A-169, Kerk van de Gereformeerde Gemeente.

Transcriptie

1 A-169, Kerk van de Gereformeerde Gemeente. Ligt voor een groot gedeelte op grond van Botland. Ca.1676 Volgens de lijst die secr. van der Velde opmaakt over op Botland gelegen zaken is dit een leeg woonerf waar Jan op Sluis tuiniert Botland. Op 26 aug.1718 maakt de sequester voor schout en schepenen van Botland de voorwaarden bekend voor de verkoop van een huis met schuur en verdere gevolgen, liggende op Botland, komende uit de verlaten boedel van Frans van der Leende of Leeuw. Het wordt belend door: oost het boomgaardje van Hamson Hendrikszoon; west de Straat; zuid Jan Sij en noord Beerent Johanniszoon. Er wordt geen koper gemeld. ( ) Ca.1730 Het huis wordt later eigendom van molenaar Isaak van der Daff (geb.ca.1705 in St. Maartensdijk-), waarschijnlijk gaat hij hier wonen als hij op 11 maart 1730 trouwt met Anna Willems Bal (1709-) Anna is de op Nieuwerkerk geboren dochter van Lena Bresto uit Bruinisse en brouwer Willem Bal, van de brouwerij "De Wereld", die niet getrouwd zijn omdat een nicht van Lena, die ook al een kind had van Willem, zich tegen het huwelijk verzet. Er worden minstens vier kinderen van Isaak gedoopt op Nieuwerkerk van , waaronder Jacobus in 1741, die in 1780 trouwt met Leintje van der Have en later, in 1798, met Cornelia Baroen (ca ) Isaak pacht de molen van Cornelis Stavenisse. Omstreeks 1750 brandt dit huis af en koopt van der Daff het huis met schuur dat er ten zuiden van ligt en woont daar tot ca Dan is er een hier nieuw huis gebouwd en komt van der Daff weer terug Op 22 feb.1751 verklaart molenaar Isaac van der Daff dat hij zijn huis met schuur en erf aan de oostkant van de Molendijk als onderpand stelt voor de molenpacht die hij moet betalen aan burgemeester Jacob de Witte, heer van Elkerzee en Bruinisse. Deze akte wordt opgemaakt omdat dit huis, waar eerst de garantie op zat, verbrand is. De belendingen zijn : oost de weduwe Bal; zuid de schuur van Andries van Don en noord het afgebrande huis van de koper. ( ) 1753 Op 20 sep.1753 leent van der Daff 15 pond van Jacob Corn. de Bruijne op zijn huis en op de restanten van het afgebrande huis. De belendingen van het huis zijn zoals in 1751; de belendingen van het afgebrande huis zijn: Oost juffrouw Bal en noord het huis van Jacob Corn. de Bruijne. ( ) In 1755 leent hij 35 pond van dezelfde de Bruijne met hetzelfde onderpand. ( ) Op 10 juni 1760 leent hij van Jacob Stoutjesdijk, deze keer 40 pond. ( )

2 Volgens het kaartje van ca.1757 is het (nieuwe) huis nummer 9 op de tekening van molenaar Isaak van der Daff. Hij is trouwens ook nog eigenaar van het ten zuiden liggende huis met schuur met de nummers 8, maar dat wordt in 1758 verkocht Op 10 juni 1760 leent Isaak 40 pond vlaams van Jacob Leendertzoon Stoutjesdijk, met als onderpand het huis met schuur en erf aan de oostkant van de Mooldijk (nr.9 op het kaartje dus, want 8 is verkocht). Het weiland van Marinis Bal ligt ten oosten, Jacob de Bruijne belend ten noorden. ( ) 1761 Volgens het gerecht van Botland ligt er een leeg erf van Izaak van der Daff, naast zijn schuur, op grond van Botland. (4641) 1768 Volgens akte is dit nog steeds van Izak van der Daf Waarschijnlijk komt de zoon Jacobus van der Daff ( ) hier wonen met zijn vrouw. Jacobus trouwt in 1780 met Lijntje van der Have ( ) en later, in 1798, met Cornelia Baroen Op 30 april 1798 overlijdt Lijntje, de huisvrouw van Jacobus van der Daf. Daarom worden op 27 nov.1798 de bezittingen opgeschreven voor de weeskamer, want er blijven 4 kinderen achter: Izaak, Jacob, Jacoba en Jacobus. Ten eerste is er dit huis met schuur en erf op de Molendijk. Ten oosten daarvan ligt het Appelboomweitje, ten westen de rijweg, ten noorden de weduwe van Jacobus de Bruijne, ten zuiden Mattheus Braam; getaxeerd op Verder is er een tuin die waard is, en er is 340 pond uitgeleend en contant geld. Samen met de inventaris, de hoeden, het vette en het magere varken, het goud en zilverwerk, het orlogie (staande klok), enz. komen de baten op terwijl er maar schuld is; een welgestelde familie. (4674B-20) Op 30 dec. van hetzelfde jaar hertrouwt Jacobus met Cornelia Baroen ( ), een chirurgijnsdochter uit Dreischor Op 22 maart 1808 wordt door de schepenen Samuel Koster, Adriaan van Farowe en Cornelis Adriaanse de Jonge een akte opgemaakt waarbij Jacobus van der Daff, wonende te Zierikzee, een huis, schuur en erf, nr.72 verkoopt voor f.850,- aan Klaas Kik A. zn. Het huisnummer moet hoogstwaarschijnlijk ook dan al nr.71 zijn, maar het geven van nummers aan huizen begint nog maar pas, dus gaat er wel eens iets mis. Het wordt belend door Isaac de Braal ten noorden, ten zuiden door Matteus Braam en ten oosten het weiland van Willem Bal. 2

3 De schepenen Cornelis Uijl en Samuel Koster tekenen de akte waarbij Klaas op dezelfde dag verklaart dat hij aan de weduwe van Adriaan de Jonge f.300,- schuldig is, waarover 5% rente betaald moet worden; het onderpand is bovenstaand huis enz. ( ) Klaas Adriaanse Kik ( ) is in 1780 getrouwd met Jannetje Braber ( ). Ze krijgen elf kinderen. Klaas Kik is of was landbouwer op een al vóór 1838 verdwenen hofstede, genummerd A-119 en gelegen aan de uiterste noordkant van de polder Vierbannen van Duiveland, oostelijk van de hofstede Weyde Line. (AF) Klaas koopt het huis voor zijn zoon Jacob Klaasse Kik ( ) die in 1810 trouwt met Adriana Leendertse de Jonge ( ); zij gaan hier wonen A-71. Het huis wordt bewoond door twee families: 1 e : De arbeider Jacob Klaasse Kik ( ) met zijn vrouw Adriana en hun 7 jarige zoon Klaas; Ze hebben inwonende kostgangers: de 21 jarige arbeider Job Cornelisse van der Werve, die in 1820 naar nr.67 gaat; van maart 1819 tot 1820 de 23 jarige mandenmaker Cornelis Goote; de 28 jarige Mar. Westenbrugge uit Oosterland met vrouw en kind. 2 e : De 37 jarige arbeider Jacob van Loo met zijn vrouw en 3 kinderen woont in het andere gedeelte A-71a en A-71b. Op A-71a woont Jacob Kik hier nog steeds met zijn vrouw en hun zoon. Op A-71b wonen de arbeiders Jacobus Overbeeke en zijn vrouw, Willem Kooijman met zijn vrouw en dochter, en de arbeidster Joppa van Westenbrugge, kortere of langere tijd A-71 en A-71b. Op 20 aug is er op de hofstede waar zij woont, een openbare verkoping van inventaris voor Jannetje Mattheusse Braber, de weduwe van de pas overleden Klaas Kik. (Boom) Zij gaat hier bij haar zoon Jacob inwonen en na de verdeling blijft zij voor het grootste deel eigenaresse van dit huis met schuur en erf op sectie M-370, groot 260 m2 en de tuin, sectie M-369, groot 330 m A-71 en A-71b. Op 3 sep leent de weduwe Jannetje Braber f.400,- van landbouwer Joh. v. d. Bijl uit Kerkwerve op het 5/8 e deel van het huis dat, na het overlijden van haar man Klaas Kik, nu van haar is. Zij woont in het huis met diverse familieleden, o.a. haar dochter Aaltje die getrouwd is met Jacobus Overbeeke; met haar zoon, de arbeider Mattheus Kik die in 1817 getrouwd is met Adriana van Loo ( ); en verder steeds wisselende arbeiders en arbeidsters. Mattheus, die in 1843 het huis koopt, laat met Adriana vijf kinderen dopen van ) 1843 A-71 en A-71b. 3

4 Op 15 maart 1843 wordt het huis met schuurtje, erf en tuin aan de oostzijde van de Molendijk, huisnummer 71, op sectie M-370 groot 260 m2, met een tuin van 330 m2 op sectie M-369 voor f.570,- openbaar verkocht aan Mattheus Kik ( ). Er rust nog een hypotheek op van f.400,-, en uit de opgemaakte inventarislijst blijkt dat er verder niets te verdelen valt. Mattheus woont hier met zijn vrouw Adriaantje Verloo, nu zonder kinderen, maar wel regelmatig met inwonende arbeiders of familie. In het andere gedeelte woont Jan Gertse met zijn vrouw, later Cornelis Verloo met zijn vrouw Pieternella van Es en hun kinderen A-71 en A-71b. Op 18 jan.1849 verkoopt Adriaantje, die nu weduwe is, samen met haar schoonzoon, de weduwnaar en arbeider Jozias de Bruijne, beiden te Nieuwerkerk, het huis met schuur en erf, nr.71, sectie M-370, groot 260 m2 en de tuin, sectie M-369, groot 330 m2, voor f.440,- aan Adriaan Lodewijk ( in Grand Rapids), die kuiper is op Nieuwerkerk. Adriaan leent f.440,- van Leendert de Wit op Noordgouwe. (Bouvin) Lodewijk is in 1842 getrouwd met Cornelia Bal ( ), en zij wonen hier met hun 4 kinderen. In het andere gedeelte woont Cornelis Verloo met vrouw en kinderen, later Jan van Popering met zijn vrouw en 3 kinderen A-71 Op 19 nov.1853 wordt de staat en inventaris opgemaakt voor de kuiper Adriaan Lodewijk en zijn 5 kinderen omdat de vrouw en moeder Cornelia Bal op 25 aug.1853 is overleden. Metselaar Joh. Mulder, timmerman Joh. Brouwer en smid Gerard Goosen zijn aangesteld om de waarde vast te stellen. Kuiper Eduard Lodewijk op Capelle is de voogd voor de kinderen. Op de lijst van bezittingen staat het huis met schuur en erf nr.71, en de tuin als enige onroerend goed, ze stellen de waarde op f.450,-, en de hypotheek daarop is nog steeds f.440,-. Aan goud en zilver is er f.82,55, de inboedel is f.362,25 waard en er staat nog f.503,67 te vorderen. Het uiteindelijke resultaat is dat bij de verdeling op 10 mei 1855 de helft, oftewel f.456,73 naar Eduard gaat, en f.91,34 naar elk van de 5 kinderen (Ermerins) Adriaan is één van de eerste afgescheidenen op Nieuwerkerk; hij gaat in 1854 naar een boerderij op Oosterland en hertrouwt in 1855 met Maria Cornelia Gravelijn. Ze emigreren in 1872 naar Amerika. Adriana van Loo, de weduwe van Mattheus Kik woont ook nog steeds op dit adres A-71 Op 6 nov.1856 verkoopt landbouwer (vroeger kuiper) Adriaan Lodewijk het woonhuis met schuur, tuin en erf op sectie M-370 groot 260 m2 en een tuin op sectie M-369 groot 330 m2. voor f.600,- aan kleermaker Jan van der Have ( ). Jan van der Have is geboren op 10 juli 1819 te Zierikzee als zoon van Joanna van der Have, een ongehuwde moeder die twee kinderen laat dopen. Jan overlijdt op 31 dec.1909 te Nieuwerkerk.) Zijn bijnaam is Jan van den Tol. Jan trouwt op 16 maart 1839 te Noordwelle met Janna Hoogenboom (ca ); ze krijgen samen 14 kinderen. Eén van de kinderen, Marina, wordt op 19 nov op St. Philipsland gedoopt door ds. Ledeboer hetgeen betekent dat Jan al vóór die tijd uit de Ned. Herv. Kerk is getreden; 4

5 Janna doet dat pas in Jan gaat nu hier wonen (hij woonde sinds 1840 op het latere A-132), en de schuur wordt in gebruik genomen als kerk voor de Ledeboeriaanse Gemeente, waarvan Jan de eerste ouderling wordt, hij blijft ouderling tot Daarna voelt hij zich meer aangetrokken tot de Apostolische Gemeente; op 26 oct.1873 wordt de Katholiek Apostolische Gemeente aan de Molendijk gesticht waarvan Jan op 8 feb als diaken is geordend. In 1875 wordt hij priester, en in 1878 engel van die kerk. Jan heeft dus meegewerkt aan de oprichting van twee totaal verschillende kerken. Voor meer informatie zie het boek In Uw Gemeente Goed en het verhaal over het Katholiek Apostolische Kerkgebouw, A Splitsing: Nu Jan van der Have uit de kerk treedt, biedt hij zijn schuur (de kerk) te koop aan. De secties M-369 en M-370, samen 590 m2, worden op een andere manier ingedeeld en gedeeltelijk verkocht. Het worden: 1 e : De sectienummers M-604, een tuin van 316 m2, en M-605, een huis voor het houden van godsdienstoefeningen, groot 46 m2, die door Johannis Brouwer worden gekocht. (zie A-169) 2 e : Een huis met erf op sectie M-606 groot 113 m2, en een tuin, sectie M-607, groot 115 m2. waar van der Have blijft wonen. (zie A-170) We kijken ten 1 e naar wat er met de kerkruimte gebeurt, en ten 2 e naar wat er met het huis gebeurt. A-169, nu Molenstraat e : De schuur die kerk wordt A-91. Op 16 sep.1864 is er een openbare verkoop in de herberg "De Meebaal", waarbij de 46 m2 huis (eigenlijk schuur) en een tuin van 316 m2, komende van de secties M-369 en M-370 door van der Have verkocht worden aan timmerman Johannes Brouwer P.zn voor f.476,-. Het worden de sectie M-604, een tuin van 316 m2, en M-605, een huis voor het houden van godsdienstoefeningen, groot 46 m2. Johannes woont in de Kerkstraat en is gehuwd met Johanna Hollander. (zie nr. 18). Brouwer is diaken van de Ledeboeriaanse Gemeente, en hij heeft deze koop gedaan om het schuurtje wat te verbouwen om het als kerk te blijven gebruiken. Het eerste kerkje (schuurtje). 5

6 1873 A-91. Op 29 mei 1873 verkoopt diaken J. Brouwer het gebouw aan 6 leden van de kerk: Cornelis Pieter Berman, Leendert Kik, Adriaan Kik, Leendert Tuijnman, Jacob Flikweert en Willem van der Linde, die elk 1/6 e gedeelte bezitten. Er zijn een paar verplichtingen voor de kopers: Het gebouw zal uitsluitend dienen tot het houden van openbare godsdienstoefeningen of andere kerkelijke zaken. Aandelen moeten door erfgenamen verkocht worden voor f. 25,- aan een lid van de kerkelijke gemeente. Ook iemand die ophoudt lid te zijn moet zijn aandeel afstaan aan een lid van de kerkelijke gemeente. De bijna 2 jarige Klaas Kik L. zn. legt op 12 mei 1873 de eerste steen voor een nieuw kerkgebouw. De secties M-604 en M-605 worden samengevoegd, het wordt een kerk met erf op sectie M- 741, groot 362 m2. Het verbouwde schuurtje zoals het in de volksmond genoemd werd, met daarnaast de woning van van der Have A-124. (na vernummering) In 1923 wordt de kerk verbouwd door W. A. Lievense. Dat is nodig omdat de Gereformeerde Gemeente en de Bakkeriaanse Gemeente samen verder willen gaan A-169. (na vernummering) In 1935 wordt het kerkgebouw voor f.4444,- door de gezamenlijke middenstanders van Nieuwerkerk, onder leiding van timmerman-ouderling A. van Klinken, met ongeveer 1/3 e verlengd, er zijn dan 325 zitplaatsen A-169. De kerkeraad besluit om nu eindelijk eens aan de wet van 1853 te voldoen, en zich bekend te maken bij de overheid; tot nu toe konden ze geen bezit registreren. Nu blijkt dat er intussen door vererving enz. niet minder dan 19 eigenaars zijn van de kerk en de grond. Via een eenzijdige verklaring van verjaring, is het mogelijk voor de kerk om nu eigenaar te worden; het wordt sectie M-1744, groot 347 m A-169. Het huis met tuin dat Jan van der Have bij de splitsing in 1864 voor zichzelf hield (zie de beschrijving van dat huis hierna), wordt nu door de Ger. Gemeente als sectie M-1177, groot 225 m2, aangekocht. Dat huis is volgens de brandverzekering f.2000,- waard en daar moet 50 cent voor betaald worden. De Kerk heeft een waarde van f ,- maar is vrijgesteld van premie. 6

7 Ca wordt van de gemeente grond gekocht van de vroegere sectie M-1623 Later wordt er nog 400 m2 grond bijgekocht. (zie ook A-169 en A-170) 1966 Molenstraat 16. In 1966 wordt de kerk gesloopt en wordt er een nieuwe, grotere kerk gebouwd met stalen spanten dat op 7 juni 1967 in gebruik wordt genomen. In 1979 wordt er voor f ,- grond en gebouwen aangekocht van de fa. Le Grand, voorheen van L. Tieleman. Een loods die eerder door Tieleman gebouwd was om jachtjes in af te timmeren, wordt in twee keer verbouwd tot "Salem" A-170, nu Molenstraat e : Het huis van van der Have, later van de Kerk A-92 (na vernummering) Op 1 dec.1864 leent van der Have f.300,- tegen 5% van meester notaris J.J.Ermerins. Notaris v. d. Lek de Clercq beschrijft het onderpand als een huis en erf op sectie M-369 en M-370; er wordt geen grootte genoemd A-92. Na de herindeling en verkoop van de schuur/kerk houdt Jan van der Have zelf het huis, en hij blijft daar ook wonen, (zijn schoondochter zelfs tot 1951); hij houdt dus: Een huis met erf op sectie M-606 groot 113 m2, en een tuin, sectie M-607, groot 115 m2. Kleermaker Jan van der Have is eigenaar en bewoner A-92. Jan van der Have woont hier met zijn vrouw Janna Hoogenboom en zes kinderen. Ook Jozina Slootmaker woont hier, met haar dochter Klazina Overbeeke en haar kleinzoon Nikolaas Pieter Cats A-92. Jan is 75 jaar oud en maakt zijn testament op 20 nov.1895 bij not. J.Franse. Zijn vrouw Janna Hoogenboom krijgt na zijn overlijden het vruchtgebruik over al zijn bezittingen. Aan zijn zoon, kleermaker Marinus, verlaat hij de helft van zijn huis en tuin op sectie M-606 en 607, voor f.325,-; de rest gaat in gelijke delen naar de kinderen A-92. Er is een hermeting voor Jan van der Have, het wordt nu één sectie: M-1177 op 225 m2. 7

8 1906 A-92. In augustus wordt na het overlijden van Janna er een scheiding en deling opgemaakt door notaris Franse. Het netto bezit van het echtpaar is f.1213,72. Het huis en de tuin gaan voor f.650,- naar de zoon, kleermaker Marinus van der Have ( ) die in 1891 getrouwd is met de 22 jarige Johanna Cornelia Nikerk ( ) Beiden wonen hier. In 1907 volgt een verbouwing. (k-1535) Ca A-125 Na het overlijden van Marinus is er een verdeling en verkoop, zijn vrouw, de weduwe Johanna, neemt het huis met erf op sectie M-1177, 225 m De weduwe van Mar. van der Have evacueert naar het station van de RTM in St. Philipsland A-170. S. Sies betaalt hier reinigingsrechten. In 1950 is A. Sies belastingplichtige A-170. Na het overlijden van Johanna wordt het huis met erf op sectie M-1177, groot 225 m2 verkocht aan de Ger. Gemeente. (k-2596/6) Het huis is verhuurd aan Roel Koridon (1923-) die hier woont met zijn vrouw Adriaantje Aaltje de Vrieze (1929-) en hun twee zoontjes. In 1953 evacueert de familie Koridon naar de G. van Woustraat 40 in Kampen. In 1958 trekt de Ger. Gemeente de grond bij de kerk en het erf; het is enige tijd sectie N-252, groot 572 m2, zie hierboven. In 2007 wordt er weer een nieuwe, grotere kerk gebouwd. Wim Kesteloo, Nieuwerkerk,