De zin en onzin van sociale media verslaving
|
|
- Johannes de Winter
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 5 De zin en onzin van sociale media verslaving Tony van Rooij, Tim Schoenmakers en Dike van de Mheen In dit vijfde hoofdstuk maken we kennis met enkele voorbeelden uit de media waarin zich een nieuwe aandoening lijkt aan te dienen: sociale media verslaving. Onderzoeken laten zien dat sommige mensen daadwerkelijk moeite hebben om hun gebruik van sociale media onder controle te houden, maar het lijkt wat vroeg om van een verslaving te spreken. Het stadium van beginnend Facebook- en Twitterverslaafde is ze allang voorbij, vindt de 21-jarige studente Femke Radder uit Bleiswijk. (Radder, 2013a) In 2013 kwam de scholiere Femke Radder, tot haar grote verbazing, breeduit in de media. Ze beschreef in haar blog dat ze 48 uur zonder sociale media ging leven, om los te komen van haar verslaving. Journalisten pakten dit verhaal op, en voor ze het wist werd ze in het Algemeen Dagblad geciteerd over haar doodenge experiment. De commotie was groot en kennisinstituten werden door de media benaderd met de vraag hoe erg zo n verslaving aan Facebook en Twitter nu eigenlijk is. Het verhaal ging een eigen leven leiden, maar uit haar eigen blog bleek dat Femke eigenlijk helemaal niet zo veel moeite had met het stoppen met sociale media. Ze vond het wel lekker rustig, en alle aandacht van de media vond ze overdreven: Al met al zijn 65 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 65 18/12/ :41
2 INTERNETVERSLAVING de afgelopen 48 uur me heel goed bevallen. Ik miste mijn telefoon en het internet niet tot nauwelijks. De invloed van de media in dit hypen van de term sociale media verslaving is duidelijk, maar toch kunnen we hiermee het onderwerp niet afschrijven. Eén voorbeeld is het antwoord op een vraag die een volger van Femkes blog aan haar stelde: Lijdt je schoolwerk onder sociale media? : Ja, helaas wel. Soms zit ik tot drie uur s nachts nog op Facebook. Je kunt daar spelletjes spelen waarbij je punten of (nep)geld moet verdienen. Dit werkt heel verslavend. Mijn ogen geven aan dat ik wil slapen, maar ik geef pas na een paar uur toe. Hierdoor kan ik s ochtends maar moeilijk mijn bed uitkomen. (Radder, 2013b) Hier wordt duidelijk dat het gebruik van Facebook wel degelijk tot problemen kan leiden, zoals slaapgebrek bij jongeren. En niet alleen de spelletjes op Facebook zorgen voor slaapgebrek: ook chatapplicaties zoals WhatsApp doen dit soms, volgens de vijftienjarige Leonore: Pas als ik heel erg moe ben, weet ik dat ik moet besluiten om alles uit te zetten en te gaan slapen (Pardoen, 2012). In een ander recent onderzoek spreekt een van de zeldzame (1%) niet-gebruikers van sociale media als volgt over haar reden om niet op sociale media te gaan: Omdat ik denk dat anderen mee kunnen lezen en dat wil ik niet en misschien raak ik er dan wel aan verslaafd (Mijn Kind Online, 2014). Is er werkelijk sprake van een opkomend nieuw fenomeen genaamd sociale media verslaving? En waar ligt precies de grens tussen gezond enthousiasme en problematisch gebruik van sociale media? In dit hoofdstuk verkennen we deze vragen. We maken hier gebruik van de volgende definitie van sociale media. Deze definitie is bewust breed opgesteld, omdat communicatie de handigste gemene deler is tussen de uiteenlopende applicaties die onder sociale media worden geschaard: Sociale media: internettoepassingen waarbij het contact en de interactie tussen mensen centraal staan. Enkele voorbeelden zijn Twitter, YouTube (uploaden, niet het kijken), Facebook, WhatsApp, Telegram, Instagram, 66 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 66 18/12/ :41
3 DE ZIN EN ONZIN VAN SOCIALE MEDIA VERSLAVING forums en andere vormen van sociale netwerken en instant messagingapplicaties. TIJDSBESTEDING AAN SOCIALE MEDIA Om de genoemde vragen over abnormaal gedrag bij het gebruik van sociale media te beantwoorden, moeten we eerst weten wat nu precies normaal gedrag is. Dit is lastig, want mensen gebruiken niet alleen allerlei internetapplicaties, deze applicaties overlappen elkaar ook nog eens flink. Het is prima mogelijk om te gamen via Facebook, te chatten via games en te bellen via Google. Deze kwestie kunnen wij (helaas) niet oplossen binnen het kader van dit hoofdstuk, maar we kunnen wel enige indrukken geven over het gebruik van de verschillende applicaties. Het lijkt erop dat de rol van sociale media in het leven van jongeren nog altijd toeneemt (Mediawijs.be, 2014; Van Rooij & Schoenmakers, 2013). Vier van de vijf meest tijdverslindende internetactiviteiten van jongeren kunnen bijvoorbeeld worden gezien als een vorm van sociale media: Twitter, YouTube, Instant messengers en sociale netwerken (bijvoorbeeld Facebook; Van Rooij & Schoenmakers, 2013). Zowel jongens als meisjes gebruiken sociale media, maar meisjes besteden er iets meer tijd aan dan jongens (Van Rooij & Schoenmakers, 2013). Ze besteden bijvoorbeeld gemiddeld per week zo n twaalf uur aan sociale netwerken zoals Facebook, twee uur meer dan jongens. Twitter Online games YouTube Instant messenger (MSN) Sociale netwerken Figuur 5.1: Tijdsbesteding aan internetapplicaties in uren per week, door gebruikers van de betreffende applicatie in de eerste en tweede klas van het voortgezet onderwijs (Bron: Van Rooij & Schoenmakers, 2013) 67 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 67 18/12/ :41
4 INTERNETVERSLAVING Daarnaast gebruiken mensen ook steeds meer verschillende apparaten voor internettoegang: zo n 86% van de jongeren gebruikt het internet via de mobiele telefoon (cbs, 2012). Meer dan de helft van de jongeren tussen de 12 en 15 heeft een smartphone en meer dan een derde gebruikt wel eens een tablet (Van Rooij & Schoenmakers, 2013). Ook in België bezit een meerderheid van de jongeren een mobiele telefoon en heeft een aanzienlijk deel van 70% toegang tot een tablet (Mediawijs.be, 2014). Deze grote aantallen gebruikers zien we ook terug in het gebruik van verschillende applicaties, zoals Twitter, een applicatie waarmee voornamelijk korte berichten worden uitgewisseld in de openbare ruimte. Twitter is bij uitstek geschikt voor gebruik via de smartphone, en in 2012 gebruikte meer dan de helft van de jongeren de applicatie. Twitteren kostte hun zelfs meer tijd dan andere activiteiten op internet (dit is waarschijnlijk een overschatting: het is heel lastig om het gebruik van de mobiele telefoon te schatten qua tijdsduur, omdat het gebruik over de dag sterk versnipperd is). Om zicht te krijgen op het gebruik van sociale activiteiten op internet kunnen we ook kijken naar de tijdsbesteding per activiteit, bijvoorbeeld communiceren. Het Media:Tijd-onderzoek laat zien dat 53% van de Nederlanders boven de 12 jaar op een gemiddelde dag met anderen communiceert via een digitaal apparaat. Ter vergelijking: 86% kijkt naar audiovisuele content, 65% luistert naar radio of muziek en 54% leest op een gemiddelde dag, al dan niet digitaal (Sonck et al., 2014). In vergelijking met andere activiteiten wordt communiceren relatief vaak naast iets anders gedaan, zoals luisteren naar de radio of het bekijken van audiovisuele content (Sonck et al., 2014; Van Rooij, Schoenmakers & Van de Mheen, 2011). Ter contrast: gamen wordt op dagelijkse basis slechts door zo n 17% van de ondervraagden gedaan. DE AANTREKKINGSKRACHT EN RISICO S VAN SOCIALE MEDIA Communiceren is een bij uitstek menselijke behoefte, en sociale media kunnen deze vervullen. Ze maken contact met anderen mogelijk, bieden 68 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 68 18/12/ :41
5 DE ZIN EN ONZIN VAN SOCIALE MEDIA VERSLAVING ruimte voor zelfexpressie, geven ons erkenning, nemen eenzaamheid weg en geven ons een plek om ons te verbinden met anderen. Dit geldt natuurlijk ook voor andere vormen van sociaal contact, zoals lidmaatschap van de volleybalclub. Sociale media hebben in vergelijking met deze offline vormen van contact echter ook een aantal bijzondere, specifieke eigenschappen. Het contact via sociale media is (soms) anoniem, geeft relatief veel tijd om te reageren (asynchrone communicatie) en is zeer toegankelijk en goedkoop (Valkenburg & Peter, 2011). Voor de meesten is dit een voordeel en bieden sociale media een nuttige leeromgeving. Zo laten Valkenburg en Peter (Valkenburg & Peter, 2009) zien dat er sterke vermoedens zijn dat zogenaamde zelfonthulling (privékwesties delen met anderen) in de online omgeving positieve effecten heeft op welzijn (tevredenheid over het eigen leven) en gevoelens van sociale inbedding. Deze specifieke eigenschappen van sociale media sluiten bovendien ook zeer goed aan op de natuurlijke behoeften van mensen, zoals erkenning. De zelfdeterminatietheorie beschrijft dat mensen een gedrag vanzelf (intrinsiek gemotiveerd) gaan vertonen als er sprake is van een gevoel van (1) competentie, (2) autonomie en (3) verbinding met anderen (King & Delfabbro, 2009; Ryan & Deci, 2000). Sociale media voldoen aan deze eisen: waar adolescenten elders in hun leven misschien minder beheersing hebben, kiezen ze op sociale media hun eigen niche waarbinnen ze zich al snel thuis voelen, ongeacht hun interesse voor bijvoorbeeld metal-muziek, mode, Japanse manga of andere zaken. Zo kan er online een aanvullende of tweede identiteit ontstaan, waarbinnen alle drie de behoeften worden vervuld. Een onzekere puber met heel specifieke kennis kan zichzelf online presenteren als zelfverzekerde expert. Maar deze aantrekkingskracht, de online anonimiteit en de soms gebrekkige greep van ouders op de online wereld betekent ook dat het toezicht er minder is dan in de echte wereld. Daardoor loopt de tijdsbesteding makkelijker uit de hand. Het gebruik van sociale media hangt samen met hogere sociale vaardigheden, ook in het echte leven (Valkenburg & Peter, 2009). Deze bevindingen sluiten aan bij de samenvatting die Daria Kuss schreef over gebruik van sociale netwerken (2011). Zij vond dat sociale netwerken vooral worden gebruikt 69 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 69 18/12/ :41
6 INTERNETVERSLAVING om bestaande offline contacten te onderhouden. Volgens deze auteurs hebben vooral extraverte mensen veel voordeel van het gebruik van sociale netwerken, omdat ze het als aanvulling gebruiken op hun echte contacten (de rich get richer-hypothese ; Kraut et al., 2002). Voor meer introverte of sociaal angstige mensen geldt dat ze het internet eerder gebruiken om te compenseren voor gebrekkige contacten in het echte leven (de sociale compensatie hypothese; Peter et al., 2011). Het gebruik van sociale netwerken hangt in sommige onderzoeken samen met verlaagde schoolprestaties, verlaagde offline sociale activiteit en relatieproblematiek (Kuss & Griffiths, 2011). Dit leidt tot koppen in de media zoals Facebook maakt jongeren eenzaam ( Facebook maakt jongeren eenzaam, 2011). In dit specifieke voorbeeld werd aangenomen dat het gebruik van sociale media, in dit geval Facebook, de oorzaak is van de eenzaamheid. Dit is mogelijk een onterechte conclusie, want samenhang geeft nog geen oorzaak aan. Het zou immers evengoed kunnen dat sociaal angstige jongeren simpelweg een voorkeur hebben voor online contact en dat laag presterende leerlingen hun slechte cijfers proberen te vergeten op Facebook. In het verleden is hier wel enig bewijs voor gevonden (Kardefelt-Winther, 2014; Valkenburg & Peter, 2009). Maar hoewel de relatie tussen oorzaak en gevolg soms moeilijk te bepalen is, blijkt dat meer intensief gebruik van sociale media vaker samengaat met problemen. Europees vragenlijstonderzoek in zes landen liet bijvoorbeeld zien dat sociale media zeer populair zijn in meerdere landen zo n 70% van de adolescenten (14-17 jaar) gebruikt sociale media, en 40% doet dit meer dan twee uur per dag (Tsitsika et al., 2014). Deze laatste groep, de zogenaamde zware gebruikers, scoort slechter op school en heeft meer last van depressieve gevoelens en angsten. Jongere gebruikers ervaren in dit onderzoek bovendien meer problemen. Deze bevinding sluit aan bij gameonderzoek waar bleek dat gamen vooral tot problemen leidt bij zware gamers (Sublette & Mullan, 2012). Uiteraard is overmatig gebruik niet het enige negatieve verschijnsel rondom sociale media. Jongeren spreken ook over andere negatieve kanten, zoals de ongewilde verspreiding van naaktfoto s, continue afleiding en 70 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 70 18/12/ :41
7 DE ZIN EN ONZIN VAN SOCIALE MEDIA VERSLAVING (anoniem) pesten via bijvoorbeeld WhatsApp-groepen op de smartphone. Er zijn nog weinig richtlijnen over wat normaal is in het omgaan met de nieuwe mogelijkheden, en ook zorginstanties lopen hierbij soms achter de feiten aan. In dit hoofdstuk beperken we ons, gezien de focus van dit boek, tot de verslavende kant van het gebruik. PROBLEMATISCH GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA: FEITEN EN FICTIE Het gebruik van sociale media kost soms veel tijd en hangt soms samen met problemen. Zware gebruikers ervaren meer problemen, of andersom: mensen met problemen gebruiken mogelijk meer sociale media. Maar zijn sociale media daarmee ook verslavend? Als we teruggrijpen naar de definitie uit hoofdstuk 1, dan zouden we moeten aantonen dat het gebruik van sociale media het dagelijks functioneren ernstig ontwricht, of dat er op zijn minst zware problemen ontstaan. Ter herinnering: we spreken van problematisch gebruik als er enige problemen voortvloeien uit het gedrag die lijken op verslavend gedrag, en we spreken pas van verslaving als er sprake is van een ernstige ontwrichting van het dagelijks leven (bijvoorbeeld het faillissement van je eigen bedrijf door het zoeken van continue afleiding op Facebook). Computergames hebben nog iets weg van een gokmachine: ze belonen de speler regelmatig met geluid en beeld (denk bijvoorbeeld aan de flitsen en pling -geluiden in het spel Candy Crush Saga). Ook zijn ze ontworpen om de speler aan het spelen te houden. In het geval van sociale media is het een stuk lastiger om dit soort belonende mechanismen te identificeren, al zou je kunnen denken aan hoe vaak word ik geliked of ge-re-tweet op Twitter. Hiermee wordt het ook een stuk lastiger om je voor te stellen hoe er sprake zou kunnen zijn van verslavend gedrag. Anderzijds bespraken we hiervoor al dat sociale media allerlei behoeften kunnen vervullen: van verbondenheid met anderen tot een gevoel van competentie. Ook vonden we in een onderzoek naar de behandeling van zelfverklaarde internetverslaafde patiënten meerdere gevallen die aangaven dat sociale media een rol speelden in hun problemen (Van Rooij, Zinn, 71 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 71 18/12/ :41
8 INTERNETVERSLAVING Schoenmakers, Van de Mheen, et al., 2012). Van de twaalf volwassen patiënten in deze studie benoemde de helft hun gebruik van een vorm van sociale media als probleemgedrag. De casusbeschrijving hieronder geeft een indruk van het soort problemen waar het om ging. Voor Jane begint het probleemgedrag als ze thuiskomt na haar deeltijdbaan en ze meteen haar computer aanzet. Het avondeten bestaat meestal uit een kanten-klaarmaaltijd of junkfood. Jane s grootste probleem is Windows Live Messenger (een chatprogramma). Ze heeft contact met een grote groep mensen, het grootste deel hiervan heeft ze ontmoet in chatboxes. Toen ze nog bij haar ouders woonde chatte ze al veel, via chatboxes op televisie. Omdat de rekeningen hoog opliepen, ontzegden haar ouders haar de toegang tot internet. Toen internetten voor een vast tarief zijn intrede deed begon Jane weer met chatten, gedurende meerdere uren per dag. Ze heeft geen offline-vrienden en wil die ook niet. Ze houdt van de afstand van online contact: als ze geen zin heeft om te antwoorden, hoeft dat ook niet. Jane brengt het grootste deel van de avond achter de computer door, regelmatig tot 1 uur s ochtends (Van Rooij, Zinn, Schoenmakers & Van de Mheen, 2012). Sommige patiënten die worden behandeld voor internetproblematiek houden zich dus bezig met sociale media. In een andere studie werd jongeren gevraagd of ze zelf dachten dat ze verslaafd waren aan het internet (55% antwoordde bevestigend) en of ze hun internetgebruik ongezond achtten (14%) (Clarke & Hitchenor, 2014). De eerste vraag geeft een overschatting, want jongeren verwarren veel gebruik in dit geval met verslaving, maar het tweede percentage levert interessante informatie op, zeker ook omdat dezelfde studie rapporteerde dat sociale media de belangrijkste component van het gebruik vormden: The most common online activities that drive young people s perceived addiction are socialising and social networking (34%), media content (23%) and gaming (16%) (Clarke & Hitchenor, 2014). 72 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 72 18/12/ :41
9 DE ZIN EN ONZIN VAN SOCIALE MEDIA VERSLAVING Het ongezond achten van het eigen gebruik is uiteraard slechts één component van mogelijk problematisch gebruik. Om stevige conclusies te kunnen trekken zouden we problematisch gebruik met een uitgebreidere reeks vragen in kaart moeten brengen. Hoewel de literatuur over het onderwerp tot nog toe schaars is, vonden Kittinger et al. dat het aantal malen per dag dat Facebook bekeken werd, samenhing met een maat voor internetverslaving die bestaat uit 20 vragen (2012). In eigen onderzoek vonden we een soortgelijk resultaat: de tijdsbesteding aan socialemedia-activiteiten hangt sterk samen met onze maat (Meerkerk, Van den Eijnden, et al., 2009; Meerkerk, 2007) voor problematisch (verslavend) internetgebruik (Van Rooij, Schoenmakers, et al., 2010). In 2012 verscheen een van de eerste serieuze, meer specifieke publicaties over sociale media verslaving : een beschrijving van de Facebook Addiction Scale (Andreassen et al., 2012). Deze vragenlijst naar Facebook-verslaving omvat de symptomen die in hoofdstuk 1 besproken werden: tolerantie, preoccupatie met het gedrag, ontwenningsverschijnselen bij het stoppen, stemmingsbeïnvloeding, het optreden van problemen en controleverlies (Griffiths, 2005). Hierbij wordt aangenomen dat verslavend gebruik van sociale media op dezelfde manier kan worden gemeten als de overige vormen van gedragsverslaving. Deze schaal is erg specifiek en richt zich vooral op Facebook. Hierop ontstond enige kritiek, omdat Facebook in zekere zin net als internet een containerbegrip is (Griffiths, 2012a), zie ook hoofdstuk 1 van dit boek. 6% van de Nederlandse jongeren, vooral meisjes, geeft aan dat het gebruik van sociale media soms te veel tijd kost In ons eigen onderzoek maakten we daarom gebruik van een algemenere, verkorte schaal voor problematisch internetgebruik (Meerkerk, Van den Eijnden, et al., 2009). We vroegen naar het problematische gebruik van sociale media en het mobiel gebruik van sociale media (de toelichting definieerde de term sociale media als volgt: Met sociale media bedoelen we sociale 73 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 73 18/12/ :41
10 INTERNETVERSLAVING netwerken zoals Facebook, instant messengers zoals Live Messenger, chatten, Twitter, Habbo, weblogs en forums ). Voor beide onderwerpen werden aan jongeren zes vragen gesteld, die de zes kernsymptomen van problematisch ( verslavend ) internetgebruik in de toepassing bestreken. Via deze benadering bleek dat zo n 6% van de Nederlandse jongeren (13/14 jaar) een hoge score op problematisch gebruik van sociale media had, en zo n 5% een hoge score op problematisch mobiel gebruik van sociale media (Van Rooij & Schoenmakers, 2013). Verdeeld naar geslacht lijkt het probleem vaker aanwezig bij meisjes (9%) dan bij jongens (4%). Vervolgonderzoek naar deze groep problematische gebruikers van sociale media laat een aantal opvallende kenmerken zien (Van Rooij et al., n.d.). Jongeren die hoger scoren op problematisch gebruik van sociale media vertonen meer depressieve gevoelens, gedragsproblemen (bijvoorbeeld woedeaanvallen) en emotionele symptomen (zoals piekeren). Wat betreft persoonlijkheidskenmerken zijn ze iets minder vriendelijk en iets minder emotioneel stabiel (zie hoofdstuk 2 voor nadere details over persoonlijkheidskenmerken). Problematische sociale media gebruikers hebben meer depressieve gevoelens, piekeren meer en vertonen meer gedragsproblemen Uit vragenlijstonderzoek blijkt dus dat een aanzienlijke groep jongeren het vrij lastig vindt om het gebruik van sociale media onder controle te houden. Maar zijn er dan ook patiënten in behandeling voor sociale media verslaving? In de registratiecijfers vanuit de Nederlandse verslavingszorg (Wisselink et al., 2013) wordt geschat dat zo n 200 mensen worden behandeld aan overige vormen van problematisch internetgebruik te weten problematische consumptie van porno of overmatig chatten. Dit lijkt misschien veel, maar het komt neer op zo n 0,6% van de mensen binnen de verslavingszorg. Voorlopig wordt het probleem binnen de verslavingszorg dus slechts zelden gezien (Wisselink et al., 2013). Uiteraard kunnen hier allerlei verklaringen voor zijn: onderschatting, onduidelijke toeleiding naar zorg omdat het een nieuw probleem is enzovoort. Maar het zou ook kunnen dat de problemen 74 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 74 18/12/ :41
11 DE ZIN EN ONZIN VAN SOCIALE MEDIA VERSLAVING slechts zelden zeer ontwrichtend worden. Desalniettemin lijkt het er toch op dat met stijgende welvaart ook het problematisch gebruik van sociale media en het internet in brede zin gepaard gaat. In de Indiase stad Bangalore werd recent een instelling opgericht voor het behandelen van de obsession for social networking and instant chatting sites, texting and mobile games (Rai, 2014). Tabel 5.1 vat het voorgaande samen. Tabel 5.1: Overzicht van normaal, problematisch en verslavend gebruik van sociale media en games Type gebruik met schatting Sociale media Normaal gebruik (ca. 94%) Problematisch gebruik (ca. 6%) Verslavend gebruik (< 1%) Geen problemen, voordelen van het gebruik van sociale media (verbinding met anderen). Enige ervaren problemen ten gevolge van gebrekkige controle over sociale media, zoals lagere cijfers, slecht slapen, moeite met stoppen, verarming van contacten in de echte wereld. Komt vaker voor onder meisjes. Zware problemen in het functioneren als gevolg van verloren controle over het gebruik van sociale media. Er is weinig bekend over dit soort cliënten. CONCLUSIE Het onderzoek naar sociale media verslaving staat in de kinderschoenen. Duidelijk is in elk geval dat sociale media mensen soms sterk kunnen afleiden en dat lang niet elke jongere het even makkelijk vindt om zijn of haar gebruik onder controle te houden zo n 6% van de jongeren geeft aan enige problemen te ervaren die lijken op verslaving. Dit is niet gek, want sociale media dekken heel veel van de menselijke behoeften perfect af zoals de behoeften aan (sociale) erkenning, gevoelens van competentie en autonomie, waarmee er een aanvullende of tweede identiteit kan worden 75 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 75 18/12/ :41
12 INTERNETVERSLAVING gecreëerd. Dit kan voor problemen zorgen als het digitale leven de overhand krijgt of als de balans anderszins verstoord raakt. Of we moeten spreken over een echte verslaving is nog niet vast te stellen. We zien nog weinig patiënten, en binnen de zorg heeft men de keuze gemaakt om de pijlen in eerste instantie te richten op problematiek op het gebied van online gaming (hier is een diagnose voor voorgesteld in de dsm- 5). Sociale media laat men voorlopig buiten beeld (American Psychiatric Association, 2013; Petry & O Brien, 2013). Desondanks is het belangrijk om deze ontwikkelingen de komende tijd goed in de gaten te houden, zeker omdat dit hoofdstuk liet zien dat sommigen het best lastig vinden om niet door te schieten in het gebruik van sociale media. 76 Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 76 18/12/ :41
Verslaafd aan het internet? Inleiding en begrippen
1 Verslaafd aan het internet? Inleiding en begrippen Tony van Rooij en Tim Schoenmakers In dit eerste hoofdstuk krijgen we een duidelijk beeld van de begrippen internetverslaving, gedragsverslaving en
Nadere informatie1 Problematisch. gebruik van sociale media en games
1 Problematisch gebruik van sociale media en games Tony van Rooij & Tim Schoenmakers IVO & Erasmus Universiteit Rotterdam Dike van de Mheen IVO, Erasmus Universiteit Rotterdam & Universiteit Maastricht
Nadere informatieBianca Wagenaar-Swart Preventiewerker
Bianca Wagenaar-Swart Preventiewerker Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Preventie Behandeling Nazorg Alcohol, roken, drugs, medicijnen, gamen, gokken Programma
Nadere informatieOpvoedstrategieën ter voorkoming van problematisch internetgebruik bij basisschoolkinderen
Opvoedstrategieën ter voorkoming van problematisch internetgebruik bij basisschoolkinderen Gert-Jan Meerkerk, Gerda Rodenburg, Wouter Haverkort, Tony van Rooij & Dike van de Mheen Symposium Preventie van
Nadere informatieOuderatelier GAMEN. Iris Timmerman Dinsdag 26 januari 2016
Ouderatelier GAMEN Iris Timmerman Dinsdag 26 januari 2016 Filmpje: If books came after games www.ted.com Jane McGonigal Voordelen gamen Toegepast voor therapie, rehabilitatie en leerondersteuning Bijvoorbeeld
Nadere informatieONLINE FACTS TIPS TESTS ADVIES
ONLINE FACTS TIPS TESTS ADVIES HOEVEEL TIJD ZIJN JONGEREN EIGENLIJK ONLINE? WAT DOEN ZIJ HET LIEFST OP EEN SMARTPHONE, LAPTOP OF TABLET? ZIJN ER VERSCHILLEN TUSSEN WAT MEIDEN EN JONGENS ONLINE DOEN? HIER
Nadere informatieOUDERVOORLICHTING Riskante Gewoontes. mijn ouders mogen trots op mij zijn. Ik ben verslaafd aan twitter, en niet aan drugs.
OUDERVOORLICHTING Riskante Gewoontes mijn ouders mogen trots op mij zijn. Ik ben verslaafd aan twitter, en niet aan drugs. Vroegsignalering en geïndiceerde preventie Voormalige afdeling preventie Advies,
Nadere informatieWil jij minderen met social media?
Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.
Nadere informatieMijn kind, gamen en internet. Indigo Preventie
Mijn kind, gamen en internet Indigo Preventie Programma Welkom & kennismaking Vragenlijst Info gamen/internet Problematisch/normaal gebruik Tips Afsluiting en sites Vragenlijst Vragenlijstje Gamen Vragenlijst
Nadere informatieTactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker
Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Informatie, advies en hulp Alcohol, drugs, medicijnen, gamen, gokken Bianca Swart Preventiewerker Preventie basisonderwijs
Nadere informatieUw tiener en het internet
Uw tiener en het internet Uw tiener en het internet Hoe gaat u om met het internetgebruik van uw kind? Herkent u deze vragen? Wat doet mijn kind eigenlijk op internet? Is het schadelijk als mijn kind veel
Nadere informatieLiefde & Behang Wat is Youz? Jongerenmerk van Bouman GGZ Advies en behandeling voor jongeren met problemen op het gebied van alcohol, drugs, gokken of gamen. Youz is er ook voor ouders en de omgeving.
Nadere informatieWelkom. Internetgebruik & Gamen
Welkom Internetgebruik & Gamen Programma Internetgebruik & Smartphones Wat is gamen? Wat is gameverslaving? Cijfers Risicogroepen Signalen Wat komen jullie tegen? Tips Youz 2 Gamen 0 jaar: vegen en tikken
Nadere informatieGamen. Charlemagne College Eijkhagen Ouderavond. Verslavingspreventie Mondriaan Gerald Adriana November 2017
Gamen Charlemagne College Eijkhagen Ouderavond Verslavingspreventie Mondriaan Gerald Adriana November 2017 Wat verwacht U van deze bijeenkomst? Tijdlijn 1971 Pong 1974 Het woord internet voor het eerst
Nadere informatieLiska Vulperhorst 2 november 2015
Liska Vulperhorst 2 november 2015 Programma Cijfers Gamen nader toegelicht Soorten games Positieve effecten Negatieve effecten Wat maakt een game verslavend Verslaving Wat kunt u doen? Tips Adviezen Gamen
Nadere informatieUw tiener en het internet
Uw tiener en het internet Uw tiener en het internet Hoe gaat u om met het internetgebruik van uw kind? Herkent u deze vragen? Wat doet mijn kind eigenlijk op internet? Is het schadelijk als mijn kind veel
Nadere informatie6f Hoe gaat men om met het internetgebruik van jongeren? 1
6f Hoe gaat men om met het internetgebruik van jongeren? 1 Herkent u deze vragen? Wat doet mijn jongere eigenlijk op internet? Is het schadelijk als mijn jongere veel achter de computer zit? Bestaat internetverslaving?
Nadere informatieSocial Media. De definitie
Social Media De definitie Sociale media is een verzamelbegrip voor online platformen waar de gebruikers, zonder of met minimale tussenkomst van een professionele redactie, de inhoud verzorgen. Hoofdkenmerken
Nadere informatieFACTSHEET. Ontwikkelingen in het internetgebruik van Nederlandse Jongeren. Monitor internet en jongeren. Inleiding
wetenschappelijk bureau voor onderzoek, expertise en advies op het gebied van leefwijzen, verslaving en daaraan gerelateerde maatschappelijke ontwikkelingen FACTSHEET Monitor internet en jongeren Ontwikkelingen
Nadere informatieInhoud. Inhoud 3 VoorwoorD 5 Methodologie 6. Colofon 54. Inhoud
Inhoud Inhoud Inhoud 3 VoorwoorD 5 Methodologie 6 MEDIABEZIT EN -GEBRUIK 8 MOBIEL INTERNET 12 SOCIALE MEDIA 18 NIEUWS EN INFORMATIE 26 MUZIEK EN VIDEO 32 GAMING 36 MEDIA EN SEKSUALITEIT 40 DIGITALE STRESS
Nadere informatieAcceptatie van een slechte gewoonte of verslaving
Mobielverslaving Het lijkt erop dat steeds meer mensen de wereld vooral door hun mobiele telefoon bekijken. Ook al is een mobieltje niet een eerste levensbehoefte, voor veel mensen lijkt het dat wel te
Nadere informatieInternet. verslaving. Onder redactie van: BOOM HERM KISJES, DAVY NIJS EN TONY VAN ROOIJ
Internet verslaving Onder redactie van: HERM KISJES, DAVY NIJS EN TONY VAN ROOIJ BOOM Dit boek is mede tot stand gekomen dankzij onderzoeksbureau ivo en uc Limburg (khlim). Het Center for Behavioral Internet
Nadere informatieFACTSHEET. Ontwikkelingen in het internetgebruik van Nederlandse Jongeren. Monitor internet en jongeren. Inleiding
wetenschappelijk bureau voor onderzoek, expertise en advies op het gebied van leefwijzen, verslaving en daaraan gerelateerde maatschappelijke ontwikkelingen FACTSHEET Monitor internet en jongeren Ontwikkelingen
Nadere informatieKübra Ozisik. Marjolein Kolstein. Mei
Kübra Ozisik Mei 2017 Marjolein Kolstein www.os-groningen.nl @basisvoorbeleid BASIS VOOR BELEID Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Samenvatting 2 1. Inleiding 4 2. Resultaten 5 2.1 Respons 5 2.2 Bekendheid
Nadere informatieVMBO praktische leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO
Page of 7 Enquête voortgezet onderwijs Deze vragenlijst bestaat uit vijf delen, A t/m E. Er zijn in totaal 9 vragen. A. Over jezelf Dit onderdeel bestaat uit zeven vragen. Hoe oud ben je? In welke klas
Nadere informatieInternet. verslaving. Onder redactie van: BOOM HERM KISJES, DAVY NIJS EN TONY VAN ROOIJ. Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 3 18/12/ :41
Internet verslaving Onder redactie van: HERM KISJES, DAVY NIJS EN TONY VAN ROOIJ BOOM Kisjes etal_internet verslaving_v5.indd 3 18/12/2014 21:41 Dit boek is mede tot stand gekomen dankzij onderzoeksbureau
Nadere informatie% Internetgebruik 65 tot 75 jarigen (bron CBS)
% Internetgebruik 65 tot 75 jarigen 5-15 (bron CBS) 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 Heeft internet weleens gebruikt Heeft internet in de afgelopen 3 maanden gebruikt Heeft internet in de afgelopen 3 maanden
Nadere informatieDoorlopende leerlijn naar thema Nationaal Media Paspoort. Nationale Academie voor Media en Maatschappij
Doorlopende leerlijn naar thema Nationaal Media Paspoort 1 THEMA 1. Weet wat je ziet Alles wat je ziet in de media is door iemand met bepaalde bedoeling gemaakt. Deze producent wordt door allerlei dingen
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en discussie
Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit
Nadere informatieSociale Media, Games en Jongeren (UU)
Sociale Media, Games en Jongeren (UU) Februari 2015: 701 jongeren (12-15) van 4 schools 20% lager-, 42% middelbaar- en 38% hoger opleidingsniveau Februari 2016: 1950 jongeren (12-15) van 9 scholen 31%
Nadere informatieOverzicht. Wat zijn social media? Voorbeelden van social media. Social media in de ICT-lessen. De gevaren van social media.
Overzicht Wat zijn social media? Voorbeelden van social media. Social media in de ICT-lessen. De gevaren van social media. Mindreader Wat zijn social media? Social media is een verzamelbegrip voor online
Nadere informatieRapportage. Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen
Rapportage Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen In opdracht van: Mediawijzer.net Datum: 22 november 2013 Auteurs: Marieke Gaus & Marvin Brandon Index Achtergrond van het onderzoek 3 Conclusies
Nadere informatieDeze vragenlijst bestaat uit vijf delen, A t/m E.
Page of 6 Enquête basisonderwijs Deze vragenlijst bestaat uit vijf delen, A t/m E. Er zijn in totaal 9 vragen. A. Over jezelf Dit onderdeel bestaat uit zeven vragen. Hoe oud ben je? In welke klas zit je?
Nadere informatieHELP, IK BEN EEN GAMER
1 2 DOE DE TEST HELP, IK BEN EEN GAMER 1. Speelt u regelmatig games? Nee, 1 keer in de week een paar uur Ja, minimaal 5 uur per dag Ja, een aantal keer per week 2. Hoe ziet een gemiddelde vakantie er bij
Nadere informatieLesbrief verslaving aan games of sociale media
Lesbrief verslaving aan games of sociale media Tijd: 45 55 minuten Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Introduceer het onderwerp kort: gamen en actief zijn op sociale media zijn superleuk. Hoe komt dat eigenlijk?
Nadere informatie7 oktober Onderzoek: 10 jaar smartphone
7 oktober 2017 Onderzoek: 10 jaar smartphone Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieDeze vragenlijst bestaat uit zes onderdelen, A t/m F.
Page of 0 Enquête beroepsonderwijs Deze vragenlijst bestaat uit zes onderdelen, A t/m F. Er zijn in totaal vragen. A. Over jou Je wordt vriendelijk verzocht informatie over jezelf te geven door onderstaande
Nadere informatieHoi! @sophietjes About Het plan 1. De toekomst van het internet. 2. Hoe jongeren bereiken online? Wat spreekt ze aan? Trends enzo. 3. Samengevat Maar eerst een vraagje Bron De toekomst van het internet
Nadere informatieNEXT WEB 2010. Een onderzoek onder het algemeen Nederlands publiek, Leeftijd: 18 en ouder. 1.060 respondenten, April 2010
NEXT WEB 2010 Een onderzoek onder het algemeen Nederlands publiek, Leeftijd: 18 en ouder 1.060 respondenten, April 2010 2 Gemiddeld is men 16 uur/week online Mannen zijn meer online dan vrouwen [18 uur
Nadere informatieEsther Göring - Adviseur Lezen en Media/Mediacoach Ouderavond Basisschool Brukelum Aarle-Rixtel
Esther Göring - Adviseur Lezen en Media/Mediacoach Ouderavond Basisschool Brukelum Aarle-Rixtel Share the fun: uw kind en nieuwe media ONDERWERPEN: INTERNET: Social media Wat is het en hoe wordt het gebruikt
Nadere informatieThemarapport. Zeeuwse kinderen in de digitale wereld. Tot straks op Facebook! november 2014. Inleiding
Themarapport Tot straks op Facebook! november 2014 Zeeuwse kinderen in de digitale wereld De Jeugdmonitor Zeeland is een samenwerkingsverband van de Provincie Zeeland, de 13 Zeeuwse gemeenten en verschillende
Nadere informatieJuggling with Media. The Consequences of Media Multitasking for Adolescent Development. W.A. van der Schuur
Juggling with Media. The Consequences of Media Multitasking for Adolescent Development. W.A. van der Schuur Nederlandse Samenvatting [DUTCH SUMMARY] Nederlandse Samenvatting JONGLEREN MET MEDIA: DE GEVOLGEN
Nadere informatieDe Popularisering van het Internet in Nederland Trendrapport Internetgebruik 2011
De Popularisering van het Internet in Nederland Trendrapport Internetgebruik 2011 Prof. Dr. Jan A.G.M. van Dijk Vakgroep Media, Communicatie en Organisatie Trendrapport Computer en Internetgebruik 2010
Nadere informatieFACTSHEET. Wat doen jongeren op internet en hoe verslavend is dit? Monitor Internet en Jongeren 2006-2009. Inleiding
wetenschappelijk bureau voor onderzoek, expertise en advies op het gebied van leefwijzen, verslaving en daaraan gerelateerde maatschappelijke ontwikkelingen FACTSHEET Monitor Internet en Jongeren 006-
Nadere informatieTrends in Digitale Media december 2014. SPOT publicatie GfK onderzoek in samenwerking met KVB SMB, PMA, RAB, en SPOT
Trends in Digitale Media december 2014 SPOT publicatie GfK onderzoek in samenwerking met KVB SMB, PMA, RAB, en SPOT TV kijken via smartphone 75% gegroeid Vorig jaar december concludeerde SPOT dat TV kijken
Nadere informatieUitkomsten enquête online opvoeden
Uitkomsten enquête online opvoeden 1a. Maakt u zelf gebruik van de sociale media? 100% ja 1b. Zo ja, van welke? 1c. Evt. toelichting bij 'anders' Facebook,LinkedIn,WhatsApp YouTube,WhatsApp YouTube,WhatsApp
Nadere informatieRAPPORT ONDERZOEK DIGITEENS
RAPPORT ONDERZOEK DIGITEENS Beste leerlingen, Enkele maanden geleden namen jullie deel aan het Digiteens onderzoek over jongeren, media en de digitale wereld. Dit onderzoek ging uit van de School voor
Nadere informatieWHAT S HAPPENING 2013
WHAT S HAPPENING 2013 INTERNETGEBRUIK PASSIEF INTERNETGEBRUIK Welkom bij dit onderzoek. Eerst willen we je wat vragen over jouw internetgebruik. Geef van de volgende zaken aan in hoeverre jij dit wel/niet
Nadere informatieGamen? Novadic-Kentron. Preventie, voorlichting en advies. Novadic-Kentron
Gamen? GAME OVER Preventie, voorlichting en advies Werkgebieden, regio s en vestigingen 2.600.000 inwoners - 1.100 medewerkers - 260 opnameplaatsen - 13.000 cliënten per jaar Dus Hoe heet het duurste spel
Nadere informatieSocial Media. Presentatie verzorgd door de ouderraad, leerlingenraad, het team en een ouder
Social Media Presentatie verzorgd door de ouderraad, leerlingenraad, het team en een ouder DOEL VAN VANAVOND: Een kennismaking met sociale/nieuwe media welke sociale media gebruiken leerlingen veel en
Nadere informatieRESEARCH PROJECT CONTEXT DOELGROEP NADIA GROENEWALD 13 MAART 2016 G&I1B GROEP 5
RESEARCH PROJECT CONTEXT DOELGROEP NADIA GROENEWALD 13 MAART 2016 G&I1B GROEP 5 Inleiding In het project Context Van Venster Naar Poort is ons de mogelijkheid gegeven om een interactieve installatie/game
Nadere informatieMulti-Screen Consument
Multi-Screen Consument Multiscreen: wat weten we al? What s on their Screens, what s on their minds? Multiscreen consumer research Microsoft Advertising USA EIAA Multi-Screeners Report Pan europees onderzoek
Nadere informatieVan onbekend naar verslaafd
Van onbekend naar verslaafd Onbekend 1 Als je iets niet kent en niet weet wat het is, dan mis je het ook niet. Zoals een ongeboren baby het ervaart. Je mist niets. Behoefte 2 Noodzakelijk om in leven te
Nadere informatieMedia aandacht naar aanleiding van artikel profielsites Lectoraat elearning zomer 2007
Media aandacht naar aanleiding van artikel profielsites Lectoraat elearning zomer 2007 http://youngmarketing.web-log.nl/youngmarketing/2007/06/profielsites_ve.html 15 juni 2007 Profielsites versterken
Nadere informatieAanvulllende info Workshop Social Media Humanitas district Noord
Aanvulllende info Workshop Social Media Humanitas district Noord Defintie SocialMedia is een verzamelbegrip voor online platformen waar de gebruikers, zonder of met minimale tussenkomst van een professionele
Nadere informatie9/30/2013. Mijn werk. Introductie ONTWIKKELING WEBSITE GAMEADVIESOPMAAT.NL
SAMUEL Met dank aan: Jellinek Antonius J. van Rooij, PhD / @VanRooij / @InternetSciNL ONTWIKKELING WEBSITE GAMEADVIESOPMAAT.NL J O N G G E L E E R D, O U D V E R S L AAF D C O N G R E S R E S U LT AT E
Nadere informatieTHEMA-AVOND SOCIAL MEDIA
THEMA-AVOND SOCIAL MEDIA ICHTHUSLYCEUM Michiel Stadhouders - YoungWorks Nieuwe technologie? INHOUD 1. Jongeren & Social media 2. Social media gebruik 3. Belangrijke thema s 4. Social media & ouders: praktische
Nadere informatieMedia voor en door jongeren
ThesisTools Maak en verspreid gratis je online enquete op www.thesistools.com Media voor en door jongeren Dit is een enquête voor jongeren van de leeftijd 12 tot 18 jaar. Aan de hand van deze enquête willen
Nadere informatieSociale media. Over het EenVandaag Opiniepanel. 15 augustus 2015. Over dit onderzoek
Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen onder het EenVandaag
Nadere informatieSAMENVATTING. Hoofdstuk I: Literatuuronderzoek
SAMENVATTING In dit boek wordt in vier hoofdstukken het onderzoek naar het fenomeen internetverslaving beschreven dat in de periode 2001-2003 door het IVO is uitgevoerd. Achtereenvolgens worden beschreven
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. mijn vrije tijd
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Hobby... 4 Hoofdstuk 2 Contact... 6 Hoofdstuk 3 Lezen... 8 Hoofdstuk 4 Kijken... 10 Hoofdstuk 5 Spelen... 12 Hoofdstuk 6 Samen in een huis... 14 Hoofdstuk 7 Op bezoek...
Nadere informatieEnquête 'Media voor en door jongeren': Verwerking resulaten (in percentages)
Enquête 'Media voor en door jongeren': Verwerking resulaten (in percentages) Geslacht man 58 vrouw 42 Leeftijd 12 tot 13 20 14 tot 15 23 16 tot 17 42 18 tot 19 15 Studierichting ASO 29 TSO 36 BSO 31 KSO
Nadere informatieVan fanatiek gamen naar gameverslaving
Van fanatiek gamen naar gameverslaving Paul Zonneveld Directeur Behandeling / Psychiater Rogier Buningh Hoofd Counselors / Ervaringsdeskundige Missie en visie Missie Als niets meer werkt bieden wij een
Nadere informatieExtra Maak een Twitter zoekprofiel
Extra Maak een Twitter zoekprofiel De youtube links in deze workshop zijn openbare youtube video s en kunnen misschien niet meer werken als de eigenaar de video heeft verwijderd. De verdere inhoud van
Nadere informatieMoving Pictures: kijken naar audiovisuele content in Nederland
Moving Pictures: kijken naar audiovisuele content in Nederland Sinds de opkomst van breedband internet en mobiele devices als de smartphone en tablet hebben Nederlanders meer mogelijkheden om naar audiovisuele
Nadere informatieRapportage BMKO Panelonderzoek Internetgebruik op de BSO. april 2009. Drs. M. Jongsma R. H. Rijnks BSc. Paterswolde, april 2009
Rapportage BMKO Panelonderzoek Internetgebruik op de BSO april 2009 Drs. M. Jongsma R. H. Rijnks BSc Paterswolde, april 2009 Postbus 312 9700 AH Groningen Pr. Irenelaan 1a 9765 AL Paterswolde telefoon:
Nadere informatiePUBERS EN SOCIALE MEDIA
UW KIND EN SOCIALE MEDIA PUBERS EN SOCIALE MEDIA Pel van Hattum Gezondheidsbevordering Groene Hart Lyceum, Rijnwoude 1 oktober2018 Pel van Hattum Adviseur Gezonde School Uw kind en sociale media Social
Nadere informatieFASE 1 ONDERZOEK NOVEMBER 2017
FASE 1 ONDERZOEK NOVEMBER 2017 AANLEIDING In juli 2017 hebben Bianca Hierck, Anouk Meelhuysen en Mike Kramer, gesteund door een groep van ouders, het plan opgevat om te starten met het initiatief Bijzonder
Nadere informatieEsther Göring - Adviseur Lezen en Media/Mediacoach Ouderavond Sint Corneliusschool Venhorst I.s.m. Jackey Meeng en Jorieke Vierwinden Politie Veghel
Esther Göring - Adviseur Lezen en Media/Mediacoach Ouderavond Sint Corneliusschool Venhorst I.s.m. Jackey Meeng en Jorieke Vierwinden Politie Veghel Share the fun: uw kind en nieuwe media ONDERWERPEN:
Nadere informatieVijftien jaar internet. Wat heeft het voor ons betekend?
Rapport Vijftien jaar internet. Wat heeft het voor ons betekend? Voor: Online Breedband B.V. Door: Synovate Synovate Inhoud Samenvatting 3 Onderzoeksopzet 5 Belangrijkste resultaten 6 - Internetgebruik
Nadere informatieCompulsief Internetgebruik onder Nederlandse Jongeren
wetenschappelijk bureau voor onderzoek, expertise en advies op het gebied van leefwijzen, verslaving en daaraan gerelateerde maatschappelijke ontwikkelingen F A C T S H E E T MONITOR INTERNET EN JONGEREN:
Nadere informatieInternetgebruik in Nederland 2010. Prof. Dr. Jan A.G.M. van Dijk Vakgroep Media, Communicatie en Organisatie
Internetgebruik in Nederland 2010 Prof. Dr. Jan A.G.M. van Dijk Vakgroep Media, Communicatie en Organisatie Met C. 150 volledige digibeten bereikt Trendrapport Computer en Internetgebruik 2010 UT (Alexander
Nadere informatieGAMEN & SOCIALE MEDIA BIJ JONGEREN
GAMEN & SOCIALE MEDIA BIJ JONGEREN EEN ONDERZOEK NAAR HET GAMEGEDRAG EN HET GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA BIJ JONGEREN april 2018 Dit rapport kwam tot stand dankzij de medewerking van: Gamen en sociale media
Nadere informatieCyberpesten en Social Media. Wat doen kinderen online
Cyberpesten en Social Media Wat doen kinderen online 1 Agenda Inleiding. Wat is Social Media? Platformen. Voorbeelden van cyberpesten. Data over cyberpesten. Signaleren van cyberpesten. Wat te doen bij
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatieCOMMUNICATIE EN INFORMATIE ONDER JONGEREN
COMMUNICATIE EN INFORMATIE ONDER JONGEREN Beste lezer,!" #$ %& Algemeen 1. Geslacht man vrouw 2. Leeftijd Jaar 3. Nationaliteit Nederlandse 4. School / Opleiding 5. In welk ar zit je? 6.1 Hoe lang bel
Nadere informatiefactsheet Verslag over de Nederlandse jongeren binnen een Europees onderzoek naar risicovol en verslavend internetgebruik
Laura van Duin, Tim M. Schoenmakers, Lydian Veldhuis, Mari Janikian* IVO januari 213 factsheet Risico s in internetgebruik door jongeren Verslag over de se jongeren binnen een Europees onderzoek naar risicovol
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING 143. Nederlandse samenvatting
NEDERLANDSE SAMENVATTING 143 Nederlandse samenvatting 144 NEDERLANDSE SAMENVATTING De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat psychische gezondheid een staat van welzijn is waarin een individu zich
Nadere informatieKinderen en Veilig Internet. Prof. dr. R. Casimirschool 6 maart 2012
Kinderen en Veilig Internet Prof. dr. R. Casimirschool 6 maart 2012 Over mij Johan Lammers Geboren en getogen in Deurne Organisatiepsychologie in Nijmegen Nu weknowmore & socialemediatraining.nl in Amsterdam
Nadere informatieMASTER ORTHOPEDAGOGIEK SCRIPTIE
FACULTEIT DER MAATSCHAPPIJ- EN GEDRAGSWETENSCHAPPEN Graduate School of Childhood Development and Education MASTER ORTHOPEDAGOGIEK SCRIPTIE 2016-2017 De beïnvloeding van tijdoriëntatie, timemanagement en
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder
Nadere informatieDemografische gegevens
RESULTATEN De enquête stond gedurende 4 weken online. In deze periode heb ik 2250 ingevulde enquêtes binnen gekregen (dit is een responsratio van 2,27 %). In dit hoofdstuk ga ik elke vraag bespreken Bespreking
Nadere informatieOnderwerp: Social Media Naam: Anton Simion : V4A & Job Vaarhorst : V4B Docent: I. van Uden
http://www.appsmaken.nl/wp- content/uploads/socialmedia_intro.jpg Onderwerp: Social Media Naam: Anton Simion : V4A & Job Vaarhorst : V4B Docent: I. van Uden 2 Inhoudsopgave - Voorwoord - Inleiding - Deelvragen
Nadere informatieSimone de Roos & Rob Gommans
de relatie van jongeren met ouders en vrienden De relatie van jongeren met ouders en vrienden Simone de Roos & Rob Gommans In de tienertijd veranderen de relaties in het sociale netwerk van jongeren. In
Nadere informatie42 reacties. Overzicht. Aan welke sociale netwerken neemt u deel? Welke social media kent u? Dit formulier bewerken. Alle reacties weergeven
gerl1202@student.nhl.nl Dit formulier bewerken 42 reacties Alle reacties weergeven Overzicht Aan welke sociale netwerken neemt u deel? Linkedin 19 15% Twitter 8 7% Facebook 27 22% MSN 3 2% YouTube 20 16%
Nadere informatieDeze vragenlijst bestaat uit zeven onderdelen, A t/m G.
Page of Enquête studenten lerarenopleidingen Deze vragenlijst bestaat uit zeven onderdelen, A t/m G. Er zijn in totaal 7 vragen. A. Over jezelf Je wordt vriendelijk verzocht informatie over jezelf te geven
Nadere informatieTHE NEXT LEVEL- OVER GAMEN IN DE JEUGDHULP. Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs Femke Wijgaerts Karen Vanmarcke
THE NEXT LEVEL- OVER GAMEN IN DE JEUGDHULP Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs Femke Wijgaerts Karen Vanmarcke Studie en onderzoek Beleidsvoorbereiding Preventie en hulpverlening Vorming Netwerken
Nadere informatieIk heb dit boek gekozen, omdat ik hem kreeg bij de Grote Lijsters vorig jaar. Toen ik de achterkant had gelezen, wilde ik weten hoe het zou aflopen.
Boekverslag door een scholier 1942 woorden 16 juni 2007 7 13 keer beoordeeld Auteur Genre Tim Krabbé Psychologische roman Eerste uitgave 2002 Vak Nederlands I Beschrijvingsopdracht. 1. Motivatie van mijn
Nadere informatieOnderzoek. het gebruik van internet en social media in Nederland. Opgesteld door:
Onderzoek het gebruik van internet en social media in Nederland Opgesteld door: Thomas van Manen, Marketingfacts @ThomasvanManen 29 juni 2017 Het actieve gebruik van Facebook loopt terug, Nederlanders
Nadere informatieLekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust
Lekker slapen Tips voor een goede (nacht)rust Slaap: onmisbaar voor lichaam en geest. We hebben rust nodig om te herstellen van de dag. Bij kinderen is slapen daarnaast belangrijk voor een goede groei.
Nadere informatieLekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust
Lekker slapen Tips voor een goede (nacht)rust Slaap: onmisbaar voor lichaam en geest. We hebben rust nodig om te herstellen van de dag. Bij kinderen is slapen daarnaast belangrijk voor een goede groei.
Nadere informatieU kunt dit pakkket aanvragen via
1 Kinderen op internet In deze tijd weten opgroeiende kinderen niet beter dan dat er internet is. E-mails versturen, een eigen pagina op Hyves, online games spelen: het is een alledaagse zaak. Het is mooi
Nadere informatieJongeren en gamen. Joke Bollebakker Hella Schikkinger
Jongeren en gamen Joke Bollebakker Hella Schikkinger November 2015 Gameverslaving, onschuldig tijdverdrijf of obsessie? Onderwerpen van de Workshop: * Feiten en cijfers over gamen... * Waarom zijn computerspelletjes
Nadere informatieInternet op School : Zes jaar internetgebruik in de klas. Antonius J. van Rooij
Internet op School 2006-2011: Zes jaar internetgebruik in de klas Antonius J. van Rooij Colofon Internet op School 2006-2011: Zes jaar internetgebruik in de klas in beeld In opdracht van Stichting Kennisnet
Nadere informatieEvolutie in mediagebruik: Back to the future? Dimitri Schuurman Ike Picone IBBT - Digital Society
Evolutie in mediagebruik: Back to the future? Dimitri Schuurman Ike Picone IBBT - Digital Society Outline 1. De Vlaamse mediamix in cijfers What s in a buzz? 2. Hoe de evoluties in de mediamix begrijpen
Nadere informatieLeeswijzer Jeugdmonitor Utrecht tabellen
Leeswijzer Jeugdmonitor Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In de tabellen
Nadere informatieSamenvatting. Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren. Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B
Samenvatting Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B Deze samenvatting gaat over hoofdstuk 4; eerst publiceren dan filteren,
Nadere informatieHulpverlening aan problematische gamers. Wegwijzer. Femke Wijgaerts, VAD
Hulpverlening aan problematische gamers Wegwijzer Femke Wijgaerts, VAD Workshop: programma Opbouw Wegwijzer Algemene aandachtspunten (owv klinische beeld) over de delen heen Aan de slag met deel I Aan
Nadere informatieMoving Pictures: second screen en schermvoorkeur
Moving Pictures: second screen en schermvoorkeur Televisiekijken is een sociale activiteit.. Uit het kijkonderzoek blijkt dat heel vaak samen met het eigen gezin en gasten naar de televisie wordt gekeken.
Nadere informatie