Ein deutsches Requiem met Edo de Waart

Transcriptie

1 HET RUSSISCHE RIJK GROOT OMROEPKOOR A CAPPELLA AVROTROS KLASSIEK I AVROTROS KLASSIEK II GROTE VIOLISTEN CARL NIELSEN AVROTROS VOCAAL MUZIKALE MEESTERWERKEN TWEE BIJZONDERE CONCERTEN vrijdag 22 januari 2016, uur inleiding Sebastiaan van Eck uur Ein deutsches Requiem met Edo de Waart Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepkoor Edo de Waart dirigent Martin Wright koordirigent Aga Mikolaj sopraan Peter Mattei bariton Ludwig van Beethoven Ouverture Die Weihe des Hauses opus Willem Jeths *1959 Scale, le tombeau de Mahler 2010 gecomponeerd in opdracht van het Koninklijk Concertgebouw Orkest PAUZE Johannes Brahms Ein deutsches Requiem opus Koor: Selig sind die da Leid tragen 2. Koor: Denn alles Fleisch es ist wie Gras 3. Bariton en koor: Herr, lehre doch mich 4. Koor: Wie lieblich sind deine Wohnungen 5. Sopraan: Ihr habt nun Traurigkeit 6. Koor: Denn wir haben hier keine bleibende Statt 7. Koor: Selig sind die Toten

2 2 Live-uitzending De AVROTROS zendt dit concert vanuit TivoliVredenburg live uit op NPO Radio 4. Presentatie voor Radio 4 vanuit de zaal door Mark Brouwers. Via kunt u onder Luister Concerten kiezen uit de mooiste concertopnamen, waaronder uiteraard ook die van het AVROTROS Vrijdagconcert. De concerten zijn te sorteren op genres en tijdperken. Uit de periode vanaf 2011 zijn nog vele webcasts te zien van De Vrijdag van Vredenburg. Na het concert Na het concert is er gelegenheid om een drankje te nuttigen. Jubileumweek Groot Omroepkoor Deze week heeft NPO Radio 4 het 70-jarige Groot Omroepkoor in het zonnetje gezet. Dagelijks besteedden verschillende radioprogramma s aandacht aan het koor. Koorleden waren te gast met live optredens en hun eigen muziekkeuze, en uiteraard zijn er de concerten zelf. Luistert u hiervoor naar De Klassieken (9-12 uur), Muziekwijzer (14-16 uur) en NTR Podium (16-19 uur). Vrijdag 29 januari is het jubileumconcert van het Groot Omroepkoor a cappella met de internationaal vermaarde Letse dirigent Kaspars Putniņš. En zaterdag 23 januari is intivolivredenburg in Utrecht het Groot Meezingconcert met Ein deutsches Requiem van Brahms GROOTOMROEPKOOR.NL/ MEEZINGCONCERT HANS VAN DER WOERD

3 Ein deutsches Requiem met Edo de Waart 3 Op de vraag Aimez-vous Brahms? past een wedervraag: Welke Brahms? Tien tegen een dat u vanavond bij het binnenkomen van deze zaal ongemerkt al even oog in oog hebt gestaan met zijn in brons gegoten evenbeeld, naast de garderobe. Een eerbiedwaardige grijsaard met een oudtestamentische baard, een componist van wie je verwacht dat hij grote religieuze werken zal nalaten. Dat deed hij dan ook, maar in plaats van een Missa Solemnis componeerde hij Ein deutsches Requiem. Een dodenmis die niets te maken wil hebben met religieuze dogma s, en dus nooit in het Latijn geschreven mocht worden. Brahms kiest zijn eigen teksten, en wanneer de dirigent van de eerste uitvoering hem fijntjes wijst op het ontbreken van het grote christelijke dogma, de kruisdood van Christus, valt de vierendertigjarige componist boos uit: Misschien had ik mijn Deutsches Requiem beter een Humaan Requiem kunnen noemen. Die Weihe des Hauses Wanneer Ludwig van Beethoven vandaag had geleefd zou hij te vergelijken zijn met Michael Jackson of Adele. Alleen al met zijn Ode an die Freude of Für Elise had hij het tot miljonair kunnen brengen. Helaas leefde Beethoven in een tijd waarin het auteursrecht nog niet bestond, en piraterij links en rechts hoogtij vierde. Beethoven heeft daar uiterst slim mee leren omgaan, hij was wat je noemt street-smart. Rekenen had hij op school nauwelijks geleerd, ver- Wanneer Ludwig van Beethoven vandaag had geleefd zou hij te vergelijken zijn met Michael Jackson of Adele.

4 4 menigvuldigen kon hij niet in zijn opschrijfboekjes kunnen we zien dat 5 maal 9 voor hem een optelsom was van vijf negens onder elkaar. Dat verhinderde hem niet om uiterst slim zijn uitgevers tegen elkaar uit te spelen en stukken wanneer het een beetje kon opnieuw te gebruiken. Zo ook de muziek voor een nieuwe schouwburg in de Weense voorstad Josephstadt, vandaag het oudste theater van Wenen. Toen Beethoven in 1822 de opdracht ontving voor het schrijven van de openingsmuziek had hij het materiaal al klaarliggen. Tien jaar eerder had hij muziek gecomponeerd voor de opening van het theater in Pest, onder de titel Die Ruinen von Athen. Die LUDWIG VAN BEETHOVEN kwam nu goed van pas, er moest alleen een forse ouverture aan toegevoegd worden. Bestudering van de werken van Georg Friedrich Händel inspireerde Beethoven tot een stuk in grootse stijl, met als afsluiting een indrukwekkende fuga. Een fuga die vanavond zijn evenbeeld vindt in de kolossale fuga waarmee Johannes Brahms het voorlaatste deel van zijn Requiem afsluit. Een gedenksteen voor Mahler Ik dacht: daar moet het over gaan, dat gevoel, die angst, dat weten dat je gaat sterven. Het is niet zo gek dat ik zo n stuk schrijf. Al mijn werk heeft met de dood te maken. Scale is Italiaans voor trappen de muziek gaat over de trappen die je moet bestijgen om te kunnen sterven, de processen die je moet doorlopen tot het goed is, tot je klaar bent voor de dood. Aldus Willem Jeths. Je zou het de schreeuw van Mahler kunnen noemen, analoog aan de schreeuw van Munch de stapeling van twee schrijnende akkoorden tegen het slot van het Adagio uit de Tiende symfonie van Gustav Mahler. Een klankeruptie waarin Mahler zijn kolossale angst uitdrukt geen doodsangst, maar verlatingsangst. Zijn geliefde Alma hield van iemand anders. Toen Willem Jeths dat akkoord voor het eerst hoorde, als muziekstudent, alleen op een donkere zolderkamer in Utrecht, was het alsof een pikzwarte afgrond zich voor hem opende, de rillingen liepen hem over de rug hij was doodsbang. De dood speelt een voorname rol in het componeren van Willem Jeths, maar de onpeilbare angst voor de dood is er niet meer. Die heeft hij gesublimeerd

5 in zijn composities. Eerst in het orkestwerk Throb (1993) na het overlijden van zijn moeder dat hem deed beseffen dat sterven ook heel vredig kan zijn. Vervolgens in Scale, dat hij opdroeg aan zijn vlak daarvoor gestorven oom Frans Schalij, die na de dood van zijn ouders een vaderfiguur voor hem was geweest. 5 Het zijn gebaren binnen een notentekst die onmiskenbaar de wereld van Jeths genoemd mag worden. Een wereld die verglijdt naar het niets op de klanken van een vochtige vinger die peinzend over de rand van een wijnglas strijkt etherisch en aards tegelijk. Scale is een opdrachtwerk van het Koninklijk Concertgebouworkest. In de Mahlerjaren 2010/11 wilde men de werken van Gustav Mahler de confrontatie laten aangaan met hedendaagse klanken, maar dan wel liefst op een manier die anekdotisch iets met Mahler te maken heeft. Jeths herinnerde zich een anekdote die te maken heeft met de Tiende symfonie en alweer de dood. Gustav Mahler en zijn echtgenote Alma waren vanuit hun hotelkamer in New York getuige van de begrafenis van een brandweerman. Een enorme stoet mensen trok beneden in de straat voorbij, er werd een toespraak gehouden, en daarna weerklonk een doffe klap op een gedempte grote trom. Mahler gebruikt die klap aan het begin van de Finale van zijn Tiende symfonie. Jeths opent zijn Scale, le tombeau de Mahler ermee. De titel Scale is natuurlijk niet los te denken van de naam Schalij, en Jeths heeft de letters omgezet in noten: es-c-ha-h (h = Duitse aanduiding voor de noot b). Mahleriaanse gebaren zijn er in overvloed: de tubasolo uit de finale van de Tiende symfonie waarmee het stuk opent, het Fernorchester dat verdekt staat opgesteld, geheimzinnige trommels en een trompet die zijn last post blaast. En natuurlijk de klap met de enorme houten hamer, bij Mahler het eruptieve hoogtepunt in de Zesde symfonie. Bij Jeths blijft het niet bij één klap maar liefst negen keer moet het noodlot worden bezworen. Het zijn gebaren binnen een notentekst die onmiskenbaar de wereld van Jeths genoemd mag worden. Een wereld die verglijdt naar het niets op de klanken van een vochtige vinger die peinzend over de rand van een wijnglas strijkt etherisch en aards tegelijk. WILLEM JETHS

6 6 Een requiem voor de mensheid JOHANNES BRAHMS Johannes Brahms kwam ter wereld in een piepklein optrekje in de rosse buurt van Hamburg. Zijn vader speelde contrabas in de orkestbak of in de kroeg, en had grote verwachtingen van zijn beide zonen. Hannes ging op pianoles en zijn broertje Fritz bespeelde de cello. Gelukkig was de pianoleraar een verstandig man met goede contacten in het Hamburgse muziekleven. Johannes kreeg gratis compositielessen, maar moest tegelijkertijd meeverdienen om aan het gezinsinkomen bij te dragen. Hij speelde piano in de Hamburgse Animierlokale met dichtbundels op de lessenaar. Een geniaal jochie van dertien dat dus al snel doorhad waar Abraham de mosterd haalt. Als tiener ging hij op tournee met een Hongaarse violist die uiteraard zigeunermuziek op zijn repertoire had. Als twintigjarige maakte Brahms kennis met het echtpaar Schumann, en na Roberts overlijden gooide Johannes zich helemaal in het welzijn van het gezin Schumann. Moeder Clara moest laveren tussen de zorg voor acht kinderen en een grote carrière als concertpianiste. Enkele jaren later keerde Brahms terug naar zijn geboorteplaats Hamburg, waar de conservatieve burgerij geen noot begreep van zijn muziek. Des te meer succes had hij bij de jongedames uit de betere kringen. Al snel maakte hij met zijn blonde haren en blauwe ogen goede sier als dirigent van het Hamburger Frauenchor. Dat was geen gevestigd instituut, maar het enthousiaste initiatief van een pianoleerling. Brahms verdiende er niets mee, maar deed waardevolle ervaring op als koordirigent, en breidde zijn repertoire uit met werken van Palestrina, Bach en andere oude meesters. Vanuit die achtergrond lag de wens van de achtentwintigjarige componist om een groot koorwerk te schrijven ter nagedachtenis aan zijn vriend Robert Schumann voor de hand. Veel ervaring in het omgaan met grote vormen had Brahms echter nog niet opgedaan: zijn Eerste symfonie kostte hem duizend hoofdbrekens en zou er uiteindelijk pas komen toen hij drieënveertig jaar was. Ook het Requiem kwam niet zonder slag of stoot tot stand, hij zou er uiteindelijk zeven jaar aan besteden voordat de eerste uitvoering in de Dom van Bremen plaatsvond op Goede Vrijdag En ook toen was het stuk nog niet echt voltooid, de dood van zijn moeder in 1865 had diepe sporen nagelaten, en werd pas na de première verwerkt in de etherische sopraansolo van het vijfde deel: Ihr habt nun Traurigkeit. Daarmee was het werk echt af en kon de eerste

7 complete uitvoering plaatsvinden, op 18 februari 1869, in het Gewandhaus te Leipzig. In de tien daaropvolgende jaren kwam het internationaal al tot zo n honderd uitvoeringen, een ongehoord succes voor een tot dan toe nauwelijks bekende componist. Brahms was van de ene op de andere dag een grote toondichter die al snel gerekend werd tot de drie B s: Bach, Beethoven en Brahms. Hij kon zijn baard laten staan. 7 Boven alles schreef Johannes Brahms een Requiem voor gewone mensen, een Requiem over leven, liefde, verlies en troost. Een Requiem dat een arm om je schouder zingt. Het werk De architectuur van het zevendelige Requiem is symmetrisch. De delen 1 en 7 spiegelen elkaar in tekstbehandeling en karakter. Beide zijn gebaseerd op onderling gerelateerde teksten: uit de Bergrede Zalig zijn die treuren en uit Openbaringen Zalig zijn de doden. Niet te ontkennen vallen de parallellen met het Latijnse Requiem, Selig sind zou ook op de tekst Requiem aeternam gezongen kunnen worden. Het laatste deel is niet anders dan de Lutherse tegenhanger van Et lux perpetua het eeuwige licht. Deel 2 en 6 eindigen met een grandioze fuga, geïnspireerd door Georg Friedrich Händel. In de delen 3 en 6 komen de solisten aan het woord, waarbij de baritonsolo het aardse geploeter en de sopraan het hemelse leven verklankt. Centraal staat het vierde deel dat in tekst zowel als muziek het karakter heeft van een berceuse, een wiegelied dat droomt van het hiernamaals. Ook de thematiek is hecht doortimmerd; zo zijn de drie beginnoten van de kooropening de exacte omkering van de eerste drie noten van de fuga van het zesde deel. Bovendien zijn belangrijke thema s direct te herleiden tot de koraalmelodie Wer nur den lieben Gott lässt walten, duidelijk waar te nemen in de grote climax van het tweede deel op de tekst Denn alles Fleisch es ist wie Gras. Maar boven alles schreef Johannes Brahms een Requiem voor gewone mensen, een Requiem over leven, liefde, verlies en troost. Een Requiem dat een arm om je schouder zingt. Siebe Riedstra

8 8 Brahms Ein deutsches Requiem gezongen teksten 1. Selig sind, die da Leid tragen, denn sie sollen getröstet werden. Die mit Tränen säen, werden mit Freuden ernten. Sie gehen hin und weinen und tragen edlen Samen, und kommen mit Freuden und bringen ihre Garben. 2. Denn alles Fleisch, es ist wie Gras und alle Herrlichkeit des Menschen wie des Grases Blumen. Das Gras ist verdorret und die Blume abgefallen. So seid nun geduldig, liebe Brüder, bis auf die Zukunft des Herrn. Siehe, ein Ackermann wartet auf die köstliche Frucht der Erde und ist geduldig darüber, bis er empfahe den Morgenregen und Abendregen. So seid geduldig. Denn alles Fleisch, es ist wie Gras und alle Herrlichkeit des Menschen wie des Grases Blumen. Das Gras ist verdorret und die Blume abgefallen. Aber des Herren Wort bleibet in Ewigkeit. Die Erlöseten des Herrn werden wiederkommen, und gen Zion kommen mit Jauchzen; Freude, ewige Freude, wird über ihrem Haupte sein; Freude und Wonne werden sie ergreifen, und Schmerz und Seufzen wird weg müssen. 3. Herr, lehre doch mich, daß ein Ende mit mir haben muß. und mein Leben ein Ziel hat, und ich davon muß. Siehe, meine Tage sind einer Hand breit vor Dir, und mein Leben ist wie nichts vor Dir. Ach wie gar nichts sind alle Menschen, die doch so sicher leben. Sie gehen daher wie ein Schemen und machen ihnen viel vergebliche Unruhe; sie sammeln und wissen nicht, wer es kriegen wird. Nun Herr, wes soll ich mich trösten? Ich hoffe auf Dich. Der Gerechten Seelen sind in Gottes Hand und keine Qual rühret sie an. 4. Wie lieblich sind Deine Wohnungen, Herr Zebaoth! Meine Seele verlanget und sehnet sich nach den Vorhöfen des Herrn; Mein Leib und Seele freuen sich in dem lebendigen Gott. Wohl denen, die in Deinem Hause wohnen, die loben Dich immerdar.

9 9 5. Ihr habt nun Traurigkeit; aber ich will euch wiedersehen, und euer Herz soll sich freuen, und eure Freude soll niemand von euch nehmen. Ich will euch trösten, wie einen seine Mutter tröstet. Sehet mich an: Ich habe eine kleine Zeit Mühe und Arbeit gehabt und habe großen Trost gefunden. 7. Selig sind die Toten, die in dem Herrn sterben, von nun an. Ja, der Geist spricht, daß sie ruhen von ihrer Arbeit; denn ihre Werke folgen ihnen nach. 6. Denn wir haben hie keine bleibende Statt, sondern die zukünftige suchen wir. Siehe, ich sage Euch ein Geheimnis: Wir werden nicht alle entschlafen, wir werden aber alle verwandelt werden; und dasselbige plötzlich in einem Augenblick, zu der Zeit der letzten Posaune. Denn es wird die Posaune schallen und die Toten werden auferstehen unverweslich; und wir werden verwandelt werden. Dann wird erfüllet werden das Wort, das geschrieben steht. Der Tod ist verschlungen in den Sieg. Tod, wo ist dein Stachel? Hölle, wo ist dein Sieg? Herr, Du bist würdig zu nehmen Preis und Ehre und Kraft, denn Du hast alle Dinge erschaffen, und durch Deinen Willen haben sie das Wesen und sind geschaffen.

10 uitvoerenden 10 Edo de Waart, dirigent Edo de Waart was chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest van 1989 tot Sinds 2005 is hij eredirigent van het orkest. Hij is chef-dirigent van defilharmonie in Antwerpen, artistiek leider van het Milwaukee Symphony Orchestra en artistic partner van het Saint Paul Chamber Orchestra in Minnesota. Voorheen was hij artistiek directeur en chefdirigent van het Hong Kong Philharmonic Orchestra. Edo de Waart is regelmatig te gast bij het San Francisco Symphony Orchestra, NHK Symphony, het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Stockholm, het Washington National Symphony Orchestra, het Minnesota Orchestra en het Los Angeles Philharmonic Orchestra. Onlangs is hij teruggevraagd bij de orkesten van Sydney en Melbourne. Als operadirigent vierde Edo de Waart successen met een breed en gevarieerd repertoire in s werelds grote operahuizen. Zo dirigeerde hij bij de Nikikai Opera, de opera van Genève, Opéra de Bastille, Santa Fe Opera en The Metropolitan Opera. In het seizoen keerde hij terug bij The Met voor uitvoeringen van Der Rosenkavalier. Recentelijk leidde hij een uitvoering van Hertog Blauwbaards Burcht bij het Milwaukee Symphony Orchestra en The Rake s Progress bij het Saint Paul Chamber Orchestra. Na zijn studie hobo, piano en orkestdirectie in Amsterdam werd Edo de Waart eerste hoboïst van het Concertgebouworkest. In 1964 won hij de Dimitri Mitropoulos Conducting Competition in New York, waarna hij voor één jaar assistent werd van Leonard Bernstein bij de New York Philharmonic. Daarna werd hij assistent-dirigent van Bernard Haitink bij het Concertgebouworkest. Van 1973 tot 1979 was hij artistiek directeur van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, van 1977 tot 1985 artistiek directeur van het San Francisco Symphony Orchestra en daarna van het Minnesota Orchestra. In 1989 keerde hij terug naar Nederland. Tot en met december 2004 was hij chefdirigent van het Radio Filharmonisch Orkest, en van 1999 tot 2002 chefdirigent van De Nederlandse Opera. Van 1995 tot 2004 bekleedde hij deze functie tevens bij het Sydney Symphony Orchestra. Martin Wright, koordirigent Martin Wright is koordirigent van de Deutsche Staatsoper Unter den Linden in Berlijn. EDO DE WAART MARTIN WRIGHT

11 Van 1984 tot 1997 was hij koordirigent van de San Diego Opera. Daarnaast was hij koordirigent bij de Los Angeles Opera, Arizona Opera, de Music Academy of the West, de Wolf Trap Foundation for the Performing Arts en het Rundfunkchor Berlin. Als zanger vertolkte hij meer dan dertig operarollen en trad hij concertant op met orkesten in de VS, Azië en Europa. In 1981 debuteerde hij bij het Holland Festival. Martin Wright was muzikaal directeur van de San Diego Master Chorale en eerste gastdirigent van de Lyric Opera San Diego. Van 1993 tot 2002 was hij chef-dirigent van het Groot Omroepkoor waar hij nog regelmatig terugkeert als gastdirigent. Als chef-dirigent van het Groot Omroepkoor trad hij drie keer op tijdens het Prinsengracht Concert waarbij hij het koor en respectievelijk Cheryl Studer, Nelly Miricioiù en José Cura dirigeerde. In 2010 heeft hij het koor van de Opera van Shanghai voorbereid voor uitvoeringen van Fidelio en Beethovens Negende symfonie met het Filharmonisch Orkest van Hong Kong onder leiding van Edo de Waart. In 2011 werd hij eredirigent van het koor. Verder werkte Martin Wright met het koor van de Beierse Radio ter voorbereiding van Jevgeni Onegin met Mariss Jansons. In AGA MIKOLAJ WERNICKE 2013 bereidde hij dit koor, samen met de koren van de NDR en WDR, voor voor Der fliegende Holländer met Andris Nelsons en het Koninklijk Concertgebouworkest. Aga Mikolaj, sopraan De Poolse sopraan Aga Mikolaj studeerde bij Elisabeth Schwarzkopf en was tot 2007 jaren lid van de Bayerische Staatsoper in München. Ze maakte eerst carrière met diverse Mozartrollen, maar was gaandeweg ook in Richard Strauss en Wagner te horen. Zo zong ze in Das Rheingold onder Kent Nagano als gastsopraan in München, en trad ze bij de Berlijnse Staatsoper en bij het Teatro alla Scala in Milaan op in een coproductie van Der Ring des Nibelungen onder Daniel Barenboim. Verder maakte ze haar debuut in Los Angeles onder leiding van Gustavo Dudamel als Donna Elvira (Don Giovanni), maakte ze haar roldebuut als Donna Anna (Don Giovanni) in Dmitri Tcherniakovs productie bij het Bolsjoj Theater in Moskou, en zong ze dezelfde rol in Tokio. Verder was Aga Mikolaj in 2013 te horen in haar eerste optreden bij de BBC Proms onder Daniel Barenboim in Das Rheingold, bij het Indianapolis Symphony Orchestra onder John Nelson in Brahms Ein deutsches Requiem en Mozarts Exsultate Jubilate, en met het Orchestre de Paris onder James Conlon in Dvořáks Requiem. Dit seizoen vermeldt onder meer optredens in Dvořàks Stabat Mater in Parijs en in Verdi s Falstaff (als Alice Ford) in Tokio. In november 2013 was Aga Mikolaj te gast in De Vrijdag van Vredenburg voor een uitvoering van het Stabat Mater van Poulenc. 11

12 12 Peter Mattei, bariton De Zweedse bariton Peter Mattei studeerde aan de Koninklijke Muziekacademie en het Operacollege van de Universiteit in Stockholm. Hij maakte zijn debuut in 1990 als Nardo in Mozarts La finta giardiniera bij het Drottningholm Hoftheater en zong in 1991 voor het eerst bij de Koninklijke Zweedse Opera als Pentheus in Daniel Börtz The Bacchae (regie: Ingmar Bergman). Inmiddels werkte Peter Mattei met dirigenten als Sir Georg Solti, Claudio Abbado, Daniel Barenboim, Riccardo Muti, Sir Colin Davis, Riccardo Chailly, James Levine, Antonio Pappano, Zubin Mehta, Herbert Blomstedt, Esa-Pekka Salonen, Sir John Eliot Gardiner, Gustavo Dudamel, Sir Andrew Davis en Daniel Harding. De afgelopen seizoenen zong hij als Conte in Le nozze di Figaro in New York, als Fernando in Fidelio in Milaan, zong hij de titelrol in Don Giovanni in New York en die van Jevgeni Onegin in Wenen. Verder was hij te horen als Wolfram in Tannhäuser in New York en als Amfortas in Parsifal in Stockholm. Radio Filharmonisch Orkest Het Radio Filharmonisch Orkest, opgericht in 1945, is een onmisbare schakel in het PETER MATTEI Nederlandse muziekleven. Het orkest speelt bijzonder geprogrammeerde symfonische concerten en concertante operauitvoeringen. Nederlandse en wereldpremières vormen een belangrijk onder - deel van het repertoire. De meeste concerten vinden plaats in het kader van concertseries NTR ZaterdagMatinee (Het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam), AVROTROS Vrijdagconcert (Tivoli- Vredenburg in Utrecht) en Het Zondagochtend Concert (Amsterdam) en worden live worden uitgezonden op NPO Radio 4. Een deel ervan wordt bovendien op de Nederlandse televisie uitgezonden. Daarbuiten trad het orkest onder meer op tijdens de BBC Proms 2011 in de Royal Albert Hall. Markus Stenz is sinds 2012 chef-dirigent. Onder zijn voorgangers zijn Albert van Raalte, Paul van Kempen, Bernard Haitink, Jean Fournet, Willem van Otterloo, Hans Vonk, Edo de Waart en Jaap van Zweden. Het orkest werkte bovendien samen met gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrashin, Antal Doráti, Charles Dutoit, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky, Peter Eötvös, Vladimir Jurowski en Valery Gergiev. De Amerikaanse dirigent James Gaffigan is vaste gastdirigent sinds het seizoen ; Bernard Haitink heeft als beschermheer zijn naam aan het orkest verbonden. Sinds augustus 2013 maakt het Radio Filharmonisch Orkest deel uit van de Stichting Omroep Muziek, samen met het Groot Omroepkoor en de productie-afdeling van de concertseries van Radio 4 (NTR enavrotros). Cd s met werken van hedendaagse componisten als Jonathan Harvey, Klas

13 Torstensson, James MacMillan en Jan van Vlijmen, of de registratie van Wagners Parsifal live in de NTR ZaterdagMatinee onder leiding van Jaap van Zweden werden met prijzen als de Edison Klassiek onderscheiden. Onlangs verschenen bovendien Bruckners symfonieën onder leiding van Jaap van Zweden op cd, de acht symfonieën van Karl Amadeus Hartmann (verschillende dirigenten) en diens opera Simplicius Simplicissimus (gedirigeerd door Markus Stenz). In 2014 kreeg het Radio Filharmonisch Orkest een Edison Klassiek Oeuvreprijs toegekend voor zijn verdiensten voor de Nederlandse muziek. volg het orkest via twitter en facebook Groot Omroepkoor Met zestig vocalisten is het Groot Omroepkoor het grootste professionele koor van Nederland. Sinds de oprichting in 1945 brengt het koor een breed repertoire, waarbij de bezetting vanzelfsprekend afhankelijk is van de muziek en de visie van de dirigent. Het koor is nauw verbonden met de Nederlandse Publieke Omroep. Het merendeel van de concerten vindt plaats in de omroepseries NTR ZaterdagMatinee, het AVROTROS Vrijdagconcert en Het Zondagochtend Concert, dikwijls in samenwerking met het Radio Filharmonisch Orkest. Het repertoire in deze series strekt zich uit van klassiek tot hedendaags, met opdrachtwerken van Nederlandse componisten als Wagemans, Diderik Wagenaar, Manneke en Zuidam, en premières van buitenlandse componisten onder wie MacMillan, Kancheli, Goebaidoelina, Henze en Adams. Op het programma staan daarnaast inmiddels klassieke twintigste-eeuwse werken, opera en het romantisch repertoire. Het Groot Omroepkoor wordt bovendien met enige regelmaat uitgenodigd door Het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Berliner Philharmoniker. Op cd s schittert het Groot Omroepkoor in een breed repertoire, met opnamen van onder meer MacMillan, Ravel, Hartmann, Mozart, Rachmaninov, Mahler, Beethoven en Jeths. De eerste officiële chef-dirigent van het Groot Omroepkoor was Kenneth Montgomery. Na hem waren respectievelijk Robin Gritton, Martin Wright, Simon Halsey, Celso Antunes en Gijs Leenaars chef-dirigent van het koor. Per 1 maart 2015 is Klaas Stok koorleider van het Groot Omroepkoor; Gijs Leenaars aanvaardde een functie als chef-dirigent van het Rundfunkchor Berlin met ingang van seizoen Michael Gläser is vaste gastdirigent sinds september Het Groot Omroepkoor en het Radio Filharmonisch Orkest vormen samen met het team Levende Muziek van de omroepen de Stichting Omroep Muziek, gehuisvest in het Muziekcentrum van de Omroep aan de Heuvellaan in Hilversum. volg het groot omroepkoor op twitter (@grootomroepkoor) en facebook 13

14 14 Radio Filharmonisch Orkest DIRIGENT Markus Stenz HONORARY CHIEF CONDUCTOR Jaap van Zweden ERE-DIRIGENT Edo de Waart VASTE GASTDIRIGENT James Gaffigan EERSTE VIOOL Elisabeth Perry Alexander Baev Fred Gaasterland Maria Escarabajal Alberto Facanha Johnson Mariska Godwaldt Kerstin Kendler Pamela Kubik Pedja Milosavljevic Theo Ploeger Gerrie Rodenhuis Pieter Vel Ruud Wagemakers Arnieke Ehrlich TWEEDE VIOOL Casper Bleumers Eveline Trap Sarah Loerkens Zofia Balcar Michiel Eekhof Wouter Groesz Annemarie van Helderen Dana Mihailescu Renate van Riel Alexander van den Tol Frits Wagenvoorde Robert Honorits ALTVIOOL Francien Schatborn Frank Brakkee Arjan Wildschut Sabine Duch Marije Helder Erik Krosenbrink Annemijn den Herder Robert Meulendijk Iteke Wybenga Wouter Huizinga CELLO Michael Müller Eveline Kraayenhof Crit Coenegracht Sebastiaan van Eck Anneke Janssen Ansfried Plat Arjen Uittenbogaard Mirjam Bosma CONTRABAS Rien Wisse Walter van Egeraat Annika Pigorsch Edward Mebius Jim Schultz Sjeng Schupp Stephan Wienjus Eduard Zlatkin Aristoteles Potamianos FLUIT Ingrid Geerlings Ellen Alberts Adeline Salles HOBO Aisling Casey Gerard van Andel KLARINET Frank van der Brink Esther Misbeek FAGOT Jos Lammerse Freek Sluijs Desirée van Vliet HOORN Annelies van Nuffelen Toine Martens Laurens Otto Rebecca Grannetia TROMPET Hessel Buma Hans van Loenen Raymond Rook Hans Verheij TROMBONE Victor Belmonte Albert Wouter Iseger Sebastiaan Kemner TUBA Bernard Beniers PAUKEN Bas Voorter SLAGWERK Hans Zonderop Mark Haeldermans Vincent Cox Esther Doornink HARP Ellen Versney Veronique Serpenti BANDA Laurens Otto (hoorn) Rebecca Grannetia (hoorn) Hans van Loenen (trompet) Raymond Rook (trompet) Sebastiaan Kemner Vanessa Bailén Fuentes Gerda Tuinstra (slagwerk) ORGEL Stephan Kiefer

15 15 KOORLEIDER Klaas Stok VASTE GASTDIRIGENT Michael Gläser SOPRANEN Bernadeta Astari Aldona Bartnik Maria del Mar Codina Sampera Elma van den Dool Daphne Druijf Loes Groot Antink Anitra Jellema Simone Manders Tanja Obalski Judith Petra Margo Post Annette de Rozario Jolanda Sengers Marieke Steenhoek Liesbeth Vanderhallen Yuko Yagishita ALTEN Femke de Boer Nicoline Bovens Daniëlla Buijck Ans van Dam Marjan van Eldik Jose Kamminga Anneke Leenman Els Liebregt Suzanne Meessen Marga Melerna Anjolet Rotteveel Janneke Vis Lisinka de Vries Roelien van Wageningen Anke Zuithoff Pierrette de Zwaan TENOREN Alan Belk Sebastian Brouwer Kevin Doss Boguslaw Fiksinski Gerben Houba Peter-Paul Houtmortels Matevz Kajdiž Marius Kwaks Falco van Loon Aart Mateboer Ioan Micu Albert van Ommen Uroš Petrac Matthew Smith John Vredeveldt BASSEN Gert-Jan Alders Joep Bröcheler Erks Jan Dekker Peter Duyster Joep van Geffen Geert van Hecke Henk van Heijnsbergen Daniël Hermán Mostert Palle Fuhr Jørgensen Itamar Lapid Ludovic Provost Menno van Slooten Lars Terray Luuk Tuinder Hans de Vries Nanco de Vries Groot Omroepkoor HET RFO EN GOK IN TIVOLIVREDENBURG, SEPTEMBER 2015 IVAR PEL

16 16 volgende concerten vrijdag 29 januari 2016, uur TivoliVredenburg, Utrecht inleiding Thea Derks uur SERIES HET RUSSISCHE RIJK, GROOT OMROEP- KOOR A CAPPELLA Jubileumconcert Groot Omroepkoor Groot Omroepkoor Kaspars Putniņš dirigent Nino Gvetadze piano zaterdag 23 januari 2016, uur Concertgebouw, Amsterdam Klanktovenaar Valery Gergiev Rotterdams Philharmonisch Orkest Valery Gergiev dirigent Sibelius En saga Rimski-Korsakov Suite De gouden haan Stravinsky Petroesjka Tsjaikovski Negen geestelijke koorwerken: selectie Rachmaninov O Theotokos Penderecki Stabat Mater Silvestrov Diptychon Rachmaninov Preludes en Moments musicaux Sviridov Poesjkins krans: selectie Dit programma (zonder Penderecki) wordt herhaald in het Zondagochtend Concert, 31 januari 2016, uur, Concertgebouw, Amsterdam VALERY GERGIEV HANS VAN DER WOERD colofon PROGRAMMERING Astrid in t Veld PRODUCTIE René Meulenberg, Anneke Peerik, Manon Tuynman PUBLICITEIT Sabien Stols ADMINISTRATIE & FINANCIËN Anneke de Vries PRESENTATIE AVROTROS NPO RADIO 4 Mark Brouwers RANDPROGRAMMERING AVROTROS NPO RADIO 4 Thea Derks AVROTROS NPO RADIO 4 Tim Moen CASTING DIRECTOR Mauricio Fernández ARTISTIEK LEIDER Kees Vlaardingerbroek DIRECTEUR STICHTING OMROEP MUZIEK Maurits Haenen, a.i. PROGRAMMATOELICHTING Siebe Riedstra REDACTIE PROGRAMMABOEK Clemens Romijn VORMGEVING Dorine Verharen EINDREDACTIE Onno Schoonderwoerd