Tweemaandelijks blad van Velt-Midden-Brabant v.z.w. MIDDENSEIZOENTJE. Nieuwsbrief

Transcriptie

1 Jaargang 33 September 2010 Nummer 4 Tweemaandelijks blad van Velt-Midden-Brabant v.z.w. MIDDENSEIZOENTJE Nieuwsbrief België Belgique PB 3070 Kortenberg P Adresklever Inhoud Editoriaal Activiteit : koken met vergeten groenten Lessenreeks Permacultuur Vooraankondiging Algemene vergadering + Workshop kiemgroenten Meeldauw op je groenten Roest op je prei Verantwoordelijke uitgever: Luc Vanhoegaerden, Papenstraat 8, Veltem-Beisem (Secretariaat) (luc.vanhoegaerden@velt.be of ma-do tss 9-16u) Programma activiteiten: Filip Fleurbaey, Populierenlaan 43, 3070 Kortenberg (ffleurbaey@skynet.be of ) Ruildienst planten en zaden: Jos Pauwels, Perksesteenweg 117, 1910 Kampenhout (jospa@skynet.be of ) Rekeningnummer: Velt-Midden-Brabant veltmiddenbrabant@gmail.com

2 Editoriaal Koud en warm, hoog en laag, traag en snel,. Het leven toont ons een spel tussen diverse polariteiten. Polariteiten die ons als mensen allemaal erg raken zijn gezond en ziek. Maar ze komen ook buiten ons voor. Denk maar aan de crisis die het instituut kerk momenteel meemaakt, of aan het politieke spel zoals we het nu dagelijks voorgeschoteld krijgen. Maar ook bij het tuinieren in onze tuin worden we geconfronteerd met polariteiten. Denk aan de erg droge en zonnige maand juli, gevolgd door een natte sombere maand augustus. Resultaat van dat wisselend weer is dat sommige soorten groenten, of bepaalde rassen, heel gezond zijn gebleven maar ook dat andere soorten snel ziek werden. De polariteit ziek en gezond in de groentetuin behandelen we door enkele typisch in het najaar voorkomende ziekten bij onze groenten te bespreken in dit Middenseizoentje. We wensen je toe dat de gezonde kant in het leven zo nu en dan een lange tijd mag blijven hangen bij jullie. Van harte, uw Velt bestuur Activiteit: Koken met vergeten groeten Aardpeer, Kardoen, Brave Hendrik, Peterseliewortel, Pastinaak, Snijbiet, Koolrabi, Zeekraal, Eeuwig moes, Oerprei, Raapstelen, Romanescu, Zwartmoeskervel, Yacon,. Zegt het je iets of helemaal niets? Het zijn allemaal "vergeten groeten" die we met jullie hulp gaan klaarmaken en proeven. Heb jij één of meerdere of nog een andere vergeten groenten in je tuin staan, en wil je ze graag voorstellen aan je mede-veltleden? Laat het zeker weten aan ons Velt lid en lesgeefster Liesbeth Halewyck voor 10 oktober via of per telefoon 02/ Wanneer Waar Inkom Meebrengen : op woensdag 20 oktober om 19u30 : in zaal Berkenhof, Beekstraat 25, 3070 Kortenberg : 2 voor Velt leden, 4 voor niet leden : schort, goed snijmesje en snijplank, keukenhanddoek en je eigen vergeten groenten natuurlijk.

3 Lessenreeks Permacultuur Transitie Tervuren ( heeft een werkgroep opgericht binnen onze Veltafdeling (Midden-Brabant). Die werkgroep wil zich focussen op permacultuur. Ze vliegen er al dadelijk in met een 'doe-het-zelf' permacultuurcursus. Vóór de cursus is er een introductieles, een inleiding op permacultuur, gegeven door Velt-lesgeefster Lucrèce Roegiers van permacultuurtuin Yggdrasil in Vissenaken. De lessenreeks zelf (13 lessen) loopt van 21 september tot en met 29 maart 2011, ongeveer 2 keer per maand en telkens op dinsdag om 20h, en kost 35, of 30 voor wie apart betaald heeft voor de introductieles. In de lente van 2011 voorzien ze een vervolgreeks van 6 praktijklessen om een aantal tuinontwerpen te realiseren. Indien je u graag wil inschrijven voor de cursus, of naar de introductieles wil komen, vind je alle informatie op Vooraankondiging Algemene Vergadering + Workshop Kiemgroenten Op zaterdag 27 november houden we onze jaarlijkse Algemene vergadering. Voor u als Velt lid dé gelegenheid om uw wensen kenbaar te maken en samen met uw bestuur het komende werkjaar uit te stippelen. Zoals het de gewoonte is geworden wordt de Algemene vergadering ook dit jaar weer gecombineerd met een interessante activiteit. Ons Velt Lid Jaqueline Leyman zal ons tijdens een interactieve workshop inwijden in het gebruiken van gezonde, waardevolle en lekkere kiemgroenten. Meer informatie in ons volgende Middenseizoentje. Hou alvast de avond van 27 november vrij in je agenda!

4 Meeldauw op je groenten Meeldauw is de algemene benaming voor een aantasting, die een schimmelpluis vormt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen 'Echte meeldauw' en 'Valse meeldauw'. Echte meeldauw vormt een schimmelpluis op de bovenkant van het blad, en valse meeldauw op de onderkant van het blad. Echte meeldauw of witziekte Sporen van echte meeldauw verspreiden zich via de lucht. Echte meeldauw groeit vooral in droge omstandigheden en heeft minimum 20 C nodig om zich te ontwikkelen. De schimmel groeit uitsluitend op levende bladeren, en zal zich vooral manifesteren wanneer het na een poos droog, warm weer plots erg vochtig wordt door regen of door begieten. Op de aangetaste planten ontstaan eerst witte poederachtige vlekken, die in een later stadium het gehele oppervlak bedekken. In het beginstadium van de aantasting kan men het schimmelpluis nog wegvegen. Naast de bladeren kunnen ook de stengels aangetast worden. De onderste bladeren worden het eerst aangetast. Na verloop van tijd krullen de aangetaste bladeren wat op. Echte meeldauw is ook een typische afrijpingsziekte die niet noodzakelijk tot opbrengstverlies leidt. Witziekte komt onder andere voor bij tomaat, erwten, ajuin, druif, kruisbes, aardbei, komkommer en courgette. Valse meeldauw Op de onderkant van de bladeren ontstaan grijs tot roodachtige vlekken die in een later stadium het gehele oppervlak bedekken. Aan de bovenzijde van het blad wordt er een geelbruine verkleuring zichtbaar. De vlekken aan de onderzijde van het blad kan men niet 'wegvegen', dit in tegenstelling met het begin van de aantasting door echte meeldauw. De schimmel groeit vooral door bij vochtige weersomstandigheden (hoge luchtvochtigheid) en kan dan ook andere delen van de plant aantasten.

5 Sporen van de valse meeldauw kunnen tot 10 jaar in de grond kiemkrachtig blijven en overwinteren in de tuin. Door opspattend water kunnen ze de plant via de huidmondjes infecteren. Dan vormt zich al gauw aan de onderzijde van het blad het karakteristiek schimmelpluis. Dit kan alleen plaatsvinden als de plant lang genoeg nat blijft en de temperatuur voldoende hoog is. Dan kan de schimmel zich snel uitbreiden. In tegenstelling tot de echte meeldauw die teert op levend plantenmateriaal kan de valse meeldauw zich ook blijven ontwikkelen op afgestorven plantenmateriaal. Men kan daarom best door valse meeldauw aangetaste bladeren niet op de composthoop gooien. De schimmel groeit er immers door en kan daarbij sporen nalaten in compost. Onder andere sla, kool, komkommer, ajuin en spinazie zijn gevoelig voor de aantasting. Meeldauwschimmels zijn 'familie-specifiek; wat wil zeggen dat alleen verwante soorten elkaar kunnen 'besmetten'. De meeldauw op bijv. komkommer kan dus overgaan op courgette (komkommerfamilie), maar zal tomaat en paprika (nachtschadefamilie) niet aantasten. Beide schimmelaantastingen kunnen best worden voorkomen door preventief een aantal teelttechnieken toe te passen. Eens de aantasting zichtbaar is, wordt heeft de schimmel zich al stevig gevestigd en is de bestrijding ervan niet effectief meer. Om aantasting door echte meeldauw te voorkomen dient men vooral aandacht te geven aan een voldoend grote plantafstand tussen de planten en aan het tijdig uitdunnen van zaailingen en vruchten. In een serre is het van belang om tijdig en veelvuldig te 'luchten'. Op die manier houdt men het gewas voldoende droog om de uitbreiding van de eventuele schimmels in te dijken. Om aantasting door valse meeldauw te voorkomen dient men zo veel mogelijk de grond in de omgeving van de groenten vrij te houden van te veel onkruiden. Daardoor droogt de bodem relatief snel op, en kan de belangrijkste oorzaak voor de verspreiding opspattend water worden tegengegaan. Men kan ook de planten best 's morgens water geven, zodat ze de gelegenheid krijgen om op te drogen tijdens de daguren. Een aftreksel van akkerpaardestaart zou remmend werken op de uitbreiding van de schimmel. Het regelmatig bestuiven van de planten met gesteentemelen (basaltmeel of lavameel) zal de buitenste laag plantencellen ietwat verharden, waardoor de schimmels van echte en valse meeldauw minder gemakkelijk de plant kunnen binnendringen. Voor fruitsoorten bestaan er enkele 'resistente' rassen. We denken daarbij bijv. voor kruisbessen aan Captivator, Hinomaki, Invicta en Rokula. Catalogi van groenten vermelden regelmatig of het ras enige resistentie vertoont tegen meeldauw. bijv. Great Lakes bij sla. Luc Vanhoegaerden

6 Roest op je prei Roest (Puccinia allii ) is op de boven- én onderzijde van het preiblad te herkennen aan, aanvankelijk verspreid optredende, gele vlekjes die later roestkleurig worden. Wanneer die gele plekjes roestig bruin verkleuren is er sprake van spoorvorming, en vanaf dan breidt de schimmel zich via verspreiding van de sporen verder uit. Roest kan men beschouwen als een afrijpingsziekte, omdat ze vooral in de herfst zal optreden bij al oudere gewassen. Toch kan de ziekte vanaf juni ook optreden bij nog opgroeiend gewas; maar de schimmel heeft toch veelal relatief vochtig najaarsweer nodig om zich echt te kunnen ontwikkelen en uitbreiden. De ziekte verspreidt zich niet via het zaad of via de grond, maar de sporen migreren via de lucht naar andere planten. Een droge grond met een relatief hoge bodemtemperatuur zou het optreden van roest in de hand werken. Naast een hoge relatieve vochtigheid en een gematigde omgevingstemperatuur zal een te dichte plantafstand en een overdaad aan stikstof ook de schimmelaantasting bevorderen. Het is dan ook pas meestal vanaf augustus tot een eind in oktober dat roestinfectie zich effectief zal tonen. Er is vooral uitbreiding van de ziekte te verwachten als tijdens de herfstmaanden de luchttemperaturen tussen 15 en 20 C liggen. Bij aantasting kan men aangetaste gedeelten van het preiblad inkorten en zal men best de afgesneden bladgedeelten verwijderen. Wanneer aangetast blad goed wordt gecomposteerd worden tijdens het composteren een groot deel van de ziektekiemen gedood. Zo er niet goed wordt gecomposteerd is het veiliger om aangetast blad uit de tuin te verwijderen. Het aangieten van de preiplanten na inkorten van het blad zal hergroei stimuleren. Droge grond is immers bevorderlijk voor de ziekte. Alleen een aantasting voor september doet de plant echt aftakelen. Winterprei zal in het najaar wellicht herstellen van een roestaantasting; want na de eerste nachtvorst is het gedaan met de schimmel. Nachtvorst doodt immers de sporen en daarna kan winterprei zich weer herstellen door nieuw blad te maken. Als spore kan de schimmel wel overwinteren op aangetaste preiplanten of op oogstresten die men dan ook best van het groenteperceel zal verwijderen. Ook kunnen bepaalde onkruiden fungeren als 'waardplanten' voor de roestschimmel. Zo is vooral het veel voorkomende klein kruiskruid tijdens de wintermaanden drager van roestsporen. Klein kruiskruid kan men dus best verwijderen uit de tuin. Zo niet zullen de sporen van op het klein kruiskruid tijdens het voorjaar groentegewassen besmetten met de schimmel.

7 Roestaantasting is soortspecifiek. De roest die op andere plantenfamilies voorkomt, zoals bonenroest, kan prei niet besmetten. De preiroest -Puccinia allii- komt alleen voor op prei en een aantal andere Allium-soorten, zoals ui en sjalot. Bij ui en sjalot vormt de ziekte echter zelden een probleem. Bieslook daarentegen moet, wanneer deze is aangetast door roest, wel regelmatig zo kort mogelijk worden teruggesneden om verspreiding van de sporen tegen te gaan. Men kan aantasting vermijden -of eventueel uitstellen - door in de nazomer preventief een blad-versterkend middel zoals heermoesthee toe te passen. Om schimmelziekten als meeldauw, schurft én roest te voorkomen kan men 1 kilogram verse heermoes of akkerpaardenstaart (of 150 gram gedroogd heermoes) laten trekken op 10 liter water. Laat alles eerst 15 minuten koken en nadien 12 uur trekken. Zeef en verdun in een verhouding van 1 op 5. Behandel de planten om de drie weken. Liefst tijdens de morgen verstuiven over de planten. Net als bij wortelvlieg en uienvlieg geldt ook voor roestaantasting dat een open winderig klimaat in de moestuin preventief de ziektedruk helpt verminderen, doordat in een luchtige tuin de gewassen sneller opdrogen. Hoewel er volgens de zaadcatalogi preirassen zouden bestaan die beter weerstand tegen roest zouden bieden, zijn het toch vooral ongunstige weeromstandigheden die bepalen of de ziekte massaal zal optreden of niet. Luc Vanhoegaerden