Orde van dienst Zwanenhofviering 8 februari Mededelingen. Binnenkomst in stilte. Openingslied: Wat in stilte bloeit. Welkom en openingsgebed

Transcriptie

1 Orde van dienst Zwanenhofviering 8 februari 2015 Mededelingen Binnenkomst in stilte Openingslied: Wat in stilte bloeit Welkom en openingsgebed Welkom Wie Trouw leest, kent de rubriek, opgetekend gesprek : korte fragmentjes van gesprekken, die lezers kunnen toesturen aan de redactie. Opgetekend gesprek van 28 jan. jl. ging aldus: Kijk, paaseitjes. Nu al? Het is net Kerst geweest. Tsja Je krijgt géén tijd om adem te halen. Dit uur zijn wij, hier bij elkaar wél om adem te halen even halt te houden bij de hectiek om ons heen, bij onszelf te komen, om te proberen te komen tot de kern Gij eeuwige Thema van deze viering is: het Jubeljaar. Het Jubeljaar als teken van Verzoening Al is het lastig om onze tijd, de jaren, die ons nu voorbijgaan, te beschouwen als Jubeljaar, als Jubeltijd Verzoening is des te meer geboden Dat wij ons laten inspireren door wat in de Thora werd geschreven: over sabbath, sabbatsjaar en Jubeljaar. Dat we ons verheugen op een tweede geboorte Laten wij bidden: 1

2 Gij, Die ons aangezegd en beloofd, van achter de wolken tevoorschijn uw woord plantte in mensenharten: Uw Thora. Wij hier bijeen, verlangend, Naar liefde, Verzoening, vrede Wij bidden U: Wees ons nabij, Voer ons naar de weg van gerechtigheid, Keer ons om, naar U en naar elkaar. Dat bidden wij u: Dit uur en al onze dagen. Lied: Psalm 119, vs. 1-8 (koor) Eerste lezing: Leviticus 1 De HEER zei tegen Mozes, op de Sinai: 2 Zeg tegen de Israëlieten: Wanneer jullie eenmaal in het land zijn dat ik je zal geven, moet het land rust krijgen, een sabbatsrust gewijd aan de HEER. 3. Zes jaar achtereen mogen jullie je land inzaaien, je wijngaard snoeien en de oogst binnenhalen. 4. Maar het zevende jaar moeten jullie het land laten rusten. Het is een sabbatsjaar dat aan de HEER gewijd is. Je mag dan je land niet inzaaien, je wijngaarden niet snoeien, 5. het koren dat vanzelf opkomt niet als oogst binnenhalen en niet de druiven oogsten van je ongesnoeide wijnstokken. Het moet een jaar zijn van volstrekte rust voor het land. 6. Wat er in dat jaar op het land groeit is voor jullie allen. Je mag er zelf van eten, maar ook je slaven en slavinnen, je loonarbeiders en de vreemdelingen die bij je te gast zijn; 7. ook voor je veestapel en voor de in het wild levende dieren kan het als voedsel dienen. 2

3 8. Na verloop van zeven sabbatsjaren, na zeven maal zeven jaar, wanneer er negenenveertig jaren verstreken zijn, 9. moeten jullie op de tiende dag van de zevende maand de ramshoorn luid laten schallen. Op Grote Verzoendag moet in heel het land de ramshoorn schallen. 10. Elk vijftigste jaar zal voor jullie een heilig jaar zijn, waarin kwijtschelding wordt afgekondigd voor alle inwoners van het land. Dit is het jubeljaar, waarin ieder naar zijn eigen grond en zijn eigen familie kan terugkeren.11 Elk vijftigste jaar zal voor jullie een jubeljaar zijn. 14. Wanneer je een stuk grond aan een ander verpandt of van een ander in pand neemt, mag je elkaar niet benadelen. 17. Benadeel je volksgenoten niet. Toon ontzag voor je God; ik ben de Heer, jullie God. 23. Land mag nooit verkocht worden, alleen verpand, want het land behoort mij toe en jullie zijn slechts vreemdelingen die bij mij te gast zijn. 35. Wanneer een van jullie tot armoede vervalt en zich niet kan handhaven, moet je hem bijstand verlenen, zoals je ook een vreemdeling zou helpen die bij je te gast is; je mag hem niet laten verkommeren. 36. Toon ontzag voor je God en laat je volksgenoten niet verkommeren. 38. Ik ben de HEER, jullie God, die jullie uit Egypte heeft geleid om jullie Kanaän in bezit te geven en jullie God te zijn. 39. Wanneer een van jullie tot armoede vervalt en zichzelf aan jou verpandt, mag je hem niet als slaaf behandelen. 40. Je moet hem beschouwen als een loonarbeider of als een vreemdeling die bij je woont. Tot aan het jubeljaar zal hij voor je werken, 41. dan hoeft hij je niet meer te dienen en kan hij met zijn gezin terugkeren naar zijn eigen familie en naar de grond van zijn voorouders. 42. Het volk dat ik uit Egypte heb weggeleid behoort mij toe, Israëlieten kunnen dus niet als slaaf verkocht worden. Tussenzang: Psalm 119, vs (koor) Tweede lezing: Joh. 3, 3 13 Zo was er een farizeeër, een van de Joodse leiders, met de naam Nikodemus. 2 Hij kwam in de nacht naar Jezus toe. Rabbi, zei hij, wij weten dat u een leraar 3

4 bent die van God gekomen is, want alleen met Gods hulp kan iemand de wondertekenen doen die u verricht. 3 Jezus zei: Waarachtig, ik verzeker u: alleen wie opnieuw wordt geboren, kan het koninkrijk van God zien. 4 Hoe kan iemand geboren worden als hij al oud is? vroeg Nikodemus. Hij kan toch niet voor de tweede keer de moederschoot ingaan en weer geboren worden? 5 Jezus antwoordde: Waarachtig, ik verzeker u: niemand kan het koninkrijk van God binnengaan, tenzij hij geboren wordt uit water en geest. 6 Wat geboren is uit een mens is menselijk, en wat geboren is uit de Geest is geestelijk. 7 Wees niet verbaasd dat ik zei dat jullie allemaal opnieuw geboren moeten worden. 8 De wind waait waarheen hij wil; je hoort zijn geluid, maar je weet niet waar hij vandaan komt en waar hij heen gaat. Zo is het ook met iedereen die uit de Geest geboren is. 9 Maar hoe kan dat? vroeg Nikodemus. 10 Begrijpt u dit niet, zei Jezus, terwijl u een leraar van Israël bent? 11 Waarachtig, ik verzeker u: wij spreken over wat we weten en we getuigen van wat we gezien hebben, maar jullie accepteren ons getuigenis niet. 12Wanneer jullie me niet geloven als ik over aardse dingen spreek, hoe zouden jullie me dan geloven als ik over hemelse dingen spreek? 13 Er is toch nooit iemand opgestegen naar de hemel behalve degene die uit de hemel is neergedaald: de Mensenzoon? Overweging Het idee van het Jubeljaar, komen we in het Oude Testament maar op één plaats tegen: uitsluitend en alleen in het boek Leviticus. Nou ja, nog één keer, terloops in het boek Numeri. Leviticus, waarvan we zojuist stukjes in de eerste lezing hoorden, is - letterlijk- het hart van de Thora. De Thora, die gevormd wordt door de eerste vijf boeken van de bijbel: Genesis, Exodus, Numeri en Deuteronomium. Het derde en middelste boek is Leviticus. De Thora verhaalt, behalve over de schepping en de aartsvaders, vooral over het volk van Israël, dat op weg is naar het beloofde land. Thora betekent eigenlijk: wet. Maar Wet in de ruime zin van het woord: Thora, Wet doelt op de manier waarop het volk zijn omgang regelt en vormgeeft met JHW en dat impliceert ook de manier waarop je je leven, ook je dagelijkse leven en je omgang met anderen, regelt. En dat gaat, zoals wij zojuist zongen: volgens de orde van Uw recht, de gerechtigheid van JHWH. 4

5 De Thora gaat in de bijbel vooraf aan de intocht in het beloofde land. In die zin kun je de Thora beschouwen als een voorbereiding van de manier waarop de maatschappij aanstonds, als het beloofde land is bereikt, ingericht dient te worden. En bij die inrichting, volgens Uw recht, zo lezen we in Leviticus, hoort ook het houden van een zgn. Jubeljaar. Eenmaal in de 50 jaar: een jaar van vergeving van schulden, van rechttrekken van scheve verhoudingen, van verzoening: van Jahweh en zijn volk, van mensen onderling. In de voorbereidingsgroep werd het jubeljaar in eerste instantie- enthousiast besproken: Kwijtschelding van schulden: hoe blij zouden niet alleen de Grieken zijn, maar ook andere Europeanen, als dit idee werkelijk door iedereen omarmd zou worden. Grond, die niet verkocht mag worden, alleen verpand. Dat impliceert, dat je geen heer- en- meester over de grond bent, dat je dus ook niet het recht hebt om het uit te putten, maar je hebt het in bruikleen. En met wat je in bruikleen hebt, daar ga je zorgvuldig mee om. Het idee van het rentmeesterschap echt in praktijk gebracht. Als iemand tot armoede vervalt, verleen je hem bijstand, bijstand niet als gunst maar als recht. De ander behandelen als gast, zoals je ook een vreemdeling zou behandelen. En dan niet: zoals nu in ons land vreemdelingen worden behandeld (rot op naar je eigen land), maar op de manier waarop jij zelf als vreemdeling behandeld zou willen worden: als gast vreemdeling zijn wij allen Slaven zijn niet meer En: in het jubeljaar zal ieder terugkeren naar zijn eigen grond en familie. Terug naar waar je vandaan komt: terug naar je eigen oorsprong. Het Jubeljaar als Verzoening van ieder met alles, van alles met alles, van ieder met iedereen. Dit is wat Leviticus ons te zeggen heeft over het Jubeljaar, als teken van Verzoening, met een hoofdletter. Wonderwel nemen hedendaagse denkers, economen en filosofen het idee van het jubeljaar graag op in hun denken over hoe onze maatschappij eruit kan zien. De econoom Bob Goudzwaard, die met zijn economie van het genoeg 5

6 de bestaande orde, de heersende economie bekritiseerde, omdat die - sociaal en ecologisch- niet duurzaam is en fatale gevolgen zal hebben, als vast wordt gehouden aan het groeimodel. Zo ook de econoom Thomas Sadlacek, die in De economie van goed en kwaad pleit voor nederigheid en zingeving, in plaats van hoogmoed en berekening. Economen, die het Jubeljaar aangrijpen om de bestaande orde te bekritiseren, om in te gaan tegen de heersende opvattingen. Het Jubeljaar dat zo kritiek én perspectief oplevert. Daarnaast zo stelden wij in onze groep vast- biedt het ook tijd een jaar lang terugkeren naar waar je vandaan komt, je bezinnen op je oorsprong... vertraging, bezinning, pas op de plaats.de hand aan de noodrem van de sneltrein, waarin wij zitten en waarin alles over elkaar heen dendert en waar de ene verandering nog niet tot je is doorgedrongen of de andere is alweer aangekondigd. De wereld van cijfers, van meten, volgsystemen en dataverzameling, die ons doen en laten voor een goed deel bepaalt. En dat geldt niet alleen hen, die volop in het arbeidsproces zijn opgenomen, maar het deel, dat niet of niet meer werkt: ook zij worden steeds maar wordt achtervolgd door de hectiek van nieuws en sociale media door alarmerende berichten over toekomst en pensioen, zorg- angst, die wordt aangepraat de angst, dat je achterop raakt en niet meer meetelt. Maar dan is daar het Jubeljaar: de juiste verhoudingen, de menselijke maat, bescheidenheid maar ook bevlogenheid.. juist omwille van die juiste verhoudingen en juiste maat: daar gaat het om bij het jubeljaar. Maar - zo werd in onze groep ook op tafel gelegd: Hoe reëel is dit alles, zo n Jubeljaar Is het niet zo, dat het probleem zichzelf wel oplost, zoals iemand zei: waarschijnlijk loopt het wel vanzelf spaak, gaat het systeem kapot aan zichzelf en loopt het uit op een ramp, sociaal, ecologisch En dan? ach de scherven opruimen en opnieuw beginnen, voor wie over is Fatalisme of realisme??? Nee, dan liever geloven erop vertrouwen, dat het wel goedkomt Er is toch ook nog zoiets als Voorzienigheid. Stil maar, wacht maar??? 6

7 Hoe reëel is dat Jubeljaar eigenlijk zeker als je bedenkt, dat het wel bedacht is, ooit (lees Leviticus), maar dat het nog nooit is gehouden. Daar lees je tenminste nergens iets van of over Noch in OT, noch in NT. Nikodemus, die wij tegenkomen in de tweede lezing, is een Farizeer, man van de heersende klasse, één van de leiders de bestaande orde Je zult denken: waarschijnlijk niet erg in voor een echt Jubeljaar. Hoewel misschien toch ook op zoek Een wat mysterieus verhaal, die ontmoeting tussen Nikodemus en Jezus, waarin de nacht zo belangrijke rol speelt. Nikodemus die in de nacht naar Jezus toe gaat. De nacht: misschien om te verhullen, dat hij - in zijn positie- op bezoek gaat bij Jezus, die van gans andere orde is. Maar misschien gebruikt Johannes hier ook wel het beeld van de nacht om aan te geven, dat Nikodemus het dagelijkse, het zichtbare, het gewone en klaarblijkelijke van de macht der dingen en de dwang van de cijfers achter zich laat om door de nacht heen- iets anders te vinden: Hij, Nikodemus, toont zich nieuwsgierig: een tweede keer geboren worden dat kan toch niet Het kan toch niet zo zijn, dat de gewone loop van de dingen, waarin je maar één keer wordt geboren, zó wordt doorbroken Waardoor wordt Nikodemus gedreven door scepsis, ongeloof, fatalisme dast de dingen nu eenmaal lopen zoals ze gaan Of Loopt ook Nikodemus, net als wij, rond met liederen van verlangen Dat het anders kan dat niet alleen de lichamelijke geboorte telt, maar ook, en vooral de (wedergeboorte) uit de Geest Verlangt ook Nikodemus niet, net als wij, dat Verzoening wel degelijk een mogelijkheid is, het Jubeljaar een optie? Wellicht, dat ook Nikodemus, man van de bestaande orde, net als wij, een nieuw begin zou willen maken: het koninkrijk van God binnengaan nieuw leven Al is het niet op de aarde, dan misschien wel in de hemel 7

8 De wind, die waait waarheen hij wil. je hoort het wel, maar ziet het niet. Wedergeboorte, Geest worden Jubeljaar stilhouden Herschep ons hart heradem ons verstand. Stilte Lied: Herschep ons hart Collecte Dankgebed, beurtelings door de linker- en rechterhelft van de kapel te bidden L: Wij, hier samen gekomen, richten ons naar u, God, Vader en Moeder van mensen, Licht, dat ons gaande houdt, Die ons laat zien waartoe wij zijn. R: Wij, die leven, tussen vrees en hoop, bedreigd én uitgedaagd, om de aarde te behouden het leven door te geven: te staan voor gerechtigheid. Wij danken u voor uw licht, dat recht en liefde doet stralen. L:Wij danken U voor het oude woord, uit voorbije tijd en staat, dat ons voorhoudt én laat zien, dat wij - ooit- terugkomen bij U. Wij danken u voor wat u begon en ons liet zien: dat onze wereld eens zal zijn: een paradijs, een land om in te wonen. R: Wij danken u voor die Ene Mens, Jezus van Nazareth, één van ons. Die gerechtigheid deed en zelfs was: 8

9 Door te zien wat omging in mensen, Door niet voorbij te gaan aan blinden, maar hen deed zien en geloven: dat omzien naar wat onaanzienlijk is bemoedigt en troost. L: Wij zijn dankbaar, dat wij hem levend mogen houden. Dat wij onze ogen mogen openen, voor de mens naast ons. Wij danken, dat wij elkaar mogen laten zien, dat het loont te spreken, als zwijgen niet kan. R: Wij danken u, dat wij kunnen uitzien naar U, naar perspectief en verlangen, naar hoop en bevrijding: een toekomst voor allen, Allen: Sterk de verwachting in ons en laat die worden tot een visioen: een bewoonbare aarde een toegankelijke hemel. Dat wij mogen wonen in uw Geest van waarheid en gerechtigheid. Dat bidden wij U. Stilte Voorbede, voorafgegaan door: Kom, adem ons open. Wordt tijdens en als afsluiting van voorbede herhaald. Eeuwig licht in mensen Geef ons dat wij elkaar verblijden, behoeden en doen leven. U immers hebt ons bestemd om het aanschijn van de aarde te vernieuwen, ook al is het op wankele voeten. Wees de stem die ons geweten wekt tot verzoening. 9

10 Voorbeden: Laten wij in stilte onze persoonlijke intenties opdragen. Voorbeden Voorbeden enz. Wij bidden om verzoening in onze harten Acclamatie Voorbeden Voorbeden enz. Wij bidden om verzoening in onze wereld. Acclamatie Vredeswens Om vrede bidden wij... Om verzoenende vrede... In onze harten en onze wereld. Dat wij de vrede met ons mogen meedragen en doorgeven. Ik nodig u uit elkaar de vrede toe te wensen. Wegzending en zegen Deze dag is een nieuwe dag waarin wij aarde bewonen verten belopen horizonnen halen Deze dag is een nieuwe dag waarop we 10

11 kappen ruimen om te gaan zaaien Zaad van verzoening Om de aarde te hoeden Elkaar te zijn tot zegen Te gaan een weg van dagen Een liefdesweg. Dat onze weg gezegend moge zijn Van hier tot Jubeljaar Van nu tot eeuwigheid. Zegene ons hiertoe De Eeuwige Slotlied: Een mens te zijn op aarde 11