nr. 314 van LIONEL BAJART datum: 5 maart 2015 aan HILDE CREVITS

Transcriptie

1 SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 314 van LIONEL BAJART datum: 5 maart 2015 aan HILDE CREVITS VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS Laaggeletterdheid in Brussel Initiatieven De Vlaamse overheid hanteert de volgende definitie van geletterdheid: Geletterdheid is de kennis en vaardigheid die nodig is om via geschreven taal te communiceren en informatie te verwerken, de vaardigheid om met numerieke en grafische gegevens om te gaan en de vaardigheid voor het gebruik van ICT. Deze definitie is gebaseerd op de International Adult Literacy Survey. Uit de cijfers van het Programme for the International Assesment of Adult Competencies (PIAAC) van de OESO kwam naar voren dat Vlamingen bovengemiddeld (vergeleken met de andere deelnemende landen) scoren op de eerste twee aspecten en gemiddeld wat betreft de vaardigheid voor het gebruik van ICT. Jongeren (16 tot 24 jaar oud) scoren zelfs bovengemiddeld op alle gemeten aspecten van geletterdheid. Toch is er een relatief grote minderheid die erg laag scoort wat betreft geschreven communicatie en informatieverwerking en de vaardigheid om met numerieke en grafische gegevens om te gaan (respectievelijk 14,0% en 13,4%). Daarnaast gaven 10,9% volwassenen aan dat ze geen ervaring hadden om met computers te werken of basiscompetenties om met computers te werken volledig missen en 44,7% scoort zeer laag op het gebruik van ICT. Er is ook een enorme kloof tussen Vlamingen met Nederlands als moedertaal en immigranten met een andere moedertaal (gemiddeld is deze kloof 37 punten, voor Vlaanderen is die 58 punten). Het onderzoek bevestigde ook bekende effecten van geletterdheid: waar 82,1% van de Vlamingen die het hoogst scoren (niveau 4 en 5) een job hebben, is dat maar zo voor 55,0% van de laagstgeletterden. Daarnaast tonen laaggeletterden minder vertrouwen in anderen, hebben zij geen vertrouwen in het politieke proces, participeren zij minder in het verenigingsleven en vrijwilligerswerk en is er zelfs een negatief effect op gezondheid. Voor Brussel ontbreekt het echter aan enige vorm van betrouwbare cijfers. Ook in het uitgebreide rapport Vaardig genoeg voor de 21 ste eeuw? De eerste Vlaamse resultaten bij PIAAC werd Brussel niet opgenomen. Het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting rapporteert dat er in de Federatie Wallonië- Brussel geen enkel onderzoek naar analfabetisme of ongeletterdheid gevoerd op basis van een representatief staal van de volwassen bevolking is. Het doorgaans naar voren geschoven cijfer van 10% van de volwassen bevolking die moeite heeft met lezen en schrijven in de Federatie Wallonië-Brussel is het resultaat van de extrapolatie van schattingen uit andere Europese landen die een vergelijkbare sociaaleconomische ontwikkeling kennen. Dat cijfer lijkt niet erg betrouwbaar. In 2009 scoorde 20,3% van de leerlingen in de Franse Gemeenschap en 13,4% van de leerlingen in de Vlaamse Gemeenschap zwak op geletterdheid (PISA-onderzoek). Gelet op de demografie van Brussel, kunnen we er dus

2 realistisch wel vanuit gaan dat het aandeel laaggeletterden hoger is dan in de rest van Vlaanderen. De afgelopen jaren doken wel stelselmatig signalen op die wijzen op stijgend (anderstalig) analfabetisme in Brussel. Brusselleer vzw rapporteerde in anderstalige analfabeten die bij hen een cursus volgden (ten opzichte van 50 cursisten in 2001). In 2010 ging het over ongeveer 80 Nederlandstaligen en 250 à 300 anderstaligen (een verdubbeling t.o.v. 2006). Ook bij het Onthaalbureau Inburgering Brussel (Bon) werd in 2010 vastgesteld dat ze steeds meer te maken krijgen met analfabete of zwak gealfabetiseerde deelnemers. Het Strategisch Plan Geletterdheid Verhogen formuleerde voorstellen voor operationele doelstellingen en acties. Onder andere moeten de centra voor basiseducatie (zoals Brusselleer) verder inzetten op de opleidingen Nederlands en wiskunde. Daartoe wordt samenwerking met partners met wie een geïntegreerde geletterdheidstraining kan worden opgezet, geïntensifieerd. Nieuwe samenwerkingsverbanden worden geïnitieerd. Daarnaast onderneemt ook de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC), binnen het Strategisch Plan Geletterdheid Verhogen , acties om laaggeletterdheid in Brussel aan te pakken. Brusselleer werkt ook samen met het Huis van het Nederlands in dezen. 1. Hoeveel mensen volgden in Brussel sinds 2008 een cursus of opleiding, die minstens gedeeltelijk alfabetisering beoogde, opgesplitst per jaar? Indien mogelijk ook aangevuld met demografische gegevens (bijvoorbeeld geslacht, moedertaal, leeftijd). 2. Waar werden deze cursussen gevolgd? 3. Kan de vergelijking gemaakt worden tussen de cijfers over Brusselleer enerzijds, en de andere centra voor basiseducatie anderzijds, zodat de situatie in Brussel vergeleken kan worden met de rest van Vlaanderen? 4. Het Huis van het Nederlands oriënteert cursisten naar een NT2-cursus (Nederlands als tweede taal). Hoe verhoudt de nood aan een cursus waarbij alfabetisering wordt opgenomen zich tot de algemene vraag naar NT2? 5. Het Strategisch Plan Geletterdheid Verhogen wil ook de effecten en resultaten van deelname in kaart brengen. Zijn deze cijfers beschikbaar? Zo mogelijk ook een vergelijking Brussel-Vlaanderen. 6. Hoe interpreteert de minister de beschikbare cijfers? Moeten we een stijging interpreteren als een stijgend probleem van on- of laaggeletterdheid? Kunnen we andere conclusies verbinden aan de beschikbare cijfers? 7. Hoe evalueert de ministers de bestaande initiatieven in Brussel? Is hier nood aan bijsturing? Zo ja, welke acties overweegt de minister? Deze vraag werd gesteld aan de ministers Hilde Crevits (314), Liesbeth Homans (535), Sven Gatz (142). GECOÖRDINEERD ANTWOORD 1. Tabel 1 in bijlage geeft een overzicht van het aantal inschrijvingen voor het decretaal gefinancierde aanbod van de centra voor basiseducatie (CBE s)(o.a. Brussel) voor de referteperiodes t.e.m Deze gegevens zijn ook terug te vinden in het statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs ( Ik ga er immers van uit dat iedere cursist in de basiseducatie het verhogen van zijn geletterdheidscompetenties beoogt.

3 Naast het decretaal gefinancierde aanbod werkt Brusselleer ook aan het verhogen van geletterdheid (in ruime zin) in de opstapsamenwerkingen en het scholenproject. Deze initiatieven kaderen in de samenwerkingsovereenkomst met de VGC. De opstapgroepen worden georganiseerd in samenwerking met wijkwerkingen, buurthuizen, zelforganisaties,.in een vertrouwde omgeving biedt Brusselleer er een 'smaakmaker' Nederlands met als doel mensen warm te maken om te leren. Leerplezier, wegwerken van leerdrempels, zelfontplooiing. staan er centraal. Met dit aanbod wil Brusselleer het doelpubliek bereiken dat drempels ondervindt om in het reguliere aanbod in te stappen. In het project "Mijn kind gaat naar school. Ik ook" wil Brusselleer in samenwerking met de school de competenties (vaardigheden, kennis, attitudes) van laaggeletterde ouders versterken om de schoolloopbaan van hun kinderen zo goed mogelijk te ondersteunen. door de zelfredzaamheid van de ouders binnen de school te versterken; door onderwijssteunend gedrag te ontwikkelen. 2. De lessen van CBE Brussel werden in de referteperiode gegeven in 19 lesplaatsen, verspreid over 8 gemeenten uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (cfr. bijlage 2). 3. Tabel 1 geeft niet alleen de cijfers uit Brussel weer maar ook die in de andere CBEwerkingsgebieden. Een correcte vergelijking tussen deze werkingsgebieden is moeilijk te maken, o.a. omwille van de zeer verschillende geografische en demografische context. 4. In 2014 waren er in totaal inschrijvingen NT2 bij het Huis van het Nederlands Brussel. Van het totaal aantal doorverwijzingen naar cursussen Nederlands waren er 665 (of 4,8%) oriënteringen naar een alfabetiseringscursus Nederlands. Het Huis van het Nederlands geeft aan dat veel analfabete Brusselaars bij voorkeur een alfabetiseringscursus volgen in het Frans, bij Lire et Ecrire. Dat verklaart de relatief beperkte cijfers voor alfabetiseringscursussen Nederlands. 5. Voor de monitoring van het Plan Geletterdheid heeft de projectleider in samenwerking met mijn administratie een monitoringsinstrument uitgewerkt. Elke doelstelling van het plan wordt gemeten door: Resultaatsindicatoren: deze geven aan wat actoren moeten opleveren of realiseren (bijvoorbeeld, een product, rapport, sensibiliseringsactie, ) Specifieke meetindicatoren: deze meten en monitoren het resultaat van een actie(bijvoorbeeld, hoeveel keer wordt een product ingezet, hoeveel cursisten stromen in in de basiseducatie, ) Algemene meetindicatoren: geven aan de hand van een meting een beeld of context waarin een doelstelling zich situeert, maar zeggen niet specifiek iets over de actie uit het plan geletterdheid (bijvoorbeeld, het aantal vroegtijdige schoolverlaters, het aantal samenwerking van CBE s met VDAB/Syntra/armoedeverenigingen ). Zo wil ik op een meer systematische manier de resultaten van het geletterdheidsbeleid in Vlaanderen en Brussel in kaart brengen, zonder dat we evenwel kunnen spreken van een echte effectmeting. Deze indicatoren zullen als basis dienen voor de evaluatie van het plan in 2016, zoals ik heb aangekondigd in mijn beleidsnota. Om een algemeen zicht te krijgen op de geletterdheidsvaardigheden van de (jong)volwassenen in Vlaanderen doen we beroep op cijfers uit internationale onderzoeken als IALS en PIAAC. Verder baseren we ons op de eigen databanken en de gegevens die daarvoor aangeleverd worden door de onderwijsinstellingen. Zo proberen wij een zicht te krijgen op het aantal cursisten die slagen voor een module

4 in de basiseducatie en trachten we op langere termijn ook hun volledig traject in kaart te brengen. Omdat gebleken is dat de datakwaliteit van de gegevens omtrent studiebewijzen behaald in het volwassenenonderwijs onvoldoende is, worden er voor de referteperiodes vóór 1 april 2013 geen gegevens meer gepubliceerd of vrijgegeven. Vanaf de referteperiode 1 april maart 2014 gebeurt de registratie via de nieuwe databank DAVINCI. Door de individuele registratie van de studiebewijzen per cursist en een aantal maatregelen rond kwaliteit zal er systematisch een betere registratie gerealiseerd worden. Momenteel ontbreken er echter ook voor de referteperiode nog te veel gegevens om deze al te publiceren. 6. Ik ben voorzichtig in interpreteren van deze cijfers. Een globale stijging van het aantal cursisten in de basiseducatie impliceert niet noodzakelijk een toename van laaggeletterden. Het kan ook een aanwijzing zijn dat het Plan Geletterdheid zijn vruchten afwerpt of dat de toeleiding naar basiseducatie efficiënter verloopt (samenwerkingsverbanden, Huizen van het Nederlands, ) en/of dat cursisten beter ondersteund en begeleid worden zodat ze zich in verschillende modules inschrijven en/of doorstromen naar vervolgmodules, We kunnen met andere woorden geen sluitende conclusies trekken. 7. Al sinds de goedkeuring van het eerste plan geletterdheid in 2005 is er specifieke aandacht weggelegd voor de Brusselse context. De VGC is sindsdien een actieve partner van de Vlaamse Overheid bij de uitvoering van de plannen geletterdheid. In het verleden is er al een poging ondernomen vanuit de VGC om het geletterdheidsniveau in de Brusselse context na te gaan. Deze onderzoeksoproep resulteerde niet in haalbare onderzoeksvoorstellen, onder meer door het feit dat het onmogelijk is een steekproef samen te stellen van personen die zich (hoofdzakelijk) richten tot de instellingen van de Vlaamse Gemeenschap in Brussel. Dit mag ons echter er niet van weerhouden om in het kader van de uitvoering van het Plan Geletterdheid ook acties te ondernemen in Brussel. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 1, zijn de VGC samen met Brusselleer daarbij belangrijke partners. Daarnaast blijven we er voor zorgen dat het bestaande aanbod NT2 en basiseducatie in het algemeen optimaal afgestemd is op de doelgroep. Zo werden er op 1 februari 2015 geactualiseerde opleidingsprofielen Alfa NT2 goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Met de actualisering van de opleidingsprofielen voor het leergebied alfabetisering Nederlands tweede taal van de basiseducatie zal het opleidingsaanbod van de basiseducatie beter tegemoetkomen aan de diversiteit van de doelgroep. Voor een groot deel van de analfabete anderstalige cursisten, die erg verschillen zowel wat leermogelijkheden als perspectief betreft, is een traject aangewezen waarin de nadruk ligt op de mondelinge vaardigheden, gecombineerd met het elementair leren omgaan met geschreven materiaal. Daarom zijn er nu voor analfabete anderstaligen twee opleidingsprofielen met gemeenschappelijke modules ontwikkeld. Cursisten die vroeger geen certificaat NT2 Alfa richtgraad 1 konden behalen omdat ze stagneerden voor de schriftelijke competenties, zullen voortaan met een certificaat NT2 Alfa Mondeling Richtgraad 1 kunnen aantonen dat ze het mondelinge taalvaardigheidsniveau van richtgraad 1 bereikt hebben en op elementair niveau kunnen omgaan met geschreven materiaal. De overige cursisten kunnen de opleiding volgen die tot een certificaat NT2 Alfa Mondeling Richtgraad 1 Schriftelijk Richtgraad 1.1 leidt. Cursisten die vervolgens het niveau schriftelijk 1.2. willen behalen, kunnen doorstromen naar de gewone opleiding NT2 Richtgraad 1 van de basiseducatie of het secundair volwassenenonderwijs. Het opleidingsprofiel Latijns schrift voor laaggeletterde andersgealfabetiseerden werd afgestemd op deze twee nieuwe opleidingsprofielen. De verkorte trajecten voor de drie nieuwe opleidingen zorgen bovendien voor nog meer flexibiliteit. De opleidingsprofielen zullen na 3 jaar geëvalueerd worden en bijgestuurd waar nodig.

5 BIJLAGEN 1. Overzicht van het aantal inschrijvingen voor het aanbod van de centra voor basiseducatie; 2. Lesplaatsen in het BHG waar CBE Brussel modules heeft ingericht, referteperiode ;