Inleiding Waarom een Sociaal Calamiteiten Protocol (SCP)? Gemeenten verantwoordelijk voor jeugdhulp in brede zin...

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave Sociaal Calamiteiten Protocol Inleiding Waarom een Sociaal Calamiteiten Protocol (SCP)? Gemeenten verantwoordelijk voor jeugdhulp in brede zin Een Sociaal Calamiteiten Protocol voor de gemeente Doel Doelgroep Definitie Afbakening Inspectie Leeswijzer Sociale calamiteiten en maatschappelijke onrust Categorieën /scenario s Operationele strategie Inleiding Wat houdt de operationele strategie niet in? Wat houdt de operationele strategie in? Overeenkomsten, verschillen en afstemming SCP en rampenbestrijding Prioriteit reguliere rampenbestrijding boven SCP Beschrijving van de operationele strategie Communicatie Tot slot Afkortingenlijst Bijlage 1. Sociaal Calamiteiten jeugd team per gemeente Land van Cuijk

3 Sociaal Calamiteiten Protocol (SCP) gemeente Boxmeer Inleiding Met de transitie jeugdzorg komen calamiteiten rond de hulp en zorg voor de jeugd veel nadrukkelijker op de lokale (politiek bestuurlijke) agenda. Maar ook de transitie van de AWBZ en de verantwoordelijkheid van gemeenten voor grote groepen kwetsbare inwoners draagt hieraan bij. Dit maakt dat bij calamiteiten in het sociaal domein de directe betrokkenheid van de gemeente groter wordt. Maar niet alleen de betrokkenheid bij, ook de verantwoordelijkheid voor en aanspreekbaarheid op calamiteiten neemt toe. Deze ontwikkelingen maken het noodzakelijk een integrale werkwijze af te spreken zodat betrokken partijen weten wanneer; informatie gedeeld moet worden; bestuurlijk opgeschaald moet worden; de werkwijze conform dit protocol gehanteerd moet worden. Calamiteiten, zoals familiedrama s willen we in het nieuwe jeugdstelsel uiteraard zoveel mogelijk voorkomen, maar helemaal voorkomen kan niet. De vraag is dus niet of, maar wanneer er in een gemeente iets dergelijke aan de orde zal zijn. Omdat we werken met veel regionaal werkende instellingen, waarmee we als gemeenten gezamenlijk contracten sluiten en die we gezamenlijk aansturen, is het zaak afspraken te maken over verantwoordelijkheden en de communicatie daarover. Naar elkaar gaan wijzen is in dit soort trieste zaken geen optie, niet tussen gemeenten onderling en evenmin tussen gemeenten en instellingen. We zijn gestart vanuit de nieuwe verantwoordelijkheden die op gemeenten afkomen vanuit de Jeugdwet. Maar het sociale domein is veel breder. Vandaar dat we die verbreding in dit document meteen hebben meegenomen. Aanleiding mag dan de nieuwe Jeugdwet zijn, het is een veel praktischer insteek meteen het hele sociale domein mee te nemen (WMO). Als er sprake is van een specifieke verantwoordelijkheid vanuit de Jeugdwet, zal dit protocol daar aandacht aan besteden. Verder is het toepasbaar voor calamiteiten binnen het hele sociale domein. Directe opvang van slachtoffers valt buiten het bestek van dit protocol. Het beperkt zich tot de maatschappelijke effecten van een calamiteit Uiteindelijk willen we ook zo veel mogelijk aansluiten bij afspraken zoals die gemaakt zijn in het Regionaal Crisisplan Veiligheidsregio Brabant Noord ( ). Op basis van het Sociaal Calamiteiten Protocol wordt afgestemd met de inspecties. Het is efficiënt als er in de regio vaste contactpersonen zijn voor de Inspectie, zodat er korte lijnen kunnen ontstaan. Samenvattend: Aanleiding voor het Sociaal Calamiteiten Protocol vormen de nieuwe verantwoordelijken vanuit de Jeugdwet. Het bereik van Sociaal Calamiteiten Protocol geldt het hele sociale domein. 3

4 1 Waarom een Sociaal Calamiteiten Protocol (SCP)? 1.1 Gemeenten verantwoordelijk voor jeugdhulp in brede zin De gemeenten zijn op basis van de nieuwe Jeugdwet vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp. Op grond van de Jeugdwet zijn gemeenten gehouden ieder kind dat een individuele voorziening nodig heeft die hulp ook te bieden. Gemeenten dienen op grond van de wet: de toegang tot hulp op een laagdrempelige en herkenbare manier te organiseren, in bijvoorbeeld een sociaal wijkteam of een Centrum Jeugd en Gezin (CJG); de juiste deskundigheid voor de toegang beschikbaar te stellen, zodat triage plaatsvindt door daarvoor toegeruste professionals; rechtstreeks toegang tot jeugdhulp te bieden na verwijzing door een huisarts, jeugdarts of medisch specialist; jeugdhulp in te zetten die de gecertificeerde instelling nodig acht; een consultatiefunctie voor professionals te bieden; een gecertificeerde instelling te realiseren en aansluiting op Jeugdbeschermingskader te garanderen; een AMHK-functie te garanderen; indien nodig de Raad voor de Kinderbescherming in te schakelen; 24/7 beschikbaar en bereikbaar te zijn en bij een crisissituatie direct de juiste jeugdhulp in te schakelen. Veiligheid bieden aan jeugdigen en hun gezinnen is een van de prioriteiten binnen de verantwoordelijkheden van de gemeenten. Het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat kinderen beschermd worden en veilig kunnen opgroeien, bij voorkeur in het eigen gezin en de eigen wijk. Toch kan het mis gaan. Risico s beperken is onze opgave, maar risico s totaal elimineren is niet mogelijk: risico s horen bij het leven. Het is dan niet meteen de vraag; wiens schuld was dit? Op de eerste plaats komt de zorg voor slachtoffers en hun omgeving en het beperken van de maatschappelijke onrust ten gevolge van calamiteiten. Voorbereid zijn op situaties waarin het desondanks mis loopt, hoort tot onze verantwoordelijkheden. Om de schade te beperken en ervan te leren voor nieuwe situaties. 1.2 Een Sociaal Calamiteiten Protocol voor de gemeente. Gemeenten beschikken over een calamiteitenplan voor grote branden en andere crisissituaties. Maar ook sociale spanningen binnen een gemeente of incidenten rond discriminatie of het wegpesten van buurtbewoners kunnen leiden tot onrust binnen een gemeente. Om van tevoren na te denken over maatregelen bij dergelijke sociale calamiteiten is voor veel gemeenten geen overbodige luxe. In de afgelopen jaren zijn immers vaak kleine incidenten uitgegroeid tot behoorlijke onrust in hele wijken. Het Sociaal Calamiteiten Protocol is gericht op het voorkomen en aanpakken van maatschappelijke onrust ten gevolge van - feitelijke dan wel dreigende - sociale calamiteiten en incidenten. De werking betreft het hele sociale domein en beperkt zich niet tot calamiteiten binnen de werking van de Jeugdwet. Gekozen is voor een calamiteiten protocol, geen incidenten protocol. Dat is puur vanuit een taalkundig perspectief: het woord incident is o.i. verhullend en dekt niet de lading. Het gaat hier om diep ingrijpende gebeurtenissen in het leven van gezinnen, buurten en wijken. Het woord calamiteit is daarbij op zijn plaats. 4

5 In de tekst zijn voorbeelden opgenomen, zodat duidelijk wordt wat wij beogen met een sociale calamiteit en met dit protocol. Dit Sociaal Calamiteiten Protocol is zo opgesteld dat niet alleen flexibel en effectief kan worden opgetreden bij (de dreiging van) maatschappelijke onrust, maar ook zodanig dat bij specifieke calamiteiten en feitelijke of te verwachten maatschappelijke onrust relevante ketenpartners vroegtijdig en effectief ingezet (kunnen) worden. Het protocol biedt ook een communicatieprotocol (college/ raad en werkorganisaties). Iedere situatie is uniek en vraagt een eigen benadering. Een protocol kan en mag nooit in de plaats komen van gezond verstand en improvisatievermogen. 1.3 Doel Het doel van het SCP is te komen tot een effectieve aanpak van sociale calamiteiten in samenwerking met ketenpartners. Deze aanpak voorkomt verdere escalatie, draagt bij aan de-escalatie en het herstel van sociale cohesie in de samenleving. Vroegtijdige signalering en gevolgbestrijding richt zich op het voorkomen en zo nodig aanpakken van maatschappelijke onrust ten gevolge van feitelijke dan wel dreigende sociale calamiteiten en incidenten. Het SCP is een aanvulling op bestaande procedures, zoals GRIP. 1.4 Doelgroep De voornaamste doelgroep van een SCP is de bevolking van de gemeenten. Tenslotte zijn zij allen gebaat bij een maatschappelijk rustige en veilige samenleving. De bevolking zal meestal worden aangesproken door de betrokken (zorg)instellingen, organisaties en de overheid. De pers speelt daarin eveneens een (eigen) rol. Het SCP richt zich vooral op alle organisaties, instellingen en andere verbanden in de gemeenten die betrokken (kunnen) zijn bij het voorkomen/bestrijden van maatschappelijke onrust. Hierbij kunnen we een onderscheid maken tussen de repressieve diensten, zoals brandweer, politie, gezondheidszorg, en de overige diensten, zoals het welzijnswerk, geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg, woningbouwvereniging, bewonersorganisaties, etc. Bepaalde instanties hebben een directe rol en verantwoordelijkheid bij directe rampenen calamiteitenbestrijding. Het voorkomen en bestrijden van maatschappelijke onrust ten gevolge (van dreiging) van dergelijke calamiteiten omvat echter een veel breder pallet aan instellingen en organisaties. De gewenste inzet van betrokken instellingen en organisaties is uiteraard afhankelijk van de specifieke soort calamiteit. In principe zijn alle mogelijke betrokkenen doelgroep van dit SCP. In de praktijk bestaat de doelgroep uit die partijen, die bij de aanpak en het voorkomen van maatschappelijke onrust in de gegeven situatie betrokken zijn. Welke instellingen dat zijn, hangt in hoge mate samen met de aard van de calamiteit. Daarnaast speelt de interne gemeentelijke organisatie een essentiële rol. Hoe die kan worden ingevuld is uitgewerkt in Hoofdstuk 3. Op de website van de gemeente Boxmeer zijn de aanbieders voor de jeugdzorg en de Wmo te vinden. Het Zorgloket van de afdeling Sociale zaken beschikt over de lijst van Wmo-aanbieders. 5

6 1.5 Definitie Maatschappelijke onrust is het verschijnsel waarbij één of enkele incidenten plaatsvind(t)(en), die vervolgens mede ten gevolge van structurele kenmerken van sociale, fysieke, economische en/of demografische aard leiden tot een groter aantal en/of ernstiger incidenten, dat op hun beurt leidt tot subjectieve en/of objectieve problemen op het gebied van openbare orde en veiligheid (DSP-groep, 2007). Hier is dus nadrukkelijk geen sprake van een flitsramp: gebeurtenissen die zich onverwacht en heftig voordoen, zoals de vuurwerkramp in Enschede. 1.6 Afbakening Het Sociaal Calamiteiten Protocol is bedoeld om maatschappelijke onrust onder inwoners zo veel mogelijk te beperken. Voorwaarde is dat alle organisaties die bij een incident betrokken zijn, elkaar op de hoogte houden van ontwikkelingen, afspraken maken over interne en externe communicatie en over omgaan met de media (kernboodschap, woordvoerderschap). Calamiteiten hebben vaak gevolgen voor personen, politiek, publiciteit en personeel, de 4 P s; Personen: calamiteiten hebben gevolgen voor de slachtoffers en hun omgeving. Politiek: de kans is aanwezig dat de gemeenteraad ( de politiek ) het college van Burgemeester en Wethouders zal vragen nadere uitleg te geven of ter verantwoording te roepen. Pers/publiciteit: de kans is aanwezig dat de pers aandacht aan de calamiteit geeft, hoe klein de calamiteit ook is. De portefeuillehouder dient daarom op de hoogte te worden gebracht om voorbereid te zijn op persvragen en om maatschappelijke onrust te voorkomen. Personeel: als personeel van een instelling vanuit de uitoefening van hun taak betrokken is bij een calamiteit. Incidenten zijn (in vergelijking met calamiteiten) relatief lichte verstoringen van de dagelijkse gang van zaken. Voor calamiteiten geldt in de Jeugdwet een meldingsplicht aan de inspectie (zie ook 1.7). Anders dan bij het crisisprotocol voor fysieke calamiteiten blijft de burgemeester (eind)verantwoordelijk voor het (lokale) incident/calamiteit. Een burgemeester is verantwoordelijk voor een incident: als het om een inwoner van de gemeente gaat (ook als deze in een andere gemeente zorg krijgt/in behandeling is); als het om een organisatie gaat die in de gemeente gevestigd is. Daarnaast is een organisatie zelf verantwoordelijk voor het correct uitvoeren van haar taken. Bij een incident kan de organisatie daar op aangesproken worden. 1.7 Inspectie A. Werkterrein Jeugd Het nieuwe jeugdstelsel bevat één wettelijk kwaliteitsregime, dat uitgaat van het begrip verantwoorde hulp. Gemeenten en jeugdhulpaanbieders bepalen samen hoe die verantwoorde jeugdhulp gerealiseerd kan worden. Ingevolge de Jeugdwet wordt zowel toezicht gehouden op de kwaliteit van de jeugdhulp in algemene zin als op de naleving van de wettelijke kwaliteitseisen. In de Jeugdwet heeft de Inspectie Jeugdzorg als taak het onderzoeken van de kwaliteit van de jeugdhulp in algemene zin. Samen met de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) houdt zij toezicht op de naleving van de wet. Daarnaast wordt in de nieuwe Jeugdwet een rol voor de Inspectie Veiligheid en Justitie (IV en J) opgenomen voor zover het betreft het toezicht op de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen. 6

7 Binnen de beleidsterreinen van VWS en V en J betekent dit in ieder geval een verregaande afstemming en samenwerking in het toezicht. Wat begonnen is als Integraal Toezicht Jeugdzaken, een samenwerking tussen vijf rijksinspecties die taken hebben op het gebied van jeugd, is in 2012 verstevigd in een bredere en gelijk meer flexibele samenwerking van rijksinspecties. Al het toezicht dat betrekking heeft op (de zorg voor) jongeren en waar rijksinspecties samenwerken is onder één noemer gebracht in Samenwerkend Toezicht Jeugd (STJ). De vijf inspecties die binnen STJ samenwerken zijn: de Inspectie voor de Gezondheidszorg de Inspectie van het Onderwijs de Inspectie Jeugdzorg de Inspectie Veiligheid en Justitie de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid De samenwerkende inspecties jeugd zijn verantwoordelijk voor zowel het toezicht op de kwaliteit van de uitvoering door de onder toezichtstaande organisaties (via sectoraal toezicht), als voor de kwaliteit van de samenwerking van de onder toezichtstaande organisaties (via integraal toezicht). Onderzoek 'onder de vlag' van STJ vindt dus altijd in samenwerking plaats. Welke inspecties wanneer met elkaar samenwerken is afhankelijk van het onderwerp of de problematiek waar onderzoek naar wordt gedaan. Binnen STJ worden afspraken gemaakt over welke samenwerkingsvorm voor welk (soort) onderzoek de beste is. De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is de verantwoordelijke staatssecretaris. Organisatorisch maakt STJ deel uit van de Inspectie Jeugdzorg. Contactgegevens inspectie Jeugdzorg Postbus AL Utrecht Tel: (030) B. Werkterrein AWBZ Het Wmo toezicht is in de regio Brabant Noordoost-oost door de gemeenten: Uden, Veghel, Sint Oedenrode (voor beschermd wonen), Landerd, Boekel, Bernheze, Boxmeer, Sint Anthonis, Cuijk, Grave, Mill en Sint Hubert en Oss, gezamenlijk georganiseerd. Daarvoor is bij de gemeente Oss een toezichthouder Wmo aangesteld (per mei 2016). Het calamiteitentoezicht is regionaal vanaf januari ondergebracht bij de GGD Hart voor Brabant. Contactgegevens Wmo toezichthouder Mevrouw van Geffen Wmotoezicht@oss.nl Tel: Contactgegevens GGD Hart voor Brabant De heer van der Maas j.vd.maas@ggdhvb.nl Tel: (088)

8 De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) houden toezicht op de kwaliteit van de zorg. Naast de IGZ en NZa controleert de Autoriteit Consument en Markt (ACM) zorgondernemingen op grond van de Mededingingswet. Het ligt in het principe van de werking van dit SCP opgesloten (zie hoofdstuk 3 over Operationele Strategie) dat bij de start van de inwerkingtreding van het SCP, de betrokken organisaties, instellingen, instanties en samenwerkingsverbanden, direct in kaart worden gebracht. Zodat tot gedegen beeld- en oordeelsvorming wordt gekomen en meteen de taken en verantwoordelijkheden op te nemen in de aanpak. 1.8 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk (2) wordt kort ingegaan op soorten calamiteiten, die tot maatschappelijke onrust en dus tot in werking treden van dit SCP (kunnen) leiden. Het is niet de bedoeling om een uitputtend overzicht van mogelijke sociale calamiteiten te geven. De ervaring leert dat iedere (dreigende) sociale calamiteit en daaropvolgende (dreigende) maatschappelijke onrust uniek is. Toch wordt een uiteenzetting gegeven om enige uniforme overeenstemming en visie op de aanleiding voor het in werking treden van het SCP te presenteren. Ook wordt ingegaan op nut en noodzaak om in deze situaties te komen tot een aanpak, zoals hier wordt voorgesteld. Het 3e hoofdstuk vormt de kern van het SCP en gaat in op de operationele strategie en werking van het SCP. Een groot deel van de werkzaamheden tijdens de uitvoering van het SCP komt neer op communicatie zowel tussen betrokken partijen, als naar de bevolking, media en derden. 8

9 2 Sociale calamiteiten en maatschappelijke onrust 2.1 Categorieën /scenario s In een woning van een instelling (begeleid wonen) in een druk bevolkte volkswijk in gemeente X komt een persoon te wonen die TBS is opgelegd. Hij zit in de laatste fase van zijn behandeling en het is de bedoeling hem te begeleiden naar zelfstandig wonen. Op een of andere manier komt naar buiten dat het hier om iemand gaat met TBS. Al snel gaan allerlei verhalen de ronde in de straat en vervolgens in de wijk, het is als een olievlek die zich steeds verder verspreid. Is het een moordenaar, een pedofiel, een verkrachter, het moet wel een monster zijn...verontruste en boze buurtbewoners nemen contact op met de media. De eens zo onopvallende en geaccepteerde woning staat ineens volop in de spotlight. Van de ene op de andere dag deugt er daar niemand meer en keert de buurt zich tegen hen. Een ongenuanceerd artikel 's morgens in de krant wakkert de gevoelens nog meer aan, vervolgens confronteert de pers 's middags de burgemeester met de kwestie tijdens een feestelijke opening van een evenement in de wijk. Een calamiteit is geboren... Het SCP gaat in op sociale calamiteiten van allerlei aard, zoals rellen, vechtpartijen, familiedrama s en interetnische spanningen. Onderstaand een overzicht van soorten incidenten in relatie tot context en te verwachten gevolgen voor maatschappelijke onrust. Hierbij zijn enkele voorbeelden gegeven van incidenten, die zich in de gemeenten voor kunnen doen. Het onderscheid leidt tot een viertal categorieën: A. Signalen van maatschappelijke onrust De situatie waarin zich (nog) geen incident heeft voorgedaan, maar signalen worden ontvangen, dat maatschappelijke onrust van buiten dan wel binnen de gemeente kan leiden tot oplopende maatschappelijke onrust en spanningen in de gemeente. Aankondiging Project X Feest om situatie in beeld te brengen/krijgen werkwijze voor crisisaanpak gebruiken. impact social media (leren van eerdere facebookfeesten). B. Op zichzelf staand lokaal Incident De situatie, waarin sprake is van een geïsoleerd incident, dat mogelijk aanleiding vormt tot maatschappelijke onrust in de gemeente, en al dan niet tot vervolgincidenten in de gemeente kan leiden. Reeks branden zonder slachtoffers in kort tijdsbestek. Met elke nieuwe brand groeit onrust onder inwoners (b.v. autobranden Ede). Afspraken/samenwerking/elkaar opzoeken van hulpdiensten/ketenpartners (politie, brandweer, wijk/dorpsraad, burgemeester) om onrust te voorkomen/bestrijden/inperken. Omgeving in kaart brengen (wat doen inwoners, wat gebeurt er in de media) en gezamenlijke kernboodschap maken, uitspreken, aanpassen enzovoort. 9

10 C. Lokaal incident dat kan leiden tot vervolgincidenten De situatie, waarin sprake is van een incident in de gemeente, die al dan niet deel uit blijkt te maken van een reeks incidenten, en die aanleiding (kan) zijn voor oplopende spanningen, verbreding van betrokken bevolkingsgroepen en vervolgincidenten. Ouders zoeken media bij uithuisplaatsing jong kind Beleid jeugdzorg al eerder onderwerp van maatschappelijke kritiek; oude incidenten krijgen nieuwe voedingsbodem. Eenduidige boodschap ketenpartners (Geef media geen kans partners tegen elkaar uit te spelen). Stille tochten. Huisvesting/opvang asielzoekers (b.v. Geldermalsen) D. Lokaal incident als gevolg van onrust buiten eigen gemeente De situatie, waarin er sprake is van een incident of incidentenreeks buiten de gemeente, die aanleiding (kunnen) zijn voor oplopende spanningen, toenemende betrokkenheid vanuit bevolkingsgroepen en incidenten in de gemeente. Bezetting hal gemeentehuis door medewerkers thuiszorg Ontslaggolf landelijke Thuiszorgorganisaties brengt inwoners die in thuiszorg werken in actie. Betekenis geven en meeleven; niet op stoel thuisorganisaties gaan zitten, maar ondersteunen/samen optrekken. 10

11 3 Operationele strategie 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de operationele strategie van het SCP uitgewerkt. Onder operationele strategie wordt verstaan het proces om ongeacht het scenario en type incident tijdens iedere fase van het SCP te komen tot weloverwogen en gedragen beslissingen. De operationele strategie ziet er in het geheel als volgt uit: 11

12 3.2 Wat houdt de operationele strategie niet in? De operationele strategie gaat nadrukkelijk niet in op het op voorhand bepalen welke lokale ketenpartners noodzakelijk zijn bij een interventie op een sociale calamiteit (zie hoofdstuk 3). De keuze voor lokale ketenpartners die noodzakelijk zijn voor interventies c.q. informatievoorziening, kan alleen bij de start van het SCP gezamenlijk bepaald worden in het SoCa-team van de betreffende gemeente. 3.3 Wat houdt de operationele strategie in? De operationele strategie is opgebouwd op basis van de volgende reguliere rampenbestrijdingsfuncties: (Voor)alarmering Beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming Wel of niet activeren van SCP of actie ondernemen door derden Informatiedeling (crisiscommunicatie) Respons (plan van aanpak) Deactiveren SCP en nazorg Communicatie richting media en publiek (publieksvoorlichting) Deze onderdelen zijn altijd generiek van aard. Dit wil zeggen dat deze onderdelen altijd toegepast dienen te worden, ongeacht het scenario en type incident. De reden hiervoor is dat sociale calamiteiten over het algemeen verschillen van flitsrampen (gebeurtenissen die zich onverwacht en heftig voordoen). De verschillen zijn: Sociale calamiteiten zijn over het algemeen langduriger; Er zijn geen objectieve criteria te benoemen over wanneer een sociale calamiteit kan ontstaan; Iedere sociale calamiteit is dermate uniek, dat pas na een weloverwogen BOB-proces besloten kan worden welke interventie gepleegd dient te worden; Bij een sociale calamiteit dient naar bevind van zaken eventueel verbreding te worden gezocht naar de inspectie en andere overheden. 3.4 Overeenkomsten, verschillen en afstemming SCP en rampenbestrijding Ten aanzien van het SCP bestaan er overeenkomsten en verschillen met de reguliere rampenbestrijding. De overeenkomsten zijn: De generieke rampenbestrijdingsfuncties; Voor een deel zijn het dezelfde ketenpartners (gemeente, politie, brandweer, GHOR). De verschillen zijn: De aard van het type incident (sociale calamiteit versus flitsramp); Het moment dat het SCP gestart wordt (dat kan namelijk een jaar voorafgaand aan een incident zijn, indien de signalen daartoe aanzet geven); De grote mate van subjectiviteit van een sociale calamiteit (afhankelijk van de reacties van de lokale bevolking per type incident in een bepaalde context); De relatief onverwacht grote media-aandacht (lokaal, regionaal, landelijk); Het feit dat bij sociale calamiteiten veelal niet opgeschaald zal worden volgens de GRIP-procedures (Gecoördineerde Regionale Incidenten BestrijdingsProcedure). Dit is een belangrijk aspect van het SCP. Aan de hand van enkele gebeurtenissen (lokaal, regionaal of landelijk) kunnen er signalen binnen de gemeente zijn die een voorbode zijn van maatschappelijke onrust. Deze signalen kunnen maanden voorafgaand aan een mogelijke maatschappelijke onrust bekend zijn bij de ketenpartners. De dan relatief rustige periode zal geen opschaling volgens de GRIP-procedure vergen. 12

13 3.5 Prioriteit reguliere rampenbestrijding boven SCP Afgesproken is dat in principe in situaties, waarbij de reguliere rampenbestrijding (GHOR) in werking treedt, vooralsnog het SCP niet in werking treedt. Wél worden de vaste SoCa-teamleden (zie 3.6) geïnformeerd over het in werking treden van de reguliere rampenbestrijding. Verantwoordelijkheid hiervoor en coördinatie ligt bij de gemeente (lees: de burgemeester). Indien binnen de gemeente of de veiligheidsregio besloten wordt om respectievelijk het gemeentelijk rampenplan en/of regionaal rampenplan te activeren, dan is dit op voorhand leidend. Mochten er zich ook incidenten voordoen op sociaal-maatschappelijk vlak, dan kan de burgemeester (in overleg met de ketenpartners) besluiten om ook het SCP te activeren. Maar dit gebeurt niet zonder de nadrukkelijke toestemming van de burgemeester. Met andere woorden: in het geval van reguliere rampenbestrijding ligt de beslissingsbevoegdheid omtrent het activeren van het SCP alleen bij de burgemeester en niet bij de overige SoCa-teamleden. Die bevoegdheid hebben de SoCa-teamleden wel wanneer er geen sprake is van het activeren van een gemeentelijk en/of regionaal rampenplan. In situaties, waarin feitelijk het in werking treden van beide plannen gewenst/noodzakelijk wordt geacht, wordt door de gemeente een andere vertegenwoordiger aangewezen dan de burgemeester (in de regel de locoburgemeester). Ook de politie kan een andere vertegenwoordiger kiezen voor het SoCa-team (in de regel de plaatsvervangend districtschef of chef basiseenheid). De nieuwe vertegenwoordiger moet wel een directe lijn hebben met de burgemeester (idem voor de politie). Afstemming is dan noodzakelijk. Enerzijds omdat het (deels) dezelfde partijen betreft en anderzijds om dubbelingen en in elkaars vaarwater zitten te voorkomen. Hoofdverantwoordelijkheid voor deze afstemming ligt bij de burgemeester. Na beëindiging van de reguliere rampenbestrijding (in geval van sociale calamiteiten) wordt het SoCa-team uit het SCP éénmalig bijeengeroepen om de situatie te bespreken, alsmede een inschatting te maken of in werking treden van SCP alsnog vereist/noodzakelijk is. Dit is met name van belang omdat na beëindiging van een rampenplan de nazorgfase zal starten. Indien sprake is van in werking treden van het Deelplan Nazorg kan het SCP van toegevoegde waarde zijn als concrete uitwerking hiervan (afstemming vindt plaats in het SoCa-team). 3.6 Beschrijving van de operationele strategie SoCa-team Centrale plaats in het functioneren van het SCP vormt het SoCa-team. Vast zitting in dit SoCa-team hebben: Burgemeester: voorzitter Portefeuillehouder Gemeentesecretaris: ambtelijke ondersteuning Communicatiemedewerker gemeente En verder: Politie Ketenpartners betrokken bij de calamiteit Vervanging bij afwezigheid wordt binnen betrokken organisatiestructuur geregeld en opgenomen in functiebeschrijving. 13

14 Initiatief bijeenroepen SoCa-team Door (minimaal) één van de SoCa-teamleden kan besloten worden om het SoCa-team bijeen te roepen. Hiervoor heeft ieder SoCa-teamlid de volgende argumenten: Een directe aanleiding; Een incident (dreigend, reëel, al dan niet in een eerdere reeks); De gevolgen voor en/of te verwachten maatschappelijke onrust ; Op basis van ontvangen signalen. Het tijdstip van dit bijeenroepen van het SoCa-team is afhankelijk van de gesignaleerde ernst en urgentie van de situatie. In principe wordt dit per situatie en in eerste instantie bepaald door degene die het team bijeenroept. Dit kan inhouden dat op korte termijn een afspraak wordt gemaakt, maar ook dat direct overleg noodzakelijk is. Afspraken en afstemming hierover vindt plaats in oefensituaties en vormt ieder keer vast onderdeel van evaluatie achteraf. Beeldvorming, Oordeelsvorming en Besluitvorming (BOB) Op basis van één van de bovengenoemde drie punten vindt er door het SoCa-team de volgende procedure plaats: Beeldvorming, Oordeelsvorming en Besluitvorming (BOB). Dit proces kan leiden tot één van de volgende acties: Op basis van BOB wordt besloten dat er vanuit het SoCa-team gezamenlijke interventies moeten worden gepleegd (op basis van ernst, omvang, aard, tijd en media-aandacht); Op basis van BOB wordt besloten om aanvullende noodzakelijke informatie te verzamelen door het raadplegen van (één van) de actoren binnen het lokale netwerk van de gemeente (zie hoofdstuk 3). Zo kan bijvoorbeeld de leider van het SoCa-team GHOR worden geconsulteerd (door de burgemeester); Op basis van BOB heft het SoCa-team zichzelf op (aard, omvang en verwachten van incident behoeft geen interventie); Op basis van BOB wordt besloten om het incident door derden te laten oppakken. Denk bijvoorbeeld hier wanneer het een taak is van het PSHOR (als deelplan van het rampenplan) of als bijvoorbeeld dit moet gebeuren door het Scenarioteam Zedenzaken Afstemming met de centrumgemeente; Melding aan de Inspectie. Na ieder besluit van het SoCa-team (behalve in het geval van de opheffing van het SoCa-team of wanneer het incident door derden wordt opgepakt) vindt het proces Beeldvorming, oordeelsvorming en Besluitvorming plaats. BOB is derhalve een cyclisch proces. Het is aan te bevelen om de uitkomsten van BOB vanaf het begin in een besluitenlijst vast te leggen. De keuze voor een Sociaal Calamiteiten Plan en de inrichting van een SoCa-team is niet vrijblijvend. Het vereist personele bezetting per gemeente. Die dient bovendien ook buiten de reguliere werktijden oproepbaar te zijn. In bijlage 1. zijn de gegevens opgenomen van het Sociaal Calamiteiten jeugdteam per gemeente in het Land van Cuijk. 14

15 Teneinde effectief in staat te zijn om BOB goed uit te kunnen voeren, dient door het SoCa-team gebruik te worden gemaakt van het werkprotocol BOB. Uitbreiding SoCa-team Afhankelijk van de betreffende calamiteit en/of maatschappelijke onrust kan in specifieke gevallen door het SoCa-team zelf worden besloten na eerste besprekingen - dit team uit te breiden met een andere partner. Speelt de calamiteit zich bijvoorbeeld af op en/of rond een school kan het SoCa-team besluiten de directeur van deze school in het SoCa-team te betrekken. Uitvoering van gekozen plan van aanpak Naar aanleiding van de voorgaande stap stelt het SoCa-team een plan van aanpak op om noodzakelijke korte en lange termijn interventies te plegen. Voor het plan van aanpak geldt de volgende format: 15

16 Ieder overleg van het SoCa-team in de uitvoeringsfase wordt vastgelegd door de ondersteuning vanuit de gemeente en onder verantwoordelijkheid van de voorzitter. Hiervoor geldt het volgende format: Nazorg en evaluatie In het SCP wordt een onderscheid gemaakt tussen nazorg (terugkeren naar status quo) en de evaluatie van plan van aanpak. Tijdens het laatste SoCa-teamoverleg wordt besproken welke actoren nog acties moeten ondernemen om de maatschappelijke onrust op de korte, middellange of lange termijn te bestrijden. In principe is dit een verantwoordelijkheid van de desbetreffende lokale actoren en is het geen verantwoordelijkheid meer van het SoCa-team (tenzij het SoCa-team hierover anders beslist). Immers, de uitvoering van het plan van aanpak heeft geresulteerd in de bestrijding van de sociale calamiteit. Het tweede resultaat van de laatste bijeenkomst (evaluatie) van het SoCa-team is tweeledig: Een korte mondelinge evaluatie door SoCa-teamleden en eventueel de aangeschoven lokale partijen; Het besluit om een verantwoordelijke te benoemen voor de integrale evaluatie (in de regel is dit de gemeente). 16

17 3.7 Communicatie In het SCP wordt een onderscheid gemaakt tussen drie vormen van externe communicatie: Communicatie richting slachtoffers, daders en verwanten Communicatie richting lokale bevolking (publieksvoorlichting) Communicatie richting media (mediavoorlichting) Communicatie tussen actoren ten behoeve van informatiedeling, besluitvorming en monitoring wordt beschouwd als crisiscommunicatie. Bij het opstellen van een plan van aanpak, besluit het SoCa-team tevens over wie verantwoordelijk is voor publieksvoorlichting en/of mediavoorlichting. Hierbij gelden voor zowel publieks- als mediavoorlichting de volgende richtlijnen: Doel van communicatie Doelgroep van communicatie Inhoud en stijl Woordvoerderschap Tijdstippen Monitoring effect communicatie Uiteraard is er ook aandacht voor interne communicatie. Netwerkpartners en ambtenaren (zoals medewerkers van publieksvoorlichting, balies en de informatie op de website), dienen ook te worden ingelicht. 3.8 Tot slot Na vaststelling door het college van dit plan zal tot implementatie moeten worden overgegaan. Daartoe zal het plan aan de direct betrokkenen bij het SoCa-team worden toegezonden. 17

18 Afkortingenlijst SCP Wmo CJG AMHK GRIP IGZ IV en J VWS V en J STJ GGD NZa ACM TBS SoCa-team BOB GHOR Sociaal Calamiteiten Protocol Wet maatschappelijke ondersteuning Centrum Jeugd en Gezin Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure Inspectie voor de Gezondheidszorg Inspectie Veiligheid en Justitie Volksgezondheid Welzijn en Sport Veiligheid en Justitie Samenwerkend Toezicht Jeugd Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Nederlandse Zorgautoriteit Autoriteit Consument en Markt Terbeschikkingstelling Sociaal Calamiteiten Team Beeldvorming Oordeelsvorming Besluitvorming Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio 18

19 Bijlage 1: Het Sociaal Calamiteiten jeugd team per gemeente Land van Cuijk Rollen en taken Sint Anthonis Boxmeer Cuijk Grave Mill en Sint Hubert Burgemeester: Meldingen van incidenten en calamiteiten komen binnen bij de burgemeester. De burgemeester stelt de portefeuillehouder jeugd op de hoogte van incidenten en calamiteiten waar jeugdigen bij betrokken zijn. Mevrouw Sijbers De heer van Soest De heer Hillenaar De heer Roolvink De heer Walraven Portefeuillehouder Jeugd: Indien er sprake is van incidenten en calamiteiten die bij de portefeuillehouder jeugd binnen komen en de openbare veiligheid en/of orde zijn in het geding, informeert de portefeuillehouder de burgemeester. De portefeuillehouder jeugd schakelt de manager/afdelingshoofd Welzijn van de ambtelijke organisatie in. Manager/Afdelingshoofd Welzijn: Deze bepaalt of er ambtelijke ondersteuning van de communicatieadviseur en/of de beleidsadviseur nodig is. Daarnaast neemt hij/zij contact op met de manager van het Basisteam Jeugd en Gezin. Mevrouw Aben Mevrouw Bisschops Mevrouw Hendriks Mevrouw van Veen of de heer van Ieperen De heer Jilisen Mevrouw Henisch De heer van Daal Mevrouw Jansen Mevrouw Jansen Mevrouw Jansen Manager Basisteam Jeugd en Gezin: De manager van het Basisteam bepaalt of een Mevrouw Posthumus Mevrouw Posthumus Mevrouw Posthumus Mevrouw Posthumus Mevrouw Posthumus 19

20 medewerker van het basisteam ingeschakeld wordt. ( Jeugdprofessional of coördinator) Communicatieadviseur: kan ingeschakeld worden door Manager/Afdelingshoofd Welzijn. Mevrouw van Vliet Mevrouw Verstegen Mevrouw de Graaf Mevrouw de Graaf Mevrouw de Graaf Beleidsadviseur Jeugd: kan ingeschakeld worden door Manager/Afdelingshoofd Welzijn. Mevrouw de Kroon Mevrouw van Gaal Mevrouw Boschvan Hest Mevrouw Boschvan Hest Mevrouw Bosch van Hest Coördinatoren Basisteam Jeugd en Gezin: kan ingeschakeld worden door de manager Basisteam Jeugd en Gezin. Algemeen telefoonnummer bereikbaar tussen 9:00 en 17:00 uur. Mevrouw Kusters Mevrouw Kusters Mevrouw Haerkens Mevrouw Reijnen Mevrouw Reijnen 2: Contactgegevens externen bij sociaal calamiteiten jeugd Inspectie Jeugdzorg Postbus 483, 3500 AL Utrecht Tel Raad voor de kinderbescherming Postbus 2332, 5202 CH s-hertogenbosch Tel denbosch@rvdk.minjus.nl Regio directeur: Benjamin Jansen 20

21 Team Spoedeisende zorg Bureau Jeugdzorg. Tel x24 uur bereikbaar Veilig Thuis ( Onderdeel van BJZ [per 1 mei 2016 Robin groep] voorheen AMHK) Postbus 1163, 5223 GS s- Hertogenbosch Tel Voor professionals