Hoofdstuk 3. De Sheet. Doel: inzicht verkrijgen in de effecten van het beleggen met geleend geld in combinatie met sparen en bijlenen.

Transcriptie

1 Hoofdstuk 3 De Sheet Doel: inzicht verkrijgen in de effecten van het beleggen met geleend geld in combinatie met sparen en bijlenen.

2 In Hoofdstuk 2 werden reeds elementen uit de sheet getoond die leidend is in de inschatting van de mogelijkheden op lange termijn. Het is niet zomaar dat ik een prominent hoofdstuk aan het begin van dit boek toeken aan zoiets als een spreadsheet. Met het tonen van deze sheet wil ik je inzicht geven in een aantal zaken: A. Kracht van rendement op rendement B. Noodzaak van een langetermijnvisie C. Verschillen in scenario s D. Hefboombeleggen loont Voor ik dit toelicht is het zaak eens goed stil te staan bij alle kolommen in de sheet. Het zijn er een hoop, doe je best! Het is echt niet nodig alles precies na te kunnen rekenen, als je punt A t/m D maar begrijpt na het lezen van dit hoofdstuk. Hoe werkt de sheet nu echt? Het is nuttig om kolom voor kolom door te nemen en de onderlinge samenhang te benoemen. DE SHEET 23

3 Alle bedragen zijn x Van Stuiver tot MiljARDair

4 DE SHEET 25

5 Toelichting kolommen: De bovenste rij bevat een aantal variabelen waarmee gespeeld kan worden. Het zijn de veronderstellingen waarop de berekeningen plaatsvinden. De belangrijkste is het marktrendement van in dit geval 11% (dit is iets hoger dan het LT gemiddelde, gekozen na een periode van 15 jaar met lager dan gemiddeld rendement). Hiermee doel ik op het rendement dat de aandelenmarkt gemiddeld genereert, inclusief dividenden. St Dev Portfolio geeft aan in hoeverre, volgens de normale verdeling, de rendementen in enig jaar af kunnen wijken van het gemiddeld marktrendement. In dit geval heb ik de standaarddeviatie op 15% gesteld, alhoewel we proberen dit getal te verkleinen door goed te spreiden en valuta af te dekken. Rente hefboom geeft aan hoeveel rente we moeten betalen op het geleende deel van de portefeuille. Hierover meer in Hoofdstuk 11 Opties, financiering via opties. In Jaren werken zien we het aantal jaren dat we nog willen werken. Alpha geeft aan hoeveel rendement we extra te kunnen behalen door beter te beleggen dan de markt. Start Port geeft aan hoe groot de omvang van de portefeuille is bij de start. Sparen geeft aan hoeveel we sparen per jaar zolang we werken, of een negatief bedrag ter hoogte van Pensioen als we gestopt zijn met werken, bovenop een eventueel pensioen. Dt Max van in dit geval 60% geeft aan op welk niveau we in gaan grijpen en wat gaan verkopen omdat de debetstand te ver is opgelopen. Rek Saldo geeft aan hoeveel we geleend hebben bij de start. Afbouw % tot slot geeft aan hoeveel procent van de portefeuille we afbouwen indien de debetstand te hoog is opgelopen ten opzichte van de portefeuille. De rij daaronder: 1. Jaartal, spreekt voor zich. Ik ga uit van de situatie per het einde van dat jaar. 2. Netto EV is het Netto Eigen Vermogen dat we bezitten aan het einde van dat jaar. 3. Debet is het bedrag dat we bovenop ons Netto EV er nog eens bij lenen in het kader van de hefboom. 4. Storting is een kolom die aangeeft in hoeverre we sparen of hoeveel geld we per jaar onttrekken aan de beleggingspot. 5. Daarnaast zien we de RND kolom, ofwel de trekking van random getallen. Deze zijn nodig om via een random proces ieder jaar een afwijkend rendement te creëren, rondom het gemiddelde dat we op 11% hebben gesteld. Iets hoger dan het langjarig gemiddelde, maar we hebben dan ook net vijftien beroerde jaren achter de rug. 26 Van Stuiver tot MiljARDair

6 6. Met behulp van de RND getallen en de normale verdeling wordt het jaarlijkse rendement berekend. Hierbij ga ik dus uit van een gemiddelde van 11% per jaar en het feit dat in werkelijkheid ieder jaar een andere uitkomst oplevert. Je ziet dat er door de jaren heen rendementen tussen de -20% en +50% voorkomen. Dit is in het echt ook zo, het gemiddelde van 11% of iets daar in de buurt wordt zelden behaald. Meestal wijkt het flink af! 7. Portefeuille laat zien hoe de totale portefeuille (opgebouwd uit eigen vermogen en het bij geleende debet geld) zich ontwikkelt. In principe stijgt de portefeuille ieder jaar met het rendement %, plus storting minus de rentelasten plus het veelal bijkopen van aandelen om de portefeuille in de buurt van de gewenste hefboom van 2 te houden. De kracht zit m er natuurlijk in dat de storting in het begin substantieel is, omdat je nog flink spaart. Zo kan het hard gaan. In dit voorbeeld stijgt de portefeuille in één jaar van naar Een leuke winst, waar niet tegenop te werken valt. En het rendement van 26% wat daarvoor nodig is, is niet onmogelijk in een goed jaar 8. Dt% is de in een percentage uitgedrukte verhouding tussen de debetstand en de portefeuille. Dit schommelt zo rond de 50%, aangezien ik een hefboom van ongeveer 2 optimaal vind. Een nog hogere hefboom is nu eenmaal te risicovol en een lagere hefboom levert te lage rendementen op. Rendementen zijn immers hoger dan de rentelast, dus de hefboom levert meestal extra geld op. De eerste twee jaar is de hefboom hoger, ik ga ervan uit dat je er nog een blanco krediet bij regelt (zie Hoofdstuk 11). 9. Afbouw slaat op het, meestal tegen onze zin in, afbouwen van de portefeuille omdat de risico s te hoog worden. In dalende beurzen blijft je debetstand gelijk, maar daalt de waarde van de portefeuille. In % stijgt dus de schuld en komt het moment dat de bank waar je het geld leent zenuwachtig wordt rap dichterbij. 10. Aankoop is het tegenovergesteld van afbouw. Als het goed gaat met de portefeuille blijft de debetstand weliswaar gelijk, maar daalt als % van de waarde van de portefeuille. Er moet dus worden bijgekocht om de schuldverhouding rond de 50% te houden. Ofwel: de hefboom moet rond de 2 blijven. In principe zit je gedurende een jaar rond de 50% van de tijd in de aankoopmodus, 40% van de tijd hoef je niks te doen, en 10% van de tijd (een vervelende tijd) moet je verkopen om je risico s te beheersen. DE SHEET 27

7

8 Ad A. Kracht van rendement op rendement In de gele kolom, Netto EV ofwel Eigen Vermogen, zien we door de jaren heen een enorme stijging. De startwaarde is 1.000, 20 jaar later staat er Ruim 1000 x zoveel. Dit komt overeen met een stijging van de ongeveer slechts 40% per jaar die we in Hoofdstuk 2 besproken hebben. Jaar in, jaar uit! In de groene kolom zie je de per jaar behaalde rendementen op de portefeuille (dus zonder hefboom). We beginnen hier met een lekker jaar van 26%. Maar er zijn ook slechte jaren zoals de -10% in Het gemiddelde van deze rendementen zie je onder aan de kolom en bedraagt 21%. Dit is wat hoger dan het rendement dat ik in Hoofdstuk 2 Missie heb genoemd. Soms zit het mee als je random uitkomsten simuleert. Anderzijds heb ik in deze sheet geen extra kredieten meegenomen. Het normale rendement bestaat voor 10% uit het rendement op aandelen en 6% uit een door ons te behalen extra rendement. Dit extra rendement komt bovenop het rendement en wordt behaald door actief te beleggen. Hierdoor wijkt ons totaalrendement dus af van de wereldindex; dit heet in vaktermen ook wel alpha. Zie verder Hoofdstuk 4 Portefeuilleopbouw. Ad B. Noodzaak van een langetermijnvisie Het behalen van hoge rendementen en die nog eens uitvergroten door het gebruiken van een hefboom is natuurlijk fantastisch. Dit is DE manier om rijk te worden. Kan jij ook, daarvoor hoef je niet het winnende staatslot uit te zoeken. Puntje van aandacht zijn echter de grote terugvallen die er ook plaatsvinden. Dit wordt in Hoofdstuk 9 Meltdown verder toegelicht. Doordat je ervoor kiest om een hefboom van 2 te gebruiken voel je iedere daling van de beurs ook dubbel zo hard. Hetgeen helemaal geen probleem is als je zelf een computer zou zijn, zonder emotie en puur rationeel. Zeg maar net als de spreadsheet die ik nu aan het beschrijven ben. Maar als je een mens van vlees en bloed bent, de markt met 25% daalt en jij dus met circa 50% daalt, gebeurt er echt wel wat met je gevoel. Je gaat bewust of onbewust toch twijfelen. Terwijl ik dit eind november 2010 schrijf staan bijvoorbeeld obligatiemarkten in Europa fors onder druk en moet Ierland aan het infuus van de Europese Centrale Bank en het IMF. En volgt binnenkort waarschijnlijk Portugal. En misschien ook nog wel Spanje. Ofwel: aandelen kunnen nog wel verder wegzakken na de 4% daling van de afgelopen twee weken. DE SHEET 29

9 Dan helpt het wel om eens even lekker uit te zoomen en je te richten op je langetermijnvisie. Je doet dit immers omdat je gelooft in 10% aandelenrendement op lange termijn en de nuttige effecten van de hefboomwerking. Dus laat je niet op het verkeerde been zetten door een (tijdelijke) onprettige ontwikkeling. Als de beurs hard naar beneden gaat zal je moeten verkopen, om diezelfde stukken in de volgende beweging omhoog weer rond dezelfde prijs terug te kunnen kopen. Dan is er niks aan de hand dus. Sterker nog, aangezien je van plan bent dit spel nog heel wat jaartjes te doen, moet je zelfs blij zijn met deze daling. Huh, blij met een beursdaling? Ja, want de komende maanden ga je uit je besparing, schenkingen of extra leningen zelfs geld bijstorten. Zelf verwacht ik bijvoorbeeld per 1 januari aanstaande mijn positie in de strategie met 15% te verhogen. Tsja, en dat doe je het liefst tegen zo laag mogelijke koersen natuurlijk. Kortom, blijf bij je strategie en lach om tussentijdse dalingen. Die bedrijven verdienen echt wel geld voor je, maar om allerlei redenen komt het er voor jou soms op de beurs even niet uit. Ik heb gemerkt dat je het ook anders kunt benaderen. Tot 2013 kwam ik als adviseur van zeer vermogende relaties vrij vaak mensen tegen met een aanzienlijk belang in het familiebedrijf, dat ze niet kunnen noch willen verkopen gezien de omvang en hun betrokkenheid. Je hebt niet een paar aandelen tegen een bepaalde koers, nee, je hebt een belang in een bedrijf. En dus onderliggend recht op de cashflow/winsten die het bedrijf genereert. En die zijn bij stabiele ondernemingen, waar ik bij voorkeur in beleg, ook nog steeds positief bij een slecht beursklimaat. Denk maar eens in dat je nu een stukje bezit van Coca Cola Dit bedrijf heeft al decennia lang een mooie winst en bijbehorende cashflow. Dividenden zijn sinds 1919 alleen maar verhoogd. Kan jou het schelen dat ze tussentijds wel eens gehalveerd zijn. Eh, nu overdrijf ik natuurlijk weer een beetje: toen ze in x de winst deden had je ze in het kader van actief beheer natuurlijk wel moeten verkopen! Maar samenvattend: blijf bij je strategie en koop gewoon bij als de strategie daarom vraagt of als je extra geld beschikbaar krijgt. In the long run zit je goed, dus treed, indien mogelijk, altijd op als (bij)koper. 30 Van Stuiver tot MiljARDair

10 Ad C. Verschillen in scenario s Tsja, er zijn heel veel verschillende scenario s mogelijk. Liefst heb je natuurlijk een hoog gemiddeld rendement over 20 jaar, met het zwaartepunt op de laatste tien jaar. De eerste tien jaar wegen je bijstortingen immers het zwaarst! Die 40 die je bijstort op een vermogen van is waardevoller dan de 40 die je bijstort in 2029 als je al 201 miljoen bezit Liefst heb je ook nooit een daling van meer dan 20% in de tussentijd. Door handig om te gaan met je margin (Hoofdstuk 8) hoef je dan namelijk NOOIT tussentijds te verkopen. Je hefboom loopt dan wel tijdelijk op tot ongeveer 3, maar je kunt t uitzingen. Zeker als de daling niet in een dag plaatsvindt, maar gespreid over de tijd. Dan helpt immers iedere maandelijkse bijstorting! De werkelijkheid is natuurlijk soms anders. Dalingen >20% komen voor, zeker de laatste tien jaar zijn we wat dat betreft helaas verwend. Dan moet je tussentijds afbouwen. En weer opbouwen als het weer gaat stijgen. Per saldo kost dat echter altijd wel iets aan rendement. Hierover gaat Hoofdstuk 9 Meltdown. Uiteindelijk zal de waardeontwikkeling van de portefeuille dus niet alleen afhangen van het gemiddeld behaalde rendement vermenigvuldigd met de hefboom. De dispersie van de rendementen heeft ook z n invloed. Het liefst dus niet al te grote uitschieters en eerst wat lagere rendementen, zodat onze bijstortingen op termijn het grootste effect sorteren als daarna de bovengemiddelde jaren arriveren. Hoe het echt gaat lopen weten we helaas niet. Het raamwerk staat en we moeten (zie Hoofdstuk 8 Margin en Hoofdstuk 9 Meltdown) daar slim mee om zien te gaan. Dit is vrij relevant en soms een lonender inspanning dan dagenlang analyseren of je aandeel A of aandeel B moet hebben, hetgeen in Hoofdstuk 7 Aandelenanalyse wordt besproken. Hier ligt ook mijn grootste kritiek op het begrip financiële planning. Het is heel nuttig om het huidig vermogen in kaart te brengen en de inkomstenstromen te duiden. Helaas wordt vervolgens een portefeuille gekozen voor de beleggingen en gaat men ervan uit dat het verwachte rendement ook ieder jaar wordt behaald. Hetgeen absolute onzin is. De SHeet 31

11 Zelfs bij een veilige belegging als sparen fluctueert de rente als een dolle door de jaren heen. Daarom heb ik ook de sheet ontwikkeld. Die is ook inzetbaar met veel minder agressieve beleggingen en zonder hefboom. Maar gaat er wel van uit dat rendementen per jaar aanzienlijk verschillen en dat dit dus effect heeft op de uitkomsten. In plaats van door te lezen stel ik ook voor om je PC erbij te pakken en wat te gaan spelen met de sheet. Je hoeft alleen maar aan de bovenste knoppen te draaien en je ziet de uitkomsten per keer verspringen. Geeft je gelijk wat meer inzicht in de onzekerheden waar alles mee gepaard gaat. Ad D. Hefboombeleggen loont Als je kijkt naar de rendementen van de portefeuille, 21% in onze portefeuille, en 38% voor het netto rendement op het EV, zie je gelijk dat hefboombeleggen loont. Bijna tweemaal zo hard groeien is immers niet niks. Afgezien van een klein beetje rente verdubbel je wel twee keer zo snel. Een groot verschil, met name op de lange termijn. Dit extra rendement in het voorbeeld betekent op een horizon van veertig jaar een factor 192! Dus als je terugkijkt op je beleggingsleven ben je 192 keer zo rijk als je veertig jaar lang de hefboom van 2 hebt gebruikt. Weliswaar is je vermogen een keer of wat gehalveerd of nog erger, maar het verschil is gigantisch. Het is het verschil tussen een leuk vermogen en een heus fortuin. Waar meerdere generaties op verschillende wijze hun profijt van kunnen hebben. Of ruzie over kunnen maken, dus laat je tegen de tijd dat het echt zover is wel goed informeren over structuren en dergelijke. En je hoeft natuurlijk geen veertig jaar te wachten met genieten van het verschil. Ik verwacht bijvoorbeeld over een jaar of tien met gemak te KUNNEN stoppen met werken en allemaal leuke dingen met het geld te gaan doen. Waarbij ik het natuurlijk het leukste vind om het verder te laten groeien, maar ja, dat is mijn aangeboren afwijking. Een ander koopt er over tien jaar een Aston Martin van of misschien toch die Ferrari. Pas op de verkeersdrempels als je er boodschappen mee gaat doen! Inmiddels is het 2014, zit ik in Spanje aan de kust met heerlijk weer verder te spelen met de strategie, heb ik m n baan opgezegd en leef ik van de ontvangen dividenden en optiepremies Het kan sneller gaan dan je denkt! 32 Van Stuiver tot Miljonair

12 Samenvatting Door het gebruik van de sheet en het simuleren hiermee van verschillende situaties krijg je meer inzicht in de werking van mijn strategie en de bijbehorende tussentijdse risico s. Het toevoegen van een paar procent extra rendement per jaar heeft door de hefboom en het rente op rente effect een grote uitwerking over een periode van 20 jaar. Daarnaast blijkt uit simuleren met de sheet dat de werkelijke uitkomst vaak fors afwijkt van de gestelde doelen. Afhankelijk van de werkelijke beursontwikkeling in 20 jaar kan de einduitkomst dus veel gunstiger of ongunstiger zijn dan ons doel. In alle gevallen blijkt wel dat je na 20 jaar heel veel geld hebt verdiend als hefboombelegger.