Digitale nieuwsbrief IVN Maasduinen (5) maart 2009

Transcriptie

1 - 1 - Digitale nieuwsbrief IVN Maasduinen (5) maart 2009 Van de bestuurstafel. In de afgelopen periode hebben zich wederom 11 nieuwe leden aangemeld. Verder is er weer een werkgroep van IVN Maasduinen actief geworden: de Vogelwerkgroep. Medio december heeft de eerste vergadering plaats gevonden. Er is besproken welke activiteiten in 2009 worden opgepakt. Voor meer info zie verderop in de nieuwsbrief. Henk Wennekers heeft een artikel geschreven over de kleine ijsvogelvlinder, een van de insecten waarvoor de beheerswerkgroep de afgelopen winter werkzaamheden heeft verricht om de biotoop te verbeteren. Aan de oproep aan de leden om het Limburgs Landschap te helpen bij de paddentrek bij het Zwart Water is goed gehoor gegeven. Meer hierover zie website en de volgende nieuwsbrief. Gebruik drank in de Hansenhof. Bij gebruik van drank in de Hansenhof is de koffie die wordt geschonken gratis. Frisdrank, bier en wijn kosten 1 Euro per consumptie. Vogelexcursie De Hamert Zondag 15 maart Vertrek half 8 vanaf de Hansenhof te Hasselt-Velden Deze tocht staat onder leiding van Louis Reutelingsperger en Theo Lommen. Terugkomst tussen en uur. Vervoer: met de auto tot de parkeerplaats bij het Pannenkoekenhuis. Daarna te voet over de Hamert. Landgoed de Hamert geniet grote bekendheid bij vele vogelliefhebbers. Half maart is een mooie periode voor vogelobservatie, nog geen blaadjes aan de bomen terwijl de eerste zomergasten zijn gearriveerd en wintergasten nog aanwezig zijn. Nog interessanter wordt het door de vele pleisteraars die op doortrek zijn. We kunnen weer genieten van de eerste zangvogels, spechten, eenden in vele soorten en diverse roofvogels. In ieder geval meenemen: Goed wandelschoeisel en verrekijker

2 - 2 - Kleine ijsvogelvlinder (Limenitis camilla) Familie aurelia's (NYMPHALIDAE) Kenmerken Voorvleugellengte: mm. De grondkleur van de bovenkant van de vleugels is bij het mannetje zwart en bij het vrouwtje donkerbruin. De witte middenband is op de voorvleugel in het midden onderbroken. Op de onderkant van de achtervleugel loopt aan de buitenkant van de witte middenband een dubbele rij donkere vlekjes. De rups van de kleine ijsvogelvlinder leeft uitsluitend op kamperfoelie in vochtige halfopen loofbossen, en kiest daarbij de jonge, behaarde blaadjes. Gelijkende soorten De grote ijsvogelvlinder is groter en heeft op de bovenkant van de vleugels oranje maanvlekken langs de achterrand.

3 - 3 - Voorkomen Een vrij zeldzame standvlinder met alleen in Twente en de Achterhoek nog een groot en min of meer aaneengesloten verspreidingsgebied; ook in Noord- Brabant en Limburg wordt de soort af en toe nog waargenomen. Habitat De kleine ijsvogelvlinder leeft vooral in structuurrijke vochtige loofbossen, zoals elzenbroekbossen. De geschikte waardplanten groeien doorgaans in de halfschaduw. De vlinder vliegt op kleine open plekken, bredere bospaden en

4 - 4 - langs bosranden. De soort is gebaat bij natuurlijk verlopende bosranden waarin veel nectar te vinden is (voornamelijk braam) Waardplanten De belangrijkste waardplant van de kleine ijsvogelvlinder is de wilde kamperfoelie die in de halfschaduw groeit. Er worden geen rupsen gevonden op droge plekken of in de volle zon. Soms worden ook eitjes op de rode kamperfoelie of zelfs gecultiveerde kamperfoeliesoorten afgezet. Vliegtijd en gedrag Begin juni-half augustus in één generatie; soms een partiële tweede generatie in september. De vlinders leven vooral hoog in de bomen, maar komen 's morgens naar beneden om te drinken van mest, rottend fruit of vocht van de grond. De mannetjes verdedigen een territorium vanuit een hoge boom langs een bospad. Levenscyclus Rups: half juli-eind juni. De jonge rupsen hebben een kenmerkend vraatspoor: ze eten het blad vanaf de top van het blad, maar laten de middennerf intact. De soort overwintert als halfvolgroeide rups in een overwinteringsnest dat de rups gemaakt heeft door een half opgegeten blad met het steeltje aan een stengel vast te spinnen en van het blad een soort tent te spinnen. De verpopping vindt plaats aan een twijgje of een blad van de waardplant. De eieren worden afgezet op de bovenzijde van jonge bladeren op halfbeschaduwde plaatsen. Henk Wennekers bron: vlinderstichting Vogelwerkgroep. Zoals vermeld is de vogelwerkgroep van IVN Maasduinen nu ook actief. Onderstaande activiteiten worden opgestart: - monitoring gele kwikstaartnestkasten - inventarisatie broedlocaties boeren- en huiszwaluwen in de Maasduinen - speciaal inventarisatie-actiepunt wordt melden van waarnemingen van de zwarte specht en Europese kanarie in de Maasduinen - er worden een aantal nestkasten voor het steenuiltje en de bosuil en kleine zangvogels gemaakt en opgehangen na overleg met de boseigenaren - in de maanden januari t/m maart worden inventarisatieavonden van bosuilen in de Maasduinen gehouden. - de vogelwerkgroep gaat net als de amfibieën- en reptielenwerkgroep de komende jaren het kleinschalige landschap in het domein van de boomkikker inventariseren op vogels - o.l.v. Theo Lommen worden in het voorjaar een aantal speciale zondagochtendexcursies gehouden in dit gebied. Leden of niet leden die interesse hebben om aan een of meerdere activiteiten van de vogelwerkgroep deel te nemen kunnen zich aanmelden bij Ton Wetjens tel of awett@hetnet.nl

5 - 5 - GELE KWIKSTAART Het afgelopen jaar zijn door leden van de IVN Maasduinen nestkasten voor de gele kwikstaart opgehangen. Ons lid Jeu Smeets zet deze vogel d.m.v. het volgende artikel in de schijnwerper. Tekst en lay-out: Jeu Smeets Foto s : Internet Latijn : Motacilla flava (L) Familie : Motacillidae Engels : Blue-headed Wagtail Duits : Schafstelze De gele kwikstaart is een slanke vogel van centimeter met een in verhouding lange staart. De gele kwikstaart kent een drietal ondersoorten, die ten opzichte van elkaar, kleine kleurverschillen vertonen. In het winterkleed zijn de soorten echter niet van elkaar te onderscheiden. In de zomer zijn de mannetjes getooid in heldere kleuren, terwijl de popjes en ook de jonge vogels veel matter zijn (zie de foto s) De in onze regio voorkomende soort wordt de west Europese soort genoemd terwijl er daarnaast de Engelse, Scandinavische en de Balkansoort voorkomen. Onze gele kwikstaart komt ongeveer voor op het Europese vasteland tot Polen, naar beneden tot de Alpen en westelijk naar Frankrijk, Spanje, Portugal en noordelijk weer tot België en Nederland. In het Nederlandse duinengebied zijn echter ook enkele malen tijdens de broedperiode vogels van de Engelse ondersoort waargenomen. Waarschijnlijk verdwaald tijdens de terugtocht of te lui om het water over te vliegen. Of deze vogels zich dan vermengen met de west Europese soort is moeilijk vast te stellen omdat de popjes niet te onderscheiden zijn. De vogel is een algemene broedvogel in ons land. Ze leven graag in een gebied met vochtige landerijen waar niet veel aan landbouw wordt gedaan en weilanden met vee. Verse koeienvlaaien hebben hun speciale aandacht omdat de hordes vliegen die op de uitwerpselen afkomen een gemakkelijk te verschalken maaltje betekenen. Moerassig gebied of water in de nabijheid is wel een must voor deze parmantige vogels. Ze rennen en trippelen vlug in het rond en af en toe zie je een aardig gefladder wanneer een vliegend insect uit de lucht gegrepen wordt. Vliegen doen ze in zeer kenmerkende golvende bewegingen. De zang stelt niet veel voor en bestaat in hoofdzaak uit een aantal lokroepachtige geluiden die snel herhaald worden. De gele kwikstaart is in principe een grondvogel die echter wel graag van een weidepaal of boomstronk gebruik maakt om zijn aanwezigheid duidelijk te maken en als uitkijkpost te gebruiken.

6 - 6 - Opvallend is dat de vogel een bewoner van het vlakke land is. Gebieden die wel aan zijn biotoop voldoen, maar hoger liggen dan 500 meter boven de zeespiegel worden absoluut gemeden. In de broedtijd, die duurt van begin mei tot einde juli, speelt het leven van de kwikstaart zich hoofdzakelijk op de grond af, waar hij ook zijn voedsel moet bemachtigen. Het bestaat naast een groot aandeel vliegen ook uit slakjes, wormen, rupsen en andere insecten. Het nest bestaat uit een stevig bouwsel, goed verstopt tussen de bodemvegetatie in een kuiltje in de grond. Ook laag bij de grond geplaatste nestkasten blijken gebruikt te worden. Het wordt gemaakt van allerlei plantaardige materialen en gevoerd met veertjes, wol, dierharen en ander zacht materiaal. De 5 tot 6 geelwitte tot geelbruine eitjes zijn helemaal met spikkeltjes bezet. De broedduur is ongeveer 14 dagen en het popje broedt alleen. De jongen verlaten na ongeveer 12 tot 13 dagen het nest, ze kunnen dan nog niet vliegen en worden nog geruime tijd door de ouders verzorgd. Er zijn twee broedsels per jaar en het vermoeden bestaat dat het mannetje niet vies is van bigamie. In september vertrekken ze weer voor een overwintering in centraal Afrika waarvan ze in april weer terugkeren. Ondanks dat het een dagtrekker is, is over de route die ze vliegen weinig bekend, temeer omdat de verschillende ondersoorten allemaal een andere route gebruiken. Typisch is ook dat iedere ondersoort een eigen overwinteringgebied in Afrika heeft. Tenslotte. De gele kwikstaart is nauw verwant aan de witte kwikstaart (Latijn: Motacilla alba en de rouwkwikstaart Latijn: Motacilla alba yarelli) De bouw van de vogels is nagenoeg hetzelfde, alleen de grootte en de kleur wijken af. Het veldgedrag vertoont ook veel overeenkomsten alleen het broedgedrag is totaal verschillend. Mogelijk hierover in een andere uitgave meer.

7 - 7 - Prachtige doolhofzwam en waarom zijn naam? Tijdens een van mijn vele natuurwandelingen trof ik op een oude eikenstronk ( waarvoor ze een voorkeur hebben ) deze prachtige grote doolhofzwam ( Daedalea Quercina ) aan. Vanwege het donkere weer had ik mijn fototoestel thuis gelaten maar de dag erna, waarop de zon uitbundig scheen, ben ik teruggegaan om deze zwam van boven, maar ook van onderen te fotograferen. Van boven is hij mooi, maar van onderen het mooist. De doolhofzwam is een stamparasiet op eikenbomen en stronken. Ook in het Maasduinengebied veelvuldig waar te nemen maar vaak niet zo groot als op de foto. Van boven een prachtige vlakke hoed en van onderen een wirwar van plaatjes en buisjes, die op een doolhof lijken, waaraan hij zijn naam dankt. In deze wirwar zitten de miljoenen sporen van deze zwam die losgelaten worden op het moment dat de omstandigheden gunstig zijn om, verspreid door de wind, een goede voedingsbodem te vinden voor ontkieming. Tekst : Jeu Smeets Geheimzinnige onderkant Zonovergoten bovenkant