9,6 HET MAATSCH. DOEL EN DE TAAK ONZER SCHOLEN.

Transcriptie

1 9,6 HET MAATSCH. DOEL EN DE TAAK ONZER SCHOLEN. geestelik en lichamelik geheel, geneesopvoeding en karaktervorming dus, is niet mogelik zonder dat we ons idaartoe bekwamen door ernstige en nauwgezettte studie. Ijk wil niet zeggen, dat daartoe de lust of de gezindheid ontbreekt, maar wel ontbreekt ons vrijwel geheel onze eigen onderzoekingsmetoden, onze eigen onder-- zoekingen en onze eigen publikaties. En dat ons dit ontbreekt ligt niet enkel aan onze opleiding, daaraan missohien wel het minst, want,een gebrek in,opleiding kan door zelfstudie vaak worden goed gemaakt, maar voornamelik hieraan, dat we nog slechts zo'n geringe Nederlandse vakliteratuur en geen Nederlands vaktijdschrift hebben. Ik spreek niet van een vakverenigings of onderwijstijdschrift, mijn bedoeling is,een tijdschrift, dat uitsluitend aan de bestudering van,het afwijkende kind, aan de belangen van het afwijkende kind en aan de literatuur over het afwijkende kind gewijd is. En deze nauwgezette studie hebben we noodig voor heel het gebied van ons werk. We moeten methoden vinden, of leren toepassen, waarmede we betrekkelik snel en eenvoudig leen inzicht kunnen krijgen in de kenmerkende verschijnselen van onze leerlingen, waardoor het ons duidelik wordt waarom een kind bijv. maar niet kan leren rekenen beneden 20 en wel kan zeggen wat de helft van 85 is, waarom een ander zo moeilik leert schrijven en toch zo verbazend handig in de huishouding is. En zo er zijn vele belangwekkende en pook belangrijke vragen, waarop we nu nog het antwoord schuldig blijven. Ik bedoel niet, dat iedereen proefondervindelikonderzoek moet doen, maar wel, dat wij allen op onze scholen moeten samen werken, om te zamen te zoeken naar de oplossing van de vraagstukken, waar wij voor komen te staan. Veel en velerlei is er te doen. Hiertoe behoort ook de studie van de arbeidstypen en arbeidsmogelikheden, en van de invloeden van de omgeving,op de arbeidswaarde van het afwijkende kind; een gebied, waarvan ons nog weinig zekers bekend is, al kan men wel enige gegronde veron derstellingen maken. Wat ons verstandelik onderricht betreft, ik geloof dat wij goed zullen doen met niet enkel ons leerplan en onze lesrooster zo in te richten, dat door uitwisseling leerlingen, die met eenbepaald vak in de ene groep niet mee kunnen, de lessen van de andere groep kunnen volgen, maar ook zo, dat het aantal uren aan de verschillende vakken regelmatig besteed, voor de leerlingen verschillen kan, waardoor voor de leerlingen,, die niet tot de groep der verstandelik hoogststaanden behoren, 'aan de arbeidsvakken groter plaats kan warden toegekend. Verder zou ik nog even Uw aandacht willen vestigen op het volgende: wanneer wij van onze arbeid ten volle profijt willen trekken, zodat werkelik onze inspanning pop het voordeligst wordt aangewend, dan is ihet niet enkel nodig, dat wij de volle honderd ten honderd van Bonze krachten geven, maar ook dat wij op de juiste wijze arbeiden:

2 HET MAATSCH. DOEL EN DE TAAK ONZER SCHOLEN. 97 a. dat wij geen tijd verspillen aan dingen, die geen waarde hebben voor ons doel, en bij de leervakken is dit het aanbrengen van kennis, idie de leerling later nodig zal hebben, b. dat wij naar ons doel gaan langs de kortste weg, c. dat wij van onze eigen arbeid zo weinig mogelik verloren laten gaan. We moeten komen tot de in alle opzichten meest voordelige wijze van arbeiden. Over deze verhoging der arbeidsgeschiktheid slechts dit: Het is wel merkwaardig op ite merken,hoe in veler hoofden en harten tegelijikertijd dezelfde denkbeelden en hetzelfde streven gevonden wordt. Mejuffrouw Breukelaar in Amsterdam komt de eer toe bij het Christelik onderwijs de eerste te zijn,,die op een gewone school voor zwakzinnigenonderwijs, prakties en door eigen studie en waarneming, aangevuurd door haar liefde voor het zwakzinnige kind streeft naar de oplossing van de vraagstukken drie hiermede verband houden. Ook in Den Haag, Vlaardingen en Amsterdam werden bij het openbaar B.L.O. verschillende beginselen die ik hier uiteengezet heb reeds toegepast en vinden enkele wensen hun vervulling. En inderdaad; wij moeten niet alleen onderwijzers, wij moeten ook werkmeesters willen zijn. Het is minstens even eervol een zwakzinnig kind te leren cocosweven, netten knopen, borstelmaken, verven, weven of,en eenvoudige machinebedienen, koken, poetsen, glazen lappen, vegen, dwijlen, als het te leren lezen, schrijven, rekenen en dit hoort ook tuis,op onze scholen, wier taak het is het kind iop te leiden tot een leven van nuttigen arbeid. Moge, dank zij een goede organisatie van heel de zwakzinnigen verzorging, waarvan het onderwijs een deel uitmaakt, mede door een igoede inrichting van het onderwijs, waardoor elk van onze leerlingen het onderwijs krijgt, dat hij nodig heeft, zowel het verstands.onderwijs als het arbeidsonderwijs, en dit in de voor elke leerling juiste verhouding, steeds meer voor onze leerlingen het geluk en de zegen van een leven van regelmatige arbeid zijn weggelegd. Inrichting voor Geneesopvoeding P. G. SCHREUDER. Zonneschijn-Zonnehoeve, Arnhem. VERKORT RAPPORT VAN DE NAZORG- EN ARBEIDSONDERWIJSCOIVMISSIE, Aansluiting School-Werkplaats. Is het voor normale kinderen al niet gemakkelijk een plaatsje in de maatschappij te veroveren, 'voor het z.z. kind is het 'door zijn minder intellect, slecht aanpassingsvermogen, geringer arbeidsprestatie enz. nog veel moeilijker. Werkplaatsen zijn geen philan-- tropische instellingen en als de arbeid van,den werknemer voor den

3 98 VERKORT RAPPORT. werkgever niet rendeerend is, kan de patroon den arbeider niet in zijn bedrijf handhaven. Daar de z.z. in hoofdzaak door handenarbeid in hun ondlerhoutd zullen moeten voorzien of daartoe bijdragen, is het noodig, dat de B.S. in de voorbereiding daartoe een zoo groot mogelijk aandeel neemt. Wat kan de school doen om de arbeidsprestatie en de vaardigheld te vergrooten? A. Voor de jongens. Houtarbeid alleen tals leervak is te eenzijdisg. Ook als arbeidsvak zal het.beoefend moeten worden, en dan komen nog meerdere vakken in aanmerking, als: Boekbinden, Kartonwerk, Mattenvlechten, Weven, Verven, e.a. Bij het beoefenen van.een vorm van handenarbeid als arbeidsvak zal de onderwijzer door zijn inzicht in.den psychologischen en den physiologischen toestand derleerlingen in staat zijn de te verrichten handelingen zoodanig te verdeelen, dat elk daarvan het meest profiteert. Het dikwijls herhalen van eenzelfde handeling maakt, dat een zekere vaardigheid verkregen wordt en daardoor meer werk geleverd, in denzelfden tijd. (Op.deze wijze willen we aok bereiken, de leerlingen te gewennen aan: regelmatig werken, op tijd werken, omgaan met velerlei gereedschap. Het is duidelijk, dat voor die arbeidsklassen minstens de helft van den tijd aan arbeid zal moeten worden besteed. Het veranderen van den lesrooster' en het leerplan in dien geest, zal bij het Rijk-Schooltoezicht niet op tegenstand stuiten, want we weten, dat Dr. Van Voorthuijsen alles in het werk wil stellen lom de leerlingen der B.S. beter voor te bereiden voor het leven en de kans op slagen te vergrooten. B. Voor de meisjes. Evenals de jongens, is het voor de meisjes noodig, zij het dan op andere wijze,.dat zij pop school reeds zich de vaardigheden eigen maken,.die haar later als 'dienstbode, waschmeisje, strijkster en fabrieksarbeidster te pas komen. Gedurende 'de laatste schooljaren zouden ze zich in die huishoudklassen vele handelingen eigen kunnen maken. Zoowel voor de jongens als voor de meisjes is het gewenscht,.dat ze tot hun 15e jaar lop de school blijven. Gesplitst in jongens ten meisjesklassen vanaf het 12e of 13e jaar zouden ze nog eenige jaren van dit speciale onderwijs kunnen genieten.en zou ook het eigenaardig karakter van dit onderricht meer tot zijn recht komen. I. Het is rnoodig, dat bij het londerwijs aan z.z. aan den handenarbeid -een 'grootere plaats wordt ingeruimd, dan tot heden het geval is. II. Het is noodig, dat gedurende de laatste jaren, zoowel voor jongens cals voor imeisjes,een arbeidsklasse gevormd wordt.

4 VERKORT RAPPORT. 99 Geschoolde- of ongeschoolde arbeid? A. De jongens. Van de twee groepen z.z. imbecillen (maatschappelijk onbruikbaren) en de debielen (maatschappelijk min of meer bruikbaren) staat het vroor de eerste groep vrijwel vast, dat zij na hun verblijf in de Ibezinkingsklasse, moeten ondergebracht worden in een werkinrichting, waar ze met eenvoudigen, produktieven arbeid nuttig worden bezig gehouden: 'Mattenvlechten, Stoelmatten, Boendersmaken. Zulke werkinrichtingen zijn opgericht in: Dordrecht, Haarlem, Amsterdam, Vlaardingen, (ook voor meisjes) en te Delft (pook yoor gebrekkigen). Van de 'groep der 'debielen kunnen enkelen na leen 1 vrij langen leertijd, zich in het geschoolde bedrijf handhaven. Naar aanleg ren capaciteiten zouden er van, 'de.goede debielen wel meer bij.het geschooldebedrijf een plaats kunnen vinden, als de overgang van de school maar niet zoo groot was. Hun.gering aanpassingsvermogen maakt het zoo moeilijk spoedig aan de nieuwe omgeving te gewennen en daarbij worden ze overladen met indrukken omtrent gereedschappen, materialen, handelingen en:.. Een normale kan zich reeds veel aanleeren door afkijken en zelf probeeren,.een z.z. gelukt het pas zich,een handgreep eigen te maken, nadat ze i hem herhaalde malen voor gedaan is en hij beproefd heeft ze na te,doen. Dit vergt veel geduld en toewijding, maar de patroon vindt daarvoor niet den tijd. De tijd aan een dergelijke leerling.gegeven is niet produktief te maken. Daarbij komt nog, dat vele z.z. een sterk verhoogd.gevoel van eigenwaarde bezitten, zoodat conflicten vaak voorkomen. Als 'deze groep debielen, na het verblijf in de arbeidsklasse nog ieenige jaren voorbereidend vakonderwijs kon!ontvangen, (voor de groote steden in leen centrale school, voor 'de kleinere plaatsen aan een bestaande ambachtsschool tonder leiding van een leerkacht bij het 'B.O.) zouden ze in het geschoolde bedrijf grooter kans van slagen hebben. Met de vakorganisaties zou een regeling moeten getroffen woarden ten opzichte van de loonen. III. Het is wenschelijk, dat een proef genomen wordt met voorbereidend vakonderwijs voor jongens, speciaal voor de goede debielen. (Deze wenschelijkheid wordt door een der commissieleden niet gevoeld. Het gedeelte van het Rapport, waarop deze stelling berust wordt door hem niet onderschreven.) De minder goede debielen zullen na het verlaten van de school meest in het ongeschoolde bedrijf te werk komen. Ze verrichten: loop- of karwerk, sjouwersarbeid, handlangersdiensten naast den geschoolden arbeider, land- of tuinbouwwerk. Niet alleen in het particulier bedrijf, doch ook in dienst der Gemeenten zou een plaats gevonden kunnen worden. (De Gemeente Amsterdam heeft tot op heden 6 debielen in haar dienst gehouden,en,geeft daarmee een waardig voorbeeld.)

5 100 VERKORT RAPPORT. Het onderwijs in de arbeidsklasse zal de minder goede debielen voldoende voorbereiding geven voor den arbeid, die hen wacht. Ook voor den ongeschoolden arbeider zal een afzonderlijke loonregeling getroffen moeten worden. B. Voor de meisjes. Voor de meisjes staan geen geschoolde beroepen topen. Een meerjarig onderwijs in de huishoudklasse geeft voor hen voldoende voorbereiding voor,het werk, waarmee ze in hun onderhoud zullen moeten bijdragen. Zij toch worden in kleine diensten ge-- plaatst of te werk gesteld in wasscherijen, strijkinrichtingen of in fabrieken, waar ze dienst doen als pakster. Voor.enkelen zou na het schoolonderwijs een cursus aan een huishoudschool onder deskundige leiding nog veel nut kunnen hebben. IV. Na het onderwijs in de arbeidsklassen is er voor de minder goede debielen geen speciale opleiding noodig om ze meer arbeidsgeschikt te maken. Nazorg. De taak der Nazorg is van maatschappelijk-paedagogischen aard. Ze omvat: Hulp bij te werkstelling, Opsporen van werkgelegenheid, Toezicht 'op de werkinrichting voor imbecielen, Toezicht pop het gedrag op straat, Toezicht op het gedrag thuis, Toezicht op het gedrag in de werkplaats, Bemiddelend optreden bij conflikten in de werkplaats met den werkgever of de medearbeiders, Optreden bij conflicten, die aanleiding geven tot aanraking met de politie of de justitie, Optreden bij het vervullen van de militieplicht, Optreden bij onder-voogdijstelling. Nazorg is noodig, omdat de z.z. na het verlaten der school nog geruimen tijd hulp ten steun en vooral, deskundige leiding behoeft in den strijd om het bestaan. Het is gewenscht, dat deze Nazorg berust bij één persoon, die door jarenlange ervaring bij het onderwijs aan z.z. op de hoogte gis van de eigenaardigheden en de karaktereigenschappen van het z.z. kind. In de groote plaatsen zal 'de Nazorg een aparte.tak van dienst kunnen zijn, terwijl zij in de,kleinere plaatsen aan een der leerkrachten bij het B.O. zou kunnen worden opgedragen. Amsterdam len Haarlem,hebben een ambtenaar voor de Nazorg in vollen dagtaak. In Dordrecht, Delft en straks ook in Arnhem en Vlaardingen wordt.de Nazorg door een.der leerkrachten behartigd. V. Nazorg is voor de z.z. jeugd noodzakelijk. In groote plaatsen is voor ede Nazorg neodig.een 'ambtenaar in dagtaak, in kleine plaatsen.een in gedeeltelijke dagtaak; inbeide gevallen te ver--

6 VERKORT RAPPORT. 101 vullen door iemand, die door jarenlange ervaring bij het B.O., het z.z. kind door en,door kent. Avondverzorging. Omdat de jeugdige z.z. arbeider (ster) na de dagtaak, thuis niet altijd die rust, ontspanning,en leiding vindt, die hij (zij) behoeft, loopt hij (zij) de deur uit en zofekt op de straat afleiding. Dit is voor de z.z. jeugd allerminst gewenscht. Daar bedreigen haar ontelbare gevaren. 'Door geringer weerstandsvermogen en groote suggestibiliteit worden zij door gewetenlooze individuen misbruikt tot het volvoeren van hun wandaden. Daarom is het noodig, dat er gelegenheid gegeven wordt, waar de rijpere z.z. jeugd haar avonduren onder goede leiding door kan brengen. Deze avondzorg, zal voor de goede debielen kunnen bestaan in herhaling en uitbereiding van het vroeger geleerde. Voor de andere debielen zal het bijhouden van het genoten onderwijs nog zijn nut hebben, waarnaast een avond gewijd kan worden aan gepaste ontspanning. In het volledig rapport wordt deze avondzorg uitvoerig besproken. Het is wenschelijk, dat de uren der avondzorg zoo gekozen worden,,dat ede leerlingen na hun dagtaak de gelegenheid hebben eerst naar huis te gaan, het maal te,gebruiken en zich zoo noodig wat op te knappen. Het einde kan dan vallen als de meeste bioscopen en andere vermakelijkheden aan,den gang zijn en,de lust om op straat te blijven zwerven daardoor sterk verminderd is. VI. Voor de z.z. jeugd is avoandverzorging noodig, die de verdere voltooiing van de opvoeding beoogt en het aankweeken van den gemeenschapszin. Voor de debielen zal de avondverzorging mede het karakter van onderwijs moeten dragen. VII. Voor de imbecillen is een werkinrichting noodig, aansluitende bij de bezinkingskla'sse en deel uitmakende van de Nazorg-- organisatie. VIII. Voior de uitbreiding van de Nazorg en de avondverzorging is een subsidie-regeling noodig echter zonder dwingende voorschriften, daar vrije ontwikkeling nog eenigen tijd gewenscht is. Het volledig rapport geeft een overzicht van den toestand van het arbeidsonderwijs, het voorbereidend vakonderwijs en de Nazorg over het geheele land, en in het bijzonder een verslag over de resultaten van de Rotterdamsche werkinrichting tot opleiding van z.z. in het Boekbinders- en Schoenmakersbedrijf. Verder een toverzicht over de correspondentie met het buitenland, (Duitschland, Engeland en België) gevoerd over deze materie. C. VISSER, Rapporteur.