GEZONDHEID EN VENTILATIE

Transcriptie

1 Aedes Themabijeenkomst Ventilatie - 27 januari 2010 GEZONDHEID EN VENTILATIE ir. Atze Boerstra, BBA Binnenmilieu (gastdocent TU Eindhoven, bestuur TVVL, bestuur ISIAQ.nl) ir. Jaap Balvers, BBA Binnenmilieu

2 Waarom ventileren? Omdat het moet van het Bouwbesluit? Omdat een bepaald systeem goed scoort in de Energieprestatieberekening? Of om bewoners een gezonde en comfortabele leefomgeving te bieden?

3 De mening van Amateur Theatergroep Vierfout

4 Quotes Ik hijg de hele tijd door die balans, door die balansventilatie In onze nieuwe woning kan geen enkel raam open Balansventilatie; dat wordt moeilijk ademhalen Welke mafketel bedenkt er nu zo n plan? Dat ik in een plastic zak slapen kan. De fitte vrouw van vroeger ben ik al lang niet meer Gemeente, installateur, architect geven elkaar de zwarte piet.

5 Werkelijk of ingebeeld probleem? Onvoldoende verse lucht: Andere problemen: Bron: F. Duijm, Onderzoek balansventilatie GGD Groningen 2002

6 Uitkomsten RIGO onderzoek nieuwbouwwoningen (selectie v.d. vragen, resultaten alleen voor eengezinswoningen) Natuurlijke toevoer + mechanische afzuiging Balansventilatie (zeer) Tevreden met ventilatiesysteem 68% 52% Teveel lawaai op middelste stand 18% 31% Tochtklachten 7% 15% Lucht niet vers (vieze geurtjes e.d.) 5% 11% Ramen en deuren mogen niet open 2% 18% Zomer vaak te warm 5% 14% Winter vaak te koud 9% 6% Winter vaak te droog 6% 13% Keelpijn 8% 17% Irritatie bij dragen contactlenzen 6% 13% Bron: Leijdelmeijer et al, 2009

7 Bewonerstevredenheid (woningen) Woningen Ecolonia: Relatie verwarmingssysteem - bewonerstevredenheid 100% 90% % bewoners dat binnenklimaat behaaglijk vindt % bewoners tevreden over verwarmingssysteem 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% BBHD / Luchtverwarming Alberts & vh / Radiatoren Hopman / Rad. + vloerverw. Archi Service / Wandverw. Bron: Buijs et al, 1995

8 INTERMEZZO: Factoren die de binnenluchtkwaliteit beïnvloeden (bron: Luchtkwaliteiteisen Rijksoverheidgebouwen, Rijksgebouwendienst/BBA)

9 WAT KOMEN WE IN DE PRAKTIJK TEGEN?

10 Hygiënisch installeren (luchttoevoerkanaal, ca. 2 jaar oud)

11 Overstroomvoorziening Slaapkamer 1 Slaapkamer 2

12 Bediening Stand 1, 2 en 3

13 Voorlichting

14 Onderhoud op hygiëne (balansventilatie-unit, ca. 20 jaar oud) warmtewisselaar

15 Onderhoud op hygiëne (luchtafzuigkanaal, ca. 20 jaar oud)

16 WAT KAN BETER IN HET (VER)BOUWPROCES?

17 Programma van Eisen Eisen Bouwbesluit Adviezen uit richtlijnen (o.a. GIW/ISSO 2008 en NEN-EN 15251) Binnenluchtkwaliteit 1. Luchttoevoer capaciteit 0,7 l/s/m 2 verblijfsruimte, minimaal 7 l/s 2. Luchtafvoer capaciteit 25 m 3 /uur afzuiging per toiletruimte 50 m 3 /uur afzuiging per badruimte 3. Spuiventilatie Voor verblijfsruimten een capaciteit van minimaal 3 dm³/s per m² 4. Kwaliteit van de toevoerlucht Ten minste 50% van de toevoercapaciteit vindt rechtstreeks van buiten plaats Verdunningsfactor tussen vervuilde lucht en aangezogen buitenlucht is < 0,01 Thermisch binnenklimaat 1. Lokaal thermisch comfort Luchtsnelheid in de leefzone is niet hoger dan 0,2 m/s Binnenluchtkwaliteit 1. Luchttoevoer capaciteit 35 m 3 /uur p.p. Als ruimten niet bezet zijn, minimale ventilatie van ca. 0,2 tot 0,35 l/s/m 2 2. Luchtafvoer capaciteit Opstelplaats wasmachine: afzuiging van 50m 3 /uur bij ruimte > 2,5 m 2 3. Spuiventilatie Voor verblijfsruimten een capaciteit van minimaal 3 dm³/s per m² 4. Kwaliteit van de toevoerlucht Toevoerlucht van verblijfsruimten bestaat voor 100% uit verse buitenlucht 5. Doorspoeling van de ruimte Luchttoevoer en -afvoer openingen zijn per ruimte zo geplaatst dat een goede doorspoeling van de ruimte is gegarandeerd 6. Bedienbaarheid ventilatiesysteem Aanwezigheid van een 3 (of meer) standen knop voor de hoeveelheid luchtverversing Aanwezigheid van een standenknop in iedere ventilatie-gevoelige ruimte (natte ruimten en ruimten met een hoge bezetting) Binnenluchtkwaliteit (vervolg) 7. Ventilatiebalans Er is een ventilatiebalansberekening gemaakt op woningniveau én op verblijfsruimte/verblijfsgebied niveau Aanwezigheid overstroomvoorzieningen in binnenwanden of deuren Thermisch binnenklimaat 1. Lokaal thermisch comfort Luchtinblaastemperatuur is minimaal 16 C (bij -10 C buiten en 20 C binnen) 2. Opwarming in de zomer Aanwezigheid van een bypass op de WTW-unit om opwarming te voorkomen Bypass is een '100%' bypass Installatiegeluid 1. Geluid ventilatie-unit Maximaal geluidniveau t.g.v. installaties in verblijfsruimten is 30 db(a) Maximaal geluidniveau t.g.v. installaties in slaapkamers is 26 db(a) Overigen Het ventilatiesysteem wordt hygiënisch schoon opgeleverd Het ventilatiesysteem wordt voor oplevering op ruimteniveau ingeregeld

18 Verantwoordelijkheden OPDRACHTGEVERS: - Werk richting ontwerpers, uitvoerders en eindgebruikers met heldere en toetsbare prestatie-eisen. - Bied eindgebruikers keuzemogelijkheden (type ventilatiesysteem, beperkt/intensief onderhoudscontract etc.) - Wees bereid om wat extra geld uit te geven voor kwaliteit (bv. extra stil, comfortabel systeem) - Handel eventuele klachten van kopers/huurders snel en adequaat af UITVOERDERS: - Voer ventilatiesysteem uit conform de bepalingen in de GIW/ISSO publicatie Bied een totaalcontract aan (uitvoering + onderhoud) - Wijk niet af van het bestek - Werk zorgvuldig en hygiënisch (bv. stofvrij opleveren van luchtkanalen) ONTWERPERS: - Maak kosten/kwaliteitsafwegingen inzichtelijk, m.n. richting opdrachtgever - Werk waar mogelijk met plug-n-play -concepten (= minder kwetsbaar) - Hou rekening met specifieke gebruikerswensen - Werk met eenduidige en volledige bestekken EINDGEBRUIKERS: - Eis bij oplevering een inregelrapport van de installatie - Beding (particuliere opdrachtgever/koper) contractueel een rapportage door een onafhankelijke partij, met o.a. uitkomsten van luchtdebiet- en geluidmetingen - Meld eventuele gebreken direct bij verhuurder/verkoper en dring aan op snel herstel - Gebruik het ventilatiesysteem conform de gebruikersinstructie Bron: Boerstra et al, 2007

19 Balans in investering? Heeft de gemiddelde Nederlander ECHT niet meer over voor gezonde binnenlucht? Kavel Woning Ventilatie

20 Wat heeft de eindgebruiker nog te zeggen? Wat is het uitgangspunt bij nieuwbouw? Energieprestatie vs. wensen van gebruikers Ontwerp, uitvoering etc. is een onderonsje tussen ontwikkelaars, adviseurs en uitvoerders. Input van toekomstige bewoners wordt niet gevraagd Terugkoppeling uit de praktijk ontbreekt (goed geregistreerd en actief gebruikt in nieuwe projecten)

21 WAT KUNNEN WE LEREN UIT WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK? (in kantoorgebouwen)

22 Verschil natvent vs. mechvent NL Installatietype vs. luchkwaliteitklachten Bron: Zweers et al (1992), onderzoek in 61 kantoorgebouwen

23 Verse luchttoevoer & geurhinder Bron: NEN EN 15251, 2007

24 Verse luchttoevoer < 35 m 3 /h per persoon = meer Sick Building symptomen Bron: Mendell et al (2000)

25 Verse luchttoevoer & overdracht infectieziekten voorspelde afname of toename van luchtweg-infectieziekten gerelateerd aan de grenswaarde van 7 l/s -80 ventilatie hoeveelheid per persoon l/s Source: Nardell & Keegan, 1991

26 Invloed verse luchttoevoer + filter (call center) Bron: Wargocki et al, 2002

27 Relatie energiegebruik gezondheid gebouwgebruikers Bron: Bluyssen et al, 1995

28 CONCLUSIES Nog wel het e.e.a. te verbeteren in Nederland als we kijken naar ontwerp, uitvoering en onderhoud (zowel bij balansventilatie als bij andere systemen) Belang goed (goed werkend) ventilatiesysteem niet onderschatten Met als aandachtspunten onder andere: Voldoende, kwalitatief schone verse luchttoevoer Geen geluidsoverlast Onderhoud tijdens levensduur systeem Voorlichting bewoners Focus dient verlegd te worden van investeringskosten + energiegebruik naar woongenot + gezondheid Eind 2010 uitkomsten beschikbaar van 300 woningen-onderzoek als vervolg op RIGO onderzoek Meer informatie: BBA Binnenmilieu, Atze Boerstra en Jaap Balvers Tel.: , jb-bba@binnenmilieu.nl

29 Right to good indoor air Declaration 1. Under the precautionary principle, indoor air should contain no element that potentially exposes any occupant to a risk to their health. 2. Under the principle of respect for autonomy, everyone has the right to know if they are exposed to potentially harmful substances at any dose level. 3. The WHO definition of health (WHO 1948) applies to indoor air. The definition states that: health is a state of complete physical, mental, and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity." In indoor air, this implies not only health, but also functioning and comfort. 4. It is essential that individuals have some level of personal control over their own indoor environment and air quality. 5. The right to quality indoor air is equally essential for people of all nations and at all socioeconomic strata. Economically disadvantaged individuals must be given due consideration whenever decisions affecting their indoor air quality are to be made by either public or private organizations, 6. Under the principle of equity, the economic level of wealth of occupants should have no bearing on the need to ensure indoor air quality. 7. Economic arguments are not sufficient justification for polluting indoor air. 8. Under the principle of beneficence, all individuals, groups and organizations, whether private or governmental, associated with a building bear responsibility to advocate or work for acceptable air quality for the occupants (UN 1997). 9. Under the principle of non-maleficence, those who provide, maintain and occupy indoor environments have a duty to "do no harm" to indoor air quality in that environment. 10. Under the "Polluter pays" principle, the polluter's responsibility is to remedy any harms consequent to exposure(s) resulting in a damage to health and/or well-being. 11. Under the principle of accountability, all relevant organizations should establish explicit criteria for evaluating and assessing building air quality and its impacts on the health of the population.

30 Meer weten? Lees het artikel Balansventilatie uit balans in bv.: Of kijk op:

31 Binnenmilieuprofiel woningen Samen met het Energielabel Bron: ISSO-publicatie 82.4 Binnenmilieuprofiel woningen Binnenkort verkrijgbaar via: