Marktconsultatie Biobased routeborden voor fietsroutes

Transcriptie

1 RAPPORT Marktconsultatie Biobased routeborden voor fietsroutes Regionaal samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Klant: Ministerie van EZ, Ministerie van IenM Referentie: BC5932-R003-D01 Versie: Eindversie Datum:

2 V e r t r o u w e l i j k HASKONINGDHV NEDERLAND B.V. Laan 1914 no EX Amersfoort Netherlands Planning & Strategy Trade register number: info@rhdhv.com royalhaskoningdhv.com T F E W Titel document: Marktconsultatie Biobased routeborden voor fietsroutes Ondertitel: Referentie: BC5932-R003-D01 Versie: 01/conceptversie Datum: Projectnaam: Biobased Inkopen Projectnummer: BC5932 Auteur(s): Opgesteld door: Jos Schild Gecontroleerd door: Datum/Initialen: PM, VD Paul Mul, Vincent Dobbe (gemeente Leiden) Goedgekeurd door: Paul Mul Datum/Initialen: PM Disclaimer No part of these specifications/printed matter may be reproduced and/or published by print, photocopy, microfilm or by any other means, without the prior written permission of HaskoningDHV Nederland B.V.; nor may they be used, without such permission, for any purposes other than that for which they were produced. HaskoningDHV Nederland B.V. accepts no responsibility or liability for these specifications/printed matter to any party other than the persons by whom it was commissioned and as concluded under that Appointment. The quality management system of HaskoningDHV Nederland B.V. has been certified in accordance with ISO 9001, ISO and OHSAS P&SBC5932R001D01 i

3 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Achtergrond biobased producten 4 3 Marktconsultatie 7 4 Conclusies en aanbevelingen BC5932-R003-D01 2

4 1 Inleiding De overheid koopt jaarlijks voor bijna 60 miljard euro producten, diensten en werken in. De Rijksoverheid wil bijdragen aan de verduurzaming van de maatschappij. Dit kan zij doen door zelf duurzame producten in te kopen. De overheid bevordert bij haar inkopen duurzame oplossingen door naast prijs en kwaliteit ook sociale en milieuaspecten mee te nemen in de afweging. Er wordt gestreefd naar goed onderbouwde en algemeen toepasbare criteria. Deze inkoopmacht kan de overheid aanwenden om de biobased economy te stimuleren. Binnen het project biobased inkopen werken de ministeries van EZ en IenM aan de mogelijkheden om via inkoop van biobased producten de biobased economy verder te ontwikkelen. Dit wordt gedaan door middel van pilot projecten. (Semi-) overheden die een pilot willen doen kunnen vanuit dit project ondersteuning krijgen. Dit kan onder meer de uitvoering van een marktconsultatie zijn. Marktverkenning biobased disposables Het Regionaal samenwerkingsorgaan Holland Rijnland (hierna te noemen: Holland Rijnland) heeft aangegeven interesse te hebben om de informatieborden die de fietsroutes in een bepaalde regio markeren te vervangen door biobased borden (niet zijnde hout). Royal HaskoningDHV heeft hiertoe in het kader van het project biobased inkopen een marktconsultatie uitgevoerd. Figuur 1 - enkele voorbeelden van fietsrouteborden Aanpak marktconsultatie In de marktconsultatie hebben wij verschillende betrokken partijen gevraagd naar de mogelijkheden, randvoorwaarden, kansen en risico s voor het toepassen van biobased fietsrouteborden. De marktconsultatie is stapsgewijs uitgevoerd. De drie stappen zijn: 1. Als eerste is door Holland Rijnland en RHDHV een overzicht opgesteld van betrokken partijen en is een grove schatting gemaakt van het aantal en het type fietsrouteborden dat vervangen zal worden. 2. Vervolgens zijn verschillende partijen benaderd (zowel telefonisch als per ) en is, aan de hand van een vragenlijst, het initiatief om biobased fietsrouteborden toe te passen besproken. 3. Tenslotte is op hoofdlijnen geëvalueerd of het toepassen van biobased fietsrouteborden haalbaar is en zijn aanbevelingen gedaan. In hoofdstuk 2 wordt eerst een achtergrond geschetst bij het onderwerp biobased. Hoofdstuk 3 vormt de kern waarin de resultaten van de drie stappen worden besproken. Het rapport wordt in hoofdstuk 4 besloten met conclusies en aanbevelingen BC5932-R003-D01 3

5 2 Achtergrond biobased producten Biobased grondstoffen of producten Er bestaat een uitgebreid aantal biobased producten en grondstoffen, hiervoor is niet altijd een eenduidige definitie aanwezig. Over het algemeen kan echter het volgende gesteld worden: Biobased zijn producten en/of grondstoffen die (gedeeltelijk) opgebouwd zijn uit hernieuwbare plantaardige stoffen. Hierbij kan gedacht worden aan traditionele producten zoals hout, stro en ander plantenmateriaal maar ook aan nieuwe producten zoals melkzuur kunststoffen en hoogwaardige plantaardige vezels. In veel gevallen worden producten gemaakt uit verschillende grondstoffen. Hierdoor is het mogelijk dat maar een (klein) gedeelte van een product biobased is. Door deze diversiteit aan grondstoffen en materialen wordt biobased vaak verward met biodegradeerbaar. Deze 2 begrippen zijn niet hetzelfde. biobased betekent dat de grondstof bestaat uit plantaardige stoffen; biodegradeerbaar betekent dat het product op basis van standaard testen (bijvoorbeeld EN 13432) biologisch afbreekt. Ook fossiele plastics kunnen (al dan niet in combinatie met biobased plastics) biologisch afbreekbaar zijn. In de figuur hieronder wordt het overlap tussen beide begrippen geïllustreerd. Figuur 2.1- Overzicht biodegradeerbaarheid Plastics (bron: European Bioplastics). Binnen het OpenBio project (Europees 7FP project onder leiding van het NEN) worden diverse standaarden ontwikkeld voor biobased producten. Meer informatie hierover is terug te vinden op: BC5932-R003-D01 4

6 Productie biobased plastics Biobased plastics worden geproduceerd uit plantaardige materialen. Net als bij normale plastics zijn er ook voor biobased plastics zeer veel mogelijkheden. Het Duitse NOVA- Instituut heeft in 2013 een overzicht gemaakt van het verwachte aanbod in de komende jaren: Vooral PLA en Starch Blends (zetmeel) worden veel toegepast in Nederland. Deze verschillende biobased plastics worden uit diverse grondstoffen geproduceerd. De zetmeel gebaseerde plastics kunnen direct uit plantaardige zetmelen worden geproduceerd terwijl meer ingewikkelde moleculen als PLA op basis van suiker worden geproduceerd door middel van een fermentatie proces. Figuur Overzicht productie (ontwikkelingen) biobased polymeren (bron: Nova-Institut, market-developments-of-andopportunities-for-biobased-products-and-chemicals, 2011). Afhankelijk van de gekozen moleculen en productieprocessen kunnen er diverse eigenschappen aan de plastics worden gegeven. Hierbij kan gedacht worden aan temperatuur resistentie, hardheid, kleur en gewicht. Recent is door de WUR een uitgebreid overzicht gemaakt voor de diverse biobased plastics waarin zowel eigenschappen als productieprocessen in beschreven worden. Dit overzicht is online beschikbaar: Duurzaamheidsvoordelen biobased producten Afhankelijk van de specifieke toepassing van het biobased product kunnen er vanuit duurzaamheid verschillende drijfveren zijn om fossiele grondstoffen voor producten te vervangen door biobased grondstoffen. Hieronder volgt een (niet uitputtend) overzicht van duurzaamheidaspecten die voordelig kunnen uitpakken voor biobased producten ten opzichte van hun fossiele equivalent: Gebruik van hernieuwbare grondstoffen: biobased producten zijn gemaakt uit biogrondstoffen (biomassa). Deze kunnen oneindig opnieuw geteeld worden mits de teeltgronden op de juiste wijze worden onderhouden. Vanwege deze eigenschap is biomassa een hernieuwbare grondstof. Geen beslag op fossiele grondstoffen: door biogrondstoffen te gebruiken wordt geen aanspraak gemaakt op fossiele grondstoffen. Biobased producten veroorzaken daarmee geen uitputting van fossiele grondstofvoorraden. Lagere CO 2 -footprint: de CO 2 -footprint van biobased producten is (in potentie) lager dan de CO 2 - footprint van producten gebaseerd op fossiele grondstoffen. Op de korte termijn is dit overigens nog geen feit. Vanwege soms nog benodigde opschaling en optimalisatie van biobased procestechnieken kan de CO 2 -footprint hoger uitpakken dan bij fossiele procestechnieken die al vele tientallen jaren zijn geoptimaliseerd. Biologische afbreekbaarheid: biologische afbreekbaarheid ofwel composteerbaarheid is een kenmerk van veel biobased producten. Biobased producten zijn niet allemaal bio-afbreekbaar, BC5932-R003-D01 5

7 maar het aandeel bio-afbreekbare producten is wel hoger dan bij producten op basis van fossiele grondstoffen. De voorgaande generieke eigenschappen doen zich doorgaans voor bij biobased producten. Echter, per product zal moeten worden gekeken of deze duurzaamheidsvoordelen daadwerkelijk optreden. Ongewenste effecten Uit ervaringen met biobrandstoffen blijkt dat er ook ongewenste effecten kunnen optreden wanneer biomassa gebruikt wordt voor biobased producten. Voorbeelden hiervan zijn ontbossing, stijgende voedselprijzen en indirecte veranderingen van landgebruik (ILUC). Borging en certificering Borging kan ervoor zorgen dat biomassa ingezet voor biobased producten daadwerkelijk op duurzame wijze wordt geteeld, geproduceerd en verwerkt. De afgelopen jaren zijn verschillende certificatiesystemen ontwikkeld om de duurzaamheid van biomassa aan te tonen, vooral in het kader van de EU Renewable Energy Directive. Het gaat dan om toepassingen in bio-energie en biobrandstoffen. Voor toepassing van biomassa in biobased producten bestaan op dit moment echter nog geen afdoende certificatiesystemen. Hieraan wordt in het kader van de Green Deal 'Groencertificaten' wel gewerkt. Daar komt bij dat voor veel bedrijven startend in de biobased economy certificeren momenteel te vroeg komt. Om toch nu al de duurzaamheid van biobased producten op een minimum niveau te kunnen borgen, hebben vertegenwoordigers van marktpartijen en de overheid een handreiking ontwikkeld. Hiervoor wordt verwezen naar de Wegwijzer Biobased Inkopen: Daarnaast biedt het NEN een overzicht van nu beschikbare certificeringen in de verschillende productfases: BC5932-R003-D01 6

8 3 Marktconsultatie We hebben gesprekken gevoerd met diverse partijen. In verband met de voorgenomen aanbesteding zijn de gesprekken geanonimiseerd weergegeven. Hieronder vermelden we de uitspraken van de partijen: - Levering van biobased borden is mogelijk, maar het betreft nog wel een innovatieve ontwikkeling waarvan de uitkomsten nog niet exact bekend zijn. Ook kunnen er geen garanties worden gegeven op de producten. - Ook de kosten zijn waarschijnlijk beduidend hoger dan de kosten voor de huidige borden van Trespa. - Belangrijk is om te letten op veiligheids- en brandwerendheidseisen. - Het produceren van biobased bordjes een ontwikkelingstraject met onzekerheden in plaats van de levering van een product dat zich al bewezen heeft. - Firma levert alleen de grondstoffen voor bioplastics en produceert zelf niet. - Ze hebben wel kort nagedacht over enkele randvoorwaarden om biobased bordjes te produceren. Als belangrijke randvoorwaarde noemen zij de omvang van de opdracht (hoe meer volume, hoe goedkoper het zal worden) en het verweren van de bordjes is een belangrijk aandachtspunt. - Firma levert voornamelijk biodegradeerbare plastics en die zijn voor de biobased bordjes niet bruikbaar. Ze verwachten dat biobased producten altijd kwetsbaar zijn voor verwering en biodegradatie. - Tot nog toe hebben zij zich niet gewaagd aan biobased producten die een langere levensduur kennen, maar waarschijnlijk gaan ze die stap wel maken. - Firma kan bio-borden en informatiepanelen leveren. De grondstof daarvan komt uit reststromen bij suikerrietproductie. Dit materiaal zou langer mee kunnen dan Trespa, kan voor 100% gerecycled worden en is een sterk materiaal. - De palen van borden kunnen van metaal (100% recyclebaar en dus circulair) of van hout worden gemaakt. De palen kunnen ook in plastic worden geleverd, maar deze zijn van een wat lagere kwaliteit dan een uitvoering in hout of metaal. - De bordjes zouden in april geleverd kunnen worden. Firma zou het liefste alleen de borden zelf willen leveren en de bestickering door een reguliere partij willen laten uitvoeren. Eventueel kan firma dit ook zelf (laten) doen. - De prijs van de bordjes hoeft niet per definitie veel te verschillen van de huidige varianten. Bij (veel) grotere oplagen kan er in serie worden geproduceerd waardoor de prijs met ca 10% omlaag zou moeten kunnen. Als firma meer details zou krijgen (van aantallen en typen bordjes), dan kan daar een prijsindicatie voor gegeven worden. - Het is raadzaam op de opdrachtnemer te vragen een verklaring te laten ondertekenen dat de producten ook daadwerkelijk biobased zijn BC5932-R003-D01 7

9 4 Conclusies en aanbevelingen Levering biobased borden Op basis van de marktconsultatie kan geconcludeerd worden dat het mogelijk is biobased fietsroutebordjes te leveren. De levering van de biobased bordjes is echter omgeven met onzekerheden over productontwikkeling, prijs en kwaliteit. Marktpartijen kunnen waarschijnlijk biobased fietsroutebordjes leveren tegen een concurrerende prijs en van voldoende kwaliteit. De UV bestendigheid moet wel worden gegarandeerd (niet alle PE soorten zijn UV resistent). Randvoorwaarden en aandachtspunten biobased borden De belangrijkste randvoorwaarden waaraan de biobased borden moeten voldoen zijn: Algemeen - De borden moeten een levensduur van minimaal 10 jaar hebben. - De borden moeten slijtvast en kleurecht blijven in deze periode van 10 jaar. - Het materiaal moet UV bestending zijn - De verwijdering van graffiti of stickers moet mogelijk zijn zonder schade aan het bord of de aangebrachte opdruk te veroorzaken. - De borden moeten eenvoudig te vervangen zijn bij beschadiging, vandalisme of diefstal. - Nieuwe borden moeten tegen gangbare kosten en in binnen gangbare leveringstermijn geleverd worden. Biobased - De borden moeten een minimaal percentage biobased content hebben. Bio-PE kan bijvoorbeeld worden gemixt met gewoon PE waardoor het percentage biobased content lager is dan verwacht zou mogen worden. Composieten zijn voor % biobased. - Trespa is heeft ook tot circa 70% biobased content (houtvezels) - De materialen moeten volledig recyclebaar zijn (materiaal hergebruik). Trespa is niet goed recyclebaar (vooral verbranding). Aanbevelingen Tijdens de gesprekken zijn de volgende aanbevelingen naar voren gekomen die de duurzame toepassing van biobased fietsroutebordjes kunnen vergroten: - Het is nog onduidelijk welke eisen ten aanzien van veiligheid en brandwerendheid aan de borden gesteld worden. Voor de plaatsing van verkeersborden is een CE-normering opgesteld. Borden voor knooppunten vallen daar niet onder.. - Het is eveneens nog onduidelijk of er eisen zijn aan de stickers die op de borden geplakt worden (zichtbaarheid etc.); - Daarnaast is het belangrijk het plaatsen van de biobased fietsroutebordjes af te stemmen met degene die beheer en onderhoud uitvoert BC5932-R003-D01 8

10 P&SBC5932R001D01 A1

11 With its headquarters in Amersfoort, The Netherlands, Royal HaskoningDHV is an independent, international project management, engineering and consultancy service provider. Ranking globally in the top 10 of independently owned, nonlisted companies and top 40 overall, the Company s 6,500 staff provide services across the world from more than 100 offices in over 35 countries. Our connections Innovation is a collaborative process, which is why Royal HaskoningDHV works in association with clients, project partners, universities, government agencies, NGOs and many other organisations to develop and introduce new ways of living and working to enhance society together, now and in the future. Memberships Royal HaskoningDHV is a member of the recognised engineering and environmental bodies in those countries where it has a permanent office base. All Royal HaskoningDHV consultants, architects and engineers are members of their individual branch organisations in their various countries. royalhaskoningdhv.com