Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.6 - Maart

Transcriptie

1 Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.6 - Maart VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN FRANK VANDENBROUCKE VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN WERK, ONDERWIJS EN VORMING Vraag nr. 83 van 24 januari 2007 van VEERLE HEEREN Pesten op school - Onderzoek - Aantal meldingen Vorig schooljaar vernamen we via een onderzoek naar moeilijke klassen dat één leerling op vijf pesten normaal vindt. Het gaat hier om een onderzoek op eigen initiatief door de onderzoeksgroep van Caleidoscoop, het tijdschrift van de vrije Centra voor Leerlingenbegeleiding die ressorteren onder de Vrije-CLB-Koepel vzw. Wat grootschalige onderzoeken naar pesten op school betreft, zijn er op Vlaams niveau, na het onderzoek van Universiteit Gent (Stevens & Van Oost) in 1993, geen onderzoeken van dergelijke omvang geweest. Wel zijn er nog enkele onderzoeken naar deelaspecten geweest zoals bijvoorbeeld het cyberpesten. Nochtans hebben zowel de scholen, de CLB s als de overheid heel wat moeite gedaan om te werken aan het probleem pesten op school. Zo is er bijvoorbeeld ook het Steunpunt Grensoverschrijdend Gedrag op School opgericht. Slachtoffers van pesten en mensen uit hun omgeving kunnen er terecht. Vaak worden ze doorverwezen naar een geschikte instantie of persoon, maar het steunpunt heeft ook de mogelijkheid om, indien dat door een partij gewenst is, informeel om het terrein te bemiddelen. 1. Hoe komt het dat we niet beschikken over recent grootschalig onderzoek (Vlaams niveau) betreffende de problematiek van pesten op school? 2. Voorziet de minister in de nabije toekomst in de mogelijkheid om dergelijk onderzoek op te starten? Zo ja, tegen wanneer? Zo neen, welke zijn de argumenten om van een dergelijk onderzoek af te zien? 3. Heeft de minister zicht op het aantal meldingen per schooljaar aan het Steunpunt Grensoverschrijdend Gedrag op School? Is er sprake van een toename van pestgedrag op school? Welke zijn de zichtbare tendensen? Hoeveel leerlingen werden doorverwezen naar externe instanties? In hoeveel gevallen heeft het steunpunt een informele bemiddeling georganiseerd? Welke waren de bevindingen hiervan?

2 -74- Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.6 - Maart 2007 FRANK VANDENBROUCKE VICE-MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN WERK, ONDERWIJS EN VORMING ANTWOORD op vraag nr. 83 van 24 januari 2007 van VEERLE HEEREN In werd op vraag van de onderwijsoverheid een onderzoek uitgevoerd naar 'antisociaal gedrag' op school. (OBPWO 98.04). Ik wil er wel op wijzen dat dit onderzoek niet specifiek of uitsluitend gericht was op het meten en verklaren van pestgedrag op school. Het onderzoek was veel breder van opzet en wou op de eerste plaats zoeken naar het meten én verklaren van onveiligheidsgevoelens bij leerkrachten als gevolg van delinquent en probleemgedrag van leerlingen. Het onderzoek werkte met een rechtstreekse bevraging bij een representatieve steekproef van leerlingen (n=4829) en hun leerkrachten (n=1432) uit het secundair onderwijs. Aan de leerlingen werd gevraagd hoeveel en welk soort delinquent en/of normovertredend probleemgedrag (waaronder pesten) ze stellen. Bij leerkrachten werd gepeild naar slachtofferschap en onveiligheidsgevoelens. Aan leerlingen werd niet gevraagd naar de mate waarin ze zelf slachtoffer waren. In dat onderzoek werd ook expliciet gepeild naar pestgedrag tussen leerlingen % van de leerlingen uit het gewoon voltijds onderwijs zegt 'soms andere leerlingen op school te pesten'. Er zijn verschillen vastgesteld tussen groepen van leerlingen: - In de eerste graad wordt minder pestgedrag gerapporteerd dan in de bovenbouw. - ASO-leerlingen rapporteren meer (15.5%) dat ze anderen pesten dan TSO-leerlingen (12.3%). BSO-leerlingen scoren het hoogst (17.5%). - Voor leerlingen uit het deeltijds onderwijs ligt het percentage nog hoger (25.8 %). Jongens geven meer aan medeleerlingen te pesten (14.2%) dan meisjes (6.6%). Deze cijfers geven uiteraard maar een momentopname weer. Daarenboven tonen ze niets over de mate waarin leerlingen zeggen slachtoffer te zijn van pestgedrag. Het onderzoek bevestigt wel het principe dat door verschillende initiatiefnemers rond pestproblematiek als uitgangspunt genomen wordt: een positief schoolmilieu blijft de beste pestpreventie We moeten hier een onderscheid maken tussen twee soorten van gegevensverzameling: een (eenmalig) onderzoek en een continue monitoring. Wat het eerste betreft organiseer ik jaarlijks een open onderzoeksoproep naar de universiteiten om onderzoeksvoorstellen in te dienen rond prioritaire thema's. Hier speelt uiteraard de schaarste van middelen: er zijn in ons beleidsdomein veel onderzoeksbehoeften en het komt erop aan daarin een prioritering te maken. Om dat te doen win ik jaarlijks het advies in van mijn administratie en van de Vlaamse onderwijsraad. We zullen de vraag naar een nieuw onderzoek rond pesten (mogelijks in een breder perspectief van antisociaal gedrag) in overweging nemen maar er zal steeds een afweging moeten gebeuren tov andere prioriteiten. We zullen daarbij vooral nagaan of er bovenop de kennis die nu reeds beschikbaar is rond de pestproblematiek, nog andere kennisvragen over pesten actueel zijn waarvoor nu nog onvoldoende gegevens of inzichten beschikbaar zijn. Een andere vraag is of we op een continue manier pestgedrag kunnen/moeten monitoren. We moeten ons daarbij bewust zijn van het feit dat pestgedrag een complexe en gelaagde realiteit is. Het is niet eenvoudig is om daar op macroniveau een eenduidige en relevante indicator voor te construeren die op een valide en betrouwbare manier in de tijd op te volgen zou zijn (zoals we dat bvb. voor andere indicatoren doen).

3 Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.6 - Maart De vraag is ook waar en op welk niveau dergelijke gegevens het best verzameld en geïnterpreteerd worden. Ik ben ervan overtuigd dat hier ook een opdracht is weggelegd voor de scholen zelf. Zoals hoger al aangegeven: een positief schoolmilieu blijft de beste pestpreventie. Het is op dat niveau dat het probleem aangepakt moet worden. In het kader van hun zelfevaluatie zouden scholen bij hun leerlingen systematisch kunnen peilen naar pestgedrag met het oog op een lokale, schooleigen aanpak. Ik verwijs in dit kader naar het instrument dat is ontwikkeld in het kader van een ander OBPWOproject Het welbevinden in de schoolsituatie bij leerlingen Secundair Onderwijs: de ontwikkeling van een bevragingsinstrument door onderzoekers van Brussel en Gent. Op de website van de inspectie kunnen scholen de vragenlijst downloaden voor eigen gebruik. ( Voordat ik antwoord geef op de gestelde vragen over cijfergegevens wil ik het volgende opmerken: - de benaming van het Steunpunt Grensoverschrijdend Gedrag op School wijzigde op vraag van de vzw Limits in het Steunpunt Ongewenst Gedrag op School. - De cijfers werden bijgehouden in overeenstemming met de periodes van de overeenkomsten met de vzw Limits, namelijk van 16 november tot 15 november van het daarop volgende jaar. - De vzw Limits maakt een onderscheid in: Ongewenst seksueel gedrag: is duidelijk seksueel getint gedrag. Dat kan gaan van verbale, seksuele opmerkingen, uitnodigingen tot fysieke aanrakingen al dan niet van intieme aard, ook non-verbaal gedrag b.v. gluren behoort hiertoe. Ongewenst gedrag onder volwassen: pesterijen, conflicten, agressie maar ook problemen rond leidinggeven. Ongewenst gedrag tussen leerlingen en volwassenen: agressie en pesterijen. In de rapportering worden hierbij ook de klachten en conflicten rond tuchtmaatregelen opgenomen Op uw vraag over het aantal meldingen per schooljaar kreeg ik van het Steunpunt Ongewenst Gedrag op School de volgende gegevens Evolutie aantal oproepen Jaar Ongewenst seksueel gedrag Ongewenst gedrag volw Ongewenst gedrag volwlln Pesten Lln Infovragen Totaal n oproepen De zichtbare tendensen zijn: Het aantal meldingen over pesten en conflicten blijft op een gelijkaardig niveau: Er kwamen ongeveer evenveel meldingen binnen over ongewenst gedrag en conflictsituaties onder schoolpersoneel. Ook de meldingen waarbij leerlingen gepest worden door schoolpersoneel kent eenzelfde verloop. De pestklachten tussen leerlingen onderling is lichtjes afgenomen. Een mogelijke verklaring hiervoor wordt gevonden in het feit dat de bewustmakingscampagne en sensibiliseringscampagne door het Vlaams Netwerk Kies Kleur tegen pesten werkt: scholen nemen meer initiatieven en schenken aandacht aan de pestproblematiek binnen hun school Het aantal meldingen over ongewenst seksueel gedrag is lichtjes afgenomen en dit voornamelijk bij de groep van het schoolpersoneel. 1 Hierbij zitten ook de meldingen verrekend van ongewenst gedrag door leerlingen naar leerkrachten toe (4).

4 -76- Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.6 - Maart 2007 In tegenstelling tot het aantal klachten waren er in minder vragen naar informatie. Volgende verklaringen worden daarvoor gegeven: De voorbije jaren waren er heel wat vragen in navolging van de wetgeving van 11 juni 2002 ter bescherming van werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk. Stilaan zijn scholen hiermee vertrouwd geraakt. Ook met het beleidsplan dat naar aanleiding van de wetgeving door het Ministerie van Onderwijs en Vorming en de vzw Limits werd gemaakt, zijn scholen meer en meer bekend. Studenten vinden heel wat informatie over pesten en ongewenst gedrag op het web. Er is een stijgende trend in de vraag naar interventies voor de meldingen betreffende personeel onderling. De meldingen die binnenkomen bij het Steunpunt zijn doorheen de jaren complexer van aard geworden. Er wordt een duidelijke evolutie van eenvoudige (één-éénsituaties) naar complexe probleemsituaties waarbij meerdere personen betrokken zijn, gezien. Naast meldingen over pesten wordt het aandeel van meldingen over conflictsituaties en mismanagement groter. Als gevolg hiervan wordt Limits meer en meer ingeschakeld voor teaminterventies en bij organisatorische problemen. De rol van de directie komt in deze situaties ook sterk tot uiting; Men geraakt intern niet uit de impasse. Opvallend hierbij is dat de vragen tot hulp voornamelijk van directies en schoolbesturen komen. Ze wensen een externe, deskundige aanpak. Uit deze interventies volgt ook meer en meer de noodzaak naar ondersteuning op teamniveau en op niveau van de directie. Limits heeft reeds in een aantal scholen aan teamcoaching en coaching van directie gedaan. De directies zijn over het algemeen tevreden over de interventie, wat blijkt uit hun nieuwe vragen bij nieuwe problemen. Pesterijen tussen leerlingen onderling valt onder de bevoegdheid van de CLB s. Het Ministerie van Onderwijs en Vorming houdt hierover geen cijfers bij. Vooral de ouders van leerlingen nemen contact op met het Steunpunt Ongewenst gedrag op School. Het Steunpunt geeft dan concrete tips aan de ouders, die zij op hun beurt kunnen voorstellen aan de directie. In uitzonderlijke gevallen en op vraag van de oproeper neemt het Steunpunt contact op met de directie van de school of het CLB om bijkomend advies te geven. Voor wat betreft het aantal informele bemiddelingen kreeg ik van het Steunpunt Ongewenst Gedrag op School de volgende gegevens: Tabel 1 Acties Limits n.a.v. melding ongewenst gedrag personeel Acties Aantal Ondersteuning klager of oproeper 2 Een telefonisch gesprek 50 Meerdere telefonische gesprekken (ondersteuning en feedback) 41 Mail/brief 11 Persoonlijk gesprek met kla(a)g(st)er 9 Advies aan klager of oproeper Advies en informatie 66 Tussenkomst door Limits 33 Persoonlijke adviesgesprekken met directeur/schoolbestuur 18 Telefonisch adviesgesprek met directeur/schoolbestuur 10 2 Hieronder wordt verstaan: derden zoals vertrouwenspersonen en directies die bellen voor advies.

5 Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.6 - Maart Individuele gesprekken met teamleden 9 Telefonisch gesprek met aangeklaagde directie 5 Overleg preventieadviseur 5 Persoonlijk gesprek met aangeklaagde directie/collega 5 Persoonlijk feedbackgesprek aan klager 4 Feedback aan team 4 Bemiddeling tussen klager en aangeklaagde 4 Teamcoaching 3 (+voorstel tot coaching) 3 (3) Begeleiding/coaching directie (+voorstel tot coaching) 3 (5) Overleg interne vertrouwenspersoon 3 Overleg administratie onderwijs 1 De dienstverlening van Limits op het gebied van ongewenst gedrag tussen personeelsleden is tweeledig. Naast opvang en advies is Limits op vraag van de oproeper of klager in 33 situaties tussengekomen. De opvang gebeurt in eerste instantie voornamelijk telefonisch. 11 klagers zochten hulp via of per brief. Voor ongeveer de helft van de oproepers volstond één telefonisch gesprek. Daarbij stond de emotionele opvang centraal. Voor de anderen zijn er meerdere telefonische contacten geweest. Daarnaast hebben 9 klagers een persoonlijk opvanggesprek met iemand van Limits gehad (meestal in het kader van een tussenkomst). Gekoppeld aan deze opvanggesprekken werd er steeds advies gegeven. Afhankelijk van de precieze problematiek werd er uitleg gegeven over de mogelijkheden van een tussenkomst door Limits, of werd er besproken wie men zelf nog kon contacteren om te bemiddelen. De opvang houdt ook in dat klagers inzicht meekrijgen in de problematiek wat hen vaak in staat stelt om op een andere manier met de problemen om te gaan. Voor de personen die geen tussenkomst wensten, gaf Limits tevens tips voor het voeren van een constructief gesprek met bijvoorbeeld de directie, tips bij het opstellen van een brief e.a. Daarnaast heeft Limits ook vaak de wetgeving over pesten op het werk toegelicht. Op die manier werd het voor de klager ook duidelijk wat de rol van Limits hierbij is. Ten slotte werd er ook regelmatig advies gegeven m.b.t. de concrete jobinhoud, m.a.w. tips om een aantal werkzaken zelf te optimaliseren. Voor de klagers of de oproepers die een tussenkomst vroegen van Limits zijn er contacten en gesprekken geweest met verscheidene verantwoordelijken. Limits heeft 28 keer een telefonisch of persoonlijk gesprek gehad met de directie en/of leden van het schoolbestuur. Viermaal heeft er onder begeleiding van Limits een bemiddelingsgesprek plaatsgevonden tussen klager en aangeklaagde en dit op uitdrukkelijke vraag van klager en met toestemming van aangeklaagde. In 9 situaties volgden er gesprekken met alle teamleden. Driemaal werd hieraan een teamcoaching gekoppeld, en viermaal stond Limits mee in voor de feedbacksessie aan het personeel. In acht situaties was er nood aan bijkomende coaching van de directie. Driemaal werd hier op ingegaan. Negen maal heeft Limits overleg gepleegd met de preventieadviseur of de interne vertrouwenspersoon. Bij de meerderheid van de klachten waar Limits ter plaatse ondersteuning heeft geboden werd een positief resultaat werd bereikt: - Het ongewenst gedrag stopt grotendeels - De relaties tussen betrokkenen werden geoptimaliseerd - De aanbevelingen werden zo goed mogelijk opgevolgd - De teamcoachingen en coaching van directies leveren duurzame resultaten op omdat er op een andere manier met elkaar wordt omgegaan. 3 Het getal tussen ( ) wijst op het aantal keer dat er in het kader van in een interventie het voorstel van coaching werd gedaan dat onder het budget van de school zou vallen.

6 -78- Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.6 - Maart 2007 Ook bij de telefonische tussenkomsten is er de trend dat directies acties ondernemen nadat Limits hen responsabilseerde. Tabel 2 Acties Limits n.a.v. pestmelding personeel leerling Acties Aantal Opvang/ondersteuning oproeper Een telefonisch gesprek 27 Meerdere telefonische gesprekken 16 /brief 6 Advies over mogelijke oplossingen 39 Tussenkomst Limits 9 Telefonisch gesprek met directie 6 Telefonisch gesprek met schoolbestuur 2 Persoonlijk gesprek met directie 1 Contactname met CLB 1 Contactname met vertrouwensleerkracht 1 Gesprek met aangeklaagde leerkracht 1 Bij 16 meldingen is er meer dan één telefonisch gesprek geweest met de oproeper. Bij de telefonisch binnengekomen oproepen werd er, naast ondersteuning, telkens advies verleend voor eventuele oplossingen. In 9 situaties is Limits tussengekomen: 8 keer nam Limits contact op met de directie of schoolbestuur, ofwel om de directie te responsabiliseren ofwel om te adviseren in het zoeken naar een oplossing. In één situatie was er een gesprek met de directie op school. De directie was zich meestal bewust van het probleem en liet verstaan behoefte te hebben aan advies over de aanpak ervan. Indien de directie een totaal ander verhaal had, werd er gekeken welke mogelijkheden er toch nog waren om de situatie recht te trekken. Zeker in deze situaties was er vaak ook een bepaalde goodwill van de ouders nodig om te komen tot een constructieve oplossing. Limits had hierbij een bemiddelende rol. Tabel 3 Acties Limits n.a.v. ongewenst seksueel gedrag personeel-leerling Acties Aantal Opvang oproeper Een telefonisch gesprek 4 Meerdere telefonische gesprekken 2 Advies over mogelijke oplossingen 5 Tussenkomst Limits Adviesgesprek met directie/schoolbestuur 2 Drie meldingen kwamen vanuit de school zelf. De vraag naar juiste aanpak stond hierbij centraal. Limits besprak met hen de genomen maatregelen en gaf indien nodig bijkomend advies. Het beleidsplan werd hierbij ook aangereikt als hulpinstrument voor de school. In de drie overige situaties namen de aangeklaagde personeelsleden zelf contact op met Limits. Hierbij stond een exploratie van het ongewenst seksueel gedrag centraal. Er werd met hen stilgestaan rond het mogelijke grensoverschrijdende karakter van hun gedrag, houding. Bij twee meldingen hiervan was er ook contact met de directie en het schoolbestuur om de verdere aanpak te bespreken. De informatie die Limits verzamelt volstaat om een voldoende duidelijk beeld te hebben van de omvang en oorzaken van pestgedrag.