2 Paard en voeropname Gebit en speeksel Maag en darmorganen Afsluiting 20

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Samenstelling voedermiddelen Weenderananlyse Droge stof en water Anorganische stoffen Organische stoffen Afsluiting 15 2 Paard en voeropname Gebit en speeksel Maag en darmorganen Afsluiting 20 3 Voer en voederwaarde Onderhouds- en productievoer Energiehuishouding Eiwitwaardering van voedermiddelen voor paarden Afsluiting 33 4 Voederbehoefte De eiwitbehoefte Extra eiwitbehoefte De energiebehoefte Extra energiebehoefte De behoefte aan ruwe celstof Water Afsluiting 40 5 Voedermiddelen Typen voedermiddelen Ruwvoeders Krachtvoeders Overige krachtvoeders Mengvoeders Eiwitbronnen Energiebronnen Afsluiting 57 6 Rantsoen berekenen Gegevens vastleggen Afsluiting 60 INHOUD 9

2 7 Voorraadbeheer Kwaliteit en prijs Planning en opslag Aankopen voer Afsluiting 73 8 Voorraadbeheer paard 74 9 Voer- en waterverstrekking (paard) 75 Trefwoordenlijst VOEREN PAARDEN

3 1 Samenstelling voedermiddelen Oriëntatie De samenstelling van een voedermiddel bepaalt de voederwaarde. Het is dus belangrijk om te weten hoe een voedermiddel is samengesteld voordat je een rantsoen kan maken. Pas als je weet welke elementen in het voer zitten, kun je de juiste voerkeuze maken. 1.1 Weenderananlyse Analyseren van voedermiddelen Elk voedermiddel heeft een bepaalde samenstelling en daardoor ook een eigen smaak, reuk en voedingswaarde. Zo weet iedereen dat er verschil is tussen bijvoorbeeld peen en hooi of tussen brood en vlees. Maar waarop berusten die verschillen eigenlijk? Uiteraard hebben onderzoekers zichzelf al jaren geleden die vraag gesteld. In 1866 bepaalden Stohmann en Henneberg in hun onderzoeksinstituut te Weende (nabij Göttingen) de verschillende stoffen die een voedermiddel bevat. En tot op heden is er geen betere analysemethode gevonden om de chemische samenstelling van een voedermiddel te bepalen. Vandaar dat deze onderzoeksmethode, die bekend staat als de Weenderanalyse, nog steeds wordt gebruikt. Weenderanalyse Met behulp van de Weenderanalyse kun je bepalen uit welke stoffen een voedermiddel bestaat. Uiteraard bevat elk voedermiddel verschillende hoeveelheden van een voedingsstof. De indeling van de voedingsstoffen die een voedermiddel bevat, is weergegeven in het volgende schema. Fig. 1.1 Weenderanalyse: indeling van voedingsstoffen. SAMENSTELLING VOEDERMIDDELEN 11

4 representatief monster Voor betrouwbare analysecijfers van een voedermiddel, heb je een representatief monster nodig van het te analyseren voer. Verder moet dit monster een aantal voorbehandelingen ondergaan om een geschikt product te leveren voor de Weenderanalyse. Meestal gaat het hier om: drogen en malen. Drogen luchtdroog lds Het monster wordt gedroogd in een droogstoof bij een temperatuur tussen de 70 en 100 graden Celsius. Vervolgens moet het enige uren acclimatiseren. Het op deze manier verkregen product noemt men luchtdroog. Door het voedermiddel te wegen voor het de droogstoof ingaat en na het acclimatiseren, wordt het luchtdrogestofpercentage (lds) van het voer bepaald. Malen Het luchtdroge materiaal wordt vervolgens gemalen in een molen. Het gemalen product moet een zeef kunnen passeren met gaten van 1 mm doorsnee. Het op deze wijze verkregen monster is geschikt om met de Weenderanalyse onderzocht te worden. In figuur 1.2 zie je de verschillende bestanddelen die het voer bevat. Het zal je duidelijk zijn dat elk voedermiddel verschillende hoeveelheden van de bestanddelen bevat. We zullen nu eerst bekijken hoe de samenstelling van het voer bepaald wordt. Fig. 1.2 Schema kuilvoer, maar zonder de bepalingswijze! 12 VOEREN PAARDEN

5 1.2 Droge stof en water Bij het onderzoek wordt gebruikgemaakt van een droogstoof om de hoeveelheid droge stof te bepalen. Er wordt verwarmd tot een temperatuur van rond de 100 graden Celsius. Het voedermiddel wordt net zolang gedroogd tot het gewicht constant blijft: er verdampt geen water meer en de hoeveelheid droge stof is bepaald. De hoeveelheid droge stof die een voedermiddel bevat, is van belang bij de vergelijking van voedermiddelen en bij het bepalen van de totale opname van het paard. De voederwaarde van een voer (VEP en vrep) worden volledig uit de droge stof gehaald. Het vocht levert daaraan geen bijdrage. Hoe meer vocht, des te minder voederwaarde het voer kan bevatten. Ook de houdbaarheid van het voer is afhankelijk van het drogestofgehalte. Water is nodig: als bouwstof voor het lichaam. Het lichaam bestaat voor 50 à 60% uit water; voor het oplossen van voederbestanddelen en afvalstoffen; voor het transporteren van voedingsbestanddelen en afvalstoffen; voor de regeling van de lichaamstemperatuur door zweten en ademhaling; voor de productie van melk als voeding voor nakomelingen. De hoeveelheid water die per dag nodig is, kan per paard verschillen. 1.3 Anorganische stoffen mineralen Het gehalte aan anorganisch stoffen (as) bepaal je door het gedroogde product te verbranden in een moffeloven. Daarin verbranden de organische stoffen en blijven de anorganische stoffen, het zand en de mineralen over. Mineralen worden ingedeeld in micro-elementen (klein, weinig) en macro-elementen (veel, groot). Hierbij is bepalend hoeveel de mineralen voorkomen in de voedermiddelen en hoeveel ervan nodig is in het lichaam. Micro-elementen (daar heb je weinig van nodig) zijn: I (jodium), bestanddeel schildklierhormoon; Cu (koper), bij bloedarmoede en slechte botopbouw; Co (cobalt), bestanddeel vitamine B12; Zn (zink), bestandeel van een enzym, insulineafscheiding, een zinkoverschot is toxisch; Mn (mangaan), energiestofwisseling, (kraak)beenvorming; Fe (ijzer), haemoglobine en myoglobine; Se (selenium), samenwerking met vitamine E, spierstofwisseling. Macro-elementen (daar heb je veel van nodig) zijn: K (kalium), waterhuishouding, ph-regulatie, celspanning; Na (natrium), waterhuishouding, ph-regulatie, celspanning; Ca (calcium), botopbouw, zenuwprikkeling; Mg (magnesium), bot- en tandopbouw, zenuwprikkeling, energiestofwisseling, tekort treedt alleen op bij hoogproductieve merrie; DROGE STOF EN WATER 13