De Groote Oorlog. 11 maart 2014 VOORBEREIDING GES. Dag van de Geschiedenis

Transcriptie

1 De Groote Oorlog Dag van de Geschiedenis 11 maart 2014 VOORBEREIDING GES d a R a E r IE T P g T N I e S F t E 1sNT-JOZ SI

2 1 De Belle Epoque De periode van 1870 tot 1914 wordt de Belle Epoque [1] genoemd. In Blankenberge zijn daar nog heel wat bewijzen van te vinden. Het is een periode waarin de rijkere families, de burgerij, het goed hebben. De meerderheid van de bevolking werkt in de industrie [2] of de landbouw. Zij zijn vaak arm en kunnen niet lezen of schrijven. 2 België aan het begin van de 20ste eeuw Aan het begin van de 20ste eeuw is België een heel welvarend land. Het is de vijfde grootste wereldeconomie en Antwerpen is, na New York, de tweede grootste haven van de wereld. Maar die rijkdom komt enkel de kleine groep van de hoge burgerij ten goede. 3 Europa aan het begin van de 20ste eeuw In diezelfde periode stijgen de spanningen tussen verschillende Europese landen. Frankrijk en Duitsland vochten in nog maar pas een oorlog uit. Duitsland had die gewonnen en Frankrijk had gebied (Elzas en Lotharingen) moeten afstaan aan Duitsland [3]. En tussen Oostenrijk-Hongarije en Rusland bestond ook onenigheid bron 1 Aﬃche periode Belle Epoque (stadsarchief Blankenberge) omdat beide landen meer invloed wilden in het Balkangebied. Duitsland steunde in dit conflict de Oostenrijkse zaak. Italië was dan weer in ruzie met Frankrijk omdat ze dezelfde kolonie (Tunesië) wilden in NoordAfrika. Groot-Brittannië en Duitsland voerden strijd om de wereldheerschappij. Zo ontstonden in de 19de eeuw geleidelijk twee bondgenootschappen [4 en 5] die tegenover elkaar kwamen te staan: Frankrijk, Groot-Brittanië en Rusland aan de ene kant; Duitsland, Italië en Oostenrijk-Hongarije aan de andere kant. 4 België, een neutrale staat Ons land was in 1830 als neutrale buﬀerstaat opgericht om de vrede in Europa te bewaren. Daarom verwachtte onze regering niet in een Europees conflict te worden betrokken. Precies omdat we dachten dat we als neutrale staat nooit zouden aangevallen worden, had ons land zelfs geen sterk leger. bron 2 Industrie in België: kartonfabriek Winderickx 1902 (

3 bron 3 De oorlog tussen Frankrijk en Pruisen ( bron 4 De kaart van Europa in 1914 ( bron 5 Een spottende kaart van Europa (Louis Raemaekers, 1915)

4 5 Een klein vonkje doet een groot vuur ontstaan Ondertussen had Oostenrijk-Hongarije (bevriend met Duitsland) in 1914 net Bosnië ingelijfd. Uit verzet schoot een Bosnische student de Oostenrijkse troonopvolger, prins Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophie neer [6]. De moordaanslag gebeurde met steun van Servië, waardoor Oostenrijk-Hongarije Servië de oorlog verklaart én hiervoor de goedkeuring krijgt van het bevriende Duitsland Servië vraagt op haar beurt steun aan Rusland en zo raken de bondgenootschappen [4 en 5] met elkaar in oorlog: Oostenrijk-Hongarije, samen met Duitsland en Italië tegenover Rusland, samen met Frankrijk en Groot-Brittannië. 6 Het front verlegt zich naar België Duitsland (bevriend met Oostenrijk-Hongarije) was al langer van plan Frankrijk aan te vallen en grijpt de Balkancrisis met beide handen aan bron 6 De moord op Franz Ferdinand ( om dit te doen via België Koning Albert I [8] wil het Duitse leger niet zomaar laten passeren en weigert de doorgang. Zo valt Duitsland op 4 augustus ons land binnen [9 en 10]. Duizenden vrijwilligers melden zich in België aan voor het leger. Zij willen de grenzen van hun land koste wat het kost verdedigen. Maar in vergelijking met het sterke, goed bewapende en perfect georganiseerde Duitse leger [7], waren onze manschappen niet getraind (vrijwilligers), niet goed bewapend en niet georganiseerd (België was een neutrale staat en verwachtte geen oorlog). Ook al verzette ons leger zich dapper, toch moest het zich terugtrekken tot achter de IJzer in West-Vlaanderen. De steun die van het bevriende Frankrijk en Groot-Brittannië werd verwacht, liet te lang op zich wachten en het kleine België kon de Duitse aanvallers niet alleen aan tot de natuur en een wakkere sluizenwachter hen een handje komen helpen bron 7 Een colonne Duitse troepen tijdens hun niet te stuiten opmars door Noord-Frankrijk in augustus (

5 bron 8 Infographic Belgisch koningshuis ( 13/07/2013) bron 9 Gazet van Antwerpen, 4 augustus 1914 ( bron 10 Het Volk, 24 augustus 1914 (

6 7 De Duitse aanval wordt gestopt aan de IJzer Ons uitgeputte leger graaft zich in achter de IJzer. Na de IJzerslag zet sluizenwachter Karel Cogge het sluizencomplex in Nieuwpoort in werking en laat de oostelijke IJzervlakte overstromen zodat het oprukkende Duitse leger tot stilstand wordt gebracht [13]. In het zuiden van de provincie West-Vlaanderen duurt de Slag om Ieper tot 22 november waarbij de (eindelijk) ter hulp geschoten geallieerden (Fransen [11], maar vooral Britten) de Duitsers weten tegen te houden voor Ieper (de Ieperboog) [18]. Beide legers nemen stellingen in achter een uitgebreid netwerk van loopgraven: de stellingenoorlog is begonnen en zal vier jaar lang duren. In die vier jaar zal geen enkele partij erin slagen een doorbraak te forceren. bron 11 Franse uniformen voor en na 1916 ( 8 Het begin van een wereldoorlog bron 12 Het westers front ( Het front liep van Nieuwpoort tot aan de Zwitserse grens (700 km) [12]. Ook aan de grens met Rusland werd gevochten. Alle bondgenoten (= vrienden) van de oorlogvoerende landen (Duitsland, Frankrijk, Rusland ) geraakten bij deze oorlog betrokken. Omdat al deze landen ook kolonies hadden in Afrika en Azië, werden ook die kolonies erbij betrokken. Aan het westelijk front sneuvelden niet alleen Duitsers, Belgen, Fransen, Britten, Australiërs, Nieuw-Zeelanders, Ieren, Amerikanen en Canadezen, maar ook Congolozen, Turken, Indiërs bron 13 Kaarten van de frontstreek

7 9 Stellingenoorlog aan de IJzervlakte Het Belgische leger had zich na de IJzerslag teruggetrokken achter de IJzer. Doordat aan Duitse kant de hele IJzervlakte gedurende vier jaar onder water werd gezet, kon ons leger behoorlijk goed stand houden. Maar in vergelijking met het Britse beroepsleger, waren onze, voornamelijk Vlaamse, soldaten vaak ondervoed, kregen ze te weinig rust en begrepen ze de Franstalige legerleiding niet 10 Stellingenoorlog in de Ieperboog Ten zuiden van de IJzervlakte, vanaf Ieper, kon men het land niet onder water zetten en moest dit stukje België tot aan de Franse grens verdedigd worden vanuit de loopgraven [14 en 15]. De geallieerden hielden de Duitser na de Eerste Slag om Ieper staande. Beide legers groeven zich in in de loopgraven. Het waren vooral de Britten die dit stuk verdedigden. Vanaf de Franse grens hielden de Fransen, gesteund door de geallieerden, stand tegen de Duitse aanvallers. Het Duitse leger had vanaf 1914 tot 1917 vooral de hoger gelegen delen van de Ieperboog in handen (o.a. De Wijtschate Heuvelrug). Dit betekende voor hen een enorm voordeel: zij hadden overzicht en konden alle bewegingen van de geallieerden gadeslaan. Bovendien had de frontlijn er de boogvormen van een omgekeerde S. Dit was zeer gevaarlijk omdat de vijand je vanuit drie hoeken kon beschieten. Dit stuk front kreeg van de geallieerden dan ook de naam: Salient (= saillant of frontboog). In dit gedeelte van de Westhoek werd dan ook heel hevig strijd gevoerd. bron 14 Foto s Duitse (links), Franse (rechtsboven) en Ierse (midden rechts) en Britse soldaten (rechtsonder) op verschillende locaties langs het front.

8 bron 15 Foto s van het leven aan het front.

9 11 Van stellingenoorlog naar oorlog onder de grond De geallieerden hadden de Duitsers bij Ieper wel tot staan gebracht, maar moesten de tactisch interessantere heuvels dus aan de Duitsers laten Om de vijand uit de loopgraven te krijgen, werden nieuwe wapens uitgevonden [17]: in 1915 gebruikten de Duitsers voor het eerst bron 16 Kanaries werden gebruikt om de tunnelbouwers te waarschuwen wanneer er te weinig zuurstof in de tunnels was. ( /background.htm) chloorgas. Dit nieuwe wapen betekende het startschot voor de Tweede Slag bij Ieper waarbij Duitse troepen enige terreinwinst boekten (onder andere Hooge en Hill 60). In 1915 wisten de geallieerden met succes een netwerk van onderaardse tunnels te graven [15, 16, 18]. Die liepen tot vlak onder Duitse doelwitten waar dieptemijnen werden geplaatst en tot ontploﬃng werden gebracht. Ook de Duitsers groeven tunnels. Zij hadden echter meer dan de geallieerden af te rekenen met een laag drijfzand in de bodem waar ze moeilijk door geraakten. De geallieerden, die in de lager gelegen delen zaten, kwamen die bodemlaag minder vaak tegen en vonden bovendien een manier om er toch door te geraken. Daardoor hadden zij een voorsprong in de ondergrondse oorlog en wisten zij meer vijandelijke bron 17 Kaart van de tunnels in de Wijtschateboog. ( kaart.html) stellingen te ondergraven. bron 19 Hooge, 18 September 1917, een tunnel, 25 meter onder grond, gegraven door de 1st Australian Tunnelling Company. Omwille van de natte bodem moesten de gangen verstevigd worden met hout. Sergeant A. Hood is tot aan zijn knieën in de modder gezakt. ( bron 18 Krantenartikel De Morgen, 6 februari 2014 (

10 12 De Mijnenslag van 7 juni 1917 Na drie jaren stellingenoorlog en talloze verliezen aan beide kanten, was de frontlijn tot 1917 haast ongewijzigd gebleven. Op 7 juni wisten de geallieerden de heuvelruggen op de Duitsers te veroveren dankzij een geniaal plan. Via het tunnelnetwerk [16] hadden ze twintig dieptemijnen onder verschillende vijandelijke strategische stellingen in de Ieperboog [19] geplaatst. Negentien ervan wisten ze op de nacht van 7 juni om u. tot ontploﬃng te brengen. De explosies waren enorm en de vijand was totaal verrast. Deze Mijnenslag van Mesen bereidde de Derde Slag bij Ieper (ook wel de Slag bij Passchendaele genoemd) voor. Deze aanval had de geallieerden de doorbraak tot aan de Vlaamse havens Oostende en Zeebrugge moeten bieden, maar eindigde slechts tien kilometer verderop in de modder. Bij deze veldslag zetten de Duitsers voor het eerst mosterdgas (of Yperiet ) in [21]. Een kwart miljoen soldaten lieten bij deze slag, de Hel van Passchendaele, het leven. Amper enkele maanden later (in april 1918) zouden de Britten dit zopas veroverde terrein alweer aan de Duitsers verliezen bij het Lente-oﬀensief. bron 20 De Ieperboog bron 21 Australische soldaten met gasmaskers. bron 22 Nieuw-Zeelandse soldaten kijken naar de tanks die oprukken naar de heuvelrug van Mesen tijdens de aanval van 7 juni (

11 13 Het eindoﬀensief Vanaf 28 september 1918 organiseerden de geallieerden samen met België een eindaanval. Het Belgische leger viel de vijand aan tussen Diksmuide en Ieper en tegelijkertijd viel het Britse leger aan ten zuiden van Ieper. Zo drongen ze de Duitsers tegen half oktober terug buiten het frontgebied. 14 Ondertussen in Verdun en de Somme In het noorden van Frankrijk vonden vier jaar lang al even hevige gevechten plaats aan de frontlijn ter hoogte van Verdun en de Somme En ook aan het oostfront woedde de oorlog in alle hevigheid tussen Duitsland en Rusland. Een wereldoorlog weet je nog 15 Een wapenstilstand brengt een einde aan Wereldoorlog I De Groote Oorlog maakte ondertussen meer dan tien miljoen doden en nog veel meer gewonden. Bovendien brak in wereldwijd de Spaanse griep uit, een ziekte die mensen massaal de dood in joeg (20 miljoen doden). bron 23 Foto genomen juist na het ondertekenen van de Wapenstilstand op 11 november 1918 in het bos van Compiègne. De oorlog én deze griepepidemie zorgden ervoor dat Europa letterlijk uitgeteld was. Grote delen van Europa waren verwoest en de oorlogvoerende landen waren failliet. De Duitse en Oostenrijkse keizers waren ondertussen afgetreden en de Russische tsaar vermoord Zij die de oorlog begonnen waren, waren dus van het toneel verdwenen Bovendien werden de Verenigde Staten meer en meer wereldleider. Dit alles zorgde ervoor dat aan de Eerste Wereldoorlog een eind kwam door een wapenstilstand, een vrede die door de Amerikaanse president Woodrow Wilson werd onderhandeld. Bronnen De Groote Oorlog, Het Koninkrijk België tijdens de Eerste Wereldoorlog, De Schaepdrijver Sophie. Houtekiet-Atlas contact, De Groote Oorlog, van Oorzaken tot Gevolgen, Dendooven Dominiek, cursustekst Davidsfonds Academie, Passendale, Slagveld van Wereldoorlog I, Barton Peter. Lannoo bron 25 Europa in 1914 en in ( bron 24 Australische soldaten in Chateau Wood, dichtbij Hooge in de Ieperboog, 29 oktober 1917 (

12 Samenstelling bundel LESTEKST D. Degraeve BRONNEN K. Decoster en S. Van Damme LAY-OUT S. Van Damme Sint-Pieter Sint-Jozef Weststraat Blankenberge