DOWNLOAD DOCUMENT VOOR: Basiscursus Voeding; Ruwvoer

Transcriptie

1 DOWNLOAD DOCUMENT VOOR: Basiscursus Voeding; Ruwvoer Basiscursus Voeding 1

2 Belang van ruwvoer Ruwvoer is een essentieel onderdeel in het rantsoen van het paard. Voor het uitvoeren van hun normale gedragspatroon en voor een optimale werking van het maagdarmkanaal moet het paard veel ruwvoer eten. Naast ruwvoer kan ook krachtvoer gegeven worden. Het verschil tussen ruwvoer en krachtvoer wordt niet, zoals vaak gedacht, bepaald door het energiegehalte. Van doorslaggevend belang om een voedermiddel een ruwvoeder te noemen is de lengte van de vezels. Ruwvoeders voor herkauwers moeten een vezellengte hebben van minimaal 8 mm. Deze vezellengte is het criterium om het dier te laten herkauwen. Een markant voorbeeld is het volgende: gras in de wei is ruwvoer, terwijl grasbrok krachtvoer genoemd wordt. Het energiegehalte is bijna gelijk maar om grasbrok te maken wordt het gras na het maaien gedroogd én gehakseld tot kleine stukjes (minder dan 8 mm). De minimale vezellengte voor ruwvoeders voor paarden is nooit bepaald. Het is bekend dat gazongras uit de maaimachine te kort is voor paarden, dit wordt onvoldoende gekauwd en kan aanleiding zijn tot een slokdarm- of een dunne darm verstopping. Paarden hebben ruwvoer nodig voor een goede darmwerking. Vezels hebben een positieve invloed op de beweging van de darmen. Een belangrijk aspect van ruwvoer is het effect op de speekselproductie. Kauwen verkleint het voedsel en stimuleert de speekselproductie. Beide functies zijn noodzakelijk voor een goede vertering van het voedsel. Paarden kauwen ± 40 minuten op een kilo ruwvoer (hooi) en ± min op een kilo krachtvoer. Het tijdsverschil in kauwen zorgt voor een groot verschil in speekselproductie. Per kilo ruwvoer produceert het paard ± 3-5 liter speeksel terwijl een kilo krachtvoer slechts 1-1½ liter speeksel oplevert. Vermenging met speeksel zorgt ervoor dat een voedselbrok gemakkelijk door de slokdarm glijdt en goed mengt met de maagsappen. Het speeksel verbetert de vermenging van de voedselmassa in de maag en speeksel neutraliseert zuurvorming in het maagdarmkanaal. Ruwvoer is natuurlijk ook een bron van energie en andere noodzakelijke voedingsstoffen. Ruwvoer bestaat voor een groot deel uit plantendelen (ruwe celstof) die niet door enzymen in de dunne darm afgebroken kunnen worden. In de dikke en blinde darm wordt ruwvoer echter gefermenteerd. Tijdens dit proces worden bepaalde stoffen geproduceerd, de vluchtige vetzuren, die door het paard als energiebron worden gebruikt. Minimale hoeveelheid ruwvoer Een eenvoudig handvat voor het aandeel ruwvoer in het rantsoen is als volgt aan te geven: voer 1 kg droge stof ruwvoer per 100 kg lichaamsgewicht. Het droge stofgehalte van hooi ligt ronde de 80% en van kuil voor paarden meestal tussen de 55-75%. Voor hooi komt dit standaardadvies dus uit om 1,2 kg hooi per 100 kg LG, voor een natte paardenkuil ca. 1,8 kg/100 kg LG en voor een zeer droge paardenkuil ca. 1,3 kg/100 kg LG. Basiscursus Voeding 2

3 Schat dus eerst het gewicht van je paard en deel dit door 100. Vermenigvuldig dit met de gewenste hoeveelheid hooi of kuil per 100 kg LG. Weeg het ruwvoer door met en zonder ruwvoer op de weegschaal te gaan staan. Het grazen en het kauwen gedurende een groot gedeelte van de dag is een natuurlijk gedrag. Bij weidegang krijgen paarden voldoende de tijd om dit natuurlijke gedrag zo goed mogelijk uit te voeren. Geef om deze reden op stal het ruwvoer in minimaal twee liefst drie of vier porties. Krijgen de paarden weinig andere afleiding voer dan vaker ter voorkoming van verveling, stalondeugden en maagdarmklachten. Geef als de paarden weinig energie nodig hebben eventueel heel grof hooi of wat stro. Let er wel op dat paarden niet teveel stro eten want dat kan leiden tot een verstopping. De maaltijdfrequentie van krachtvoer is afhankelijk van de hoeveelheid. Een goede verdeling van het voer over de dag verbetert de vertering. Paarden die snel maagdarmstoornissen hebben, zoals koliek of dunne mest, zijn gebaat bij regelmaat, onregelmatige voertijden leidt bij zulke paarden tot stress. Kwaliteit van hooi Met de voederwaarde wordt niet alleen de energiewaarde bedoeld, maar ook de smakelijkheid van het product. Van de voederwaarde of de kwaliteit van het hooi kun je door middel van kijken, ruiken en voelen een redelijk betrouwbare schatting maken. De energiewaarde wordt bepaald door het gehalte aan vezels in het ruwvoeder, grofweg de ruwe celstof. Om het gehalte aan ruwe celstof in te schatten moet het ruwvoer goed bekeken en betast worden. Voelt het ruwvoer hard en stekelig aan dan bevat het een hoog ruwe celstofgehalte en dus relatief weinig energie. Hoe zachter het aanvoelt des te energierijker het hooi is. Is het hooi gemaakt van gras dat zolang is doorgegroeid dat het in bloei is komen te staan, dan kan je veel van de bloeiwijzen, zoals aren en pluimen, in het hooi aantreffen. Door eraan te ruiken kan schimmelgroei en broei ontdekt worden. Schimmel ruikt zurig en muf en broei ruikt zoetig. Lichte broei is nog redelijk smakelijk, maar zware broei is onsmakelijk en geeft het hooi een bruine kleur. Broei is een soort verhittingsproces. Dit is niet schadelijk voor het paard maar door deze verbranding is er veel energie en eiwit van het hooi verloren gegaan. Het hooi bevat minder voederwaarde dan je in eerste instantie op basis van het ruwe celstofgehalte schat. Broei en schimmel treden vooral op als het hooi onvoldoende droog wordt opgeslagen. De beoordeling van de kleur van het hooi geeft een indruk over het caroteengehalte (groene kleurstof) en daarmee ook van andere voedingsstoffen. Als het tijdens de veldperiode onverhoopt regent, spoelen bepaalde voedingsstoffen weg, zowel caroteen als mineralen. De kleur van het hooi verandert ook na een lange opslagperiode. De voederwaarde is dan gedaald. Met enige oefening in voelen, ruiken en kijken aan en naar hooi kun je de voederwaarde redelijk goed op het oog schatten. Hooi met een hoge voederwaarde heeft een laag ruwe celstofgehalte, is groen van kleur en ruikt fris. Basiscursus Voeding 3

4 Voedingsstoffen in hooi (en kuil) De beoordeling of je paard voldoende voedingsstoffen krijgt als het rantsoen enkel hooi bevat hangt af van meerdere factoren. De behoefte van het paard, de hoeveelheid hooi die het paard krijgt en de kwaliteit van het hooi. Als een paard onbeperkt hooi krijgt dan bepaald de verteringssnelheid de maximale opname van het hooi. Voor ruwvoeders wordt aangenomen dat een paard maximaal 2% van het lichaamsgewicht op kan aan droge stof. Een paard van 600 kg kan dus 12 kg droge stof hooi opnemen. Met een gemiddelde droge stofgehalte in hooi van ongeveer 85% betekent dit dus ca. 15 kg hooi (een kleine baal). De kwaliteit van het hooi kun je met enige oefening zelf inschatten, de gehalten aan mineralen en spoorelementen niet. Mocht je twijfels hebben hierover dan kan een gewasanalyse uitkomst bieden. Dit kun je laten doen bij het Bedrijfslaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek in Oosterbeek ( Soorten ruwvoeders Vers gras De voederwaarde van gras kan sterk variëren ten gevolge van bijvoorbeeld: het groeistadium, de bemesting, de weersomstandigheden, de grondsoort en de botanische samenstelling van de weide. Jong gras bevat minder ruwe celstof en meer ruw eiwit dan ouder gras. Naarmate het gras ouder wordt neemt de voederwaarde af. De mineralen gehalten in gras zijn zeer variabel, afhankelijk van de gehalten en de vorm die in de grond voorkomt. Gras kan op verschillende manieren geconserveerd worden om als voorraad voor de wintermaanden op te slaan. Hooi Door gras te laten drogen stijgt het droge stof percentage van ca. 15% naar 80%. De onttrekking van water uit het product belemmerd de ontwikkeling van micro-organismen zoals bacteriën. Is de droge stof > 80% dan groeien er geen bacteriën meer en is het product stabiel en kan, mits in een droge opslag, lange tijd bewaard worden. Deze veldperiode duurt ongeveer een week. Tijdens de veldperiode treden er altijd verliezen op, daarom bevat hooi altijd minder voedingsstoffen dan vers gras. Oplosbare bestanddelen kunnen uitspoelen en fijn materiaal blijft door het schudden en keren achter op het land. Wordt het hooi te vochtig opgeslagen dan kan er broei of schimmel in optreden. Hierdoor vermindert de voederwaarde en bestaat bij opname van schimmeltoxinen de kans op bijvoorbeeld maagdarmstoornissen. Goed hooi is lichtgroen van kleur en heeft een frisse aromatische geur. Graskuil/voordroogkuil (silage) De conserveringsmethode voor graskuil is geheel anders dan voor hooi. Het droge stof percentage van graskuil ligt tussen de 35-50%, het is dus een vochtiger product dan hooi. De veldperiode is korter (2-3 dagen, i.p.v een week) en daardoor minder weerrisico en een grotere kans op een goed product. Door middel van het inkuilen wordt een zodanige situatie gecreëerd Basiscursus Voeding 4

5 dat zuurvormende bacteriën kunnen vermeerderen en zorgen voor een verzuring van het product. Bij een ph (zuurtegraad) van < 4.2 stopt alle bacteriële groei en is het product stabiel. Mits er geen zuurstof en licht bijkomt kan het zeer lange tijd bewaard blijven. Het droge stofgehalte van kuil bestemd voor paarden is soms erg hoog (>70%). De zuurtegraad is niet zo laag, oftewel de conservering door verzuring kan tegenvallen. Aan de andere kant als het meer dan 80% droge stof bevat is het al geconserveerd door droging en is het meer ingepakt hooi. Het risico dat dit product beschimmeld raakt is vrij groot. Controleer het kuilvoer dan ook dagelijks voordat het gevoerd wordt. Luzernehooi Luzernehooi uit Nederland is meestal kunstmatig gedroogde luzerne. Luzerne is een gewas dat valt onder de vlinderbloemigen, dit in tegenstelling tot de grassoorten. Vlinderbloemigen bevatten in vergelijking met gras meer eiwit, een hoger calciumgehalte en een hoger caroteengehalte. De verhouding tussen calcium en fosfor is 5:1. Om te voorkomen dat er teveel verliezen optreden tijdens de veldperiode wordt luzerne kunstmatig gedroogd. Dit gewas bestaat uit stevige stengels en fijne blaadjes. Als luzerne op het land gedroogd wordt kunnen, door het schudden en keren van het gewas, een groot deel van de fijne blaadjes verloren gaan en niet meegenomen worden bij het oprapen. Juist de blaadjes bevatten de meeste voedingsstoffen. Maïskuil Snijmaïs wordt gemaakt van de hele maïsplant. Stengel, blad en kolf worden gehakseld en ingekuild. Het inkuilen gaat meestal vrij gemakkelijk en lukt goed. Maar ook snijmaïs kan broei of schimmel bevat. Snijmaïs kan wat structuur betreft wel als ruwvoer gebruikt worden maar meestal wordt het in combinatie met ander ruwvoer gegeven. Snijmaïs is rijk aan energie maar bevat verder weinig andere voedingsstoffen. Als enig voedermiddel is het veel te éénzijdig. Omdat ook het eiwitgehalte laag is kan snijmaïs wel passen, in combinatie met andere voedermiddelen, in een eiwit-arm rantsoen. Paarden moeten soms aan de wat zuurdere geur en smaak van snijmaïs wennen. Basiscursus Voeding 5