zijde van het fabriekscomplex van de voormalige zuivelfabriek Sint Isidorus staat het voormalige KETELHUIS met FABRIEKSSCHOORSTEEN, gebouwd in 1916 naar een ontwerp van L.J.P. Kooken. In 1988 is het ketelhuis gerestaureerd, waarbij het westelijke spaarveld in de noordelijke gevel, dat omwille van de vervanging van ketels in het verleden was uitgebroken, is teruggebracht Sniederslaan 8 Aan de noordelijke zijde van de globaal oost-west getraceerde Sniederslaan staat, met de nok parallel aan de straat, het voormalige WOONHUIS annex ATELIER van de Bladelse schilder Jozef Gindra. Het pand dateert uit omstreeks Omstreeks 1985 heeft een verbouwing plaats gevonden, waarbij de oostelijke hal werd vernieuwd en de voordeur ter plaatse van een moderne luifel is voorzien Neterselseweg 15 Aan de oostelijke zijde van de noord-zuid getraceerde Neterselseweg staat, met de nokas haaks op de weg, een KORTGEVELBOERDERIJ uit omstreeks 1925, opgetrokken uit betonstenen. Ten zuidoosten van de boerderij staat een schuur op globaal rechthoekige plattegrond. Omstreeks 1950 is tegen de zuidelijke gevel van de boerderij een haakse eenlaags uitbouw onder plat dak gerealiseerd Bredasebaan 20 De KOP-ROMPBOERDERIJ Bredasebaan 20 werd in 1937 in opdracht van de Maatschappij van Welstand gebouwd, naar een ontwerp van architect J.W. Dielis. De boerderij met grote veestal ligt op korte afstand van de doorgaande Bredasebaan, met de nokas haaks op de weg, in zuidwest-noordoostelijke richting. In 1969 is de gevelindeling van het bedrijfsgedeelte enigszins gewijzigd. Thans fungeert het pand als woonhuis en kaasboerderij Oude 48 tekst volgt. Provincialeweg Ir. Mettropweg 5 Eind 1940 richt de Duitse luchtmacht een gebied op de Landschotse heide in als haven. Omliggende gemeenten als Hoogeloon, Vessem en De Beersen krijgen van de Bauleitung Luftwaffe Eindhoven eind oktober 1940 bericht van de aanleg van dit oefenterrein dat zowel vanaf vliegbasis Eindhoven als dat van Gilze gebruikt zal gaan worden. Aangegeven wordt waar mensen in het geheel niet mogen komen; d.w.z. een flink gebied gelegen binnen de gemeenten Vessem, De Beersen en Hoogeloon 5

6 2. Overzicht van archeologische rijksmonumenten Bladel (Gemeente Bladel) Bladel Monumentnr. 263 Rijksnr CAA 57A-005 Coördinaten x y Toponiem ACHTERSTE HOEF; GROOT TERKOOIJEN Complextype 1 Grafheuvelveld Datering 1 stijd Begin periode 1 stijd: v. Chr. Eind periode 1 stijd: v. Chr. Omschrijving In het CAA is er sprake van een groep van 4 i.p.v. 3 heuvels, waarvan de individuele Coördinaten paren allen binnen het monument vallen. CAA 57AN-8. Literatuur BEEX, G Archeologisch overzicht van de gemeente Bladel. (p. 56)., in: Brabants Heem 17 Opmerkingen Casteren (Gemeente Bladel) Casteren Monumentnr. 640 Rijksnr CAA 51C-003 Coördinaten x y Toponiem DE VLOED; CASTERSE DIJK; GALGEVELDEN Complextype 1 Grafveld Datering 1 Romeinse tijd Begin periode 1 Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Eind periode 1 Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Omschrijving Betreft het Z deel van een door weg in tweeën gedeelde site; N deel ingevoerd onder monument nr Er is sprake van `veel scherven en o.a. fragment basaltlava' (rapport Ode). Kan ook op een nederzetting duiden. Interpretatie `grafveld' is gebaseerd op brief Panken waarin sprake is van groot aantal onbeschadigde vondsten. Gemeentenr. komt niet overeen met nr. bij afd. Bescherming (12). CAA 26 6Z, 27Z, 6

7 28Z. Mogelijk 123Z. Booronderzoek vanwege AMR uit te voeren in 2001, week 27. Literatuur Beex, G Archeologisch overzicht van de gemeente Hoogeloon c.a.. pp , in: Brabants Heem 16 BEEX, G Roman Finds in North Brabant (pp ),, in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 23 Klok, R.H.J Enkele kanttekeningen bij de bescherming van archeologische monumenten in Noord-Brabant ( ), in: Brabantse Oudheden Casteren Monumentnr Rijksnr CAA 51C-048 Coördinaten x y Toponiem De Vloed; Casterse Dijk; Galgevelden Complextype 1 Grafveld Datering 1 Romeinse tijd Begin periode 1 Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Eind periode 1 Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Omschrijving Terrein met sporen van begraving (grafveld) uit de Romeinse tijd. Betreft het N deel van een door een weg in tweeën gedeelde site; Z deel is ingevoerd onder monument nr Opmerking: voor beschrijving, documentatie en inspecties zie monument nr Literatuur Beex, G Archeologisch overzicht van de gemeente Hoogeloon c.a.. pp , in: Brabants Heem 16 BEEX, G Roman Finds in North Brabant (pp ),, in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 23 Klok, R.H.J Enkele kanttekeningen bij de bescherming van archeologische monumenten in Noord-Brabant ( ), in: Brabantse Oudheden Hapert (Gemeente Bladel) Hapert Monumentnr. 644 Rijksnr CAA 57A-004 Coördinaten x y Toponiem HEESTERD; DE PANBERG Complextype 1 Urnenveld Datering 1 IJzertijd Begin periode 1 IJzertijd: v. Chr. Eind periode 1 IJzertijd: v. Chr. 7

8 Omschrijving Literatuur Opmerkingen Terrein met sporen van begraving (urnenveld) uit de IJzertijd. In 1949 werden scherven en crematieresten aangetroffen in een geploegde brandgang. De exacte begrenzingen van het grafveld zijn onbekend. Volgens een rapportje van Ode na een veldbezoek "lijkt wettelijke bescherming niet langer noodzakelijk"; dit vanwege aantasting. In het kader van het AMR-project werden in maart 2003 enkele profielkuiltjes gegraven. De vindplaats ligt op een flauwe zandrug die min of meer NNW-ZZO is georiënteerd en die in de noordelijke helft van het monument grotendeels samenvalt met de flank van een dekzandplateau, dat hier in oostelijke richting sterk afhelt naar een enkele meters lager gelegen terreindeel. Naar aanleiding van de resultaten van het AMR-project heeft de AMC besloten de omvang van de wettelijke bescherming terug te brengen tot de huidige staat. Voor nadere informatie zie Livelink en/of dossier. BEEX, G Archeologisch overzicht van de gem. Hoogeloon. pp , in: BH Datema, R.R Inspectierapport Staatsbosbeheer Regio Zuidoost- Brabant /Limburg, in: Rapport Stichting Archeologische Monumentenwacht Nederland Het urnenveld - en dat kan ook uit de vondsten op de brandgang worden afgeleid - heeft veel aan waarde ingeboet door het grondverzet dat hier heeft plaatsgehad en door het latere gebruik als bos. Niettemin kunnen op een diepte van cm nog sporen (resten van begravingen, randstructuren) bewaard zijn gebleven. Hapert Monumentnr Rijksnr CAA 51C-001 Coördinaten x y Toponiem CASTERSE DIJK Bewoning Complextype 1 Nederzetting Datering 1 Romeinse tijd Begin periode 1 Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Eind periode 1 Romeinse tijd: 12 v. Chr na Chr. Omschrijving Het gemeentenr. komt niet overeen met nr. bij de afd. Bescherming (10). Onder meer steenbouw. Mogelijk 3e-4e eeuw (afgaande op muntvondsten). CAA 43Z. Terrein met sporen van bewoning uit de Romeinse tijd. In september 1939 werden bij het rooien van het dennenbos op 'de krommen hoek' 2598 bronzen munten uit de 3e en 4e eeuw na Chr. gevonden. Naar aanleiding van deze vondst is het terrein in 1950 verkend door Knippenberg, die er veel steenpuin en stukken Romeinse dakpan aantrof. Na het ploegen in 1963 heeft Beex ter plaatse opnieuw veel Romeins bouwmateriaal en scherven gevonden. Het resterende deel beslaat de vrij hooggelegen, oostelijke zone van een groot perceel dat aan de westzijde grenst aan het riviertje de Beerze. In het kader van het AMR-project is het terrein van 5 tot 7 december 2001 onderzocht door middel van proefsleuven en een aantal boringen. Voor nadere informatie zie Livelink en/of dossier. Een oppervlakteverkenning leverde geen aanwijzingen op voor het bestaan van archeologische sporen in de ondergrond. Resten van Romeinse steenbouw 8

9 Literatuur Opmerkingen zouden herkenbaar moeten zijn geweest en de aanwezigheid ervan werd dan ook uitgesloten. Toch werd in de eerste opgravingsput een houten gebouwtje, vermoedelijk daterend uit de Romeinse tijd blootgelegd (Waarneming 52140). Meer naar het zuiden werden nog enkele grondsporen, bestaande uit een greppel en een kuil, opgetekend. Aan de noordzijde van een andere put, die over het midden van het monument was gegraven, bleken zich drie vrij grote kuilen te bevinden met een diepte van circa 30 cm en een zeer donkere, houtskoolrijke vulling op de bodem. elijk rozerode verkleuringen langs de onderzijde duiden op een sterke verhitting van het onderliggende zand. Boringen in het stukje bos aan de zuidzijde toonden aan dat de bovenste 40 cm is verstoord; vermoedelijk is ook hier ooit geploegd. Een stuk van zo'n 13 x 20 meter in de zuidwestelijke hoek is afgegraven voor de aanleg van een gedeeltelijk ondergronds reservoir. De Romeinse vondsten die de aanleiding vormden tot de wettelijke bescherming van het terrein lijken geheel te zijn opgeruimd bij de aanleg en latere uitbreidingen van het waterzuiveringscomplex en/of bij het ontzanden van het perceel dat eerder deel uitmaakte van het monument. Omdat er een restwaarde in de vorm van bewoningssporen is aangetoond, bleef de status van het monument ongewijzigd. Het werk is stilgelegd en Baac gaat de schade opnemen (rapportage volgt nog.) De voornoemde strook wordt/is weer dichtgegooid. De leiding is vervolgens in overleg met ROB 3 meter onder het monument doorgeboord, in hetzelfde trace. De gemeente (05-10) en het waterschap (26-9) zijn schriftelijk op de hoogte gebracht van de begane overtreding (zie reactie in Livelink). BOERSMA, J.S De Romeinse muntvondsten in de provincie Noord- Brabant., in: Munt- en Penningkunde 50 KNIPPENBERG, W.H.TH Muntvondsten: Romeinse munten uit Hapert (pp ),, in: Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 39 Klok, R.H.J Enkele kanttekeningen bij de bescherming van archeologische monumenten in Noord-Brabant ( ), in: Brabantse Oudheden Evers, J.H Muntvondst Hapert, in: Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 56/57 Zadoks-Josephus Jitta, A.N Muntvondst 1939 Hapert (aankoop KMP), in: De Geuzenpenning 3 In 1971 bleek een groot gedeelte van het monument te zijn afgegraven voor zandwinning; het betreft het perceel ten noorden van de oorspronkelijke vindplaats van Romeinse bewoningssporen. Op het ontzandde terrein werd door Roymans opnieuw veel Romeins bouwmateriaal gevonden, hoofdzakelijk dakpanfragmenten en aardewerk. Als gevolg van de afgraving (aanvang 1965) werd de bescherming van dit gedeelte van het monument opgeheven. Op september 2006 bereikte de ROB het bericht dat tijdens werkzaamheden in het kader van de aanleg van een persleiding riool RWZI archeologische sporen waren blootgelegd (overtreding Monumentenwet). De overtreding bleek te zijn begaan door het waterschap: strook grond verwijderd en drain gelegd t.b.v. leiding, circa 3 meter van de weg en parallel daaraan. Hapert Monumentnr Rijksnr CAA 57A-001 Coördinaten x y

10 Toponiem DE WITRIJT; HAPERTSCHE HEIDE Complextype 1 Urnenveld Datering 1 stijd Begin periode 1 stijd laat: v. Chr. Eind periode 1 IJzertijd: v. Chr. Thema 2 Complextype 2 Urnenveld Datering 2 IJzertijd Begin periode 2 stijd laat: v. Chr. Eind periode 2 IJzertijd: v. Chr. Thema 3 Complextype 3 Urnenveld Datering 3 IJzertijd Begin periode 3 stijd laat: v. Chr. Eind periode 3 IJzertijd: v. Chr. Thema 4 Complextype 4 Urnenveld Datering 4 stijd Begin periode 4 stijd laat: v. Chr. Eind periode 4 IJzertijd: v. Chr. Thema 5 Bewoning Complextype 5 Nederzetting Datering 5 Mesolithicum Begin periode 5 Mesolithicum: v. Chr. Eind periode 5 Mesolithicum: v. Chr. Omschrijving CAA 57AN-15,22. Urnenveld: bij ploegen bos groot aantal urnen geraakt, waaronder waarschijnlijk 1 situla. Mesolithicum: verspreid vuursteenafval op een zandpad. Literatuur Beex, G Archeologisch overzicht van de gemeente Hoogeloon c.a.. pp , in: Brabants Heem 16 Beex, G Archeologische Nieuws kol. * , in: Nieuwsbulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond Datema, R.R Inspectierapport Staatsbosbeheer Regio Zuidoost- Brabant/Limburg, in: Rapport Stichting Archeologische Monumentenwacht Nederland Hapert Monumentnr Rijksnr CAA 57A-002 Coördinaten x y Toponiem HAPERTSCHE HEIDE; BREDASCHE BAAN Bewoning Complextype 1 Nederzetting Datering 1 Mesolithicum Begin periode 1 Mesolithicum: v. Chr. Eind periode 1 Mesolithicum: v. Chr. Thema 2 10

11 Complextype 2 Datering 2 Begin periode 2 Eind periode 2 Omschrijving Literatuur Urnenveld IJzertijd IJzertijd: v. Chr. IJzertijd: v. Chr. Binnen het beschermde terrein liggen verscheidene vindplaatsen van MESO vuursteen, waaronder concentraties. Het CAA bevat geen informatie over een IJZ grafveld en/of nederzetting. Volgens CMA daarentegen is dat de reden voor bescherming en is er sprake van een hoge mate van gaafheid. Er zou een opgraving hebben plaatsgevonden.? CAA 57AN-10, 51. Zie ook CAA top. kaart 57A. Beex, G Archeologisch nieuws, in: Bulletin van de (Koninklijke) Nederlandse Oudheidkundige Bond Datema, R.R Inspectierapport Staatsbosbeheer Regio Zuidoost- Brabant/Limburg, in: Rapport Stichting Archeologische Monumentenwacht Nederland Hoogeloon (Gemeente Bladel) Hoogeloon Monumentnr. 633 Rijksnr CAA 51C-006 Coördinaten x y Toponiem DE ZWARTENBERG Complextype 1 Grafheuvel Datering 1 stijd Begin periode 1 stijd midden B: v. Chr. Eind periode 1 stijd midden B: v. Chr. Omschrijving Het gemeentenr. komt niet overeen met nr. bij afd. Bescherming (15). CAA 8Z. Terrein met sporen van begraving (grafheuvel) uit de bronstijd. De tumulus meet zo'n 18 meter in doorsnede en heeft een hoogte van circa 1.40 meter. Op geringe afstand wordt de centrale ophoging omgeven door een ruim 4 meter brede ringwal, waaromheen zich een 3 meter brede ringsloot bevindt. De middellijn van het gehele monument bedraagt ongeveer 44 meter. Beex stelde in 1963 dat het om de grootste tot dan bekende ringwalgrafheuvel van het land ging. Het grafmonument heeft meerdere 'gebruiksmomenten' gekend (Theunissen 1999). Hij werd (compleet met ringwal en -sloot) opgeworpen in de Midden-stijd A. In de half dichtgeraakte ringsloot werd enige tijd later een paalkrans geplaatst. Kort daarna richtte men een kleine palen annex op; onder 3 van deze palen werden crematieresten begraven. Rondom top van de heuvel werd een kringgreppel aangelegd ('urnenvelden-periode'). In 1846 werd de tumulus door Panken onderzocht. Het primaire graf, dat een bronzen beitel bevatte, werd daarbij geheel vernield. De heuvel is in 1950 (opnieuw) onderzocht (Brunsting) en vervolgens gerestaureerd (ROB), met toevoeging van een ronde paalzetting (annex) aan de noordoostzijde en de kringgreppel rond de top. Aan de zuidkant bevinden zich enkele (dierlijke) vergravingen. 11

12 Literatuur Opmerkingen In het kader van het AMR-project is de heuvel op 4 november 2003 bezocht. Voor nadere informatie zie Livelink en/of dossier. PANKEN, P.N Voorchristelijke begraafplaatsen in de heiden te Bergeik,Riethoven,Veldhoven,Steensel,Knegsel,Oerle,Wintelre,Hapert en Luiks=Gestel., in: Hermans, C.R., Bijdragen tot de geschiedenis, oudheden, letteren, statistiek en beeldende kunsten der provincie Noord-Brabant, dl. I & II. HERMANS, C.R (p ; Pl. XXI, No. 12)., in: Noordbrabantse Oudheden XXX 1950 xxx. pp , in: BROB THEUNISSEN, L. 1999, in: Midden-stijd samenlevingen in het zuiden van de Lage Landen, een evaluatie van het begrip " Hilversumcultuur". onbekend 1950 Hoogeloon, de "Zwarte berg", in: Jaarverslag van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 1950 Over de grafheuvel loopt een uitgesleten pad van ongeveer een halve meter breed, waardoor de top is aangetast. Grafheuvel Zwartenberg bij Hoogeloon. Hoogeloon Monumentnr. 635 Rijksnr CAA 51C-005 Coördinaten x y Toponiem HONSHOEF Complextype 1 Urnenveld 12

13 Datering 1 IJzertijd Begin periode 1 IJzertijd: v. Chr. Eind periode 1 IJzertijd: v. Chr. Omschrijving CAA 13Z. Het gemeentenr. komt niet overeen met nr. bij afd. Bescherming (14). Monument bij afd. Bescherming is maar half zo groot als op kaart CMA. Terrein met sporen van begraving (urnenveld) uit de ijzertijd. In 1951 werden bij een zandafgraving op de Hon(d)shoef enige urnen met crematieresten gevonden. Op een akker net ten zuiden daarvan werd toen na het ploegen scherven gevonden. In 1963 heeft Beex het terrein bezocht en de vondsten bekeken; volgens hem ging het om materiaal uit de Late stijd of de IJzertijd. Omdat het terrein waar de urnen gevonden waren al ontzand was, werd alleen het andere terrein beschermd. dat terrein heeft een omvang van ca. 40x100 m. De percelen ten oosten van het monument zijn na 1960 voor een gedeelte afgegraven. Omdat dit gebied toen intensief bebost was en er nauwelijks hoogteverschillen waren, kon Beex moeilijk vaststellen waar de grenzen van het urnenveld zouden liggen. De vraag is of die scherven ook afkomstig zijn uit een urnenveld en niet uit een nederzetting. Het grafveld strekt zich uit op een flauwe dekzandrug ten noordwesten van een lager gebied dat wellicht een voormalig beekdal representeert. De bodemgesteldheid betreft zand. De dikte van de bouwvoor is cm en de archeologische sporen liggen direct onder de bouwvoor. In 2003 zijn een aantal kijkgaatjes gegraven. Op grond van de verspreiding van het vondstmateriaal en reliëf ter plaatse is het aannemelijk dat het grafveld correspondeert met een flauwe terreinwelving. Naar aanleiding van het veldbezoek dat plaats vond op 13 maart 2003 in het kader van het AMRproject, heeft de AMC besloten de omvang van het monument terug te brengen naar de huidige omvang, in overeenstemming met de kadastrale situatie. Voor nadere informatie zie Livelink en/of dossier. Literatuur Beex, G Een urnenveldje te Hoogeloon, in: Brabants Heem 22 Hoogeloon Monumentnr. 637 Rijksnr CAA 51C-004 Coördinaten x y Toponiem TORENSTRAAT/OUDE TOREN Religie Complextype 1 Kerk Datering 1 Middeleeuwen Begin periode 1 Middeleeuwen: na Chr. Eind periode 1 Middeleeuwen: na Chr. Omschrijving Toren staat nog overeind CAA 18Z. gemeentenr. komt niet overeen met nr. bij afd. Bescherming (13). Literatuur GEMEENTE Bladel Hoogeloon 13

14 Monumentnr. 642 Rijksnr CAA 51C-002 Coördinaten x y Toponiem LEMEL Complextype 1 Grafheuvelveld Datering 1 Neolithicum Begin periode 1 Neolithicum: v. Chr. Eind periode 1 stijd: v. Chr. Thema 2 Complextype 2 Grafheuvelveld Datering 2 stijd Begin periode 2 Neolithicum: v. Chr. Eind periode 2 stijd: v. Chr. Thema 3 Complextype 3 Urnenveld Datering 3 IJzertijd Begin periode 3 IJzertijd: v. Chr. Eind periode 3 IJzertijd: v. Chr. Omschrijving CAA 46Z, 47Z, 48Z. gemeentenr. komt niet overeen met nr. bij afd. Bescherming (11). Volgens rapport RAAP zouden er 3 grafheuvels liggen, terwijl er op de akker ook ROM materiaal wordt gevonden. In 1960 is er opgegraven door Modderman, in 1984 (?) door Slofstra. Laatstgenoemde trof grondsporen aan. Gedeeltelijk verstoord door boomkwekerij en aspergeteelt. In 2 graf- heuvels diepe kuilen in centrum Literatuur Modderman, P.J.R Een polychroom versierde pot uit Bergeijk, Noord- Brabant (p. 550)., in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 10/11 Beex, G Archeologisch overzicht van de gemeente Hoogeloon c.a., in: Brabants Heem 16 MODDERMAN, P.J.R xxx pp , in: BROB VERWERS, W.J.H Hoogeloon c.a. Pag. 54., in: Archeologische. Kroniek van Noord-Brabant Ode, O. en H.F.A. Haarhuis 1999 Voorstudie Actualisering Archeologisch Monumentenbestand (VAAM); realistische en optimale kostenramingen op basis van een steekproef, in: RAAP -rapport (Regionaal Archeologisch Archiverings Project, Amsterdam) 453 Roymans, N Een eenzame wrijfschaalstempel uit Hoogeloon, in: Brabants Heem 26 Datema, R.R. & M.G.J. Grievink 2002, in: Beschrijving van de bestaande toestand van 50 monumenten op particulier terrein in Noord-Brabant. [locatie rapport: archief RACM] Netersel (Gemeente Bladel) Netersel Monumentnr. 261 Rijksnr

15 CAA 51C-010 Coördinaten x y Toponiem CAROLUS SIMPLEXPLEIN Religie Complextype 1 Kapel Datering 1 Middeleeuwen Begin periode 1 Middeleeuwen laat: na Chr. Eind periode 1 Middeleeuwen laat: na Chr. Thema 2 Bewoning Complextype 2 Moated site/ versterkt huis Datering 2 Middeleeuwen Begin periode 2 Middeleeuwen laat: na Chr. Eind periode 2 Middeleeuwen laat: na Chr. Omschrijving 14e eeuw. Ter plaatse bevinden zich de overblijfselen van de oude parochiekerk van Netersel (waarschijnlijk meerdere fasen). Terrein omsloten door gracht. Monument wordt omringd door een attentiegebied (A2). CA A 7Z. gemeentenr. komt niet overeen met nr. bij afd. Bescherming (1). Literatuur THEUWS, F Middeleeuwse parochiecentra in de Kempen (p , met name p )., in: Het Kempenprojekt 3. De middeleeuwen centraal (Bijdragen tot de studie van het Brabantse heem deel 33). HOLWERDA, J.H xxx, in: OMROL ROYMANS, N.G.A.M. 1979, in: Op zoek naar villa Pladella. VREENEGOOR, E. 1990, in: Archeologisch en historisch- geografisch onderzoek te Bladel. Scriptie IPP. Hermans, C.R Noord-Brabantse Oudheden, in: Werken van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant 10 Netersel Monumentnr. 270 Rijksnr CAA 51C-011 Coördinaten x y Toponiem BREDASE BAAN Bewoning Complextype 1 Nederzetting Datering 1 Mesolithicum Begin periode 1 Mesolithicum: v. Chr. Eind periode 1 Mesolithicum: v. Chr. Omschrijving CAA 131Z, 122Z, 124Z. gemeentenr. komt niet overeen met nr. bij afd. Bescherming (6). Op dekzandrug naast een ven. Enkele concentraties. Vondsten gedaan op zandweg. Geploegd Literatuur BEEX, G. 1966, in: Bulletin van de (Koninklijke) Nederlandse Oudheidkundige 15

16 Bond Arts, N. en J. Deeben 1977 Een Laat-Mesolithische nederzetting bij het Steenven te Netersel (gemeente Bladel c.a.), in: Brabantse Oudheden, opgedragen aan G. Beex bij zijn 65ste verjaardag Mesolithische werktuigen gevonden bij het Steenven in Netersel. 16

17 3. Overzicht van gemeentelijke monumenten Adres naam Functie Start Bleijenhoek 12;12 Bladel Dubbel woonhuis 1825 Bossingel 4 Bladel Luchtwachttoren 1950 Bredasebaan 20 Bladel Kortgevelboerderij 1937 Bredasebaan 23 Bladel Langhuisboerderij en schuur 1700 Burg. Goossensstraat Bladel Twee woonhuisblokken 0 Burg. v. Houdtplein 22 en Mariahof 2-14 Bladel Voormalig klooster 0 De Hoef 19 Boerderij 0 De Hoeve 4 Netersel Boerderij 0 De Hoeve 6 Netersel Pastorie 1932 De Lei 15 Woonhuis 0 Dijkstraat 2 Hoogeloon Langgevelboerderij 1800 Dorpsstraat 24 Woning 0 Dorpstraat 7 Woonhuis 0 Driehuis 7 Casteren Boerderij 1798 Franse Hoef 11 Bladel Schuur 1934 Ganzestraat 25 Hapert Kapel 1954 Heistraat 3 Casteren Langgevelboerderij 1850 Helleneind 1 Bladel Woonhuis 1800 Helleneind 11 Woonhuis 1934 Helleneind 24 Bladel Woonhuis 1800 Hoofdstraat 1 Hoogeloon Langgevelboerderij 1850 Hoofdstraat 45 Hoogeloon Woonhuis 1915 Hoofdstraat 49 Hoogeloon Woonhuis 1902 Hoofdstraat 56 Hoogeloon Woonhuis;Cafe 1880 Hoogcasteren 10 Hoogeloon Langgevelboerderij 1925 Hoogcasteren t.o. 17 Schuur/boerderij 18e eeuw Hoogcasteren tussen 23 en 25 Hoogeloon Schuur 0 Hoogcasterseweg 3 Hoogeloon Kapel 1940 Hoogeind 1 Casteren Langgevelboerderij 1935 Hoogeind 12 Casteren Woning/boerderij 1e kwart 19e eeuw Hoogeind 5 Woonhuis 0 Industrieweg 3 Bladel Stoomzuivelfabriek 1916 Ir. Mettropweg 5 Hoogeloon Bunker 0 Kerkeneind 5 Casteren Landarbeidershuis 1860 Kerkstraat 1 Hapert Pastorie 1930 Kerkstraat 29 Casteren RK Pastorie 1880 Kerkstraat 3 Hapert RK Kerk 1926 Kerkstraat 31 Casteren RK Kerk

18 Landrop 9 Woonhuis/Boerderij 0 Latestraat 12 Netersel Langgevelboerderij 1778 Latestraat 14 Netersel Langgevelboerderij 1700 Molenweg ong. Bladel Wegkapel 1968 Molenweg ong. Bladel Wegkapel 1968 Muggenhool 1 Woonhuis 1933 Muggenhool ong. Bladel Bedrijfsgebouw 1952 Neterselseweg 10 Bladel Langgevelboerderij 1927 Neterselseweg 7 Bladel Langgevelboerderij 1800 Oude Provincialeweg 48 Hapert Woonhuis 1935 Oude Provincialeweg 69 Hapert Woonhuis 1935 Oude Provincialeweg 83 Hapert Tramstation 1900 Sniederslaan 46a;48 Bladel Pastorie 1865 Sniederslaan 50 Bladel Woonhuis 1903 Sniederslaan 51 Bladel Schoolgebouw 1913 Sniederslaan 54 Bladel Woonhuis 1900 Sniederslaan 67 Bladel Woonhuis 1920 Sniederslaan 73 Bladel Woonhuis 1900 Sniederslaan Bladel Woonhuizen 1950 Sniederslaan 89 t/m 99 Bladel Woonhuizen 1919 Ten Vorsel 3 Boerderij 0 Van Dissellaan 20 Bladel Woonhuis 1928 Van Dissellaan 25;27 Bladel Dubbel woonhuis 1800 Vessemseweg 7a Hoogeloon Woonhuis 1915 Zwartakkers 16 Woonhuis 0 18

19 4. Overzicht van rijksbeschermde dorpsgezichten Vooralsnog ontbreken deze in Bladel. 19

20 5. Overzicht van historische buitenplaatsen Deze ontbreken vooralsnog in Bladel. 20