Infotainment en serieus nieuws: de effecten op politiek vertrouwen gemeten in een experiment

Transcriptie

1 Infotainment en serieus nieuws: de effecten op politiek vertrouwen gemeten in een experiment Niels Hosman Universiteit van Amsterdam Scriptiebegeleider: Prof. dr. Wouter van der Brug Tweede lezer: Dr. Armen Hakhverdian 1

2 Inhoudsopgave INLEIDING 3 THEORIE EN HYPOTHESE 4 Recente ontwikkelingen in de media Infotainment, serieuze nieuwsprogramma s en politiek vertrouwen Invloed van infotainment programma s en serieuze nieuwsprogramma s op politiek vertrouwen Invloed nieuwsprogramma s en opleiding op politiek vertrouwen Hypothese METHODE EN OPERATIONALISATIE 10 DATA-ANALYSE 14 Gemiddelden van onderzochte groepen Invloed media op politiek vertrouwen Invloed media op belangrijkheid stemmen Interactie-effecten CONCLUSIE EN DISCUSSIE 20 LITERATUURLIJST 23 APPENDIX 27 2

3 Inleiding De afgelopen decennia hebben televisieprogramma s zoals De Wereld Draait Door en Pauw & Witteman een groot bereik in de Nederlandse televisiewereld gekregen. Dagelijks kijkt een groot aantal mensen naar deze programma s. Dergelijke programma s worden omschreven als infotainment, een verbastering van informatie en entertainment. In de literatuur is een debat gaande over wat nu precies het effect van infotainment op burgers is (o.a. Elenbaas & De Vreese, 2008; Lebril et al, 2013). Enerzijds wordt gedacht dat het bij kan dragen aan het begrijpelijk maken van politiek nieuws (Baum, 2003a; 2003b; 2005; Norris, 2000). Anderzijds wordt in de literatuur beargumenteerd dat infotainment juist zorgt voor een cynische houding van de burgers jegens politiek (Baumgartner & Morris, 2006; Elenbaas & De Vreese, 2008). In deze studie wordt onderzocht wat de invloed van infotainment is op politiek vertrouwen, in het bijzonder vertrouwen in politici. Daarnaast zal ook de invloed van een serieus nieuwsprogramma op politiek vertrouwen worden gemeten. In dit onderzoek wordt onderzocht of infotainment zorgt voor meer politiek vertrouwen dan een serieus nieuwsprogramma. Het doel van het onderzoek is daarom om de volgende onderzoeksvraag te beantwoorden: - In hoeverre zorgen infotainment programma s voor meer politiek vertrouwen bij burgers dan serieuze nieuwsprogramma s? Deze studie levert een onderscheidende bijdrage aan de literatuur door deze onderzoeksvraag op een originele manier te onderzoeken via een experiment. In deze studie gaat het daadwerkelijk over het effect van televisieprogramma s op politiek vertrouwen. Dat komt doordat de respondenten in het experiment random een fragment uit een televisieprogramma te zien krijgen (zie methode en operationalisatie). Respondenten zijn mogelijk normaliter geen kijkers van de geselecteerde programma s. De random toewijzing van de respondenten aan een bepaald televisieprogramma zorgt er voor dat de invloed van televisieprogramma s op politiek vertrouwen als causaal mechanisme wordt onderzocht. Het gaat daarbij dus verder dan het meten van politiek vertrouwen van mensen die naar bepaalde programma s kijken. Aan de hand van het experiment zal een antwoord worden gegeven op de hoofdvraag. Op die manier is het origineel en tegelijkertijd een sterke manier om theorie van andere onderzoekers te testen. De uitkomsten van dit onderzoek wijzen in de richting van een interactie-effect tussen het type televisieprogramma en opleidingsniveau op politiek vertrouwen. 3

4 De rapportage van het experiment en de uitkomsten daarvan worden in dit artikel in vier delen gepresenteerd. Het eerste deel van het artikel bestaat uit theorie. Daar worden eerst de recente ontwikkelingen in de media uiteengezet. Daarna volgen de beschrijvingen van de concepten infotainment en serieuze nieuwsprogramma s. Het theoretisch kader zal zich verder toespitsen op de vraag hoe die concepten zich verhouden tot politiek vertrouwen. Daarbij komt ook de relatie tussen opleidingsniveau en politiek vertrouwen aan bod. Vervolgens wordt de hypothese van dit onderzoek geïntroduceerd. In het tweede deel van het artikel zal nader worden ingegaan op de methode en operationalisatie. In dat deel wordt uitgelegd hoe het experiment is vormgegeven en afgenomen. Het derde deel van het artikel vindt de dataanalyse plaats. Verschillende effecten van het zien van televisieprogramma s, infotainment en een serieuze nieuwsprogramma, op politiek vertrouwen worden aan de hand van lineaire regressie analyses besproken. Het vierde deel van het artikel ten slotte bestaat uit de conclusie en discussie op basis van de resultaten. Daarin wordt teruggegrepen op de theorie en hypothese om tot een algemene conclusie te komen. Het onderzoek wordt in de discussie geëvalueerd, waarna kansen voor vervolgonderzoek worden gepresenteerd. Theorie en hypothese Recente ontwikkelingen in de media De afgelopen decennia hebben de media een grote transformatie ondergaan. Deze veranderingen kernmerken zich door een nieuwe benadering van de media ten opzichte van het publiek en politici (Brants, 2012: 20). Na de ontzuiling was er een evenwicht van communicatie en consumptie van informatie. Er bestond een goede relatie tussen politiek, media en publiek wat zorgde voor tevredenheid onder alle partijen. Brants stelt dat deze onderlinge relatie niet per se zorgde voor kritische journalistiek, maar het droeg wel bij aan een respectvolle verhouding tussen journalisten, politici en consumenten. Hij ontdekt dat journalisten en media in verschillende opzichten zijn veranderd in de afgelopen tien jaar (Brants, 2012: 22 23). De belangrijkste worden in dit theoretisch kader besproken. Ten eerste stelt Brants dat de media zich meer zijn gaan richten op de behoeftes van de consument. Dit zou onder andere te maken hebben met de daling in het aantal mensen dat gebonden is aan een omroep en/of krant. Het heeft gezorgd voor een verandering in de aanpak van media. De gevolgen van de veranderingen in de media betekenen volgens Brants dat er geen sprake meer is van een aanbodmarkt waarbij omroepen en kranten bepalen wat de consument leest en kijkt. Hij ziet nu eerder een vraagmarkt, waarin de media voorzien in de behoefte van de consument (Brants, 2012: 23). De media doen van alles om de aandacht van 4

5 de kijker te trekken ten faveure van de kijkcijfers. Om interessante televisie te maken ziet men geregeld verslaggevers voor dichte deuren staan in Den Haag. Zij hopen de kijker op die manier spektakel te bieden, terwijl er maar mondjesmaat daadwerkelijk interessante dingen gebeuren. Ten tweede heeft technologie er voor gezorgd dat consumenten de laatste jaren meer toegang hebben tot het nieuws (Brants, 2012: 23). Via nieuwe platforms zoals Twitter, Facebook en YouTube hebben consumenten veel alternatieven voor de traditionele media. In dit nieuwe tijdperk zijn het de consumenten die ook zelf bepalen wanneer zij zich bezig houden met het nieuws. Hetzelfde geldt voor het gebruik van de traditionele media zoals televisie en de krant. Consumenten kunnen zich op de door hen gewenste tijdstippen tot het nieuws wenden via onder andere interactieve televisie, uitzendinggemist en het terugkijken van krantenartikelen via internet. Ten derde constateert Brants dat er een kentering heeft plaatsgevonden in de berichtgeving over politiek nieuws op televisie (Brants, 2012: 23). Hij stelt dat er vandaag de dag minder actualiteitenrubrieken zijn waarbij er strikt op het nieuws wordt ingegaan. Daarvoor in de plaats zijn er meer talkshows gekomen die niet alleen het politiek nieuws bespreken, maar zich tevens richten op de laatste ontwikkelingen op tal van andere meer luchtigere onderwerpen. Naast het serieuze nieuws zal het genre infotainment in dit artikel uitgebreid aan bod komen. Infotainment, serieuze nieuwsprogramma s en politiek vertrouwen Zoals Brants (2012) al aangeeft kenmerkt het televisielandschap van de afgelopen tien jaar zich door een vermindering in actualiteitenprogramma s waarin strikt op het nieuws wordt ingegaan en een toename in het aantal talkshows die veel uiteenlopende onderwerpen de revue laten passeren. Voor dit onderzoek zijn serieuze nieuwsprogramma s en infotainment programma s cruciaal. Zij worden hieronder besproken in dit theoretisch kader. Infotainment zorgt er voor dat de lijn tussen entertainment en informatieoverdracht steeds waziger wordt (Brants, 1998: 327). In dat geval gaat het er om dat een entertainmentprogramma informatieve elementen heeft of dat een informatief programma een hoge mate van entertainment bezit. Deze trend is over komen waaien vanuit de Verenigde Staten. Daar moet de kijker niet alleen worden geïnformeerd over bepaalde zaken, maar tevens moet zij worden vermaakt. Veel televisieprogramma s hebben deze combinatie van informatieoverdracht en entertainment als structuur. Dit is bedoeld om interessant te zijn en te blijven voor de kijker en deze langer vast te kunnen houden (Kooijman, 2010). 5

6 Wetenschappers zien ook steeds meer infotainment terug op de Nederlandse televisie (Kooijman, 2010; Van Santen & Vliegenthart, 2013: 418). In programma s zoals De Wereld Draait Door en Pauw & Witteman gaan politici steeds vaker in discussie met andere tafelgasten die niet onder de politici gerekend kunnen worden. Dat betekent dat politici zich in talkshows vaker bemoeien met zaken die niet over politiek gaan en dat niet-politieke tafelgasten zich inmengen in discussies over politiek. Onder wetenschappers is er echter geen duidelijke overeenstemming over wat infotainment nu precies is (Lebril et al, 2013: 106). Sommigen letten bij het omschrijven van het begrip infotainment vooral op de inhoud van bepaalde programma s (Sparks, 2000; Pfetch, 1996), terwijl anderen zich meer richten op de setting waarin een boodschap wordt overgebracht (Brants, 1998; Brants & Neijens, 1998). Wanneer is er dan sprake van een infotainment programma en wanneer kan een programma onder de serieuze nieuwsprogramma s worden onderverdeeld? De definities die Van Santen en Vliegenthart (2013) gebruiken voor infotainment en serieuze nieuwsprogramma s dienen als leidraad voor dit onderzoek. Zij zien een serieus nieuwsprogramma als een programma waarin alleen informatie wordt overgedragen op de kijker. Het gaat daarbij om een programma waar de informatieoverdracht op een zakelijke manier plaatsvindt (Van Santen & Vliegenthart, 2013: 404). Enkele voorbeelden van dergelijke programma s zijn Buitenhof, Nova en Het Wekelijkse Gesprek met de Minister- President (Van Santen & Vliegenthart, 2013: 418). Daarnaast omschrijven Van Santen en Vliegenthart een infotainment programma als een programma waarbij (politieke) informatieoverdracht en entertainment worden gecombineerd (Van Santen & Vliegenthart, 2013: 405). Brants spreekt in zijn onderzoek over drie kenmerken van infotainment programma s (Brants, 1998: 227; Brants & Neijens, 1998: ). Die drie kenmerken kunnen een infotainment programma onderscheiden van een serieus nieuwsprogramma. Ten eerste kan een bepaalde politieke boodschap kenmerkend zijn voor een infotainment programma. Hierbij kan men denken aan de personalisering van politiek. Daarvan is sprake als het privéleven van een politicus onderwerp van gesprek is in plaats van de bespreking van inhoudelijke standpunten. Ten tweede kan de stijl van een programma het infotainment karakter onthullen (Brants, 1998: 227). The Daily show van Jon Stewart en Pownews zijn voorbeelden van infotainment programma s waarin (vooral) de stijl zorgt voor infotainment (Baumgartner & Morris, 2006). De stijl van een programma is infotainment als politieke onderwerpen met amusement en satire worden gepresenteerd. Ten derde kan de setting aangeven of er sprake is van infotainment of een serieus nieuwsprogramma (Brants, 1998: 227). De meest in het oog springende voorbeelden van een 6

7 programma waarbij de setting duidt op infotainment zijn Barend & Van Dorp en De Wereld Draait Door (Van Santen & Vliegenthart, 2013: 418). Deze derde en laatstgenoemde categorie, infotainment door een meer ontspannen setting dan bij een serieus nieuwsprogramma, is voor dit onderzoek het meest belangrijk. De videofragmenten in mijn experiment zijn namelijk op basis van de setting geselecteerd (daarover later meer in de methode en operationalisatie). Het gaat dus niet om de boodschap die er in wordt verkondigd noch om de stijl. Door te focussen op de setting van een programma kan er een goede vergelijking worden gemaakt tussen het effect van een serieus nieuwsprogramma en een infotainment programma op politiek vertrouwen. Maar wat wordt er in dit onderzoek precies met politiek vertrouwen bedoeld? Politiek vertrouwen kan namelijk op allerlei aspecten van politiek betrekking hebben (Bovens & Wille, 2011: 22). Gaat het om vertrouwen in instituties, personen of de democratie als geheel? In dit onderzoek wordt politiek vertrouwen toegespitst op het vertrouwen in personen. Daarbij gaat het om de mate waarin respondenten vertrouwen hebben in politici. Met behulp van enkele variabelen die zijn afgeleid uit het Nationaal Kiezersonderzoek zijn er stellingen opgesteld die het politiek vertrouwen kunnen meten (NKO, 2012) (zie methode en operationalisatie). Om te kijken of er sprake is van politiek vertrouwen in democratische waarden wordt er ook onderzocht in hoeverre men stemmen bij verkiezingen belangrijk vindt in een democratie. Daarmee ligt de focus in dit onderzoek dus op twee varianten van politiek vertrouwen: vertrouwen in politici (als belangrijkste afhankelijke variabele) en vertrouwen in democratische waarden. Invloed van infotainment programma s en serieuze nieuwsprogramma s op politiek vertrouwen Nu is uitgelegd in welke opzichten infotainment programma s en serieuze programma s verschillen zullen de effecten van beide type programma s worden besproken. In diverse onderzoeken worden de effecten van infotainment programma s en serieuze nieuwsprogramma s op uiteenlopende manieren belicht. Uit sommige onderzoeken blijkt dat infotainment zorgt voor politiek cynisme onder de kijkers (Elenbaas & De Vreese, 2008; Mutz & Reeves, 2005). Er wordt verondersteld dat men minder politiek vertrouwen zou krijgen door het kijken naar infotainment programma s (Baukes & Boomgaarden, 2012: 1). Dat komt onder meer voort uit de schandalen die worden gepresenteerd, televisieprogramma s die uit zijn op sensatie en door de personalisering van de politiek (Adam & Maier, 2010; Patterson, 2000). Met personalisering van de politiek wordt bedoeld dat politiek nieuws steeds 7

8 meer gaat over het privéleven en charisma van politiek leiders in plaats van nieuws over inhoudelijke standpunten en uitkomsten van een debat. In andere onderzoeken wordt juist beweerd dat serieus nieuws en infotainment goed is voor de democratie en politiek (Brants, 1998). Volgens Baum kan infotainment er voor zorgen dat politici zich als sympathiek persoon neerzetten, waardoor politici aardiger worden gevonden door de kijkers (Baum, 2005). Het gevolg daarvan is dat het politiek vertrouwen stijgt door de sympathie van politici of door sympathieke berichten over politici. Evenals bij infotainment programma s kennen serieuze nieuwsprogramma s ook zowel positieve als negatieve effecten. Enerzijds wordt er beargumenteerd dat serieuze nieuwsprogramma s voornamelijk zorgen voor een vermindering in politiek vertrouwen (Cappella, 2002). Kleinnijenhuis et al. (2006) hebben onderzoek gedaan naar het effect van negatief nieuws op politiek vertrouwen. Zij concluderen dat negatief nieuws leidt tot dalend vertrouwen in politieke leiders. Dat komt doordat de politieke berichtgeving in dergelijke programma s zakelijk en (vaak) negatief is (Mangum, 2011: 591; Moy & Scheufele, 2000: 745; Patterson, 1993). Deze bevinding ondersteunt de opvatting van de theorie die beter bekend staat als de media malaise theorie. Het centrale uitgangspunt van deze theorie is dat mediaberichten vrijwel altijd negatief zijn over politiek, omdat de negatieve berichtgeving vaak de meeste nieuwswaarde heeft (Casero-Ripollés & López-Rabadán, 2013: 861; Moeller & De Vreese, 2013: 313; Robinson, 1976). Dat negatief nieuws de meeste nieuwswaarde heeft geldt overigens ook voor het meeste andere nieuws dat niet over politiek gaat. Serieuze nieuwsprogramma s zorgen zodoende voor een laag politiek vertrouwen. Anderzijds wijst onderzoek van Norris (2000) uit dat nieuwsprogramma s het politiek vertrouwen van kijkers verhoogt. Hieronder wordt nader ingegaan op het mechanisme dat Norris aankaart, die ik in combinatie bestudeer met opleiding. In mijn onderzoek wordt de hypothese mede aan de hand van haar argumentatie opgesteld en getoetst. Invloed nieuwsprogramma s en opleiding op politiek vertrouwen Welk effect hebben de nieuwsprogramma s dan op verschillende groepen mensen? In dit onderzoek zal naast het onderzoeken van het effect van de nieuwsprogramma s op politiek vertrouwen van respondenten ook worden gekeken naar een interactie-effect van de nieuwsprogramma s gecombineerd met het opleidingsniveau van respondenten. Welke groep respondenten krijgt meer of minder politiek vertrouwen door welk type programma? Norris (2000) en Avery (2009: ) stellen dat nieuws in z n algemeenheid een positief effect kan hebben op politiek vertrouwen. Als men geïnteresseerd is in politiek zal 8

9 men eerder op zoek gaan naar de laatste politieke berichtgeving dan wanneer men in politieke zin ongeïnteresseerd is. Dit lijkt in eerste instantie op het intrappen van een open deur, maar achter deze gedachtegang zit een mechanisme dat wijst op een vicieuze cirkel. Politiek bewuste en geïnteresseerde mensen krijgen volgens Norris (2000) en Avery (2009: ) meer politiek vertrouwen na het zien van een nieuwsprogramma. Voor politiek ongeïnteresseerden werkt dit mechanisme niet. Zij hebben vaak al een afkeer tegen politiek en mijden serieuze politieke nieuwsprogramma s om die reden. Vaak kijken zij echter wel naar infotainment programma s (Baum, 2003b: 177; Holtz-Bacha, 1990). De groep politiek ongeïnteresseerden bestaat voor een groot deel uit laagopgeleiden (Baum, 2003b: 177). Als infotainment programma s politieke onderwerpen bespreken kan de groep politiek ongeïnteresseerden en vaak laagopgeleiden daarom ook worden bereikt met politieke onderwerpen. Politici weten zichzelf in infotainment programma s vaak op een sympathieke manier te profileren. Daarom blijft de groep die in eerste instantie ongeïnteresseerd is in politiek eerder hangen dan bij serieuze nieuwsprogramma s waar het er vooral negatief en serieus aan toe gaat (Baum, 2003a; 2003b: 177; 2005: 214). Op die manier bereiken infotainment programma s een groot publiek en worden minder politiek geïnteresseerden, waarvan het grote deel laagopgeleid is, toch op de hoogte gehouden van politiek (Newton, 1999). Om terug te keren naar het argument van Avery (2009) en Norris (2000), die argumenteren dat men meer politiek vertrouwen krijgt door het volgen van politiek nieuws, kan worden gesteld dat ook laagopgeleiden door het volgen van politiek nieuws meer politiek vertrouwen krijgen. Zowel hoog- als laagopgeleiden krijgen dus meer politiek vertrouwen door infotainment programma s. Daarnaast kan men stellen dat hoogopgeleiden eveneens door het kijken naar serieuze nieuwsprogramma s een hoge mate van politiek vertrouwen krijgen (Baum, 2003: 177). Daarmee heeft infotainment aan de ene kant een positief effect op alle opleidingsniveaus, terwijl aan de andere kant een serieus nieuwsprogramma louter een positief effect heeft op hoogopgeleiden. Hypothese In dit onderzoek wordt getracht de invloed van een infotainment programma en een serieus nieuwsprogramma op politiek vertrouwen te testen. Daarbij bouwt deze studie voort op de studies van Baum (2003a; 2003b; 2005), Norris (2000) en Avery (2009). Mijn verwachting is dat zowel infotainment programma s als serieuze nieuwsprogramma s een positief effect hebben op het politiek vertrouwen van de kijker. Daarbij verwacht ik dat infotainment programma s een groter positief effect op politiek vertrouwen hebben dan serieuze 9

10 nieuwsprogramma s. Dit verwacht ik vanwege de veronderstelling dat het politiek vertrouwen van zowel hoog als laagopgeleiden positief reageert op infotainment programma s, terwijl bij serieus nieuws slechts een positief effect te verwachten is op politiek vertrouwen bij de groep van hoogopgeleiden. Deze verwachtingen is verwoord in de volgende hypothese: - Hypothese: De respondenten in het experiment krijgen door een infotainment programma meer politiek vertrouwen dan door een serieus nieuwsprogramma. Met behulp van deze hypothese zal de centrale onderzoeksvraag worden beantwoord in hoeverre infotainment programma s voor meer politiek vertrouwen zorgen bij de burgers dan serieuze nieuwsprogramma s. Methode en operationalisatie Om de hypothese te testen en de invloed van een serieus nieuwsprogramma en een infotainment programma op politiek vertrouwen te meten is er voor deze scriptie een experiment opgezet. Dit is een interessante methode om te bekijken in hoeverre de nieuwsprogramma s daadwerkelijk invloed hebben op het politiek vertrouwen van de respondenten. Voor het experiment zijn drie groepen respondenten nodig. Elke groep krijgt na het toedienen van prikkels een vragenlijst voorgelegd. Het geven van prikkels aan de groepen respondenten wil zeggen dat twee van de drie groepen een verschillend videofragment te zien krijgen alvorens zij de vragenlijst invullen. Groep 1 krijgt voor het invullen van het survey een videofragment te zien van Het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President. Dat videofragment wordt in dit onderzoek beschouwd als een fragment uit een serieus nieuwsprogramma. Groep 2 krijgt voorafgaand aan het survey een videofragment te zien van Pauw & Witteman. Dat videofragment representeert in dit onderzoek een infotainment programma. Groep 3 dient als controlegroep en de respondenten in deze groep krijgen geen prikkel toegediend. Zij vullen alleen de vragenlijst in. In totaal hebben 131 respondenten verdeeld over de drie groepen de vragenlijst ingevuld. De respondenten zijn tussen de 18 en 74 jaar. De gemiddelde leeftijd is 36 jaar. Het grootste deel van de respondenten heeft gestemd bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen (maart jl.), namelijk 81,7 procent. Dat percentage ligt hoger dan het landelijke percentage, want dat bedroeg slechts 53,8 procent (NOS, 2014). Het stemgedrag van de respondenten is als volgt verdeeld: 36 respondenten stemden D66 (27,5%), 30 respondenten stemden op de 10

11 PvdA (22,9%), 16 respondenten stemden GroenLinks (12,2%), 13 respondenten stemden op een lokale partij (9,9%), 7 respondenten stemden VVD (5,3%), 3 respondenten stemden op de SP (2,3%), 1 respondent stemde CDA (0,8%) en 1 respondent stemde blanco (0,8%). Aan het experiment doen 58 mannen en 71 vrouwen mee. Van twee respondenten is het geslacht onbekend. Het opleidingsniveau ligt tussen basisonderwijs en een universitaire mastergraad. Het gemiddelde opleidingsniveau van de ondervraagde groep respondenten is hoger beroepsonderwijs (hbo). 1 Bij dit experiment is het vooral van belang dat de twee videofragmenten qua boodschap zoveel mogelijk op elkaar lijken. Feitelijk moeten de videofragmenten buiten de setting zoveel mogelijk op elkaar lijken. In het videofragment dat groep 1 te zien krijgt, Het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President (2014), wordt minister-president Mark Rutte wekelijks geïnterviewd. Het fragment in dit experiment gaat over de opkomst en het belang van de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart Rutte attendeert de kiezers er op dat het belangrijk is om te gaan stemmen. Het interview wordt afgenomen door Pieter-Jan Hagens die in een serieuze setting Mark Rutte interviewt. Qua setting is dit een serieus nieuwsprogramma, omdat er sprake is van een businesslike setting zoals Brants en Neijens (1998: 153) dat noemen. De rolverdeling in het fragment is duidelijk en omdat het zonder publiek is opgenomen is er verder dus geen afleiding door rumoerig publiek of door muziek. Het beeld dat Het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President wordt gezien als een serieus nieuwsprogramma wordt tevens ondersteund door Van Santen en Vliegenthart (2013) die een studie hebben gedaan naar politieke informatie via media. Ook zij noemen Het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President een serieus nieuwsprogramma (Van Santen & Vliegenthart, 2013: 418). Het videofragment dat groep 2 te zien krijgt van Pauw & Witteman (2014), gaat evenals het videofragment van groep 1 over de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart Minister-president Mark Rutte wordt geïnterviewd door Jeroen Pauw en Paul Witteman. Rutte zegt daarin vrijwel hetzelfde als in het eerdergenoemde fragment. Echter is het verschil tussen Het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President en Pauw & Witteman dat er bij de laatstgenoemde een meer informele sfeer heerst in het programma. Een dergelijk praatprogramma kan bovendien worden beschouwd als infotainment, omdat er sprake is van een combinatie van entertainment en informatieoverdracht (Van Santen & Vliegenthart, 2013: 405). Verder beperkt het gesprek zich niet tussen de interviewers en geïnterviewde, maar is er 1 De besproken descriptieve gegevens van het respondentenbestand zijn ook terug te vinden in de appendix van dit artikel. 11

12 ook een andere tafelgast die af en toe in het gesprek wordt betrokken. Tevens is er publiek aanwezig bij de opnames. Onderzoek van onder andere Baukes en Boomgaarden (2012) ondersteunt het idee dat Pauw & Witteman wordt gezien als een infotainment programma. Groep 3 dient als controlegroep en krijgt geen videofragment te zien. Net als alle respondenten vullen zij het survey in. Het survey is opgesteld via Dat is een website waar online surveys kunnen worden afgenomen. Er zijn drie surveys gecreëerd, maar in alle drie de surveys worden dezelfde vragen gesteld in dezelfde volgorde. Het enige verschil is dus of en welke prikkel een respondent krijgt toegediend (door het al dan niet bekijken van een videofragment). De opzet van de surveys is dus zodanig dat in één van de surveys het videofragment van Het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President zit, in één survey het videofragment van Pauw & Witteman en één survey waarin alleen vragen worden gesteld. Via zijn de surveys random toegewezen aan de respondenten. De respondenten uit dit onderzoek zijn benaderd via en daarnaast is bij het benaderen van de respondenten gevraagd of zij het bericht verder willen verspreiden (als een soort sneeuwbalmethode). Bij onderzoeken naar politiek vertrouwen worden er verschillende indicatoren gebruik om dat meetbaar te maken. Enkele indicatoren van politiek vertrouwen die vaak terugkomen zijn onder andere eerlijkheid en betrouwbaarheid (De Vreese & Semetko, 2002; Hetherington, 1998; Kepplinger, 2000). In dit survey komen deze thema s ook terug. Daarnaast worden er vier andere stellingen gepresenteerd. In totaal wordt dus aan de hand van zes stellingen het politiek vertrouwen van de respondenten gemeten. Deze zes stellingen zijn afgeleid van vraag v250 tot en met v255 uit het codeboek van het Nationaal Kiezersonderzoek 2012 (NKO, 2012). In het NKO geven zij een score van politiek vertrouwen en politiek cynisme. In dit onderzoek wordt de score van politiek vertrouwen van respondenten gemeten aan de hand van de volgende stellingen die in het survey zijn voorgelegd aan de respondenten: 1. De meeste Nederlandse politici zijn eerlijk. 2. Veel Nederlandse politici zijn zakkenvullers. 3. De meeste Nederlandse politici houden zich aan hun beloftes. 4. Veel Nederlandse politici zijn corrupt. 5. De meeste Nederlandse politici zijn betrouwbaar. 6. De meeste Nederlandse politici hebben alleen maar mooie praatjes. Voor bovenstaande stellingen kunnen een van de volgende vijf antwoorden worden gegeven: helemaal eens (score 0), eens (score 1), neutraal (score 2), oneens (score 3), helemaal oneens 12

13 (score 4). Doordat sommige stellingen (variabelen) negatief zijn geformuleerd is het noodzakelijk om de antwoorden van die vragen om te draaien, zodat alle vragen positief zijn en op die manier het politiek vertrouwen kan worden gemeten. Dat is gedaan door de antwoordcategorieën van vraag 2, 4 en 6 om te draaien in SPSS. Dat wil zeggen dat een antwoord met score 4 een antwoord met score 0 wordt bij die vragen. Vervolgens is er gekeken naar de interne consistentie van de zes variabelen via Cronbach Alpha. Deze bedraagt 0,836 wat betekent dat er een goede mate van interne betrouwbaarheid is tussen de variabelen, dus dat is positief (Bryman, 2008: 150). Daarna is er om een tienpuntschaal van politiek vertrouwen te creëren een nieuwe variabele gemaakt die politiek vertrouwen meet met behulp van de volgende formule: 10 - (Q1 + Q2 + Q3 + Q4 + Q5 + Q6) / 2.4). Om ook enkele controlevariabelen te meten als alternatieve verklaringen voor politiek vertrouwen en om de mening te peilen van respondenten over stemmen bij verkiezingen is gekozen om de volgende vragen en stellingen aan het survey toe te voegen: - Heeft u gestemd tijdens de laatste gemeenteraadsverkiezingen? De bovenstaande vraag heeft als antwoordcategorieën: score 0 = Nee, score 1 = Ja - Op welke politieke partij heeft u gestemd? - De mogelijkheid om te stemmen is een belangrijk democratisch goed. De bovenstaande vraag heeft als antwoordcategorieën: score 1 = Helemaal eens, score 2 = Eens, score 3 = Neutraal, score 4 = Oneens, score 5 = Helemaal oneens - Het is van belang om bij de gemeenteraadsverkiezingen gebruik te maken van uw stemrecht. De bovenstaande vraag heeft als antwoordcategorieën: score 1 = Helemaal eens, score 2 = Eens, score 3 = Neutraal, score 4 = Oneens, score 5 = Helemaal oneens - Wat is uw leeftijd? - Wat is uw geslacht? De bovenstaande vraag heeft als antwoordcategorieën: score 0 = Man, score 1 = Vrouw 13

14 - Wat is uw hoogst afgeronde opleidingsniveau? De bovenstaande vraag heeft als antwoordcategorieën: score 1 = Geen, score 2 = Basisschool, score 3 = Middelbare school VMBO, score 4 = Middelbare school MAVO, score 5 = Middelbare school HAVO, score 6 = Middelbare school VWO, score 7 = Middelbaar Beroepsonderwijs (mbo), score 8 = Hoger Beroepsonderwijs (hbo), score 9 = Universiteit (bachelor), score 10 = Universiteit (master). Er is voor deze verdeling gekozen, omdat dit de meest voorkomende opleidingsniveaus in Nederland zijn. Alle hierboven genoemde vragen zijn exact zo gesteld aan alle respondenten. Verder zijn er een aantal dummievariabelen aangemaakt om de invloed van de nieuwsprogramma s op politiek vertrouwen te kunnen meten via een lineaire regressie. Zo zijn er onder andere dummievariabelen aangemaakt van Het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President om als dummievariabele voor een serieus nieuwsprogramma te dienen en van Pauw & Witteman als een infotainment programma. Tevens zijn er dummievariabelen gecreëerd die twee stellingen over de belangrijkheid van stemmen samenneemt. Het gaat daarbij over de stellingen de mogelijkheid om te stemmen is een belangrijk democratisch goed en het is van belang om bij de gemeenteraadsverkiezingen gebruik te maken van uw stemrecht. Deze twee stellingen hebben gezamenlijk een Cronbach Alpha score van 0,768 wat betekent dat er in hoge mate samenhang is (Bryman, 2008: 150). Data-analyse In dit resultatenhoofdstuk wordt daadwerkelijk de invloed van media op politiek vertrouwen getoetst door middel van lineaire regressie analyse. Zoals gezegd wordt dit gedaan met behulp van twee videofragmenten. Een groep respondenten krijgt een videofragment te zien van het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President, dat wordt beschouwd als het serieuze nieuwsprogramma. Een andere groep kijkt naar een videofragment van Pauw & Witteman, dat kan worden gezien als een infotainment programma. Gemiddelden van onderzochte groepen Om eerst een algemeen beeld te krijgen van het politiek vertrouwen van de groep respondenten worden de gemiddelden van de drie groepen getoond in tabel 1. Vervolgens worden er lineaire regressies uitgevoerd om de hypothese te testen. Deze resultaten zijn in tabel 2 weergegeven. Van 127 respondenten die verdeeld zijn over de drie groepen is het 14

15 politiek vertrouwen gemeten 2. Respondenten die een fragment hebben gezien van een serieus nieuwsprogramma scoren gemiddeld een 5,9759 op de tienpuntschaal van politiek vertrouwen. Voor respondenten die een infotainment fragment hebben gezien geldt dat zij gemiddeld een 5,8333 scoren op politiek vertrouwen. Respondenten uit de controlegroep scoren gemiddeld een 5,6894 op politiek vertrouwen. Op het oog zou men dus zeggen dat de mensen die een serieus nieuwsprogramma hebben gezien meer politiek vertrouwen hebben dan mensen die infotainment of geen videofragment hebben gezien. Echter zeggen deze gemiddelden niets over de verklaarde variantie en het daadwerkelijke effect van de programma s. Deze worden in het vervolg van het onderzoek gepresenteerd. Tabel 1: Gemiddelden van onderzochte groepen Groepen Aantal respondenten Gemiddelde Standaard afwijking Serieuze 38 5,9759 1,31146 nieuwsprogramma Infotainment 34 5,8333 1,49353 nieuwsprogramma Geen videofragment 55 5,6894 1,70899 Totaal 127 5,8136 1,53485 Het vervolg van het onderzoek ziet er als volgt uit. Eerst wordt er een regressieanalyse gedaan om te kijken of er verschil bestaat tussen de invloed van een serieus nieuwsprogramma en een infotainment programma op politiek vertrouwen en wat het verschil is. Deze scores zijn te vinden in tabel 2. In die tabel zijn de scores opgenomen van regressiemodel 1 en 2. Model 1 geeft het verband weer tussen de televisieprogramma s en politiek vertrouwen. In model 2 zijn de controlevariabelen leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en of men gestemd heeft toegevoegd. In tabel 3 (model 3 en 4) wordt gekeken naar de effecten van de nieuwsprogramma s op twee samengevoegde variabelen die meten in hoeverre mensen het belangrijk vinden om te kunnen stemmen. De eerste variabele daarvan meet in hoeverre men de mogelijkheid om te gaan stemmen als belangrijk democratisch goed ziet. De tweede variabele meet in hoeverre men het van belang vindt om te gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Ook in tabel 3 geldt dat er eerst wordt gekeken naar het effect van de nieuwsprogramma s alvorens er enkele controlevariabelen worden toegevoegd. 2 Er hebben 131 respondenten meegedaan aan het onderzoek. Door de antwoorden die respondenten hebben gegeven kan er van 127 in plaats van 131 respondenten het politiek vertrouwen worden gemeten. 15

16 Vervolgens wordt er gecontroleerd voor interactie-effecten. Eerst wordt er in een regressie getest of er een interactie-effect bestaat van de videofragmenten met de opleiding van de respondenten op politiek vertrouwen. Daarna wordt er gekeken naar het interactieeffect van de videofragmenten en het opleidingsniveau van de respondenten op de mate waarin men het belangrijk vindt om te gaan stemmen. De interactie-effecten zijn terug te vinden in model 5 en 6 van tabel 4. De regressiemodellen toetsen allen eenzijdig, omdat er vanuit de theorie en de hypothese wordt verwacht dat de respondenten die een infotainment fragment hebben gezien hoger scoren op politiek vertrouwen dan respondenten die naar het serieuze nieuwsfragment hebben gekeken. Tabel 2: Invloed media op politiek vertrouwen Model 1 Lineaire regressie van politiek vertrouwen (schaal 0 10) Coëfficiënt SE Beta Significantie (eenzijdig) (Constant) 5,689 0,208 0,000* Serieus nieuwsprogramma 0,286 0,325 0,086 0,190 Infotainment programma 0,144 0,336 0,042 0,335 n 127 R 2 0,006 Model 2 Lineaire regressie van politiek vertrouwen (schaal 0 10) met controlevariabelen leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en of men heeft gestemd Coëfficiënt SE Beta Significantie (eenzijdig) (Constant) 3,856 0,711 0,000* Serieus 0,396 0,312 0,119 0,104 nieuwsprogramma Infotainment programma 0,352 0,316 0,102 0,134 Leeftijd -0,020 0,009-0,192 0,016* Geslacht (man) -0,617 0,266-0,201 0,011* Opleidingsniveau 0,232 0,082 0,249 0,003* Gestemd? 1,070 0,340 0,273 0,001* n 123 R 2 0,200 *= significantie van 0,05 Invloed media op politiek vertrouwen Zoals men kan zien in tabel 2 wordt het effect van infotainment programma s en serieuze nieuwsprogramma s hierboven weergegeven. Uit de tabel kan worden opgemaakt dat de verklaarde variantie in model 1 vrij laag is. Deze bedraagt slechts 0,6 procent. Daarnaast is de 16

17 invloed van zowel het serieuze nieuwsprogramma als dat van het infotainment programma op politiek vertrouwen helaas niet significant. Ondanks de toename van de verklaarde variantie naar 20 procent in model 2 is de invloed van het serieuze nieuwsprogramma en het infotainment programma op politiek vertrouwen na toevoeging van de controlevariabelen geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en of men heeft gestemd nog steeds niet significant. Dat wil zeggen dat er in dit onderzoek geen significant verschil is gevonden tussen de invloed van een serieus nieuwsprogramma op politiek vertrouwen en de invloed van een infotainment programma op politiek vertrouwen. Ondanks de niet significante resultaten geeft de richting van het effect van het infotainment programma en het serieuze nieuwsprogramma echter wel aan dat het kijken naar de televisieprogramma s zorgt voor een stijging in het politieke vertrouwen ten opzichte van de controlegroep die geen videofragment heeft bekeken. Verder is het opvallend dat het serieuze nieuwsprogramma voor meer politiek vertrouwen zorgt dan het infotainment programma. In het tweede model is er wel sprake van een significant effect van leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en of men heeft gestemd. De waardes die de variabelen innemen in de regressieanalyse kunnen als volgt worden geïnterpreteerd. De waarde bij leeftijd betekent dat als men ouder is dat dan het politiek vertrouwen heel licht afneemt (-0,020). De waarde bij geslacht (-0,617) wil zeggen dat het politiek vertrouwen van vrouwen gemiddeld 0,617 lager is dan bij mannen. Bij het opleidingsniveau geldt dat naarmate men een hoger opleidingsniveau heeft het politiek vertrouwen stijgt met 0,232. Bij de variabele gestemd of niet houdt de score (1,070) in dat het politiek vertrouwen gemiddeld 1,070 hoger is als men heeft gestemd dan wanneer men niet heeft gestemd. Invloed media op belangrijkheid stemmen In dit onderzoek is geen significant verschil gevonden tussen het kijken naar een serieus nieuwsprogramma en het kijken naar een infotainment programma op politiek vertrouwen. In tabel 3 (model 3 en 4) wordt nog onderzocht of de televisieprogramma s wel significante effecten hebben op de gedachte van respondenten over het stemmen in een democratie oftewel het vertrouwen in democratische waarden. 17

18 Tabel 3: Invloed media op belangrijkheid stemmen Model 3 Lineaire regressie van belangrijkheid stemmen (schaal 0-8) Coëfficiënt SE Beta Significantie (eenzijdig) (Constant) 7,214 0,145 0,000* Serieus nieuwsprogramma 0,211 0,224 0,090 0,175 Infotainment programma -0,043 0,233-0,018 0,428 n 129 R 2 0,010 Model 4 Lineaire regressie van belangrijkheid stemmen ( schaal 0-8) met controlevariabelen leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en of men heeft gestemd Coëfficiënt SE Beta Significantie (eenzijdig) (Constant) 6,306 0,512 0,000* Serieus 0,123 0,221 0,052 0,290 nieuwsprogramma Infotainment programma 0,021 0,226 0,009 0,463 Leeftijd 0,014 0,006 0,201 0,013* Geslacht (man) -0,009 0,191-0,004 0,481 Opleidingsniveau -0,49 0,059-0,074 0,202 Gestemd? 0,982 0,240 0,354 0,000* n 125 R 2 0,169 *= significantie van 0,05 Er bestaan slechts zeer kleine effecten van een serieus nieuwsprogramma en een infotainment programma op de mate waarin respondenten het belangrijk vinden om te stemmen. De effecten zijn te verwaarlozen en tevens niet significant. Dat is het geval in zowel model 3 als model 4. Naar aanleiding van model 3 en 4 kan dus worden geconstateerd dat er geen significant effect bestaat van zowel een serieus nieuwsprogramma als een infotainment programma op de mate waarin respondenten het belangrijk vinden om te stemmen. Interactie-effecten Om te kijken of opleidingsniveau als moderator met de videofragmenten een effect op politiek vertrouwen en/of belangrijkheid van stemmen heeft, is er ook een regressie gedaan om die interactie-effecten te meten. Mogelijk hebben de televisieprogramma s verschillende effecten op verschillende groepen burgers. Zoals uit het theoretisch kader blijkt bestaat het vermoeden dat opleiding bepalend is voor de sterkte en richting van het effect van zowel serieuze nieuwsprogramma s als infotainment programma s op politiek vertrouwen. De 18

19 verwachting is dat het politiek vertrouwen van hoogopgeleiden omhoog gaat door het zien van zowel serieuze nieuwsprogramma s als infotainment, terwijl laagopgeleiden vooral politiek vertrouwen krijgen door het kijken naar infotainment programma s. De uitkomsten van de interacties zoals deze zijn gevonden in dit onderzoek worden in de tabel 4 weergegeven. Model 5 geeft de resultaten van het interactie-effect van de nieuwsprogramma s en opleiding op politiek vertrouwen in politici weer. Model 6 gaat over het interactie-effect van de nieuwsprogramma s en opleiding op de belangrijkheid om te gaan stemmen. Tabel 4: Interactie-effecten van opleidingsniveau op politiek vertrouwen en belangrijkheid van stemmen *= significantie van 0,05 Model 5 Interactie-effect van politiek vertrouwen (schaal 0-10) Coëfficiënt SE Beta Significantie (eenzijdig) (Constant) 3,940 0,980 0,000* Serieus nieuwsprogramma -0,766 1,565-0,229 0,313 Infotainment programma 0,418 1,878 0,121 0,412 Opleidingsniveau 0,214 0,117 0,227 0,036* Serieus nieuwsprogramma * Opleidingsniveau Infotainment programma * Opleidingsniveau n 127 R 2 0,080 0,130 0,188 0,327 0,245-0,040 0,221-0,098 0,429 Model 6 Interactie-effect van belangrijkheid stemmen ( schaal 0-8) Coëfficiënt SE Beta Significantie (eenzijdig) (Constant) 7,959 0,705 0,000* Serieus -1,393 1,102-0,596 0,104 nieuwsprogramma Infotainment programma -2,018 1,348-0,830 0,069 Opleidingsniveau -0,091 0,085-0,137 0,141 Serieus nieuwsprogramma * Opleidingsniveau Infotainment programma * Opleidingsniveau 0,197 n 131 R 2 0,036 0,133 0,706 0,070 0,237 0,159 0,837 0,069 19

20 In model 5 van tabel 4 hebben de interactie-effecten van het serieuze nieuwsprogramma als het infotainment programma in combinatie met opleidingsniveau een score van respectievelijk 0,130 en -0,040. De effecten zijn niet erg sterk en bovendien niet significant. Echter wijst de richting van de coëfficiënt 0,130 er op dat het effect van het serieuze nieuwsprogramma het meeste geldt voor hoogopgeleiden. Hoger opgeleiden krijgen door het kijken naar een serieus nieuwsprogramma meer politiek vertrouwen. De richting van de coëfficiënt -0,040 geeft aan dat het effect van het infotainment programma het sterkst is onder laagopgeleiden. Hoe lager iemands opleidingsniveau, hoe hoger het politiek vertrouwen is na het kijken van het infotainment programma. Vanwege het feit dat de effecten niet significant zijn kan er niet worden gesproken van een interactie-effect op politiek vertrouwen van de televisieprogramma's met opleidingsniveau als moderator. Hetzelfde geldt voor het interactie-effect van een serieus nieuwsprogramma of een infotainment programma in combinatie met het opleidingsniveau op de belangrijkheid om te stemmen. Het is wel interessant om te vermelden dat na het zien van de videofragmenten het effect onder hoogopgeleiden op de mate waarin men het belangrijk vindt om te stemmen sterker is dan bij laagopgeleiden. Conclusie en discussie Deze studie onderzoekt het effect van het kijken naar televisieprogramma s, serieus nieuws en infotainment, op politiek vertrouwen. Het onderzoek is verricht met behulp van een experiment met 131 respondenten. Er is een onderscheid gemaakt tussen infotainment programma s en serieuze programma s. Met een infotainment programma wordt een programma bedoeld dat bestaat uit een combinatie van entertainment en (politieke) informatie overdracht, zoals Van Santen en Vliegenthart (2013) infotainment ook in hun studie omschrijven. Serieus nieuws wil in dit onderzoek zeggen dat er sprake is van een televisieprogramma waar louter een politieke boodschap wordt overgedragen op de kijker (Van Santen & Vliegenthart, 2013). Zoals in het theoretisch kader en de hypothese van dit onderzoek is uitgelegd, bestond het vermoeden dat infotainment programma s zorgen voor meer politiek vertrouwen dan serieuze nieuwsprogramma s. Dat kwam doordat de verwachting was dat infotainment programma s een positief effect geeft op laag- en hoogopgeleiden, terwijl serieus nieuws alleen een positief effect heeft op het politiek vertrouwen van hoogopgeleiden. De bevindingen in dit onderzoeken ondersteunen deze verwachtingen echter niet, omdat geen van de veronderstelde effecten significante resultaten geven. De kanttekening die daarbij geplaatst 20

21 moet worden is dat de richting en de sterkte van de effecten wel wijzen op de verwachtingen uit het theoretisch kader. Beide type televisieprogramma s geven een positief effect op politiek vertrouwen. De resultaten uit de regressie laten een sterker verband van infotainment programma s dan serieuze nieuwsprogramma s op politiek vertrouwen zien. Tevens geeft de richting van de interactie aan dat het effect van infotainment op politiek vertrouwen het grootst is onder laagopgeleiden, terwijl het effect van het serieuze nieuwsprogramma het sterkst is onder hoogopgeleiden. Voorts geldt hetzelfde voor het effect van de nieuwsprogramma s op de mate van belangrijkheid van stemmen in een democratie: ook dat is in geen van de gevallen significant. De effecten, die ik in het theoretisch kader veronderstelde, worden op basis van dit onderzoek niet als significante resultaten waargenomen. De hypothese dat het kijken naar infotainment voor meer politiek vertrouwen zorgt dan het kijken naar een serieus nieuwsprogramma kan daarom niet worden bevestigd. De gevonden resultaten kunnen een aantal oorzaken hebben. Ten eerste is er in dit onderzoek sprake van een kleine steekproef van 131 respondenten. Dat betekent dat de verschillen tussen de opvattingen van de respondenten erg groot moeten zijn om tot significante resultaten te komen. Ten tweede bestaat de steekproef uit een groep met overwegend hoogopgeleiden. Dat zorgt er voor dat het vinden van een significant interactieeffect van opleiding op politiek vertrouwen moeilijk te constateren is. Wanneer de groepen hoog- en laagopgeleiden meer in evenwicht zouden zijn, dan was er mogelijk wel een significant interactie-effect aangetroffen. Daarnaast is het mogelijk interessanter om te kijken naar het effect van de televisieprogramma s op het politiek vertrouwen van louter laagopgeleiden. Het is te verwachten dat het politiek vertrouwen van de laatstgenoemde groep meer wordt beïnvloed door televisieprogramma s dan dat van hoogopgeleiden. Ten derde is het lastig om onder de omstandigheden van deze studie significante effecten te vinden. Het was niet te verwachten dat televisieprogramma s een zeer sterk effect hebben op politiek vertrouwen van respondenten. Dat er geen significante resultaten gevonden zouden worden was vooraf niet uit te sluiten. Desondanks is deze conclusie wel teleurstellend. Ondanks het feit dat de bevindingen uit deze studie niet zeer bevredigend zijn blijft de gedachte dat infotainment zorgt voor meer politiek vertrouwen dan serieus nieuws nog steeds bestaan. De richting van de effecten zoals die waren verwacht geven een aanwijzing dat de veronderstelde hypothese mogelijk in vervolgonderzoek wel kan worden bevestigd. Het experiment is goed verlopen, omdat goed is nagedacht over alle stappen in het onderzoek. Echter is er ruimte voor verbetering. Ik sluit het dan ook niet uit dat de in deze studie 21

22 onderzochte hypothese nog steeds kan kloppen als het experiment nogmaals wordt uitgevoerd met een aantal aanpassingen. Het experiment kan worden verbeterd op vier punten. Ten eerste kan de keuze voor de programma s waaruit videofragmenten worden gekozen zorgen voor een grotere scheiding tussen serieus nieuws en infotainment. Nu was er gekozen voor een videofragment van Het Wekelijkse Gesprek met de Minister-President en een videofragment van Pauw & Witteman. Met name de keuze voor het laatstgenoemde programma zou sterker kunnen. Pauw & Witteman is immers een programma dat aan de meer informatieve kant van infotainment zit (Van Santen & Vliegenthart, 2013: 418). Dat wil zeggen dat Pauw & Witteman van alle infotainment programma s over het algemeen het meest informatief is (Baukes & Boomgaarden, 2012: i). In het vervolg kan er misschien beter gekozen worden voor een programma als De Wereld Draait Door, omdat dat programma een betere balans heeft tussen entertainment en informatie overdracht. Ten tweede kan er verbetering plaatsvinden in de fragmenten die nu gekozen zijn voor dit onderzoek. Hoewel de gekozen fragmenten voldoen aan de criteria (zelfde boodschap, andere setting) kunnen andere fragmenten leiden tot andere uitkomsten wat betreft politiek vertrouwen. Ten derde is de grootte van de steekproef erg bepalend voor de mate waarin er bij een experiment significante resultaten haalbaar zijn. Nu bestond het experiment uit 131 respondenten. Als er in een volgend experiment bijvoorbeeld het tienvoud aan respondenten deelnemen is de kans groter dat er daadwerkelijk significante effecten worden gevonden. Datzelfde geldt voor het vierde verbeterpunt, een goede balans in het respondentenbestand tussen hoog- en laagopgeleiden. In dit experiment bestond het respondentenbestand uit voornamelijk hoogopgeleiden (Bij opleiding was de gemiddelde score 8,22 wat duidt op hbo als de gemiddelde hoogst afgeronde opleiding). Wanneer men een betere afspiegeling heeft kunnen de interactie-effecten beter worden gevonden. Gezien de literatuur die over de invloed van infotainment en serieus nieuws geschreven is en de verbeterpunten uit dit onderzoek heb ik er vertrouwen in dat uit een volgend experiment meer interessante resultaten voortkomen dan ik met dit onderzoek heb kunnen genereren. 22

23 Literatuurlijst Adam, S. & Maier, M. (2010). Personalization of politics Towards a future research agenda. A critical review of the empirical and normative state of the art. In: Salmon ST (ed.) Communication Yearbook 34: Avery, J. M. (2009). Videomalaise or Virtuous Circle? The Influence of the News Media on Political Trust. The International Journal of Press/Politics 14(4): Baukes, M. & Boomgaarden, H. (2012). Soft news and political cynicism: How exposure to political information genres relates to public cynicism about politics. Manuscript submitted to 65th Annual Conference of the World Association for Public Opinion Research on 16 May Baum, M. A. (2003a). Soft News Goes to War: Public Opinion and Foreign Policy in the New Media Age. Princeton: Princeton University Press. Baum, M. A. (2003b). Soft News and Political Knowledge: Evidence of Absence or Absence of Evidence? Political Communication, 20: Baum, M. A. (2005). Talking the vote: Why presidential candidates hit the talk show circuit. American Journal of Political Science, 49(2): Baumgartner, J. & Morris, J. S. (2006). The Daily Show effect: Candidate evaluations, efficacy, and American youth. American Politics Research, 34(3), Bovens, M. & Wille, A. (2011). Politiek vertrouwen in Nederland: tijdelijke dip of definitieve daling? In: Rudy Andeweg en Jacques Thomasssen (red.) Democratie Doorgelicht: Het Functioneren van de Nederlandse Democratie. Leiden: Leiden University Press. Brants, K. (1998). Who s afraid of infotainment. European Journal of Communication, 13(3), Brants, K. (2012). Van gouden driehoek tot Bermuda triangle? In: K. Brants (ed), Journalistiek en politiek in onzekere tijden. Den Haag: Boom Lemma. 23