OVERZICHT WInTERsEIZOEn VEIlIgHEId Van de WEgEn, strooiadvies En de ImpaCT Van WEERsbEWakIng Ondanks HEVIgE VORsTpERIOdE TOCH ZaCHTE WInTER

Transcriptie

1 OVERZICHT Winterseizoen Veiligheid van de wegen, strooiadvies en de impact van weersbewaking ondanks hevige vorstperiode toch zachte winter

2 INHOUDSOPGAVE Inleiding 5 Overzicht van het weer per maand 7 Oktober: zonnig najaarsweer 18 November: droogste sinds December: zacht en nat 24 Januari: zacht en nat 27 Februari: koudste sinds Maart: veel zon, weinig neerslag en vooral te warm 36 April: koudste en natste sinds Gladheidseizoen 2011/2012 in grafieken en tabellen 42 Winteroverzicht Winteroverzicht

3 Bizar verloop van de winter Het klimaat verandert, de extremiteit neemt toe en dat heeft automatisch effect op burgers en het bedrijfsleven. En dat geldt voor alle getijden. In dit rapport gaan we in op de winter. Neerslag, bevriezing en condensatie kunnen gladde wegen veroorzaken, de veiligheid van de burgers in gevaar brengen en de logistiek volledig ontregelen. MeteoVista heeft de website GMS2Plus.nl ontwikkeld, een gladheidsmeldsysteem voor wegbeheerders van Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten om gladheid op wegen door sneeuw, bevriezing en condensatie te voorkomen. Ook de winter van bleek er eentje waar gladheidsbewaking van belangrijke waarde was. Na een aantal vrij koude winters leek tot ver in januari een zachte variant in de maak. De winter 2008/2009 verliep in z n geheel koud en had dan ook een grote impact op de gladheidbestrijding. Die van 2009/2010 was zelfs de koudste in 14 jaar. Bovendien viel er toen veel sneeuw het grootste aantal sneeuwdagen sinds Dit zorgde ervoor dat het strooizout bij gemeenten en provincies in de loop van de winter opraakte. Ook de winter daarna (2010/2011) raakte het strooizout op. Koning Winter balde zijn vuist in december, daarna temperde het winterweer. Dit jaar leek het erop alsof de winter het liet afweten. In de herfst werden er enkele bruggen gestrooid tijdens koude nachten en een enkele keer werden ook viaducten en koude punten al glad. Daarna waren het voornamelijk hagelbuien die voor kortstondige gladheid zorgden. In december kwam het in Rotterdam zelfs geen enkele keer tot vorst, terwijl 12 vorstdagen normaal is. Januari leverde tot ver in de maand ook geen serieus winterweer op, maar er was wel vaker sprake van nachtvorst. Het aantal strooiacties nam langzamerhand toe. Eind januari zorgde een hogedrukgebied boven Scandinavië ervoor dat de wind naar het oosten draaide. Zeer koude lucht werd hiermee aangevoerd tot boven Nederland. Doordat de weg voor lagedrukgebieden ook nog vrij was, viel er tijdens de vorstperiode soms sneeuw. Op 3 februari 2012 viel er zelfs een dik pak sneeuw, doordat de temperatuur s avonds flink onderuit ging had strooien in de loop van de nacht geen zin meer. Bij wegdektemperaturen onder de -7 graden werkt zout gering. Het vroor die nacht lokaal zelfs meer dan 20 graden. Een strenge vorstperiode was geboren! De vorstperiode mondde zelfs uit in de eerste officiële koudegolf sinds Tijdens deze periode werd vrijwel dagelijks wel ergens in Nederland gestrooid. De vorstperiode was fel, maar lang duurde het niet. Zoutproblemen ontstonden er dit jaar dan ook niet. In de nacht van 12 op 13 februari werd vooral in de kustprovincies de hele nacht door gestrooid tegen ijzelbuien. Ook de dagen daarna viel er nog een aantal keren regen op een bevroren ondergrond. Later in de maand drong de zachte lucht definitief door, om uit te monden in een warme en zonnige maart. De laatste maand van het gladheidseizoen zorgde nog voor een verrassing. Het was behoorlijk koud voor de tijd van het jaar, met als gevolg regelmatig gladheidkansen op bruggen. We kunnen dit gladheidseizoen samenvatten als niet al te heftig, maar wel vol met koude verrassingen. In dit rapport bespreken we per maand het weerbeeld en de impact daarvan op de gladheidbestrijding. Eerst in hoofdlijnen en daarna diepgaander in bijlagen. Winteroverzicht Winteroverzicht

4 WINTEROVERZICHT Gladheidbestrijding MeteoVista ~ Enkele koude nachten in de herfst Winter start en eindigt zeer zacht Flinke vorstperiode begin februari Koude nachten in april ~ Overzicht van het winterweer per maand Winteroverzicht Winteroverzicht

5 OKTOBER Zonnig najaarsweer Begin oktober was er sprake van fraai nazomerweer. De maand ging de boeken in als zeer zonnig. Ook was het bovengemiddeld warm en viel iets minder neerslag dan gebruikelijk. Het zonnige verloop leverde een 6e plaats op in de rij van zonnigste oktobermaanden ooit. Vooral in de weekenden was er sprake van fraai najaarsweer. Zeer zonnig najaarsweer: ruim 40 zonuren meer dan normaal. Vooral prachtig weer in de weekenden. De gemiddelde temperatuur kwam uit op 11,4 graden tegen 10,7 normaal. Gemiddeld droog met 69 mm tegen 83 normaal. Op 1 en 2 oktober werd het zomers warm (maxima groter of gelijk aan 25 graden) -dit gebeurde slechts 6 keer eerder sinds Er waren maar liefst 9 dagen met veel zon. Gladheid op bruggen Reguliere wegen profiteren in najaar van bodemwarmte. Bruggen koelden tijdens heldere nachten in het binnenland af tot onder het vriespunt, in Zuid-Holland was er nog niets aan de hand. Zo koud als op 10 cm hoogte boven een grasveld, worden de bruggen niet. Een dunne laag met zand en grind vormt nog een kleine warmtebuffer. Mist zorgt ervoor dat wegen soms niet onder nul komen, ondanks lage luchttemperaturen. Tijdens heldere en koude nachten weten autoruiten gemakkelijk te bevriezen. Je zou dit kunnen vergelijken met het afkoelen van een hele dunne brug. Foto: Jannes Wiersema uit Roodeschool (16 oktober 2011) Het aantal strooiacties en telefonische contactmomenten in het seizoen 2011/2012 van MeteoVista. De absolute aantallen hangen natuurlijk af van het aantal en type klanten van MeteoVista. Er is in ieder geval goed te zien dat de nadruk dit seizoen op februari lag en deels ook op januari. Winteroverzicht Winteroverzicht

6 NOVEMBER Droogste sinds 1906 DECEMBER Zachte en natte wintermaand November 2011 heeft geschiedenis geschreven. Sinds het begin van de metingen werd gemiddeld over het land niet zo weinig neerslag geregistreerd. De maand verliep ook zeer zonnig, met een tweede plaats in de ranglijst van zonnigste novembermaanden. Ook was het gemiddeld over de maand vrij zacht. November begon uitzonderlijk warm. Hogedrukgebieden domineerden de hele maand. - Dit resulteerde in een periode met kou en mist halverwege de maand. - Tijdens deze periode kwam het lokaal ook tot gladheid. - Het bleef de hele maand droog; gemiddeld over het land 9 mm tegen 82 normaal. Dit betekent de droogste novembermaand sinds 1906! - Droogte in Europa resulteerde in record lage rivierstanden. Ondanks de mistige periode in het midden van de maand scheen de zon meer dan gebruikelijk. Het totaal kwam gemiddeld over het land uit op 95 zonuren tegen 63 normaal. Een 2e plaats in de ranglijst van zonnige november maanden. De maandgemiddelde temperatuur kwam in Rotterdam uit op 8,0 graden tegen 7,3 normaal. Het kwam op 8 dagen tot vorst in de Bilt, normaal zijn dit er 5. Kou en mist zorgen voor overlast Van 11 t/m 23 november kwam het ergens in Nederland tot lichte vorst. Dankzij mist en lage bewolking vooral in noordoosten koude en sombere dagen. Zeer dichte mist zorgde op 20 en 21 november voor verkeersproblemen. Vochtige lucht leverde in combinatie met vorst lokale gladheid op bruggen en viaducten op. Ook reguliere wegen (met name afritten) wisten hier en daar glad te worden: - oorzaak gevonden in lage bodemvochtgehalte, na droog herfstweer; - een vochtige bodem geleidt bodemwarmte beter naar wegoppervlak; - deze geleiding ontbrak nu, waardoor reguliere wegen sterker afkoelden dan normaal in de herfst. Het koude weer leverde in het midden van november al vrij veel strooiacties op: - de meeste acties vonden plaats in het noordoosten. - Zeeland profiteerde van wind over de warme wateren rondom, waardoor de gladheidkansen (zeer) klein bleven. Na een bijzonder verlopen weerjaar, waarin geen maand zich aan de standaard hield, kon december niet achterblijven. Koning Winter liet zich deze decembermaand niet zien in de lage landen. Van 17 t/m 20 december was het korte tijd winters in Nederland, maar het kwam slechts 1 keer tot vorst in De Bilt. De maand december verliep dan ook zeer zacht, kletsnat en windrijk. Zeer zacht December leverde slechts 1 landelijke vorstnacht op tegen 13 normaal. Zachte weer veroorzaakt door een stevige westelijke stroming. Gemiddelde maandtemperatuur 6,5 graden tegen 3,7 normaal. Dit betekent een 5e plaats in de ranglijst met warmste decembermaanden sinds Regen en storm Eerste deel december veel regen en storm. Tweede week van december ook hagel en natte sneeuw typisch herfstweer. Op 7, 8, 9 en 13 december kwam het tot een echte herfststorm, met vaak ook zeer zware windstoten (> 100 km/uur). Er viel vrijwel dagelijks regen. - Tijdens de passage van een actief neerslagfront viel op 1 december meer dan 30 mm neerslag. - Over de hele maand viel gemiddeld over het land circa 150 mm tegen 80 normaal 5e plaats in ranglijst natste decembermaanden sinds Ondanks de regen en storm scheen de zon met 52 uur net iets meer dan normaal. Korte gladheidperiodes Deze decembermaand geen sprake van grootschalige en langdurige gladheidacties. Korte koude periodes, met noordwestelijke stromingen leverden echter toch acties op. - Aantal strooiacties groter dan in november, doordat de invloed van bodemwarmte verder afnam. - Reguliere wegen werden dan ook vaker glad dan in november. - Ook overdag werd het soms glad door winterse buien, met hagel en natte sneeuw. - Condensatiegladheid speelde met een noordwestelijke stromingen ook een rol. - De buien die regelmatig overtrokken zorgden voor verdunning van het zout. Gladheid op reguliere wegen in november. Foto: Jannes Wiersema Winteroverzicht Winteroverzicht

7 JANUARI Zacht en nat Deze maand lag de temperatuur vrijwel altijd boven de gemiddelde normale temperatuur. Een kou-inval aan het einde van de maand stelde de gemiddelde temperatuur flink naar beneden bij. De gemiddelde maandtemperatuur kwam uit op 4,9 graden tegen 3,1 normaal. Bovendien viel aan het begin van de maand zoveel neerslag dat de titel nat op zijn plaats is. Grotendeels zacht Tot aan het einde van de maand slechts 5 keer nachtvorst. s Nachts in De Bilt vaak zelfs zacht, met minima rond een graad of 5. Overdag maxima vaak boven de 10 graden. Warmste Nieuwjaarsdag ooit, met 12,9 graden. Zachte weer begin januari gepaard met storm. Noordwesterstorm leidde in combinatie met hoge waterstanden (vooral) in het noorden van het land tot problemen. Overvloedige regenval in december had voor hoge waterstanden in het binnenland gezorgd. Door de noordwesterstorm kon er niet geloosd worden op zee. Ondanks zachte weer toch meer zon dan gebruikelijk: 70 uur tegen 62 normaal. Vorstinval met sneeuw Zaterdag 28 januari viel de vorst in. Koude lucht stroomde op zondag 29 januari verder binnen, met veel bewolking en lichte sneeuwval. Vanaf zondag 29 januari bleef de temperatuur tot ver in februari continu onder nul. Januari in Rotterdam: 2 ijsdagen tegen 3 normaal. Vorstdagen: 9 tegen 13 normaal. Strooiacties Speldenprik halverwege de maand resulteerde in eerste grootschalige strooiacties van januari. Daarna opnieuw een aantal dagen zonder acties. Tijdens de winterinval moest er regelmatig gestrooid worden in verband met condensatiegladheid en lichte sneeuwval. Vanaf de 27e werd er dagelijks ergens in Nederland gestrooid. Sneeuwlaagje op de weg bij Loil, 31 januari Hoog water op 5 januari in het Lauwersmeergebied. Foto: Willy Steenkamp. Foto: Jannes Wiersema FEBRUARI Koudste sinds 1996 Februari begon met een felle vorstperiode. De eerste 11 dagen van februari zijn (sinds de start van de metingen) nog nooit zo koud verlopen als dit jaar met een gemiddelde temperatuur van -7,0 graden Celsius. We beleefden dan ook voor het eerst sinds 1997 een echte koudegolf. Deze begon op 30 januari en eindigde op 8 februari. Dat de maandgemiddelde temperatuur nog positief uitpakte, met +0,8 graden, kwam door de zachte tweede helft van februari. De normale temperatuur voor februari ligt op +3,3 graden. De Elfstedentocht kwam ter sprake, terwijl de gladheidploegen overuren maakten. Krachtige vorstinval doet temperaturen flink wegzinken. IJsgroei bemoeilijkt door wind en hoge watertemperatuur. Sneeuwval op een dunne laag ijs maakte de ijskwaliteit in grote delen van het land slecht. - Desondanks werd er deze winter veel geschaatst. - Tot een Elfstedentocht kwam het niet, maar de Elfstedenkoorts liep wel hoog op. Totaal in februari 11 ijsdagen (maxima <0.0 graden) tegen 2 normaal. 7 keer strenge vorst (kouder dan -10 graden), waarvan 3 zeer strenge vorst (< -15,0 graden). Gevolgen koudegolf voor de gladheidbestrijding Sneeuwval op vrijdag 3 februari: cm sneeuw zorgde in een groot deel van het land voor een verkeerschaos. - Treinverkeer liep volledig vast en hield dagenlang last van de sneeuw en kou. - Vrijdagmiddagspits behaalde 4e plaats in lijst met drukste spitsen. - Twente en Achterhoek bleven grotendeels groen. In de avond klaarde het op en in de nacht naar 4 februari koelde het sterk af. - Wegdektemperaturen snel beneden -7 strooien zinloos, schuiven moeizaam. - Strooizout bovendien slecht ingereden door langzaam rijdend verkeer. - Einde van de avond werden de acties gestaakt. Op 4 februari kwam de temperatuur weer even boven de -7 wegen met man en macht verder schoongemaakt. Binnenwegen bleven dagenlang slecht begaanbaar. - Koudste nacht sinds 1956, met in Lelystad -22,9 graden en in de Bilt -18,9 graden. Groot aantal nachten met strenge vorst, resulteerde regelmatig in strooiacties. Werking van het zout regelmatig beperkt in de nachten. Dooiaanval zorgde van 12 op 13 februari voor gladheid door ijzelbuien. Continue strooiacties waren noodzakelijk. Alsnog gebeurden er veel ongelukken, ook in Zuid-Holland. Tweede helft van de maand zachter, maar dankzij kou in de grond nog enkele acties wegen condensatiegladheid. Laatste week februari zeer zacht in heel Nederland geen acties. De wegen lagen er op 3 februari op veel plaatsen zo bij. (Foto: Jannes Wiersema) Foto: Jannes Wiersema Winteroverzicht Winteroverzicht

8 MAART Veel zon, weinig neerslag en vooral te warm APRIL Koudste en natste sinds 2001 Het was in maart zonniger, droger en flink warmer dan normaal. Vooral de tweede helft van de maand telde een aantal zeer zonnige dagen, met in het binnenland hoge temperaturen voor de tijd van het jaar. De maandgemiddelde temperatuur van 8,3 graden leverde een derde plaats op in de ranglijst van warme maartmaanden. Ook behoort maart 2012 tot de op 3 na droogste maartmaand sinds de start van de metingen. April 2012 schaart zich hoog in de lijst met natte aprilmaanden. Ook was het een groot deel van de maand te koud voor de tijd van het jaar. Na 1997 verliep april altijd gelijk aan of hoger dan de dan geldende normaal. Ook scheen de zon minder dan gebruikelijk. Het koudere weer leverde, in tegenstelling tot de voorgaande jaren in april, nog een aantal nachtelijke strooiacties op. Zachter dan normaal - 8,3 graden tegen 6,2 normaal - 3e plaats in ranglijst warme maartmaanden - Op 23 maart de warmste dag met 19,7 graden in De Bilt Maart verliep droog, met de minste neerslag in het oosten. - Gemiddeld over het land 18 mm tegen 70 normaal. - Zeeuws-Vlaanderen het natst met 37 mm neerslag. - In Groningen lokaal slechts 10 mm. Veel zonneschijn, vooral in tweede helft van maart: 166 zonuren tegen 122 normaal. Weinig gladheid Mist en laaghangende bewolking begin van de maand beperken afkoeling van wegen. Door hoge temperaturen overdag warmden wegen voldoende op om tijdens koude nachten niet gemakkelijk meer onder nul te dalen. In het midden van de maand enkele keren kans op gladheid op de (stalen) bruggen, maar uiteindelijk geen strooiacties noodzakelijk. Bewaking door MeteoVista was dan ook noodzakelijk. Bij ieder klein risico houden de meteorologen de wegdektemperaturen in de gaten, waardoor eventuele wijzigingen in de situatie worden opgemerkt. Dankzij de bewaking kon op het laatste moment bepaald worden of een preventieve strooiactie noodzakelijk was. Hierdoor werden veel strooiacties uitgespaard. De gladheidbestrijders zelf hoefden dankzij de inzet van MeteoVista, op een enkele keer na, niet hun bed uit. Aan het einde van de maand werd het zonnig en warm. Op 19 maart 2012 moest er s ochtends ruiten worden gekrabd en werden sommige bruggen glad. Foto: Jannes Wiersema De harde feiten April amper warmer dan maart. - Gemiddelde temperatuur van 8,4 graden tegen 9,2 normaal. - Maartmaand verliep nog uitzonderlijk zacht, met 8,1 graden. - Poel van koude lucht oorzaak van lage temperaturen en wisselvalligheid. - Tot en met de 26e geen enkele dag warmer dan 15 graden in De Bilt eerder in maart gebeurde dit al wel 9 keer. - 5 keer lichte vorst in de nachten, met op 17 april 2,4 graden vorst in De Bilt. - Vlak aan de grond nog veel vaker vorst. - Warm slot: Koninginnedag eerste officiële warme dag van het jaar. Veel neerslag - Gemiddeld over het land 58 mm tegen 42 normaal. - Vooral aan het einde van de maand actieve regen- en onweersbuien. - Oorzaak: de grens van warme en koude lucht lag pal boven ons land. Somber weerbeeld - De bewolking bepaalde vaak het weerbeeld. De afgelopen jaren was het vaak juist heel zonnig in april. Dit jaar viel het daardoor extra tegen. - Gemiddeld over het land 150 zonuren tegen 173 normaal. Koude aprilmaand zorgt voor gladheidkansen Buien hadden soms een winters trekje. Bruggen koelden regelmatig af tot dicht bij het vriespunt en in enkele nachten zelfs daaronder. Hierdoor waren strooiacties noodzakelijk. Late gladheidkansen verrasten sommige gladheidbestrijders. - Strooiauto s na warme maartmaand door sommige klanten al afgebouwd. - Extra dienstroosters moesten worden opgesteld. Het onverwachtse karakter van de gladheid maakt het nuttig om bewaking in handen te geven van meteorologen. Juist in het voor- en naseizoen spaart dit voor de klant zelfs veel nachtwerk uit en u wordt tijdig gewaarschuwd wanneer er een (kleine) kans is op gladheid. Winteroverzicht Winteroverzicht

9 Willy Steenkamp 4 feb LOIL WINTEROVERZICHT Gladheidbestrijding MeteoVista ~ Bijlagen Uitgebreide toelichting van het winterweer per maand Winteroverzicht Winteroverzicht

10 OKTOBER zonnig najaarsweer Begin oktober was er sprake van fraai nazomerweer. De maand ging als geheel te boek als zeer zonnig. Ook was het bovengemiddeld warm en viel iets minder neerslag dan gebruikelijk. Het zonnige verloop leverde een 6e plaats op in de rij van zonnigste oktobermaanden ooit. Vooral in de weekenden was sprake van fraai najaarsweer. Zeer zonnig najaarsweer We konden deze maand genieten van 154 uur zon, ruim 40 zonuren meer dan normaal. In het noordwesten scheen de zon uur meer dan gebruikelijk en in de zuidoostelijke helft van het land wel 45. In Vlissingen was het overschot zelfs 55 uur. In Eindhoven eindigde oktober als de op een na zonnigste oktobermaand sinds 1978 in 2005 scheen de zon nog net een aantal uur meer. Opmerkelijk is dat de hoeveelheid zonneschijn gemiddeld over het land in oktober 2011 groter was dan in augustus September was ook al zonniger dan de zomermaanden juli en augustus. Prachtig weer in de weekenden Oktober kenmerkte zich door mooie en droge weekenden. De eerste oktober ging zelfs de boeken in als warmste 1 oktober ooit met 26 graden, ook op zondag werd het zomers warm met 25,6 graden in de Bilt. Alleen in 1908 en 1921 kwam het ook tot twee zomerse oktoberdagen. Op sommige plaatsen in het zuiden van het land verliep ook de derde oktoberdag nog zomers warm. Het tweede weekend verliep wat slechter, maar ook toen liet de zon het niet afweten. De twee weekenden daarna brachten zonnig weer. Ook het laatste weekend verliep aangenaam, met redelijk wat wolkenvelden, maar overdag temperaturen rond 16 graden. Normaal wordt het eind oktober overdag slechts 11 graden. De gemiddelde maandtemperatuur kwam uit op 11,4 graden tegen 10,7 normaal. In het midden van de maand verliepen de nachten soms behoorlijk koud, maar tot vorst kwam het in De Bilt nog niet. Volgens het langjarig gemiddelde komt er normaal gesproken op twee oktoberdagen vorst voor. Elders in het zuiden en oosten van het land kwam het wel enkele keren tot vorst. Aan de grond vroor het soms op uitgebreidere schaal. Gemiddeld over het land vrij droog, maar regionale verschillen De invloed van hogedrukgebieden zorgde er ook voor dat het gemiddeld over het land vrij droog was, met 69 mm tegen 83 normaal. In Zeeland viel ongeveer 60 mm neerslag tegen 85 normaal en in Limburg 50 mm tegen 70 normaal. In het noorden van Friesland en Groningen was het plaatselijk juist mm natter dan het langjarige gemiddelde aangeeft. Eerste gladheidkansen tijdens koude nachten op bruggen Zoals gebruikelijk kwam het in oktober al tot een enkele strooiactie. Er waren een aantal nachten waarop de meteorologen van MeteoVista waarschuwingen uitgaven in verband met kans op gladheid. De kansen waren vaak klein, maar niet afwezig. Zeker op stalen bruggen in het (noord)oosten van het land konden de wegen in oktober al kritiek worden. In de tabel op de volgende pagina zien we dat in het zuidwesten van het land (Vlissingen) in oktober geen kans was op gladheid. In de andere hoek van het land (Eelde) wist de temperatuur al regelmatig dicht bij het vriespunt te komen. Daarmee was er al een aantal nachten kans op gladheid. Winteroverzicht Winteroverzicht

11 Groot warmteverlies op bruggen Bruggen verliezen sneller hun warmte. Vanaf luchttemperaturen beneden 3 graden boven nul is allertheid noodzakelijk. Afhankelijk van de hoeveelheid wind en bewolking kunnen bruggen dan al in de buurt van het vriespunt uitkomen. In een windstille en heldere nacht kan het in oktober aan de grond al flink vriezen. De reguliere wegen blijven echter meestal boven nul, doordat ze profiteren van bodemwarmte. Een brug heeft dit voordeel niet en verliest zijn warmte dan ook gemakkelijk. Zo koud als op 10 cm hoogte boven een grasveld wordt het echter niet, omdat er onder het wegdek nog een dunne laag met zand en grind aanwezig is. Hierin kan overdag nog wat warmte gebufferd worden. NOVEMBER droogste sinds 1906 November 2011 heeft geschiedenis geschreven. Sinds het begin van de metingen werd gemiddeld over het land niet zo weinig neerslag geregistreerd. De maand verliep ook zeer zonnig, met een tweede plaats in de ranglijst van zonnigste novembermaanden. Ook was het gemiddeld over de maand vrij zacht. Warme start Begin november hadden we te maken met een zuidelijke aanvoer van warme lucht. Hierdoor leverde de temperatuur hoogstandjes op. Vrijdag 4 november werd het in De Bilt maar liefst 18,3 graden. Daarmee werd het oude dagrecord uit 1994 ruimschoots verbroken en staat 4 november 2011 te boek als de op één na warmste novemberdag ooit. De zuidelijke aanvoer van warme lucht kwam tot stand tussen een groot lagedrukgebied op de Atlantische Oceaan en een hogedrukgebied boven Oost-Europa. Dit hogedrukgebied heeft de hele maand een grote rol gespeeld. Na een aantal dagen breidde het hogedrukgebied zich uit richting Scandinavië en draaide de wind naar het oosten tot zuidoosten. De aangevoerde lucht werd langzaam maar zeker kouder en kouder. Aantal oktober-dagen met: T_min <0 T_min< 3 T_max<0 T_max<3 Kou en mist zorgen voor problemen De vochtige lucht leverde in combinatie met vorst lokaal De Bilt In de periode van 11 t/m 23 november kwam het dage- ook gladheid op bruggen en viaducten op. In de vroege Eelde lijks ergens in Nederland tot lichte vorst. De aangevoer- ochtend van 16 november kon het tijdens heldere om- Vlissingen de lucht was soms erg vochtig. Daardoor kwam er vaak standigheden ook op enkele gewone wegen sterk afkoe- hardnekkige mist of laaghangende bewolking voor. Voor- len, met lokale gladheid op afritten tot gevolg. Tijdens heldere en koude nachten weten autoruiten gemakkelijk te bevriezen. Je zou dit kunnen vergelijken met het afkoelen van een hele dunne brug. Foto: Jannes Wiersema uit Roodeschool (16 oktober 2011) Extremen oktober in De Bilt 2011 Normaal Vorstdagen (Tmin <0.0 C) 0 2 Warme dagen (Tmax 20.0 C) 4 2 Zomerse dagen (Tmax 25.0 C) 2 0 Dagen met significante neerslag ( 0.1 mm) Dagen met veel neerslag ( 10.0 mm) 2 3 Zonloze dagen 3 5 Dagen met weinig zon ( 20 %) 8 13 Dagen met veel zon ( 80 %) 9 3 Dagen met onweer 4 2 Dagen met mist 10 7 Dagen met sneeuw 0 0 al in het noordoosten leverde dit een aantal erg koude en sombere dagen op. Op 20 en 21 november was het hele land gehuld in dichte tot zeer dichte mist. Dit betekende veel overlast voor weg- en luchtverkeer. Op Schiphol werden op deze dagen veel vluchten geannuleerd. Ook de dagen daarna kwam er hier en daar nog hardnekkige mist voor, die het vliegverkeer op sommige vliegvelden parten speelde. Gemiddeld over het land maakte de zon deze periode toch nog redelijk wat uren. Het maandtotaal kwam zelfs uit op 95 zonuren tegen ruim 63 normaal. Dit betekent een 2e plaats in de ranglijst van zonnigste novembermaanden. Winteroverzicht Winteroverzicht

12 Vrij veel strooiacties Het kwam midden november al tot een flink aantal strooiacties, voor de tijd van het jaar. In het zuidwesten van het land kwam het deze maand nog niet tot vorst op normale meethoogte (1,5 m). De warme Zeeuwse wateren leveren vaak een voordeel op in het herfstseizoen. Bij wind over dit warme water koelt het niet snel af in Zeeland. Heel anders was het in het noordoosten. In Eelde verliepen de helft van de nachten koud. De temperatuur bleef zelfs overdag vijf dagen onder 3 graden steken. Einde aan rustig novemberweer, niet aan droogte Donderdag 24 november vond een overgang plaats naar zacht en windrijk herfstweer. Met echte stormdepressies kregen we pas vanaf 1 december te maken. Met het zachte einde van de maand liep de maandgemiddelde temperatuur op naar 7,2 graden tegen 6,7 normaal. Doordat er ook aan het einde van de maand niet of nauwelijks neerslag viel bereikte de waterstand van de Rijn een uitzonderlijk lage stand. De lage rivierstand werd vooral veroorzaakt doordat in 2011 in de Alpen weinig sneeuw voorhanden was die voor smeltwater kon zorgen en doordat er in november in het stroomgebied van de Rijn bijna geen neerslag viel. Met gemiddeld over het land 9 mm neerslag tegen 82 normaal gaat november de boeken in als de droogste novembermaand sinds 1906! mistig in Nederland en kwam het in flink wat nachten tot lichte vorst. In de Bilt vroor het 8 dagen tegen 5 normaal. Na een aantal dagen werd het in de mist steeds kouder. Toen het ineens toch opklaarde daalden de gewone wegen ook onder nul. Omdat er veel vocht in de lucht hing werden viaducten en afritten glad. Waarom al gladheid op gewone wegen? De oorzaak dat de gewone wegen dit jaar niet zo goed van de bodemwarmte konden profiteren lag in het droge najaarsweer. Vanaf eind oktober viel er niet of nauwelijks regen. Hierdoor werd de bodem behoorlijk droog. Een droge bodem kan moeilijk warmte geleiden. Hierdoor weet de warmte uit de diepere bodemlagen de weg niet te bereiken. Hierdoor waren de verschillen tussen bruggen en reguliere wegen klein. Aantal strooiacties bij MeteoVista in november. Het aantal klanten speelt hierin een rol, maar het geeft een indicatie van het verloop van de gladheidwerkzaamheden in november. Aantal november-dagen met: T_min <0 T_min< 3 T_max<0 T_max<3 De Bilt Eelde Vlissingen Bodemwarmtestroom In de herfst profiteren gewone wegen vaak van bodemwarmte, terwijl bruggen al regelmatig glad kunnen worden. Ondanks de nachtvorst blijven reguliere wegen in november vaak nog boven nul. Vanuit de bodem stroomt warmte naar het wegdek toe, die het warmteverlies aan de lucht compenseert. De wegen stabiliseren dan ook meestal net boven het vriespunt. In mistige nachten profiteren wegen ook van warmtestraling vanuit de mistlaag. In het midden van november was het behoorlijk koud en Gladheid op de wegen. Foto: Jannes Wiersema Extremen november in De Bilt 2011 Normaal IJsdagen (Tmax <0.0 C) 0 0 Vorstdagen (Tmin <0.0 C) 8 5 Dagen met significante neerslag ( 0.1 mm) 6 18 Dagen met veel neerslag ( 10.0 mm) 0 2 Dagen met veel wind ( 6 Bft.) 0 0 Zonloze dagen 6 9 Dagen met weinig zon ( 20 %) Dagen met veel zon ( 80 %) 4 2 Dagen met onweer 0 2 Dagen met mist 14 7 Dagen met sneeuw 0 2 Winteroverzicht Winteroverzicht

13 DECEMBER zacht en nat Na een bijzonder verlopen weerjaar, waarin geen maand zich aan de normaal hield, kon december niet achterblijven. Koning Winter liet zich deze decembermaand niet zien in de lage landen. Van 17 t/m 20 december was het korte tijd winters in Nederland, maar het kwam slechts 1 keer tot vorst in De Bilt. De maand december verliep dan ook zeer zacht, kletsnat en windrijk. Slechts 1 landelijke vorstnacht Deze decembermaand kwam het slechts 1 keer tot vorst in de Bilt tegen 13 keer normaal. Het zachte weer werd veroorzaakt doordat een stevige westelijke stroming storingen vanaf de oceaan aanvoerde. Er werd niet alleen zachte oceaanlucht aangevoerd, maar het regende ook vaak en stevig. De gemiddelde maandtemperatuur bedraagt 6,5 graden tegen 3,7 normaal. Dit betekent een 5e plaats in de ranglijst met warmste decembermaanden sinds Aanvoerder van deze lijst is december 1974 met 7,3 graden. Regen en storm Vooral het eerste deel van december kenmerkte zich door overvloedige regenval en storm. Nadat november nog droger dan ooit was verlopen, sloeg de herfst op de eerste dag van de meteorologische winter keihard toe. Over droogte en lage rivierstanden werd al snel niet meer gesproken. De eerste dagen van de maand stond aan zee regelmatig een stormachtige wind en de regen viel met bakken uit de hemel. In de tweede week van december viel er steeds vaker ook hagel of natte sneeuw. Typisch herfstweer dus aan het begin van de meteorologische winter. Toch net iets meer zon dan normaal Deze decembermaand scheen de zon gemiddeld over het land 52 uren tegen 49 normaal. De maand december telde veel sombere dagen, maar er waren een ook een flink aantal dagen waarop de neerslag een buiig karakter had. Tussen de buien door kwam de zon vaak goed te voorschijn. Herfstachtige maand, met korte gladheidperiodes Deze decembermaand was er van grootschalige en langdurige gladheid geen sprake. Hoe anders was dit een jaar eerder nog. We beleefden toen de koudste decembermaand sinds Dit jaar kwam de winter niet echt op gang. Toch was het aantal strooiacties wel een stuk groter dan in november. De invloed van bodemwarmte nam verder af, waardoor de reguliere wegen vaker glad werden. Opnieuw had het zuidwesten van het land het minst te kampen met gladheidkansen. Ook overdag werd het soms glad door winterse buien, met hagel en natte sneeuw. Dit betrof dan vaak kortstondige gladheid, omdat de wegen overdag niet onder nul lagen. Een herfstachtig verloop van december dus, maar Natte sneeuwbui 10 december Foto: Jannes Wiersema Op 7,8,9 en 13 december kwam het tot een echte herfststorm. Met uitzondering van 9 december kwam het tijdens deze stormen in de kustgebieden ook tot zeer zware windstoten (> 100 km/uur). Er viel deze maand ook vrijwel dagelijks regen. De meest neerslag in De Bilt viel op 1 december. Tijdens de passage van een actief neerslagfront viel meer dan 30 mm neerslag. Over de hele maand komt de neerslagsom gemiddeld over het land uit op circa 150 mm tegen 80 normaal. Dit betekent een 5e plaats in de ranglijst met natste decembermaanden sinds Winteroverzicht Winteroverzicht

14 tijdens enkele koudere weekenden waren er wel gladheidacties. Een vochtige noordwestelijke stroming zorgt vaak voor verraderlijke gladheid door condensatie en opvriezing van natte weggedeelten. Buien spelen dan vaak een rol in verdunning van het zout. De luchttemperatuur blijft in deze situaties vaak net boven nul, maar het wegdek kan tijdens brede opklaringen snel dalen tot onder het vriespunt. JANUARI zacht en nat Deze maand lag de temperatuur vrijwel altijd boven de normaal. Een kou-inval aan het eind van de maand stelde de gemiddelde temperatuur nog flink naar beneden bij. De gemiddelde maandtemperatuur kwam uit op 4,9 graden tegen 3,1 normaal. Bovendien viel aan het begin van de maand zoveel neerslag dat de titel nat ook op zijn plaats is. Strooiacties in december. Van 17 t/m 19 december was voor het eerst sprake van grootschalige gladheid. Dat het van tijdelijk aard was blijkt uit de afwezigheid van strooiacties aan het eind van de maand. Zachte maand Tot aan het einde van de maand was er slechts sprake geweest van een korte periode met nachtvorst. Dit leverde 4 vorstdagen op en op 24 januari volgde nog een losse nacht. Een groot deel van de maand was het s nachts in De Bilt vaak zacht met een graad of 5. Overdag kwam de temperatuur meerdere keren boven 10 graden uit. De warmste dag van de maand was Nieuwjaarsdag. Niet eerder werd op de eerste dag van het jaar zo n hoge temperatuur genoteerd (12,9 graden). Toch nog redelijk wat vorstdagen Zaterdag 28 januari viel de vorst in. De wind draaide in de loop van de dag naar het oosten, dankzij een krachtig hogedrukgebied boven Scandinavië. Zondag 29 januari kwam de temperatuur s ochtends vroeg nog even boven nul in De Bilt. Aantal december-dagen met: T_min <0 T_min< 3 T_max<0 T_max<3 De Bilt Eelde Vlissingen Extremen december in De Bilt 2011 Normaal IJsdagen (Tmax <0.0 C) 0 2 Vorstdagen (Tmin <0.0 C) 1 13 Strenge vorst (Tmin <-10.0 C) 0 0 Dagen met significante neerslag ( 0.1 mm) Dagen met veel neerslag ( 10.0 mm) 4 2 Dagen met veel wind ( 6 Bft.) 2 1 Zonloze dagen 8 13 Dagen met weinig zon ( 20 %) Dagen met veel zon ( 80 %) 0 2 Dagen met onweer 5 1 Dagen met mist 1 7 Dagen met sneeuw 3 5 Daarna bleef het ook overdag vriezen. Dit betekende op de valreep nog 2 ijsdagen (maxima beneden het vriespunt) tegen 3 normaal. Het aantal vorstdagen (minima onder nul) kwam uit op 9 tegen 13 normaal. In de avond van 31 januari werd de landelijk laagste temperatuur van de maand gemeten in Twente: -8,2 graden. Ondanks de kou aan het einde van de maand blijft de titel zacht nog steeds van toepassing. Eigenlijk onderstreept dit nog eens extra hoe zacht de eerste 3 weken van januari verliepen. Vorstinval met sneeuw In de nacht van 29 op 30 januari trok er een storing vanuit het oosten over het land. Inmiddels zat Nederland in de koude lucht en bleef het ondanks de bewolking vriezen. Dit betekende dat de sneeuw bleef liggen, zij het met op veel plaatsen slechts een dun poederlaagje. In het zuidoosten ging de sneeuwval op 30 januari echter gestaag door, waardoor daar een sneeuwdek van 5-10 cm ontstond in Zuid-Limburg. Winteroverzicht Winteroverzicht

15 Stormachtig begin januari Vooral de eerste week van januari had Nederland te maken met behoorlijk onstuimig weer. Met regelmatig windkracht 8 tot 9 en veel neerslag voelde het echt herfstachtig aan. Op 3 januari kregen we voor het eerst in 2012 te maken met storm, windkracht negen. Bovendien kwamen er zeer zware windstoten voor tot boven de 120 kilometer per uur. Natte start leidde tot hoog water De meeste neerslag viel in de eerste week. Op sommige plaatsen viel in een paar dagen tijd de helft van de normale januari neerslag. Uiteindelijk viel gemiddeld over het land deze januarimaand ongeveer 86 mm regen tegen 73 normaal. Winterse speldenprik leidde tot eerste grootschalige strooiacties De eerste 13 dagen van januari was het bijzonder zacht. Er werden dan ook geen strooiacties uitgevoerd. Enkele keren was er nog wel een kleine kans op gladheid, doordat de temperaturen tot dichtbij het vriespunt daalden. Tot gladheid kwam het echter niet. Daarna stroomde tijdelijk koudere lucht het land binnen. Dit resulteerde in een week met nachtelijke gladheidacties. Na deze speldenprik leek de winter het opnieuw geheel te laten afweten. Op de 24e vonden er echter ineens weer grootschalige gladheidacties plaats. Toch bleef ook nu het beeld overeind dat de winter geen vuist kon maken. Winterinval Aan het eind van de maand kwam de winter alsnog binnenvallen, zoals hierboven al te lezen was. Er stroomde gelijk behoorlijk koude lucht binnen en soms viel er wat sneeuw. Hierdoor maakten enkele korte periodes met gladheidacties ineens plaats voor dagelijkse acties. Meer hierover leest u in het overzicht van februari. De laatste dagen van januari zorgden ervoor dat het aantal strooiacties al flink hoger uitpakte dan in december. Vanaf de 27e werd er dagelijks ergens in Nederland gestrooid. Het natte begin van januari volgde op een kletsnatte decembermaand, waarin bijna de dubbele maandhoeveelheid viel. Vooral in het noorden van het land was het zeer nat. Dit leidde op 5 januari tot problemen met de waterhuishouding. Een noordwesterstorm maakte het spuien van het overtollige water onmogelijk. Gelukkig verliep de rest van de maand minder extreem qua neerslaghoeveelheden en verdwenen de problemen. Vrij veel zon Ondanks dat januari zacht en nat verliep eindigde de maand nog met een licht overschot aan zonuren: 70 tegen 62 normaal. De meeste zon werd gemeten in Leeuwarden met 88 uren zon. In Maastricht scheen de zon slechts 56 uur. Aan het aantal strooiacties, dat door de klanten van MeteoVista werd uitgevoerd, in januari is goed te zien dat de maand zacht startte en koud eindigde. Aantal januari-dagen met: T_min <0 T_min< 3 T_max<0 T_max<3 De Bilt Eelde Vlissingen Hoog water op 5 januari in het Lauwersmeergebied. Foto: Jannes Wiersema Extremen januari in De Bilt 2012 Normaal IJsdagen (Tmax <0.0 C) 2 3 Vorstdagen (Tmin <0.0 C) 9 13 Strenge vorst (Tmin <-10.0 C) 0 1 Zeer strenge vorst (Tmin <-15.0 C) 0 0 Dagen met significante neerslag ( 0.1 mm) Dagen met veel neerslag ( 10.0 mm) 4 2 Dagen met veel wind ( 6 Bft.) 2 2 Zonloze dagen 8 12 Dagen met weinig zon ( 20 %) Dagen met veel zon ( 80 %) 2 3 Dagen met onweer 4 1 Dagen met mist 2 8 Dagen met sneeuw 1 6 Winteroverzicht Winteroverzicht

16 FEBRUARI koudste sinds 1996 Februari begon met een felle vorstperiode. De eerste 11 dagen van februari zijn sinds de start van de metingen nog nooit zo koud verlopen als dit jaar gemiddelde temperatuur -7,0 graden Celsius. We beleefden dan ook voor het eerst sinds 1997 een heuse koudegolf. Deze begon op 30 januari en eindigde op 8 februari. Dat de maandgemiddelde temperatuur nog positief uitpakte, met +0,8 graden, kwam door de zachte tweede helft van februari. De normaal voor februari ligt op +3,3 graden. De Elfstedentocht kwam ter sprake, terwijl de gladheidploegen overuren maakten. Krachtige vorstinval Eind januari viel de winter in met op zondag 29 en maandag 30 januari in het hele land lichte sneeuwval. Matige tot strenge vorst in de nachten werd die week meer regel dan uitzondering en al vanaf zondagochtend 7 uur kwam de temperatuur in De Bilt ook overdag niet meer boven het vriespunt uit. Ondanks dat het hard vroor groeide het natuurijs maar langzaam. Het water moest namelijk eerst afkoelen van +4 graden tot rond het vriespunt en vervolgens zorgde een stevige oostenwind voor flinke windwakken. Sneeuwval veroorzaakte chaos op 3 februari Vrijdag 3 februari trok vanuit het noorden een storing Foto: Willy Steenkamp. Koude ochtend van 31 januari 2012 over, waarbij het in een smalle kuststrook enige tijd licht dooide. Maar het belangrijkste resultaat van de 5-10 cm sneeuw was een verkeerschaos. Het treinverkeer liep volledig vast en de vrijdag middagspits vestigde een 4e plaats in de lijst met drukste spitsen. In het oosten van Twente en de Achterhoek bleef het landschap overigens grotendeels groen, doordat de sneeuwbuien net ten westen passeerden. Temperaturen beneden -7 maakten strooien zinloos. tocht Sneeuw tast dun ijs aan geen Elfsteden- Nadat de verkeersellende voorbij was lag de temperatuur Op plaatsen waar het ijs op 3 februari dik genoeg was op veel plaatsen beneden de -7. Zout zorgt voor een verlaging van het vriespunt, maar bij temperaturen van -7 en voordat het schade aan zou richten. Op andere plaatsen, om op te lopen kon men de sneeuw van het ijs vegen, lager is de dooiende werking van het zout gering. Strooiacties werden vanaf de tweede helft van de avond dan dagen wachten totdat het ijs zeer langzaam zo dik was zoals op het Friese Slotermeer, moest men een aantal ook op veel plaatsen gestaakt en ook schuiven werkte geworden dat er geveegd kon worden. Vaak was het ijs nog maar moeizaam. De sneeuwresten vroren op veel op plaatsen waar nog wakken hadden gezeten aangetast plaatsen aan. Een zeer koude nacht volgde, met zeer en van zeer slechte kwaliteit. Dankzij de koudegolf, met strenge vorst. Op zaterdag 4 februari kwam de temperatuur een aantal uren boven de -7 uit. Op dit moment recordhoogte en alles werd in het werk gezet om de Tocht (zeer) strenge vorst, liep de Elfstedenkoorts al snel op tot werkten de gladheidploegen weer met man en macht aan der Tochten te laten doorgaan. De koorts was echter snel het schoon krijgen van de Nederlandse wegen. Daarna genezen toen de voorzitter van de Friese Elfsteden op volgde nog een lange reeks met nachten waarin het (zeer) woensdag 8 februari aankondigde dat het ijs te slecht streng vroor. Het aanwezige sneeuwdek zorgde ervoor was en dit niet meer goed zou komen. De dooi zou vanaf dat het overdag koud bleef (door weerkaatsing van het de daaropvolgende zondag invallen en het ijs zou niet zonlicht) en s nachts extra koud werd (door verhoogde sterk genoeg worden met nog slechts een paar nachten uitstraling). strenge vorst. De wegen lagen er op 3 februari op veel plaatsen zo bij. Pas op 4 februari werden veel hoofdwegen weer goed begaanbaar. Binnenwegen bleven nog dagenlang slecht begaanbaar. De lage temperaturen zorgden ervoor dat het strooizout, maar een klein gedeelte van de dag werkzaam was. Aangereden sneeuwresten waren dus moeilijk te verwijderen. Foto: Jannes Wiersema In de avond klaarde het breed op en ging het (zeer) streng vriezen. Dit had gevolgen voor de gladheidbestrijding. Doordat de temperatuur vlak na de sneeuwval sterk onderuit schoot verminderde de werkzaamheid van het zout. Bovendien werd het strooizout slecht ingereden vanwege de files die er stonden. Sneeuwval op vrijdag 3 februari. Foto: Jannes Wiersema Winteroverzicht Winteroverzicht

17 Recordregen overtrokken, neerslag in de vorm van regen achterlieten. Het regende begin februari kouderecords. We sommen de Een nacht met ijzel en vele ongelukken volgde. Er werd belangrijkste feitjes hieronder even op: zeer veel zout gestrooid om de gladheid te voorkomen, maar een kwartier na het passeren van een strooiauto In Groningen vroor in het februari nog nooit zo hard kon het al weer spiegelglad zijn. als dit jaar: -19,5 graden De gevoelstemperatuur lag s ochtends in Flevoland Het KNMI besloot, in overleg met enkele maatschappe- soms rond -30 graden lijke instanties om tijdens de ochtendspits een weeralarm In de nacht van 3 op 4 februari vroor het, na af te geven. De grootste problemen waren toen echter sneeuwval, in vrijwel het hele land streng tot zeer Er werd deze maand veelvuldig gestrooid. Foto: al achter de rug, omdat de meeste buien naar het zuid- streng. In Lelystad werd de laagste temperatuur van Jannes Wiersema oosten wegtrokken. In de loop van de ochtend kwam de de winter bereikt: -22,9. Ook in de Bilt was het koud wegdektemperatuur overal weer boven nul. met -18,9 graden. De koudste nacht sinds Sinds 1986 beleefden we niet zoveel ijsdagen in Dooiaanval met ijzelbuien en weeralarm Saaie tweede helft van de maand februari: 11 tegen 2 normaal. In 1947 en 1956 bleef Zondag 12 februari volgde de eerste echte dooiaanval. De tweede helft van februari kenmerkte zich door rustig het langer vriezen dan dit jaar, met als gevolg een In het westen en noorden van het land steeg de tempe- weer, met soms wat regen en veel bewolking. Toch kwam record van 24 ijsdagen. ratuur tot boven het vriespunt. In het binnenland bleef het tijdens heldere nachten soms nog tot nachtvorst. Er Het kwam deze februarimaand 15 keer tot het de hele dag nog vriezen. Een storing trok over het moest nog regelmatig gestrooid worden, omdat de kou vorst, waarvan het 12 keer matig vroor land en veroorzaakte lichte sneeuwval en in een smalle nog in de bodem zat en de wegen snel konden bevriezen. (minima < -5,0). Van deze 12 nachten, waren er 7 februarimaanden. Het zachte tweede deel van kuststrook ook wat regen (soms op een bevroren onder- Bijzondere weergebeurtenissen vonden er verder niet waarbij het kouder was dan -10 graden (strenge februari trok de maandgemiddelde temperatuur grond). In de avond koelden de wegen weer flink af, ter- plaats. vorst) en daarvan vielen er 3 zelfs in de categorie echter flink omhoog. wijl zachte lucht zich over het land probeerde uit te brei- van zeer strenge vorst (minima <-15,0 graden). Het IJsselmeer lag deze vorstperiode grotendeels den. Op grote hoogte lukte dit al, waardoor de buien die Op basis van het Hellmann koudegetal van 80,5 (de dichtgevroren en ook de Waddenzee vertoonde ijs som van alle negatieve etmaalgemiddelden) zou schotsen. Toen de dooi inviel was er op veel februari eindigen op een 8e plaats van koudste plaatsen sprake van kruiend ijs. Zelfs de grotere kanalen vroren deze winter deels dicht. Foto: Gerard Kiewiet, genomen op 4 februari 2012 Ijzel zorgde vanaf zondagavond 12 februari t/m maandagochtend 13 februari voor verraderlijke gladheid. Foto: Willy Steenkamp. Winteroverzicht Winteroverzicht

18 Zeer zonnig en droog De vorstperiode ging gepaard met veel zonneschijn. Ondanks dat de zon zich de tweede helft van de maand niet meer dagelijks liet zien komt het totaal aantal zonuren hoog uit circa 121 uur tegen 82 normaal. Dit betekent een vierde plaats in de ranglijst met zonnigste februarimaanden. De maand verliep ook droog, dankzij de lange periode van hogedrukinvloeden: 24 mm tegen 55 normaal. Strooiploegen maken overuren Tijdens de felle vorstperiode in de eerste helft van de maand maakten de strooiploegen overuren. Vooral tijdens sneeuwsituaties moest er flink gestrooid worden, maar ook condensatiegladheid speelde een grote rol. Alleen op 1 februari was er sprake van droge en koude wegen, waardoor er geen actie nodig was. Ook de week na de koudegolf moest er veel gestrooid worden. De ijzelsituatie van 12 op 13 februari leverde vooral in het westen van het land vrijwel continu strooiacties op. Tijdens deze extreme weersituatie gaven de meteorologen van MeteoVista zeer veel strooiadviezen uit en stond de telefoon roodgloeiend. Vooral de echte ijzelbuien (onderkoelde regen) veroorzaakten plotselinge gladheid waarbij zelfs continue strooien geen uitkomst bood. Onderkoelde regen vriest soms zelfs boven een op een laag zout vast. Regen (met een temperatuur boven nul) op een bevroren ondergrond vriest niet direct vast, waardoor het zout zijn werk nog kan doen. In de week na de dooiaanval zat de vorst nog in de grond. Hierdoor daalden de wegen s avonds gemakkelijk weer onder het vriespunt, zelfs wanneer er nog bewolking voorkwam. Condensatiegladheid speelde dan ook een grote rol. Aan het eind van de maand brak de lente los en werd het zo zacht dat strooien niet nodig was. Een groot deel van februari werd gekenmerkt door vele strooiacties, met name tijdens periodes met sneeuwval en rondom de dooiaanvallen vanaf 13 februari. Aantal februari-dagen met: T_min <0 T_min< 3 T_max<0 T_max<3 De Bilt Eelde Vlissingen Extremen februari in De Bilt 2012 Normaal IJsdagen (Tmax <0.0 C) 11 2 Vorstdagen (Tmin <0.0 C) Strenge vorst (Tmin <-10.0 C) 7 1 Zeer strenge vorst (Tmin <-15.0 C) 3 0 Dagen met significante neerslag ( 0.1 mm) Dagen met veel neerslag ( 10.0 mm) 0 1 Dagen met veel wind ( 6 Bft.) 0 1 Zonloze dagen 5 7 Dagen met weinig zon ( 20 %) Dagen met veel zon ( 80 %) 7 3 Dagen met onweer 0 1 Dagen met mist 9 7 Dagen met sneeuw 4 6 Winteroverzicht Winteroverzicht

19 MAART veel zon, weinig neerslag en vooral te warm Het was in maart zonniger, droger en flink warmer dan normaal. Vooral de tweede helft van de maand telde een aantal zeer zonnige dagen, met in het binnenland hoge temperaturen voor de tijd van het jaar. De maandgemiddelde temperatuur van 8,3 graden leverde een derde plaats op in de ranglijst van warme maartmaanden. Ook behoort maart 2012 tot de op 3 na droogste maartmaand sinds de start van de metingen. Zachter dan normaal Ondanks een aantal dagen met nachtvorst was het deze maand met een gemiddelde temperatuur van 8,3 graden in De Bilt veel zachter dan normaal. Dit is genoeg voor een derde plaats in de ranglijst met warme maartmaanden. Hiermee houdt maart 2012, de maartmaand van 1957 nipt achter zich. In 1990 en 1991 verliep maart warmer, met respectievelijk 8,5 en 8,8 graden. Gewoonlijk ligt het gemiddelde rond 6,2 graden. Op 23 maart werd het in het midden van het land zelfs 19,7 graden Celsius, net geen warme dag. Aan de kust was het veel dagen een stuk frisser dan in het binnenland. Vooral in het noorden stond vaak een frisse wind van zee en op de Waddeneilanden lag het gemiddelde beneden de 7 graden. en in Groningen werd de regenmeter op een enkele plek maar tot 10 mm gevuld. Gemiddeld geeft dit voor de landelijke hoofdstations een neerslaghoeveelheid van ongeveer 18 mm. Normaal valt er met gemak 70 mm regen. Nu viel minder dan een derde van deze hoeveelheid. Dat maakt deze maartmaand de op drie na droogste ooit. Uiteindelijk veel zon Ondanks dat de meeste neerslag in drie dagen viel en de rest van de maand (nagenoeg) droog verliep was er in de eerste tweeënhalve week niet heel veel ruimte voor de zon. Door de hoge druk bleven frontale systemen vaak op afstand. Een deel van de bewolking loste op, maar op verschillende dagen voorkwam laaghangende bewolking dat de zon echt goed doorbrak. Tot en met 18 maart waren er maar drie dagen met flink wat zon, waarvan twee nagenoeg onbewolkt. De dagen daarna zorgde een nieuw hogedrukgebied voor de aanvoer van droge en warme lucht. Het laatste deel van de maand verliep dan ook behoorlijk zonnig. Normaal schijnt de zon gemiddeld over het land ongeveer 122 uur. Dit jaar was de zon in maart 166 uur te zien. In 2011 telde deze maand overigens ruim 185 uur zon en leverde dat een vierde plaats op. Weinig gladheid Het kan natuurlijk niet anders dan dat de op twee na warmste maartmaand weinig gladheid opleverde. De hoge temperaturen zorgden ervoor dat de wegen overdag dusdanig sterk opwarmden dat ze s nachts (in de korter wordende nachten) niet meer afkoelden tot onder het vriespunt. In het eerste deel van de maand beperkten mist en laaghangende bewolking de afkoeling van wegen. Oosten het droogst De maand maart stond in het teken van hoge druk. Aan het begin van de maand lag een hogedrukgebied dicht bij Nederland, maar gooide een dunne laag bewolking roet in het eten. Vanaf 4 t/m 7 maart was het wisselvallig en viel er regelmatig regen. Dit was voor veel plaatsen gelijk de maandhoeveelheid, want daarna brak een droge periode aan. Van de 8e tot en met de 16e was het op de meeste plaatsen droog. In de nacht van 17 op 18 maart passeerde opnieuw een koufront. Erg actief was het front niet en de neerslag beperkte zich tot een paar millimeter. Op 19 maart 2012 moest er s ochtends ruiten worden gekrabd en werden sommige bruggen glad. Foto: Jannes Wiersema De periode daarna bleef neerslag grotendeels uit en dat maakte deze maand bijzonder droog. De meeste neerslag viel deze maand in de westelijke provincies met op veel plaatsen 24 tot 30 mm. In Zeeuws Vlaanderen verliep de maand het natst met plaatselijk 37 mm neerslag. In het oosten was het met gemiddeld 15 mm een stuk droger Winteroverzicht Winteroverzicht