De Pelikaan klaagt aan

Transcriptie

1 De Pelikaan klaagt aan Na vele jaren van belangeloze en onbetaalde inzet heeft VZW De Pelikaan haar werking in Congo stopgezet. We zijn ontgoocheld over de officiële Belgische ontwikkelingssamenwerking die een quasi-monopolie is van de grote zuilen en organisaties. En we zijn heel bitter ontgoocheld over het jarenlange bedrog en zelfs de diefstal door de Broeders van Liefde en de Paters van Scheut, nota bene twee religieuze congregaties. In dit dossier vindt u ons verhaal. Iedereen die begaan is met het lot van arme en zieke mensen in de wereld, moet weten hoe er gesjoemeld wordt met geld dat bestemd is voor de bestrijding van armoede en onrecht. Inhoud van het dossier Oprichting en doel van VZW De Pelikaan De beginjaren in Moldavië Naar Congo De Broeders van Geldliefde De maat is vol De kardinaal wast de handen in onschuld Bedrogen door de Paters van Scheut Van kwaad naar erger Een kruis over het project De paus geeft niet thuis Slotbeschouwing over ontwikkelingshulp Oprichting en doel VZW De Pelikaan werd opgericht in De naam was symbolisch gekozen: volgens de overlevering pikt een pelikaan haar eigen borst open om met haar bloed haar jongen te voeden. Het doel van de pluralistische vereniging was zeer concrete hulpprojecten op te zetten. Het bestuur en alle vrijwilligers van De Pelikaan werkten vanaf het begin onbezoldigd. Integendeel, zij investeerden een flink deel van hun spaarcenten in de werking. Zij besteedden ook ontzaglijk veel tijd en energie aan fundraising. Niet wetend dat ze later het slachtoffer zouden worden van list en bedrog, manipulatie en diefstal. De beginjaren in Moldavië De eerste jaren werkte De Pelikaan in Moldavië. De armoede was er schrijnend, want dit is een van de armste regio s in Oost-Europa. Het bestuur en de vrijwilligers van De Pelikaan namen allerlei initiatieven om fondsen te werven: evenementen, bals, banketten enz. We vonden ook heel wat mecenassen bereid om een financiële bijdrage te leveren. We kochten een grote MAN-vrachtwagen en lieten die ombouwen tot een medische consultatie- en operatieruimte. We trokken naar afgelegen streken en dorpen waar in geen jaren nog een arts was geweest. Dokters van de organisatie Artsen Zonder Vakantie voerden consultaties en medische ingrepen uit. De artsen en verpleegkundigen moesten in moeilijke omstandigheden werken, maar hun beloning was dat ze zoveel achtergestelde mensen konden helpen. Gaandeweg werden we geconfronteerd met de corruptie van de Moldavische overheid. Het communistisch tijdperk was voorbij, maar nog veel lokale machthebbers waren communisten van het vroegere regime. Zij hadden meer interesse voor smeergeld en vrouwenhandel dan voor hun hulpbehoevende landgenoten. We wilden hun spel niet meespelen en werden door contactpersonen gewaarschuwd dat onze persoonlijke veiligheid in gevaar was. Het werken in Moldavië werd onmogelijk. We beslisten onze werking naar Congo te verplaatsen.

2 Naar Congo Via Artsen Zonder Vakantie kwamen we in contact met de Broeders van Liefde, die in Congo nog sterk verankerd zijn. Er zijn geen Belgische Broeders van Liefde meer, de dienst wordt uitgemaakt door Congolese Broeders. We hadden alle vertrouwen in deze religieuze orde. Zoals hun Franstalige benaming Les Frères de la Charité het zegt, voeren zij liefdadigheid hoog in het vaandel. Tot onze scha en schande moesten we later ervaren dat achter het vaandel een andere realiteit schuilt. De orde is een geldmachine die als eerste doel heeft zichzelf te bevoordelen. In het begin waren de contacten met de Broeders van Liefde positief. Vol enthousiasme spraken we in 2000 een plan voor samenwerking af. We brachten ons mobiel ziekenhuis (de tot operatiekamer omgebouwde vrachtwagen) over naar Kananga in de provincie Kasai. We spraken af om ons toe te leggen op de oogheelkunde. In de regio was er één oogarts voor twee miljoen inwoners. We betaalden voor huisarts Amand Ngandu een opleiding tot oogchirurg. Samen met een chauffeur en twee medische assistenten trok hij in de brousse naar afgelegen stadjes en dorpen om er katarakt- en andere oogoperaties uit te voeren. Overal stonden rijen mensen aan ons mobiel ziekenhuis aan te schuiven. Op die manier heeft De Pelikaan duizenden mensen gered van blindheid. De Broeders van Geldliefde Gaandeweg begonnen we vast te stellen dat we bedrogen werden door de Broeders van Liefde. Zij beschouwen goedbedoelde hulpprojecten als vliegen die in hun spinnenweb terechtkomen en uitgezogen moeten worden. Een geestelijke zei toen aan de voorzitter van VZW De Pelikaan: Het is spijtig om het te zeggen, maar de Broeders van Liefde in Congo zijn alleen geïnteresseerd in vrouwen, drank en geld. Dit zijn niet onze woorden maar die van een insider. Al in oktober 2002 stuurden we een brief aan de regionale broeder-overste Jean Mbeshi om bewijsstukken te vragen voor de uitgaven die gedaan werden met het projectgeld van De Pelikaan. Er kwam geen respons. Dit noopte ons om de samenwerking in een contract te gieten, zodat we een transparante boekhouding konden afdwingen. In juni 2004 werd het contract namens de Broeders van Liefde ondertekend door de regionale overste Jean Mbeshi. Dezelfde maand was de generale overste van de orde, Broeder René Stockman, op bezoek in Congo. Hij stuurde ons een sussende mail, waarin onder meer te lezen stond: Nogmaals dank voor uw grote inzet. Het project dat u in gang zette en waarvan ik de foto s zag bij Frère Jean, is zeer waardevol. De generale overste sprak dus met lof, maar nam geen initiatief om in te grijpen in het wanbeleid van de Broeders in Congo. Intussen hadden we samen met de Broeders in Kinshasa twee nieuwe projecten opgestart: de land- en tuinbouwboerderij N Jilli en het sociaal restaurant Source de Vie met annex een winkel. Dit alles ten voordele van de hulpbehoevende Congolezen. We kregen voor deze projecten de steun van respectievelijk de Land- en Tuinbouwschool in Oedelem-Beernem en de Hotelschool Spermalie in Brugge. In november 2005 luidden we nogmaals de alarmbel bij Broeder Stockman. Maar er kwam geen verbetering. In april 2006 stuurden wij een brief naar Broeder Romain Van Hyfte, de provinciaal overste voor Afrika, om de handelwijze van de Broeders in Congo aan te klagen. Wij wezen er op dat zoveel hulpprojecten in Afrika mislukken omdat ze er kunstmatig gedropt worden zonder gedegen samenwerking met lokale partners. De Pelikaan probeerde wél die samenwerking en responsabilisering uit te bouwen, maar kwam bedrogen uit. Ondanks onze talloze vragen kregen we nog steeds geen transparante boekhouding te zien. We kregen geen bewijsstukken voor de uitgaven die met het geld van De Pelikaan werden gedaan. Altijd waren er uitvluchten of kwam er gewoon geen antwoord. Toen we een bedrag in US dollars hadden overgemaakt, kregen we bericht dat de Broeders valse biljetten hadden ontvangen. We vroegen om de zogenaamd valse biljetten aan ons over te maken zodat we ze konden laten controleren bij een bank, maar we ontvingen nooit de biljetten. Al dan niet vals, ze waren opgesoupeerd. VZW De Pelikaan financierde via de Broeders van Liefde de wedden van dokter Amand Ngandu en zijn twee Congolese verpleegkundigen, met de afspraak dat ze een fatsoenlijke wedde zouden krijgen. Wij betaalden voor die fatsoenlijke wedde, maar hoorden van de dokter en de verpleegkundigen dat ze nog altijd onderbetaald werden. De dokter kwam dan maar bij ons op de bedeltoer. Wij stortten aanvullingen. Voor onze vrachtwagen hadden we een bekwame en enthousiaste Congolese chauffeur-mecanicien,

3 Guillaume. Ook die man werd onderbetaald door de Broeders, terwijl het nochtans noodzakelijk was dat de vrachtwagen werd onderhouden door een bekwame technicus. Ander voorbeeld: de stroomgenerator die we aankochten voor ons rijdend ziekenhuis, werd zonder boe of ba gebruikt door de Broeders voor hun eigen stroomvoorziening. Mooi meegenomen, want zo moesten ze hun eigen generator niet verslijten. Terwijl De Pelikaan nota bene al eerder een generator had geschonken aan de Broeders. Maar die was zogezegd gestolen. We hebben een sterk vermoeden dat de Broeders hun eigen generator hadden verkocht. En zo kunnen we nog talloze gedocumenteerde voorbeelden geven. We beschikken over stapels documenten en foto s om het gesjoemel te bewijzen. De maat is vol In januari 2007 hadden we een bijeenkomst met de regionale overste, Broeder Floribert Kabindu. We overwogen toen al om de samenwerking met de Broeders stop te zetten en de Belgische ambassade in Kinshasa in te lichten. Maar we reikten toch de hand en hielden een hartstochtelijk pleidooi om onze projecten niet te laten leegbloeden. In februari 2007 stuurden we een brief aan Broeder-Generaal René Stockman met nogmaals een pleidooi om orde op zaken te stellen. De brief haalde niets uit. In april 2007 stelden we een ultimatum aan de regionale overste Floribert Kabindu. Zonder transparante boekhouding en bewijsstukken dreigden we een einde te stellen aan de projecten. In mei 2007 gebeurde een christelijk mirakel: Broeder Aimé Mwanza bezorgde ons na lang aandringen een financieel verslag! Helaas, het verslag was zo lek als een zeef. Er stonden uitgaven in die niets met ons medisch hulpproject te maken hadden. Het financieel verslag was met een grote dosis creativiteit opgemaakt Daarna hakte de raad van bestuur van VZW De Pelikaan de knoop door. Op 4 april 2007 deelden we schriftelijk aan de regionale overste Broeder Floribert Kabindu mee dat we een einde maakten aan de samenwerking. We vroegen om een serene afhandeling, waarbij al onze materiële goederen, stocks, geneesmiddelen enz. zouden worden teruggegeven. Daarnaast vroegen we dat de Broeders van Liefde hun openstaande financiële verplichtingen zouden nakomen. Dat viel tegen. Veel materieel en goederen waren verdwenen of bleken in gebruik voor doeleinden die niets met het medisch hulpproject te maken hadden. De elektrische koelvriesbox bevond zich in de kamer van Broeder Jean Olenga. De motorfiets en laptop werden evenmin voor het medisch project gebruikt. Muskietennetten, geneesmiddelen, medisch materiaal gewoon verdwenen. Zogezegd gestolen, terwijl alles zich bevond in een ruimte waarvan alleen de Broeders van Liefde een sleutel hadden. De voorzitter van VZW De Pelikaan kreeg een niet mis te verstane waarschuwing van Broeder Jean Mbeshi: Het is beter dat u niet meer naar Congo komt, het is er niet meer veilig voor u. Als intimidatie kan dat tellen. Kardinaal Danneels wast de handen in onschuld In augustus 2007 schreven we een brief van drie bladzijden aan de toenmalige Belgische kardinaal Godfried Danneels. We signaleerden het bedrog door de Broeders van Liefde. We gaven voorbeelden, zoals dat van een zieke medewerkster van De Pelikaan. Deze dame beloofde mogelijk onder invloed van haar ziekte om aan de Broeders een som van euro te schenken. Later werd ze benaderd door broeders-novicen die in België in opleiding waren. De novicen vroegen zeer nadrukkelijk waar de euro bleef. Is dergelijke handelwijze een deel van hun opleiding? De kardinaal waste zijn handen in onschuld. Met een brief liet hij weten dat de Broeders van Liefde niet onder zijn bevoegdheid vielen maar rechtstreeks onder het gezag van de paus. Is dit het resultaat van bijna tweehonderd jaar missioneringwerk? Waarom grijpt Broeder-Generaal René Stockman niet in? Hij kent de problemen zeer goed, we hebben ze hem ettelijke keren mondeling en schriftelijk voorgelegd. Uit goed ingelichte bron weten we dat hij perfect op de hoogte is van de malafide praktijken door de Broeders van Liefde. Maar hij bedekt die zonden met de mantel der liefde. Het is een goed werkend systeem: de Broeders halen ontwikkelingsgeld binnen en gebruiken het daarna voor zichzelf. Het zou de orde sieren als zij de mislukking zouden erkennen en de rotte appelen uit de mand verwijderen. Liever 10 integere geestelijken dan corrupte.

4 Bedrogen door de Paters van Scheut Een ezel valt geen twee keer over dezelfde steen, zegt het spreekwoord. VZW De Pelikaan deed dat wel. Door toevallige omstandigheden kwamen we in contact met de Paters Scheutisten. De eerste contacten waren positief. We kwamen overeen dat De Pelikaan het ziekenhuis Cerdes in Kananga (provincie Kasai) zou steunen met oogheelkunde, omdat we over een geschoolde oogarts en dito verpleegkundigen beschikten. Daarnaast kwamen we overeen om een verbouwing van het ziekenhuis te financieren. Al bij de eerste vergadering had er een alarmlampje moeten branden. De directrice Thérèse Dikebelayi vroeg naast onze steun aan het ziekenhuis ook une prime de motivation. Hallo? Een motivatiepremie? Toegegeven, het is een elegant woord voor smeergeld. In augustus 2008 sloten we een contract af met de Paters van Scheut en het ziekenhuis Cerdes. Namens de Scheutisten tekenden drie paters. De overste, Pater Oscar, weigerde echter te tekenen. Was dat vooropgezet spel? Op die manier kon de leiding van de orde later niet verantwoordelijk worden gesteld voor gesjoemel? Toch hebben we doorgezet, omdat we vertrouwen hadden in de paters die de leiding hadden over het ziekenhuis. We betaalden als startgeld US dollar. Pas in oktober 2008 ontvingen we voor het eerst een financieel verslag. Net als bij de Broeders van Liefde krioelde het verslag van frauduleuze uitgavenposten: oneigenlijk gebruik van het projectgeld, gebrek aan bewijsstukken, fictieve uitgaven Eén enkel voorbeeld: voor het lossen van 100 zakken cement (dus niet de aankoopprijs van het cement maar enkel het lossen van de 100 zakken) werd 200 US dollar aangerekend. Dat zijn 3 gemiddelde maandlonen in Congo. Drie maanden werk om 100 zakken cement te lossen? We mailden aan de Paters Marcel Mestdagh en Jacques Mevis een opsomming van de pijnpunten in het financieel verslag. Daarop volgde wederzijdse briefwisseling. Wij bleven pleiten voor duurzame ontwikkelingssamenwerking die aan de bevolking ten goede komt en niet in de tussenstations blijft hangen. Daarin werden we ter plaatse gesteund door professor Kayembe. Ook hij moest ervaren dat de Paters van Scheut niet correct handelden. In november en december 2008 stuurden we andermaal brieven en mails aan de paters Jacques, Daniel en Marcel. In december 2008 hadden we in Brussel een gesprek met de regionale oversten, de paters Maurice en Oscar. Nog dezelfde maand kregen we een mail van de paters Jacques en Daniel. Zij spraken sussende woorden en beloofden in de toekomst een correcte boekhouding en bewijsstukken te bezorgen. Maar hun mail eindigde met de veelbetekenende vraag: Wij hopen nu spoedig op het nodige geld om de lonen uit te betalen en de werkzaamheden verder te zetten. Waarna de paters ons de Vrede van de Heer toewensten bij het nakende Kerstgebeuren. Van kwaad naar erger In januari 2009 kregen we een positief bericht van de paters Jacques Mevis en Daniel Feys. Pater Daniel zou het financieel beheer van het project overnemen van de kliniek Cerdes. Hij erkende schriftelijk dat er onverantwoorde uitgaven in het verslag van Cerdes stonden, zoals 500 US dollar voor een session de réflexion. Ook nadenken kost blijkbaar geld in bepaalde kringen. Voor het transport van onze Unimog (terreinwagen) naar Kananga, werd een bedrag van US dollar aangerekend. Terwijl in werkelijkheid het transport gratis was gedaan door het Belgisch leger. Pater Daniel schrapte een aantal onterechte uitgavenposten uit de afrekening. Vol goede moed gingen we weer aan de slag. We maakten geld over en stuurden colli s met geneesmiddelen en medisch materieel. Enkele maanden later was de moed weer in onze schoenen gezakt. Een oorverdovende stilte vanwege de Paters van Scheut. We kregen alleen informatie van de goedmenende professor Kayembe. Hij werd als loopjongen gebruikt om medicijnen te gaan halen in Kinshasa. Maar na al die maanden was ons mobiel ziekenhuis nog steeds niet opgesteld naast de bouwwerf van het ziekenhuis Cerdes. We stuurden mails en probeerden maandenlang vruchteloos om pater Daniel te bereiken op zijn satelliet-gsm, die we voor hem hadden betaald. We kregen overigens nooit een factuur voor de aankoop van de satelliet-gsm.

5 Op die manier gingen alweer maanden voorbij zonder dat de bevolking van de Kasairegio bij ons terecht kon voor oogheelkunde. We werden wel verondersteld om de oogchirurg en het ander personeel door te betalen. Opnieuw kregen we sussende berichten. Het mobiel ziekenhuis werd eindelijk operationeel. Maar intussen bleken er veel medicijnen en materieel verdwenen. Als uitleg kregen we te horen dat het personeel van de Cerdeskliniek onderbetaald wordt en bijgevolg steelt om bij te verdienen. Tja Overigens bleek ook de Orde van Scheut creatief in het verwerven van inkomsten. Zo stortte VZW De Pelikaan sommen geld op een dollarrekening van de Scheutisten in Brussel. De paters stortten de dollars door naar Kinshasa en zetten ze daar om in euro s, die ze daarna terug omzetten in dollars en finaal in Congolese francs. Het liet de Scheutisten toe om driemaal een provisie en ruim wisselkoersverschil aan te rekenen. Intussen kwamen we te weten dat dokter Amand Ngandu ook al besmet was geraakt met de microbe van de financiële creativiteit. In de beginjaren presteerde hij goed, maar gaandeweg begon hij zich schaamteloos te verrijken op kosten van het medisch project. Het is een groot probleem in Congo: lokale artsen werken liever in Kinshasa omdat ze van daar uit meer kans hebben om naar Europa te verkassen. Dokters in het binnenland se débrouillent met verborgen inkomsten. Uiteraard op de kap van de lokale bevolking. Een kruis over het project De enige mogelijkheid om beweging te krijgen in de zaak, was een financiële drooglegging van onze Congolese partners. Dat begon al in We deden het niet graag, maar hadden geen andere keuze. Noodgedwongen besliste de raad van bestuur van VZW De Pelikaan in april 2010 om de samenwerking met de Paters van Scheut en het ziekenhuis Cerdes volledig stop te zetten. De moraal van het verhaal is dat aldus duizenden straatarme Congolezen in de Kasai verstoken blijven van oogheelkunde. Dat doet ons pijn aan het hart. Al die jaren energie, tijd en geld krijgen geen vervolg. Onze droom was projecten op te starten die na verloop van tijd op eigen benen konden staan. Waarna we dan weer andere projecten konden starten. Maar zo werkt het niet in Congo. Ontwikkelingshulp is er een melkkoe. Men soupeert het geld op en wacht vervolgens op nieuwe giften. Een goed voorbeeld is ons landbouwproject N Jilli en sociaal restaurant Source de Vie. De bedoeling was om vanuit de boerderij groenten en vlees aan te leveren voor het restaurant. Het project kon zorgen voor tewerkstelling en had op termijn zelfbedruipend kunnen worden. Maar we kwamen van een kale reis terug. Een Duitse hulporganisatie had hectaren grond aangekocht voor de boerderij aan de rand van Kinshasa. Jaren later waren de hectaren nog braakliggend. Zo worden de Belgische en internationale ontwikkelingsprojecten systematisch leeggezogen. In april 2010 vroegen we aan de Paters van Scheut om ons materiaal en materieel (o.a. de vrachtwagen) over te dragen aan de Orde van Malta. Dit gebeurde niet. Veel materiaal was verdwenen. De vrachtwagen stond defect te roesten. Terwijl we nota bene betaalden voor een chauffeur-mecanicien die de vrachtwagen zou onderhouden. De paus geeft niet thuis Kardinaal Danneels liet ons eerder weten dat de Broeders van Liefde en de Paters van Scheut onder het rechtstreeks gezag van de paus vallen. Daarom stuurden wij op 18 mei 2010 via de pauselijke nuntius in Brussel een brief met dossier naar de Heilige Vader. We wachten nog steeds op antwoord of desnoods een ontvangstmelding. We kunnen begrijpen dat de paus geen tijd heeft om alle brieven en dossiers zelf te bestuderen, maar we menen te weten dat hij in het Vaticaan over tal van medewerkers beschikt. De Belgische ontwikkelingssamenwerking Binnenkort zullen we dit dossier nog aanvullen met onze ervaringen over de officiële Belgische ontwikkelingssamenwerking.