De epidemiologie van AIDs en HIV-infectie in België Toestand op 31 december 1997

Transcriptie

1 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid - Louis Pasteur Afdeling Epidemiologie De epidemiologie van AIDs en HIV-infectie in België Toestand op 31 december 1997 III. Specifieke onderzoeken* * III.3. III.3.1 Kwalitatieve studies en sociologische onderzoeken Kennis en houding van de bevolking ten opzichte van AIDS :Resultaten van gezondheidsenquête door interview * (S. DEMAREST, J. TAFFOREAU, P. LEURQUIN, V. TELLIER, J. VAN DER HEYDEN, H. VAN OYEN) In 1997, heeft het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid - Louis Pasteur, in samenwerking met het Nationaal Instituut voor de Statistiek en het Limburgs Universitair Centrum, een gezondheidsenquête op basis van interviews 1 uitgevoerd. Dit gebeurde op vraag van 9 ministers, met elk een specifieke verantwoordelijkheid op het domein van de volksgezondheid in ons land. Meer dan 200 ondervragers hebben personen dit is een representatieve steekproef samengesteld uit huishoudens die at random gekozen werden uit het nationaal bevolkingsregister - ondervraagd over hun fysische, psychische en sociale gezondheidstoestand, hun toegang tot en gebruik van de gezondheidzorg, hun levensstijl en hun houding ten opzichte van preventie. Eén module behandelde specifiek kennis en houding ten opzichte van AIDS, alsook het gebruik van de opsporingstest. De belangrijkste doelstellingen van deze module was de evolutie te volgen binnen de populatie van 15 jarigen en ouder, voor wat betreft hun kennis over de overdrachtswijzen van HIV en de beschermingsmaatregelen die kunnen genomen worden, hun kennis wat betreft de verschillende opsporingsmethodes voor HIV te bestuderen en de houding van de bevolking tegenover seropositieve personen te evalueren. Die evolutie van de kennis van de overdrachtswijze binnen de bevolking is een belangrijke stap in de opvolging van preventie programma s. Zij laat toe bevolkingsgroepen die nood hebben aan een intensievere campagne terzake te identificeren. Voor wat betreft de kennis van de bevolking voor de overdrachtswijze van het HIV virus, hebben de recentste enquêtes 2 uitgewezen dat die relatief goed is. In deze enquête werden alleen de vragen gesteld over foutieve informatie of verkeerde ideeën voor wat betreft de overdrachtswijze (bijvoorbeeld: AIDS wordt overgedragen door uit hetzelfde glas te drinken als een besmet iemand, door bloed te geven...) of voor wat bescherming ( pil nemen...) weerhouden. We hebben beslist om in het kader van deze algemene enquête de seksuele gedragingen niet te behandelen (vb. gebruik van het condoom). De vragen werden van de UIA/ St Louis enquête overgenomen 2 en sommige indicatoren komen van een project gesteund door de EU. en de Franse Gemeenschap 3. De vragen over AIDS zijn opgenomen in de schriftelijke vragenlijst van de enquête. Dit om interferentie van de enquêteur met de ondervraagde persoon en de eventuele bias te voorkomen. Met als gevolg dat slechts de personen van 15 jaar en ouder werden bevraagd over dit onderwerp. Hier worden een aantal resultaten voorgesteld. Volgende wegingsfactoren werden hierbij gebruikt: grootte en samenstelling van het gezin, de provincie (woonplaats), alsook het moment van het interview. Om vergelijkingen toe te laten werden de resultaten gestandaardiseerd voor leeftijd, geslacht (met directe standaardisatie). Betrouwbaarheidsintervallen werden berekend om statistische vergelijking mogelijk te maken. Voor meer gedetailleerde informatie wordt naar het rapport De gezondheid van de Belgische bevolking, Gezondheidsenquête per interview, Samenvatting van de resultaten. COOV, Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid Louis Pasteur, Brussel, Afzonderlijke rapporten behandelen de resultaten * Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid is niet verantwoordelijk voor de publicatie van de hierbij gevoegde artikels. De auteurs zelf zijn de eindverantwoordelijken. * Deze tekst werd voorbereid door P. Leurquin, Wetenschappelijk Instituut voor Volkgsgezondheid, Brussel. 63

2 voor België, voor de Vlaamse en Waalse gemeenschappen en voor de regio s. Deze kunnen geraadpleegd worden op het volgende adres: Samengevat: Deze enquête bevestigt dat een belangrijk deel van de bevolking nog steeds een verkeerde opvatting heeft over de manier waarop aids overgedragen wordt en welke beschermingsmaatregelen kunnen genomen worden. Een hoger socio-economisch niveau valt samen met een beter inzicht in het probleem wat minder frequent leidt tot discriminatie van seropositieve personen en AIDS-patiënten. Kennis van de verschillende overdrachtswijzen van AIDS en van beschermingsmaatregelen tegen AIDS Kennis van de verschillende overdrachtswijzen van AIDS Deze indicator is opgesteld vanuit de antwoorden op de vragen over een verkeerde overdrachtswijze van AIDS; is overdracht mogelijk door het gebruik van dezelfde wc-bril, door van hetzelfde glas te drinken, door iemand op de mond te kussen. De vragen betreffende besmetting via het geven van bloed of bloedtransfusie komen in deze indicator niet aan bod. Kennis voor wat betreft het niet overdragen van AIDS via bloedtransfusie in België Deze indicator behandelt de kennis van de bevolking voor wat betreft het niet overdragen van AIDS via het geven van bloed of via bloedtransfusies die op dit ogenblik worden uitgevoerd in België. De vragen zijn: is besmetting van het virus mogelijk door bloed te krijgen of door bloed te geven op dit ogenblik in België mogelijk. Kennis van beschermingsmaatregelen tegen AIDS Deze indicator over kennis van de beschermingsmaatregelen tegen besmetting met AIDS is gebaseerd op de antwoorden op de vragen betreffende de valse beschermingsmaatregelen zoals: zich terugtrekken voor de ejaculatie, partners kiezen die gezond lijken, de contraceptieve pil gebruiken, zich wassen na seksuele betrekkingen te hebben gehad. In België hebben 41% van de bevolking (15 jaar en ouder) een gebrekkige kennis van de overdrachtswijzen van AIDS. Zij geven verkeerdelijk aan dat bepaalde niet besmettelijke gedragingen het virus kunnen overdragen. Minder dan een derde weet dat besmetting van AIDS niet mogelijk is via bloed geven of een bloedtransfusie in België op dit ogenblik (Tabel 49) 47% van de bevolking hebben een gebrekkige kennis over hoe zich tegen AIDS te beschermen. Zij beschouwen niet beschermende maatregelen verkeerdelijk als beschermend De kennis van de overdrachtswijze en de beschermingsmaatregelen vermindert met de leeftijd De kennis van de overdrachtswijzen alsook de beschermingsmaatregelen stijgt met het opleidingsniveau en het gezinsinkomen De kennis van overdrachtswijze ligt in het Vlaamse Gewest iets hoger maar de kennis van beschermingsfactoren is dan weer vergelijkbaar in de drie Gewesten. 64

3 Tabel 49 : Percentage mannen en vrouwen met een correcte kennis van de overdracht van AIDS via bloedtransfusie in België op dit ogenblik, gestandaardiseerd voor leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, PROPORTIE (%) 95% B.I. GESLACHT Man 32.5 ( ) Vrouw 28.9 ( ) ONDERWIJSNIVEAU Geen diploma 24.5 ( ) Lager 19.2 ( ) Lager secundair 20.7 ( ) Hoger secundair 30.8 ( ) Hoger 41.6 ( ) EQUIVALENT INKOMEN (BFR ) < ( ) ( ) ( ) ( ) > ( ) GEZONDHEIDSBELEVING Goed tot zeer goed 32.5 ( ) Zeer slecht tot redelijk 23.8 ( ) VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 33.4 ( ) Brussel Gewest 29.9 ( ) Waals Gewest 25.9 ( ) Personen van 15 jaar en ouder Het gebruik van HIV screening test Het gebruik van test Deze indicator is opgesteld vanuit de vraag: hebt u al een AIDS test ondernomen? Alle positieve antwoorden zijn opgenomen in de resultaten die volgen, de tests die uitgevoerd werden in het kader van een bloeddonatie en die uitgevoerd zijn niet op vraag van de persoon, maar op vraag van een arts of een derde persoon incluis. Tijdsspanne sinds de laatste HIV test Wie neemt het initiatief voor een HIV-test? Deze indicator bepaalt wie het initiatief tot de test heeft genomen: de patiënt zelf, een arts of een derde persoon. Motief van de HIV-test 22% van de bevolking heeft tenminste 1 maal een HIV test gehad Het aantal uitgevoerde tests varieert ook per leeftijd: 6% van de jongeren tussen jaar en een derde van de mensen tussen jaar Het opleidingsniveau en het inkomensniveau hangen direct samen met het percentage personen dat een test heeft ondergaan De helft van de personen die een HIV test heeft ondergaan heeft dit op eigen initiatief gedaan. De andere tests zijn uitgevoerd in het kader van een bloeddonatie of een aanwervingexamen. De voornaamste redenen zijn: een algemeen nazicht (44%), zwangerschap (15%), persoonlijke ongerustheid (12%). In 7% van de gevallen geeft men aan dat de test het gevolg is van een nieuwe relatie of een huwelijk. Bij vrouwen zijn meer dan een kwart van de tests een gevolg van een zwangerschap Het percentage geteste personen verschilt enorm per Gewest: 34% van de personen die in het Brussels Gewest wonen zijn reeds getest tegenover 27% in het Waals en 17% in het Vlaams Gewest. Deze verschillen in de Gewesten blijven na standaardisatie voor leeftijd en geslacht. (Tabel 50). Rekening houdend met het percentage geteste personen zien we bij de bevolking van 15 jaar en ouder dat 1 op 5 Brusselaars een test op HIV heeft aangevraagd op eigen initiatief tegenover 1 op 10 in het Vlaamse Gewest en in het Waalse Gewest ligt het resultaat ertussen in. Ongeveer 10% van de Brusselaars en Walen heeft de test ondergaan op initiatief van een arts tegenover 5% van de Vlamingen. In de drie Gewesten ligt het percentage geteste personen op aanraden van een derde persoon ongeveer op het- 65

4 zelfde niveau (5%). Deze resultaten zijn ook vergelijkbaar met de resultaten geregistreerd door het surveillance netwerk van Huisartsen Peilpraktijken 4. Tabel 50: Percentage van de bevolking die een HIV-screeningstest heeft ondergaan, per provincie (woonplaats). Gezondheidsenquête, België, 1997 HEEFT REEDS EEN HIV-TEST ONDERGAAN Totaal VERBLIJFPLAATS (PROVINCIE) Ja Neen N Antwerpen Vlaams Brabant West Vlaanderen Oost Vlaanderen Limburg Brussel Waals Brabant Henegouwen Luik Luxemburg Namen Belgïe Personen van 15 jaar en ouder Discriminerende houding tegenover AIDS Discriminerende houding tegenover AIDS Deze indicator is samengesteld uit de 2 groepen van vragen die ook in de enquête door St-Louis/UIA 2 uitgevoerd is. De vragen zijn de volgende: Zou u aanvaarden om te werken of te studeren samen met een seropositieve persoon, uw kinderen in gezelschap te laten van een seropositieve persoon (kinderoppas, andere seropositieve kinderen); gaat u ermee akkoord dat een werkgever een met AIDS besmette persoon moet kunnen ontslaan; als een van uw collega s zou besmet zij, wil u op de hoogte gebracht zijn zelfs zonder zijn toestemming? een grote meerderheid van de bevolking (69%) reageert discriminerend tegenover seropositieve personen en/of mensen besmet met het AIDS virus. Dit is het resultaat wanneer tenminste één vraag op vier discriminerend werd beantwoord. de discriminerende houding is ook sterk terug te vinden in alle leeftijdsgroepen: 63% bij jarigen met een regelmatige stijging tot 83% bij personen van 75 jaar en ouder de discriminerende houding is minder aanwezig bij personen met een hoger opleidingsniveau en hoger gezinsinkomen Het percentage personen met een discriminerende houding tegenover seropositieve personen ligt gevoelig hoger in het Vlaams Gewest (73%) dan in het Brussels (65%)of Waals Gewest (62%). Deze verschillen zijn significant na standaardisatie voor leeftijd en geslacht. Een multi-variaat analyse die rekening houdt met leeftijd, opleidingsniveau en geslacht bevestigt deze verschillen (Wallonië : OR=0,57 (p<0,000), Brussel : OR = 0,63 (p<0,000). Bibliografie 1. Demarest S, Van Oyen H, Leurquin P, Tafforeau J, Tellier V, Van der Heyden J. De gezondheid van de bevolking in België, Gezondheidsenquete door interview. België, COOV, Wetenschappeleijk Instituut Volksgezondheid - Louis Pasteur, Brussel, Hubert M, Marquet J. Comportements sexuels et réactions au risque du Sida en Belgique. Centre d Etudes sociologiques, Facultés Universitaires St-Louis, Bruxelles,

5 3. Van Casteren V, Van Renterghem H, Szecsenyi J. Data collection on patterns of demands for HIV-testing and other HIV/AIDS-related consultations in general practice. Surveillance by sentinel networks in various countries. Brussels. Institute of Hygiene and Epidemiology, 1995;