Postbus Postbus ES 's-gravenhage 2500 EB 's-gravenhage Telefoon Telefoon

Transcriptie

1 Ministerie van Defensie Ministerie van Buitenlandse Zaken Postbus Postbus ES 's-gravenhage 2500 EB 's-gravenhage Telefoon Telefoon Aan: De President van de Algemene Rekenkamer Mw. drs. S.J. Stuiveling Postbus EA Den Haag Uw brief Uw kenmerk Ons nummer Datum 12 juli R Onderwerp: Conceptrapport Leren van parlementair onderzoek Zeer geachte mevrouw Stuiveling, Met belangstelling en waardering hebben wij kennis genomen van het conceptrapport Leren van parlementair onderzoek. Hierbij treft u onze reactie aan op dit conceptrapport. Allereerst zullen enkele algemene opmerkingen worden gemaakt, waarna wordt ingegaan op de conclusies en de aanbevelingen. Wij delen de visie van de Algemene Rekenkamer dat leren hoort bij goed openbaar bestuur. Het door de Algemene Rekenkamer onderzochte onderwerp is dan ook van groot belang. Dat geldt zeker ook voor het deelonderwerp dat vooral Defensie en Buitenlandse Zaken aangaat, namelijk het parlementair onderzoek naar de uitzending van militairen dat in de periode is uitgevoerd door de Tijdelijke Commissie Besluitvorming Uitzendingen (TCBU). Dit jaar worden ongeveer individuele militairen uitgezonden in het kader van crisisbeheersingsoperaties in onder meer Afghanistan, het Midden-Oosten, Bosnië en Afrika. De overgrote meerderheid van hen wordt ingezet in Zuid-Afghanistan in het kader van de door de Navo geleide veiligheidsmacht ISAF. Nederland heeft, samen met bondgenoten, met de inzet in Zuid- Afghanistan een risicovolle en moeilijke taak op zich genomen. Enkele militairen hebben daarbij inmiddels helaas het leven verloren en anderen hebben, soms ernstige, verwondingen opgelopen. Het is daarom goed dat wordt geleerd van ervaringen en onderzoek, opdat de risico s nog verder kunnen worden verkleind en de kansen op een succesvolle missie worden vergroot. Met tevredenheid stellen wij vast dat de Algemene Rekenkamer over het algemeen positief is over de wijze waarop de regering invulling heeft gegeven aan de aanbevelingen in 2000 van de TCBU. Met de herziening van het Toetsingskader in 2001 zijn betere regels tot stand gekomen, aldus het 1

2 conceptrapport. Het herziene Toetsingskader werkt structurerend voor de informatievoorziening aan het parlement, terwijl de artikel 100-brieven over militaire bijdragen aan crisisbeheersingsoperaties thans evenwichtig zijn opgesteld. Het conceptrapport stelt in algemene zin dat de aanbevelingen van parlementair onderzoek kunnen worden onderscheiden in harde maatregelen zoals regels en procedures, en zachte aspecten zoals gedragsverandering en vergroting van het leervermogen. Men verbindt daaraan de aanbeveling om aan beide aspecten aandacht te besteden. Met betrekking tot regels en procedures is het duidelijk dat de herziening van het Toetsingskader in 2001 veel aandacht heeft gekregen. Het is van belang hierbij aan te tekenen dat het Toetsingskader het karakter heeft van een reeks aandachtspunten. In het Toetsingskader 2001 (Kamerstuk nr. 7) wordt daarover het volgende opgemerkt: Het toetsingskader draagt onveranderd het karakter van een reeks aandachtspunten die wordt gebruikt om per geval een weloverwogen politiek en militair oordeel te vellen over Nederlandse deelneming aan internationale crisisbeheersingsoperaties. Dergelijke operaties lopen uiteen wat belang, mandaat en geweldsniveau betreft. De aandachtspunten kunnen per operatie dan ook een ander gewicht hebben. Wij delen niet de visie van de Algemene Rekenkamer dat er sprake is van formele vereisten van het Toetsingskader, zoals wordt opgemerkt in deel 1, par. 2.3 onder Conclusies. Met betrekking tot het leervermogen merken wij op dat de departementen van Buitenlandse Zaken en Defensie actief leren van ervaringen. Dit komt ook in het conceptrapport naar voren. Nederlands beleid en de Nederlandse inzet worden bij iedere nieuwe, mogelijke operatie tegen het licht gehouden, mede in het licht van ervaringen uit het verleden. Het is in dit verband goed op te merken dat het Toetsingskader op grond van de tot dan toe opgedane ervaringen en het rapport van de TBCU in 2001 is herzien. Daarnaast is al vóór de instelling van de TCBU bij de Defensiestaf een sectie Evaluaties opgericht die zich in samenwerking met de defensieonderdelen richt op het tussentijds evalueren van crisisbeheersingsoperaties. Bovendien zijn sinds eind 2000 lessen uit eerdere missies toegankelijk voor de gehele krijgsmacht via een digitale databank. Het conceptrapport stelt vast dat deze databank ook inderdaad wordt gebruikt. De TCBU heeft niet alleen aanbevelingen over het Toetsingskader en andere onderwerpen gedaan, maar ook over het evalueren van crisisbeheersingsoperaties. Daarbij is de TCBU ingegaan op de openbaarheid, frequentie, inhoud en structuur van deze evaluaties. Het conceptrapport stelt vast dat de regering deze aanbevelingen goed heeft opgepakt. Op de conclusies en de aanbevelingen in het conceptrapport zal hieronder afzonderlijk worden ingegaan. Conclusies 1. De formele vereisten uit het Toetsingskader kunnen op gespannen voet staan met de tijdsdruk op de besluitvorming die de internationale politieke actualiteit soms met zich meebrengt. Dat kan ertoe 2

3 leiden dat besloten wordt tot uitzending van militaire eenheden terwijl nog niet alle relevante informatie beschikbaar is. (Deel 1, pag. 10) Inderdaad is het zo dat besluiten over uitzendingen soms onder hoge tijdsdruk moeten worden genomen vóórdat alle aandachtspunten uit het Toetsingskader volledig kunnen worden uitgewerkt. Het besluit van december 2001 om een bijdrage te leveren aan ISAF in Afghanistan is daar een voorbeeld van. Het conceptrapport stelt terecht vast dat de regering dit ook expliciet heeft genoemd in de desbetreffende artikel 100-brieven en daarover open is geweest. In de boxtekst op pag. 29 van deel 2 wordt in dit verband de vraag aan de orde gesteld of de regering in de artikel 100-brief over ISAF wel hard kon maken dat het concept of operations helder en uitvoerbaar was, aangezien het Verenigd Koninkrijk dat de leiding zou nemen van ISAF op dat moment nog geen verkenningsmissie had uitgevoerd. Wij zijn van mening dat de regering dit indertijd juist heeft gesteld. De volledige passage in de artikel 100-brief van 21 december 2001 (Kamerstuk nr. 35) luidde als volgt: De militaire opdracht van de ISAF, zoals verwoord in VN Veiligheidsraadsresolutie 1386 en de uitwerking daarvan in het voorziene concept of operations van het Verenigd Koninkrijk, is helder en uitvoerbaar. Zowel de betrokken VN-Veiligheidsraadresolutie, als de militaire opdracht van ISAF en het daarvan afgeleide concept of operations worden in de artikel 100-brief uitvoerig behandeld. Naar ons oordeel is in deze brief voldoende onderbouwd waarom de militaire opdracht en het voorziene concept of operations helder en uitvoerbaar waren. Daarbij dient te worden opgemerkt dat op het moment van besluitvorming al militairen van ISAF-landen ter plaatse waren. Britse troepen verbleven al sinds november 2001 in de regio. Kaboel was allerminst een witte vlek op de kaart op het moment dat de regering besloot troepen bij te dragen aan ISAF. Bij de genoemde verkenningsmissie, waaraan overigens ook Nederlanders hebben deelgenomen, ging het om een missie die in hoofdzaak ging onderzoeken hoe en waar de ISAF-troepen zouden worden ondergebracht. In de artikel 100-brief staat daarover: ISAF zal ontplooien in en rond Kaboel. Een verkenningsmissie zal de precieze locatie van de eenheden vaststellen. 2. "De besluitvorming over uitzendingen wordt verder beïnvloed door de kwaliteit van de beschikbare dreigingsanalyses. In 2006 bleek uit eigen onderzoek van het ministerie van Defensie dat de kwaliteit van de dreigingsanalyses van de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD) op onderdelen voor verbetering vatbaar is." (Deel 1, pag. 10) Blijkens deel 2 van het conceptrapport (pag ) is deze conclusie uitsluitend gebaseerd op het in mei 2006 voltooide rapport van de Onderzoeksgroep Inlichtingen en Veiligheid Defensie (OIVD). De OIVD heeft op verzoek van de toenmalige minister van Defensie onderzoek gedaan naar de rechtmatigheid, effectiviteit en doelmatigheid van de Inlichtingen en Veiligheid (I&V) capaciteit binnen Defensie in het algemeen en de MIVD in het bijzonder. Defensie heeft overigens ook intern onderzoek gedaan naar de operationele inlichtingenketen van de krijgsmacht, inclusief de operationele ondersteuning door de MIVD. Het OIVD-rapport en het interne defensieonderzoek vullen elkaar aan 3

4 en geven samen een volledig beeld van de noodzakelijke verbeteringen in de defensiebrede I&Vketen. Op grond van de twee rapporten zijn reeds in 2006 maatregelen in gang gezet om de operationele inlichtingencapaciteit te verbeteren. De Tweede Kamer is hierover geïnformeerd met de brief van 17 oktober 2006 (Kamerstuk X nr. 28). De Tweede Kamer is verder op 2 juli 2007 uitgebreid geïnformeerd over de aanbevelingen van de OIVD en de wijze waarop deze zullen worden uitgevoerd (Kamerstuk X nr. 106). Zoals uit deze laatste brief blijkt, wordt het overgrote deel van de aanbevelingen overgenomen. Voor de uitvoering van de maatregelen worden aanzienlijke financiële middelen beschikbaar gesteld. Het conceptrapport van de Algemene Rekenkamer zou aan volledigheid winnen indien ook naar deze maatregelen wordt verwezen. 3. Het toetsingskader kan niet voorkomen dat het soms niet geheel duidelijk is op grond van welke informatie en welke afwegingen de betrokken ministers tot een besluit over uitzendingen zijn gekomen.. (Deel 1, pag. 10) In deel 2 wordt op pag ingegaan op een verondersteld verschil tussen de informatie in de artikel 100-brieven en de onderliggende documenten. Met betrekking tot de motieven wordt op pag. 27 van deel 2 gesteld dat de regering sommige motieven voor uitzendingen niet heeft opgenomen in de artikel 100-brieven. Het volgende kan worden opgemerkt over het verschil in informatie bij de in deel 2 genoemde voorbeelden van ISAF en de bijdrage aan SFIR in Irak, alsmede de motieven voor uitzendingen. ISAF Met betrekking tot ISAF plaatsen wij de in de box op pag van deel 2 weergegeven MIVDanalyse naast de artikel 100-brief van 21 december De MIVD geeft in een dreigingsanalyse weer dat er al partijen zijn die de in Bonn gemaakte afspraken niet erkennen en verwerpen. De artikel 100-brief stelt: Diverse factieleiders hebben hun ontevredenheid over het akkoord van Bonn uitgesproken. De MIVD twijfelt aan de bereidheid van partijen om zich te houden aan de afspraken. De artikel 100-brief stelt hierover: Het bewerkstelligen van een nieuw evenwicht tussen de diverse etnische groeperingen, facties en clans is een uitdaging van formaat. Het zal geruime tijd duren voordat het land geheel gestabiliseerd is. Een ander citaat: Hoewel de interimregering het voordeel van de twijfel lijkt te krijgen van de verschillende krijgsheren, is het welslagen van deze regering mede afhankelijk van de vraag hoe de verhoudingen tussen de facties zich zullen ontwikkelen. De MIVD schrijft dat er een grote kans is dat de situatie zal verslechteren. De artikel 100-brief stelt hierover: In zijn militair advies heeft de Chef Defensiestaf, mede op basis van een risicoen dreigingsanalyse van de Militaire Inlichtingen Dienst, geconcludeerd dat de militaire risico s in deze gecompliceerde operatie ( ) aanzienlijk zijn. Ook in het vorige punt is al duidelijk gemaakt dat volgens de regering succes niet verzekerd was. 4

5 De MIVD schrijft: Indien de strijd tussen de verschillende facties wordt hervat, zal de vredesmacht mogelijk niet in staat zijn de partijen met militaire middelen tot andere gedachten te dwingen. De artikel 100-brief maakt echter duidelijk dat dit ook niet tot de taken van ISAF behoorde en stelt hierover: De Force Commander (van ISAF) heeft in zijn concept of operations met nadruk ook de beperkingen van de veiligheidsmacht vermeld. De veiligheidsmacht rekent het niet tot zijn taak om: strijdende partijen te scheiden ( ). Geconstateerd kan worden dat hiermee de door de MIVD gesignaleerde risico s zijn weergegeven in de artikel 100-brief. SFIR Op pag. 31 van deel 2 van het conceptrapport wordt ook ingegaan op de verwachte houding van de Irakese bevolking ten opzichte van de stabilisatiemacht SFIR. Gesteld wordt dat in de artikel 100-brief over SFIR van 6 juni 2003 (Kamerstuk nr. 116) een positieve houding van de bevolking wordt verwacht, terwijl in de onderliggende documenten een enigszins andere beoordeling was gemaakt. Wij zijn van mening dat uit zowel de artikel 100-brief als de onderliggende documenten naar voren komt dat een positieve houding werd bespeurd, maar dat het risico van een omslag in de houding van de bevolking nadrukkelijk aanwezig werd geacht. In de artikel 100-brief wordt bijvoorbeeld gesteld: Er bestaat onder de inwoners van de steden steun voor de Autoriteit. Voor het behoud hiervan is echter de zichtbare verbetering van de levensomstandigheden cruciaal. Een ander citaat: De houding van de bevolking ten opzichte van de stabilisatiemacht wordt in het algemeen als positief beoordeeld. De manier waarop en het tempo waarin het centrale en lokale gezag wordt hersteld en vooral basisnutsvoorzieningen als water, elektriciteit en veiligheid, zullen daarop echter van grote invloed zijn. Ontevredenheid over het herstel van dergelijke basisnutsvoorzieningen zal niet bevorderlijk zijn voor de steun onder de bevolking. In de onderliggende documenten op hun beurt komt een positieve houding van de bevolking wel degelijk naar voren. Het conceptrapport maakt zelf al gewag van MIVD-inlichtingen van die strekking. Het verslag van de eerste verkenningsmissie, gedateerd 15 mei 2003, stelt over de provincie Al- Muthanna: Het gebied is betrekkelijk rustig met weinig criminaliteit. De stemming neigt wat prowesters te zijn. Ook de tweede verkenningsmissie leverde het beeld op van een over het algemeen positieve houding van de bevolking. Dit beeld is verwerkt in het militair advies van de CDS. De kanttekeningen in het verslag van de tweede verkenningsmissie zijn in lijn met de inhoud van de artikel 100-brief. Motieven Aanbeveling 3 van de TCBU luidt dat de regering zo volledig mogelijk moet zijn in het opsommen van de motieven om te besluiten tot deelname aan de betreffende operatie. De regering is dat ook steeds geweest. De Algemene Rekenkamer is op grond van gesprekken met ambtenaren van Buitenlandse Zaken en Defensie tot de conclusie gekomen dat er bij besluiten ook andere overwegingen een rol hebben gespeeld. Deze motieven zijn echter niet relevant zolang de regering die zich niet eigen heeft gemaakt. Het kan gaan om persoonlijke opvattingen of overwegingen van institutionele aard die door andere betrokkenen of andere departementen niet worden gedeeld. Politiek relevant zijn slechts die motieven die de regering heeft opgesomd in de artikel 100-brieven. 5

6 Aanbevelingen A. Algemeen 1. Wij bevelen de betrokken ministers aan om bij de uitvoering van aanbevelingen van parlementair onderzoek evenveel energie te steken in het ontwikkelen, implementeren en onderhouden van zachte instrumenten die op structurele wijze kunnen bijdragen aan het leervermogen van de betrokken organisatie, als in de toepassing van harde instrumenten om de concrete problemen op te lossen. Geïnvesteerd zou bijvoorbeeld kunnen worden in: - het organiseren en stimuleren van intercollegiale toetsing; - het inbouwen van mechanismen om beleid te toetsen op uitvoerbaarheid. Hierbij wordt ook ingegaan op de hieronder bij punt B2 genoemde aanbeveling over intercollegiale toetsing bij artikel 100-brieven. Het belang van leren en de waarde van intercollegiale toetsing en van het toetsen op uitvoerbaarheid wordt volledig onderschreven. Hierboven is al uiteengezet hoe Buitenlandse Zaken en Defensie actief proberen te leren van de opgedane ervaringen en de geleerde lessen in praktijk brengen. Met betrekking tot het opstellen van artikel 100-brieven merken wij op dat hierbij verscheidene directies en afdelingen van verschillende departementen zijn betrokken. Tijdens het opstellen van de artikel 100-brieven gaan de concepten door vele handen. Het toetsen op uitvoerbaarheid is overigens een van de belangrijkste aandachtspunten van het Toetsingskader. De concept-brieven worden tevens besproken in de Stuurgroep Militaire Operaties, waarin hoge ambtelijke vertegenwoordigers van de ministeries van Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken en Defensie wekelijks intensief overleggen over het beleid rondom uitzendingen. Als regel worden artikel 100-brieven ondertekend door minimaal twee en vaak drie bewindslieden: de minister van Buitenlandse Zaken en de minister van Defensie, en geregeld ook de minister van Ontwikkelingssamenwerking. Voordat de brieven aan het parlement worden verzonden worden zij bovendien behandeld in de Ministerraad. Gezien de waarborgen die hiermee zijn ingebouwd in het proces van het opstellen van de artikel 100-brieven is naar ons oordeel intercollegiale toetsing voldoende verzekerd. Het is in dit licht niet zinvol nog een extra controle aan dit proces toe te voegen door de evaluatieafdelingen van de verschillende departementen hierbij te betrekken. Dit kan bovendien tot vertraging leiden in een proces dat vaak onder tijdsdruk staat. 2. Wij bevelen aan dat departementen bij de implementatie (van verbetermaatregelen) momenten aanwijzen waarop ze zullen evalueren of de voorgenomen verbeteracties zijn ingezet, en of dit op een doeltreffende en doelmatige manier is gebeurd. Dit zou in elk geval één à anderhalf jaar na het verschijnen van het rapport van de onderzoeks- of enquêtecommissie moeten gebeuren. Deze aanbeveling wordt onderschreven. Het eerste parlementaire onderzoek dat daarvoor in aanmerking zou kunnen komen is dat van de werkgroep NRF (werkgroep-van Baalen). Daarbij dient echter te worden opgemerkt dat de aanbevelingen van deze werkgroep die zich enerzijds richten op een grondwetswijziging en anderzijds op het verkeer tussen regering en parlement, en waarbij ook wordt ingegaan op de interne werkwijze van de Tweede Kamer zich niet goed lenen voor een 6

7 evaluatie door de regering. Het zou naar onze mening meer op de weg van het parlement liggen hiervan een evaluatie uit te voeren. B. Naar aanleiding van onderzoek TCBU 1. Stel verwachtingen over invloed op internationale besluitvorming bij. In de bijlage van deel 1 wordt dit nader uitgewerkt: Realistischere verwachtingen Nederlandse invloed op internationale besluitvorming formuleren. Tekst Toetsingskader bij eventuele herziening in overeenstemming brengen met werkelijke invloed Nederland. Bij deze aanbeveling uit het conceptrapport is aanbeveling 43 van de TCBU relevant. Deze aanbeveling 43 luidt (ten dele): Er dient een aandachtspunt te worden opgenomen waarin om een beoordeling wordt gevraagd van de mate waarin Nederland in staat is invloed uit te oefenen op de internationale politieke besluitvorming ten aanzien van de operatie. ( ) In het Toetsingskader 2001 is hieromtrent de volgende passage opgenomen: Als Nederland geen deel uitmaakt van het internationale orgaan waarin de besluitvorming over de operatie plaats heeft, moet het in zijn hoedanigheid van troepenleverancier langs andere weg voldoende invloed kunnen uitoefenen op (de nadere invulling van) het mandaat, de wijze van uitvoering en de duur van de operatie. Het conceptrapport stelt dat Nederland doorgaans veel minder invloed heeft op het mandaat en de wijze van uitvoering van een operatie dan waar men bij het opstellen van het toetsingskader van uit is gegaan. Weliswaar heeft Nederland invloed op de eigen deelneming en tot op zekere hoogte op de wijze van uitvoering, maar weinig tot geen invloed op het mandaat en de duur van de operatie als geheel (deel 2, pag. 31). Het is ons echter niet duidelijk bij wie volgens de Algemene Rekenkamer de te hoge verwachtingen van de Nederlandse invloed bestaan. In de tabel op pag. 49 van deel 2 van het conceptrapport wordt de Tweede Kamer genoemd. De Algemene Rekenkamer draagt echter geen voorbeelden aan waaruit zou blijken dat de Tweede Kamer op dit punt te hoge verwachtingen zou koesteren. Een andere speler die volgens de Algemene Rekenkamer wellicht te hoge verwachtingen zou koesteren is de regering zelf. In deel 2 op pag. 31 wordt gesproken over dan waar men bij het opstellen van het Toetsingskader van uit is gegaan. Het is uiteraard de regering die het Toetsingskader heeft opgesteld. De vraag kan dan ook worden opgeworpen of bij het Toetsingskader sprake zou zijn van een vooronderstelling dat de Nederlandse invloed aanzienlijk is. Ons inziens is vooral de vraag van belang of de Nederlandse invloed voldoende is voor de invulling van het mandaat, de wijze van uitvoering en de duur van de operatie. Wel zijn wij het eens met de Algemene Rekenkamer dat de invloed van Nederland begrensd is. De Nederlandse invloed kan per operatie sterk verschillen. Daarbij is onder 7

8 meer van groot belang of Nederland deel uitmaakt van de organisatie die de operatie leidt. Bij door de Navo geleide operaties heeft Nederland zitting in het hoogste besluitvormende orgaan, de Navo-raad, waar besluiten bij unanimiteit worden genomen. Hierbij is Nederland per definitie verzekerd van voldoende invloed. Het Toetsingskader impliceert in de boven aangehaalde passage dat Nederland voldoende invloed heeft indien ons land deel uitmaakt van het internationale orgaan waarin de besluitvorming plaatsheeft. Voor die gevallen echter dat Nederland daarvan geen lid is, maakt het Toetsingskader gewag van voldoende invloed voor Nederland in zijn hoedanigheid van troepenleverancier. Deze passage duidt erop dat Nederland in staat moet zijn voldoende invloed uit te oefenen om ervoor te zorgen dat een operatie voldoet of blijft voldoen aan de Nederlandse voorwaarden. Als voorbeeld van Nederlandse invloed in een geval waar Nederland geen deel uitmaakte van het internationale besluitvormende orgaan, kan worden gewezen op de Nederlandse rol bij het opstellen van VN- Veiligheidsraadresolutie over Irak, zoals vermeld in de artikel 100-brief over SFIR van 6 juni Indien een operatie niet of niet langer zou voldoen aan de Nederlandse voorwaarden, dient de regering te besluiten geen bijdrage te leveren of indien de operatie al aan de gang is de Nederlandse bijdrage te heroverwegen, waarbij terugtrekking de uiterste consequentie kan zijn. Bij dit laatste dient de regering daartoe uiteraard ook in militaire en politieke zin in staat te zijn. Na het midden van de jaren negentig heeft Nederland uitsluitend bijdragen geleverd aan crisisbeheersingsoperaties indien voldaan was aan deze voorwaarden. De herziening van het Toetsingskader in 2001 waarbij het aandachtspunt van de voldoende invloed is opgenomen, heeft deze praktijk bestendigd. Wij zijn dan ook van mening dat de huidige formulering in het Toetsingskader afdoende is. 2. Onderzoek het functioneren van het toetsingskader in de praktijk. In de bijlage van deel 1 wordt dit nader uitgewerkt: Interne collegiale toetsing op kwaliteit artikel 100-brieven organiseren Hierbij wordt verwezen naar de hierboven geformuleerde reactie op de algemene aanbevelingen. Tweede Kamer melden welke informatie nog niet bekend is bij de besluitvorming Deze aanbeveling kan worden onderschreven, waarbij dient te worden aangetekend dat dit reeds staande praktijk is, zoals ook in het conceptrapport van de Algemene Rekenkamer staat vermeld. Werkzaamheid en werkbaarheid toetsingskader evalueren Het conceptrapport laat zien dat het Toetsingskader aan zijn doelstellingen beantwoordt. Het herziene Toetsingskader werkt structurerend voor de informatievoorziening aan het parlement, terwijl de artikel 100-brieven over militaire bijdragen aan crisisbeheersingsoperaties thans evenwichtig zijn opgesteld, zo stelt het conceptrapport. Er zijn op dit gebied dan ook geen grote misstanden geconstateerd die nodig moeten worden rechtgezet. 8

9 Het Toetsingskader is ook in ander verband aan de orde gesteld. De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) heeft in mei 2007 het advies Inzet van de krijgsmacht: wisselwerking tussen nationale en internationale besluitvorming (advies nr. 56) uitgebracht over het rapport Inzet met instemming De rol van de Tweede Kamer bij de uitzending van militairen van de werkgroep NRF van de Tweede Kamer. In zijn advies adviseert de AIV het Toetsingskader en de daarin beschreven procedures op gezette tijden aan te passen. Voor de verdere behandeling van deze aanbeveling verwijzen wij naar de komende reactie van de regering op het advies van de AIV. Hoogachtend, DE MINISTER VAN DEFENSIE DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN E. van Middelkoop Drs. M.J.M. Verhagen 9