augustus 2016

Transcriptie

1 augustus 2016 PLANMER PARTIËLE HERZIENING VRM WINDENERGIE ZUID-HOLLAND DEEL A Provincie Zuid-Holland Concept Dit document is een concept ten behoeve van: De bespreking met bestuurlijke partners, gemeenten, waterschap en Rijkswaterstaat; De bespreking met klankbordgroepen; De technische briefing van Provinciale Staten.

2

3 Duurzame oplossingen in energie, klimaat en milieu Postbus AN Hengelo Telefoon (074) Documenttitel Soort document Datum Projectnummer Opdrachtgever PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A Concept 24 augustus Provincie Zuid-Holland Auteur Vrijgave

4

5 INHOUDSOPGAVE Inleiding 1 Inleiding 1 Aanleiding partiële herziening VRM 1 Doel planmer 4 Procedure plan m.e.r. 4 Context en aanpak locaties 7 Nut en noodzaak windenergie 7 Voorafgaande besluitvorming 8 Advies reikwijdte en detailniveau 11 Van (onderzoeks)locaties naar onderzoeksgebieden planmer 13 Voorkeursalternatief 14 Uitgangspunten effectbeoordeling 14 Autonome ontwikkelingen 18 Weergave beoordeling 18 Beoordelingskader milieueffecten 19 Leefomgeving 19 Ecologie 24 Landschap 27 Cultuurhistorie en archeologie 30 Recreatie 33 Veiligheid 33 Duurzame energieopbrengst 37 PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

6

7 1 INLEIDING Kader 1.1 Leeswijzer Voor u ligt deel A van het planmer partiële herziening VRM windenergie Zuid-Holland. Dit MER bestaat uit drie delen: Deel A Algemeen bevat drie hoofdstukken over de aanleiding, de procedure, de afbakening van de locaties en het beoordelingskader (hoofdstuk 1 t/m 3); Deel B Beoordeling onderzoeksgebieden bevat per onderzoeksgebied een hoofdstuk (hoofdstuk 4 t/m 51) met de beoordeling van de milieueffecten; Deel C Samenhang en conclusies bevat een hoofdstuk met de conclusies (hoofdstuk 52). MER en m.e.r. Binnen de m.e.r.-procedure worden de volgende afkortingen gebruikt: de m.e.r. en het MER. De afkorting m.e.r. duidt de procedure van milieueffectrapportage van begin tot eind aan: het startdocument/notitie reikwijdte en detailniveau, het onderzoek, de inspraak en alle bijkomende adviezen. De afkorting MER staat voor het eindproduct, het milieueffectrapport. Inleiding Nederland heeft doelstellingen geformuleerd en in Europees verband afspraken gemaakt voor het realiseren van de opwekking van duurzame hernieuwbare energie. Windenergie speelt daarin een prominente rol. De provincies hebben op 31 januari 2013 een akkoord gesloten met het kabinet in het kader van het Nationaal Energieakkoord om ruimte te bieden aan MW windenergie op land voor De verdeling van deze doelstelling over de provincies betekent voor Zuid-Holland een opgave van 735,5 MW aan opgesteld vermogen windenergie in In de provincie Zuid-Holland wordt deze opgave voor een groot deel gerealiseerd op Goeree- Overflakkee (doelstelling 225 MW), in de Rotterdamse haven (doelstelling 300 MW) en in de voormalige stadsregio Rotterdam (doelstelling 150 MW). Hiervoor zijn convenanten en overeenkomsten afgesloten. Voor de invulling van de rest van de opgave is in andere gebieden in Zuid-Holland een aantal locaties gerealiseerd of de bouw in voorbereiding (ongeveer 87 MW), in procedure (ongeveer 57 MW) en worden nieuwe locaties gezocht. 1 In de onderstaande paragraaf staat de opgave voor de voormalige stadsregio Rotterdam. Aanleiding partiële herziening VRM Voor een deel van de opgave voor windenergie wordt de Visie Ruimte en Mobiliteit (VRM) partieel (gedeeltelijk) herzien. Dit geldt voor de voormalige stadsregio Rotterdam en twee locaties in andere gebieden in Zuid-Holland. De VRM bestaat uit verschillende delen: de Visie ruimte en mobiliteit, het Programma mobiliteit, het Programma ruimte en de Verordening ruimte Deze planmer vormt input voor de wijzigingen in verschillende onderdelen van de Visie ruimte en mobiliteit. In de tekst wordt hiervoor verder de term partiële herziening VRM gebruikt. 1 Voortgangsrapportage realisatie windenergie Zuid-Holland, 17 november Hierin staat dat er relatief veel projecten in het voortraject zitten. Gelet hierop is een overprogrammering noodzakelijk om de opgave in 2020 te realiseren. PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

8 2 Locaties voormalige stadsregio Rotterdam Een deel van de provinciale opgave van 735,5 MW wordt gezamenlijk met de gemeenten in de voormalige stadsregio Rotterdam ingevuld. Daartoe hebben de gemeenten uit de voormalige stadsregio, de stadsregio, de provincie Zuid-Holland, de NWEA, de Zuid-Hollandse Milieufederatie en het Havenbedrijf Rotterdam in 2012 het Convenant realisatie windenergie Stadsregio Rotterdam ondertekend om gezamenlijk een inspanning te leveren voor de realisatie van 150 MW aan opgesteld vermogen. Het gaat nadrukkelijk om een regionale opgave waarbij ook op regionaal niveau naar een invulling van de doelstelling wordt gezocht. De gemeenten hebben samen met de voormalige stadsregio Rotterdam, de locaties in het convenant aangedragen. De provincie Zuid-Holland heeft op 9 juli 2014 bijna alle locaties voor windenergie uit het convenant (te realiseren en potentiële locaties) vastgelegd in de verordening Ruimte behorend bij de Visie Ruimte en Mobiliteit (VRM). De studielocaties uit het convenant, waarvoor nog nader onderzoek nodig was, zijn niet in de VRM van 2014 opgenomen. In 2013 is in het portefeuillehouders-overleg Groen, Ruimtelijke Ordening en Milieu (GROM) van de voormalige stadsregio Rotterdam geconstateerd dat de opgave van 150 MW niet gehaald kan worden omdat de realisatie van een aantal van de convenantlocaties technisch ingewikkeld en niet haalbaar blijkt. Daarnaast constateert de provincie dat de bestuurlijke context als gevolg van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 is gewijzigd. In het GROM is - in overleg met de provincie - besloten daarna op zoek te gaan naar nieuwe locaties. In het convenant met de partners in de stadsregio R dam is de doelstelling opgenomen om 150 MW windenergie te realiseren. Daartoe zijn in het convenant voor (indicatief) 180 MW aan locaties opgenomen. In 2015 was de inschatting dat circa 80 MW op de in het convenant opgenomen locaties gerealiseerd konden worden en dat - om de doelstelling van 150 MW te behalen - 70 MW op nieuw aan te wijzen- alternatieve locaties gerealiseerd moet worden. 2 Deze locaties worden samen met de oorspronkelijke convenantlocaties onderzocht in dit planmer (minus locaties die reeds ver in procedure waren of technisch niet haalbaar bleken). Het uitgangspunt daarbij is dat bestaande convenantlocaties niet afvallen tenzij uit onderzoek blijkt dat deze niet haalbaar zijn. Op dit moment (augustus 2016) zijn op de volgende VRM-locaties windturbines gerealiseerd, in aanbouw of is de vergunningprocedure gestart: Ridderkerk Nieuw Reijerwaard: 9 MW Vlaardingen Groote Lucht: 6 MW Capelle - Rivium: 3 MW Rotterdam - Nieuwe Waterweg: 24 MW Westvoorne Noorzeeboulevard: 3 MW (onderdeel van groter windpark dat deels onder Havenconvenant valt). Het bovenstaande telt op tot 45 MW op te realiseren locaties. Dat betekent dat er nog 105 MW gerealiseerd moet worden. 2 Zie voetnoot PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

9 3 Twee kansrijke locaties in Pijnacker-Nootdorp en Delft De provincie Zuid-Holland heeft een afspraak met het Rijk voor het realiseren van 735,5 MW windenergie in Voor invulling hiervan zijn, naast de locaties in de voormalige stadsregio Rotterdam, Goeree-Overflakkee en de Rotterdamse haven nog andere locaties nodig. De ontwikkeling van grote windturbines is niet mogelijk op plekken die niet in de VRM zijn aangewezen. Daarom heeft een drietal initiatiefnemers van windenergie in het traject tot vaststelling van de Visie Ruimte en Mobiliteit (2014) aangegeven graag ruimte te krijgen voor de ontwikkeling van windenergie. In een bespreking met Provinciale Staten (PS) in juli 2014 is door PS aangegeven dat deze drie locaties onvoldoende waren onderzocht om op te nemen in de VRM Naar aanleiding daarvan is besloten om deze locaties nader te onderzoeken in dit onderliggende planmer voor de herziening van de VRM. Het betreffen de locaties 44, 45 en 46. De initiatiefnemer van locatie 46 heeft besloten in deze fase geen windenergie op deze locatie te ontwikkelen. In dit planmer worden daarom de volgende twee nieuwe locaties onderzocht: locatie 44: Technopolis (gemeente Delft) en locatie 45: A12 Balij (gemeente Pijnacker-Nootdorp). Dit alles heeft geleid tot de volgende kaart met te onderzoeken locaties. Deze kaart is tevens opgenomen in bijlage 1. Figuur 1.1 Onderzoekslocaties windenergie Bron: Provincie Zuid-Holland In paragraaf 2.3 wordt toegelicht op welke manier van de bovenstaande aanduidingen van de locaties (ovalen etc.), de MER-onderzoeksgebieden tot stand zijn gekomen. Verder is toegelicht wat de wijzigingen zijn ten opzichte van het Startdocument planmer Partiële Herziening VRM PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

10 4 Windenergie Zuid-Holland. 3 In deel B zijn in hoofdstuk 4 t/m 51 per locatie gedetailleerde kaarten opgenomen. Doel planmer Het doel van de m.e.r.-procedure is om milieubelangen, naast andere belangen, een volwaardige rol te laten spelen bij de besluitvorming. De procedure van de m.e.r. is voorgeschreven, op grond van nationale en Europese wetgeving, indien sprake is van activiteiten met potentieel aanzienlijke milieueffecten. Deze activiteiten zijn opgenomen in het Besluit milieueffectrapportage dat is gebaseerd op de Wet milieubeheer. Voor de partiële herziening van de VRM is categorie D22.2 uit dit besluit van toepassing waarin staat dat voor een ruimtelijk plan een planmer moet worden opgesteld indien het plan kaders stelt voor windparken met een gezamenlijk vermogen van meer dan 15 MW en/of 10 windturbines. De inhoudelijke vereisten aan een m.e.r. zijn vastgelegd in hoofdstuk 7 van de Wet milieubeheer. Op grond van het bepaalde in de Wet milieubeheer (Wm paragraaf 7.7 en 7.9) wordt het MER door de initiatiefnemer(s) opgesteld. Het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland is de initiatiefnemer om de locaties op te nemen in een partiële herziening van de VRM en is daarmee verantwoordelijk voor het opstellen van het planmilieueffectrapport (planmer). Het planmer dient als hulpmiddel bij de besluitvorming over de partiële herziening VRM. De stappen in de m.e.r.- procedure worden toegelicht in paragraaf 1.4 en bijlage 2. Als onderdeel van de m.e.r.- procedure is deze planmer opgesteld waarin een toelichting op het voornemen (de locaties) wordt gegeven en de milieueffecten van onderzocht worden. Procedure plan m.e.r. Onderdelen procedure Een m.e.r.-procedure bestaat uit verschillende onderdelen, waarvan het milieueffectrapport (MER) het belangrijkste is. Figuur 1.2 geeft de belangrijkste stappen weer voor de herziening van de VRM. In bijlage 2 zijn de verschillende stappen van de m.e.r.-procedure verder toegelicht. 3 Deze wijzigingen zijn tevens opgenomen in het Advies Reikwijdte en Detailniveau voor het MER Partiële herziening VRM Windenergie Zuid-Holland, vastgesteld op 10 mei 2016 door Gedeputeerde Staten (GS) PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

11 5 Figuur 1.2 Hoofdlijnen plan-m.e.r.-procedure partiële herziening VRM Initiatiefnemer, bevoegd gezag en andere overheden Initiatiefnemer en bevoegd gezag De initiatiefnemer en het bevoegd gezag voor deze plan-m.e.r.-procedure en de partiële herziening van de VRM zijn Gedeputeerde Staten (GS) van provincie Zuid-Holland. Provinciale Staten (PS) hebben GS gemandateerd voor het doorlopen van de m.e.r.-procedure. PS stellen uiteindelijk de partiële herziening van de VRM vast. De provincie wordt in de procedure voor de m.e.r. en de partiële herziening van de VRM inhoudelijk ondersteund door de DCMR Milieudienst Rijnmond. Te raadplegen andere overheden Tijdens de m.e.r.-procedure en partiële herziening VRM worden andere overheden en de partners uit het stadsregio convenant geraadpleegd. Dit zijn de betrokken gemeenten uit onder meer de voormalige stadsregio Rotterdam, waterschappen, Rijkswaterstaat, de ministeries van Economische Zaken (EZ) en Infrastructuur en Milieu (IenM). In deze fase wordt ook de Commissie voor de m.e.r. om verplicht toetsingsadvies over het planmer gevraagd. Inspraak, advies en meedenken In dit planmer worden de effecten van windenergie op 45 locaties onderzocht. Het resultaat wordt gebruikt om de beslissing te onderbouwen welke locaties worden opgenomen in de partiële herziening van de VRM. Een ieder kan op de herziening van de VRM en het onderliggende planmer inspreken en zienswijzen kenbaar maken. Deze documenten worden zes weken ter inzage gelegd. De ontvangen inspraakreacties, adviezen van de wettelijke adviseurs en het advies van de Commissie voor de m.e.r. worden betrokken bij de definitieve besluitvorming door Provinciale Staten. PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

12 6 Voor de provincie is betrokkenheid van de omgeving en belanghebbenden bij windenergieprojecten evident. De provincie zet in op proactieve communicatie en inrichting van een zorgvuldig proces. Op welke wijze dit heeft plaatsgevonden voor de locaties in de stadsregio Rotterdam is opgenomen in de onderstaande figuur, waarbij onderscheid is gemaakt in drie sporen. Deze figuur is tevens opgenomen in bijlage 3. Binnen het maatschappelijk spoor is o.a. een klankbordgroep opgezet waar vertegenwoordigers van belanghebbende organisaties aan deelnemen, zoals gemeenten, Havenbedrijf Rotterdam, Natuur- en milieufederatie Zuid-Holland, de Coöperatieve Vereniging van Nederlandse duurzame burger energie coöperaties (ReScoopNL) en de Vereniging van omwonenden van windenergie (NLVOW). Figuur 1.3 Processchema drie sporen voormalige stadsregio Rotterdam en twee locaties Haaglanden Vervolg na partiële herziening VRM Met de partiële herziening van de VRM worden locaties aangewezen die geschikt zijn voor de realisatie van windenergie. Om de windenergie op een aangewezen locatie te realiseren is er in het stadium na de partiële herziening VRM een ruimtelijke en vergunningenprocedure nodig voor de inrichting van de locatie. In dit vervolgstadium worden mogelijkheden voor de opstelling van windturbines bepaald en gedetailleerd onderzocht op milieueffecten (vaak in de vorm van een projectmer). Dit dient als onderbouwing voor de uiteindelijk te realiseren opstelling van windturbines waarvoor de ruimtelijke en vergunningprocedure wordt doorlopen. De randvoorwaarden uit de partiële herziening VRM worden in het vervolgstadium meegenomen in deze procedure en het onderzoek PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

13 7 CONTEXT EN AANPAK LOCATIES Nut en noodzaak windenergie Energie is onmisbaar en onze behoefte aan energie stijgt. Om die energie op te wekken gebruiken we al decennia lang fossiele brandstoffen. Deze hebben veel nadelen, onder andere milieuvervuiling en bovendien raken ze op. Het gebruik van meer, in eigen land opgewekte, schone energie maakt Nederland onafhankelijker van het buitenland, heeft een positieve invloed op het milieu en op de concurrentiepositie van bedrijven en daarmee de economie. De provincie Zuid-Holland stimuleert de noodzakelijke overgang naar een schone, betaalbare en toekomstbestendige energievoorziening. Verschillende energiebronnen en technologieën zijn hiervoor nodig. Windenergie op land levert hieraan een onmisbare bijdrage. Windenergie levert momenteel een relatief goedkope en efficiënte vorm van groene stroom. Alle provincies samen hebben met het Rijk afgesproken om MW aan windenergie op land te realiseren in Het Zuid-Hollandse aandeel is 735,5 MW. Dit is het vermogen van bestaande en nieuwe windturbines samen. Deze afspraak heeft het college van Gedeputeerde Staten (GS) opnieuw onderstreept in hun hoofdlijnenakkoord van mei Naast de inzet op windenergie stimuleert de provincie het opwekken van energie uit energiebronnen als warmte (aard- en restwarmte), water (via een getijdencentrale en osmose) en biomassa. De provincie werkt mee aan het realiseren van een warmtenet in Zuid-Holland en is betrokken bij de getijdencentrale in de Brouwersdam en Blue Energy in Katwijk. Met deze inzet kiest het college van GS voor het benutten van energievormen die nu betaalbaar en realiseerbaar zijn én ondersteunt het college innovatieve energietoepassingen voor de toekomst. Zonne-energie is sterk in opkomst, maar momenteel nog duurder dan windenergie. Ook het energetisch rendement is op dit moment gunstiger voor wind dan voor zon. Voor alle vormen van energie is rijkssubsidie nodig om het rendabel te krijgen, ook voor niet duurzame bronnen zoals een kolencentrale. Fossiele energie krijgt indirect steun van de overheid. Windenergie op land is momenteel één van de meest kosteneffectieve wijzen om hernieuwbare energie te produceren, zie figuur 2.1. Door middel van de Subsidieregeling Duurzame Energieproductie (SDE+) stimuleert het ministerie van Economische Zaken de ontwikkeling van een duurzame energievoorziening in Nederland vanwege de positieve kanten van duurzame energieopwekking. De regeling maakt het voor marktpartijen en (non-profit) instellingen mogelijk om onder andere windenergieprojecten op land rendabel te exploiteren. 4 4 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland maart 2016 Publicatienummer: RVO /BR-DUZA PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

14 8 Figuur 2.1: Kostprijs duurzame elektriciteit in Nederland Voorafgaande besluitvorming Beleidsnota s De provincie Zuid-Holland heeft een grote opgave op het gebied van windenergie. Bij de realisatie van deze opgave houdt zij rekening met de bescherming van de mens, het landschap en de natuur. In het provinciale windenergiebeleid zijn, mede op basis van (landschappelijk) onderzoek, ruimtelijke randvoorwaarden ontwikkeld die weer hebben geleid tot locaties waar windparken in beginsel mogelijk zijn. Dit is de lijn die in opeenvolgende beleidsnota s is vastgelegd. In de onderstaande tabel zijn deze beleidsnota s en de belangrijkste punten opgenomen. Tabel 2.1 Beleidsnota s en kernpunten windenergie Zuid-Holland Achtereenvolgens nota, jaar en kernpunten Nota Wervel Doelstelling 250 MW in 2010 en 350 MW in Windturbines zo veel mogelijk in lijnopstellingen en daarbij de volgende categorieën in aflopende volgorde van voorkeur: Langs (hoofd)infrastructuur in combinatie met een bedrijventerrein of glastuinbouwgebied; Langs (hoofd)infrastructuur in combinatie met agrarisch of recreatiegebied; Op een bedrijventerrein of in een glastuinbouwgebied of aan grens hiervan in combinatie met agrarisch of recreatiegebied; Incidenteel langs (hoofd)infrastructuur in combinatie met A+ gebied in nationaal of provinciaal landschap of regionaal park. Nota Energiebeleid in Uitvoeringsperspectief 2009 Aangegeven dat in 2020 circa 1000 MW op land en vlak voor de kust ( near shore ) haalbaar lijkt. Nota Wervelender 2011 Actualisatie van de Nota Wervel. Ontwikkeling windenergie versnellen, doorkijk naar 1000 MW in 2020 en hoe nieuwe locaties en zoekgebieden aan te pakken. Visie neergelegd voor 2020 van MW in 2020 in de hele stadsregio Rotterdam inclusief Haven, anticiperend op convenant Realisatie windenergie stadsregio Rotterdam. De plaatsingsvisie bestaat uit de volgende elementen: PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

15 9 Achtereenvolgens nota, jaar en kernpunten Plaatsingsgebieden. Noordelijk deel van de provincie, boven de Nieuwe Waterweg en de Lek: zones langs snelwegen in combinatie met bedrijvigheid. Midden van de provincie: zone Maasvlakte - Rotterdam - Drechtsteden Merwedezone gekoppeld aan grootschalige infrastructuur met grootschalige bedrijvigheid en logistiek. Zuidelijk deel van de provincie: zones gekoppeld aan grootschalige infrastructuur (dammen, dijken) en grootschalige scheidslijnen tussen land en water; Vrijwaringsgebieden zijn: (a) de Nationale Landschappen Groene Hart en Hoeksche Waard, (b) Natura 2000-gebieden, de EHS en beschermde natuurmonumenten, (c) provinciale landschappen, (e) topgebieden cultureel erfgoed en (f) aanvliegroutes en - funnels van vliegvelden; Concentratiegebieden: enkele plaatsingsgebieden zijn bij uitstek geschikt als concentratiegebied voor windenergie. Dit zijn havengebied Rotterdam, randzone Goeree-Overflakkee en zuidrand Voorne- Putten. Deze gebieden worden als voorkeurslocatie beschouwd, waarbij bijzondere aandacht is voor ruimtelijke kwaliteit, waaronder voldoende doorzichten; Randen Nationale Landschappen: waar plaatsingsgebied en Nationaal Landschap aan elkaar grenzen, is plaatsing van windturbines onder voorwaarden mogelijk aan weerszijde van de begrenzing Solitaire windturbines: zijn in beginsel toegestaan op grote bedrijventerreinen en in glastuinbouwgebieden van tenminste 50 ha; Overig gebied: plaatsing van windturbines in beginsel niet mogelijk, tenzij voldaan wordt aan de voorwaarden van de plaatsingsvisie, zoals de combinatie met infrastructuur, grootschalige bedrijventerreinen en scheidslijnen land-water. Provinciale Structuurvisie 2012 en de actualisatie 2014 Met het oog op de verwachte klimaatveranderingen en energieschaarste is het voorzien in een groter aandeel duurzame energie, waaronder windenergie, urgenter geworden. Anderzijds zijn landschappelijke kwaliteiten centraler komen te staan in het ruimtelijk beleid en is de nieuwe generatie windturbines (en daarmee de invloed op het landschap) aanzienlijk groter dan circa tien jaar geleden. Met het Rijk zijn afspraken gemaakt om in 2020 te voorzien in tenminste 720 MW opgesteld vermogen op land. Uitgaande van een opgesteld vermogen in 2010 van circa 250 MW zijn aanvullende locaties wenselijk. De beoogde verdeling van de provinciale opgave van ten minste 720 MW in 2020 is als volgt: 300 MW: havengebied Rotterdam (conform Havenconvenant windenergie, 2009); MW: randzone Goeree-Overflakkee; MW: overig Zuid-Holland (waaronder MW conform Convenant realisatie windenergie stadsregio Rotterdam, 2012). Ruimtelijk kader voor windenergie: de plaatsingsvisie uit de Nota Wervelender is integraal opgenomen en tevens de in die nota genoemde locaties. Er is een afweging gemaakt tussen de eisen vanuit windenergie (voldoende windaanbod, technische en economische haalbaarheid) en voorwaarden landschap en ruimtelijke kwaliteit: Combinaties met technische infrastructuur, grootschalige bedrijvigheid en grootschalige scheidslijnen tussen land en water; Voorkeur enkelvoudige lijnopstellingen, evenwijdig aan infrastructuur en scheidslijnen; Uitsluiten gebieden die vanuit landschappelijk, cultuurhistorisch, ecologisch of recreatief oogpunt kwetsbaar zijn; Zo veel mogelijk inzetten op concentratie in geschikte gebieden en versnippering voorkomen. Dit leidt tot gebieden waar plaatsing ruimtelijk mogelijk is (plaatsings- en concentratiegebieden) en waar deze uitgesloten wordt (vrijwaringsgebieden), zie hiervoor bovenstaande tekst bij Nota Wervelender. Visie Ruimte en Mobiliteit, Verordening Ruimte en Programma Ruimte 2014 VRM en Programma ruimte De provincie biedt ruimtelijke mogelijkheden voor windenergie. Met het rijk zijn afspraken gemaakt om in 2020 te voorzien in 735,5 MW opgesteld vermogen op land. Hiervoor zijn locaties windenergie aangewezen. Deze locaties zijn ook vastgesteld in de verordening en opgenomen in de kaartbijlage van de verordening. De locaties zijn het resultaat van een afweging tussen eisen vanuit windenergie en voorwaarden vanuit landschap en ruimtelijke kwaliteit. De locaties combineren windenergie met technische PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

16 10 Achtereenvolgens nota, jaar en kernpunten infrastructuur, grootschalige bedrijvigheid en grootschalige scheidslijnen tussen land en water. Mede door de grote omvang en ruimtelijke invloed van moderne windturbines is het van belang om deze geconcentreerd te plaatsen in daarvoor geschikte gebieden en versnippering over de hele provincie te voorkomen. Daarbij wordt voorkeur gegeven aan enkelvoudige lijnopstellingen en clusters, in samenhang met en evenwijdig aan de betreffende infrastructuur en scheidslijnen. Bestaande opstellingen binnen de locaties windenergie kunnen ter plaatse vervangen en opgeschaald worden. In gebieden die vanuit landschappelijk, cultuurhistorisch, ecologisch of recreatief oogpunt kwetsbaar zijn, is plaatsing uitgesloten. Kwaliteitskaart: nieuwe vormen van energie beïnvloeden het landschap steeds meer. Diverse nieuwe energiedragers zijn bouwwerken die, afhankelijk van locatie, vorm en grootte, matige tot grote invloed op het landschap kunnen hebben. Vooral grote windturbines hebben verreikende invloed. Anderzijds kunnen bouwwerken voor energieopwekking bijdragen aan nieuwe landschappelijke kwaliteit. Daarom is altijd een zorgvuldige locatiekeuze en/of inpassing van belang. Richtpunt is dat bij plaatsing van nieuwe bouwwerken energieopwekking een beeldkwaliteitsparagraaf inzicht moet geven in de effecten, invloed en aanvaardbaarheid. Context besluitvorming voormalige stadsregio Rotterdam In 2009 is, als onderdeel van de Klimaatagenda van de stadsregio Rotterdam (2008), het project Ruimte creëren voor windmolens gestart. Doel is het aandeel duurzame energie dat binnen de regiogemeenten wordt opgewekt door toepassing van windenergie te vergroten en zo een bijdrage te leveren aan de ambitie uit de Nota Wervelender van de provincie. Uitkomst van dit project is de benoeming van een ambitie van 150 MW voor de stadsregio Rotterdam. Op 21 juni 2012 is deze regionale ambitie vastgelegd in het Convenant realisatie windenergie stadsregio Rotterdam, ondertekend door de gemeenten uit de voormalige stadsregio, de stadsregio zelf, de provincie Zuid-Holland, de NWEA, de Zuid-Hollandse Milieufederatie en het Havenbedrijf Rotterdam. De convenantpartners hebben afgesproken zich in te spannen voor 100 MW aan windenergievermogen voor 2020 op Te realiseren locaties en Potentiële locaties. Daarnaast is additioneel opgenomen minimaal 50 MW aan windenergievermogen op Studie locaties en eventueel op door partijen wenselijk geachte niet in dit convenant opgenomen locaties. Eveneens is in het convenant de wens uitgesproken om initiatieven uit de markt te stimuleren en draagvlak bij en betrokkenheid van burgers en bedrijven uit de regio te creëren door de mogelijkheid tot participatie bij realisatie van de windenergieprojecten te bevorderen. In de actualisatie van de Provinciale Structuurvisie en het programma Ruimte behorend bij de Visie Ruimte en Mobiliteit (2014) is voor de stadsregio Rotterdam de ambitie van 150 MW uit het convenant Stadsregio Rotterdam overgenomen. In het programma Ruimte is eveneens aangegeven dat een aantal locaties uit het windenergieconvenant van de voormalige stadsregio Rotterdam technisch niet haalbaar zijn. Met de voormalige stadsregio is bestuurlijk afgesproken dat de gemeenten in 2014 aanvaardbare alternatieve locaties aanwijzen. Om alternatieve locaties te vinden is ruim gezocht in de hele voormalige stadsregio Rotterdam. Locaties zijn in beeld gebracht met een belemmeringenonderzoek, een workshop voor gemeenteambtenaren duurzaamheid en ruimtelijke ordening, een marktconsultatie via NWEA (Nederlandse Windenergie Associatie, belangenorganisatie van ontwikkelaars) en een uitvraag bij gemeenten voor lokale initiatieven PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

17 11 Kader 2.1 Belemmeringenonderzoek 5 Belemmeringenonderzoek De voormalige Stadsregio Rotterdam heeft een belemmeringenonderzoek naar potentieel geschikte locaties voor windenergie laten uitvoeren als input voor de lijst met alternatieve locaties. In dit belemmeringenonderzoek is gekeken naar de beschikbare ruimte van windenergie door het aanhouden van richtafstanden tot woningen, overige kwetsbare objecten en infrastructuur. Tevens is rekening gehouden met gebieden met bijzondere waarden zoals natuur, landschap en cultuurhistorie. Op basis van dit onderzoek zijn verschillende lege vlekken op de kaart ontstaan, waar windenergie mogelijk zou zijn. De uitkomst van het gezamenlijke proces, de lijst met alternatieve locaties, is conform de afspraak voorgelegd aan het GROM. Het GROM heeft deze lijst ter kennisgeving aangenomen tijdens een besluitvormend GROM op 1 juli Deze locaties worden nu verder onderzocht in dit planmer. Op ditzelfde overleg van het GROM is besloten te blijven inzetten op de realisatie van de bestaande - technisch mogelijke - locaties uit het convenant. Context twee locaties in overige gebieden De provincie Zuid-Holland heeft een afspraak met het Rijk voor het realiseren van 735,5 MW windenergie in Voor invulling hiervan zijn locaties nodig naast de locaties in de voormalige stadsregio Rotterdam, Goeree-Overflakkee en de Rotterdamse Haven in Zuid- Holland. De ontwikkeling van grote windturbines is niet mogelijk op plekken die niet in de VRM zijn aangewezen. Daarom heeft een drietal initiatiefnemers van windenergie in het traject tot vaststelling van de VRM 2014 aangegeven graag ruimte te krijgen voor de ontwikkeling van windenergie. In een bespreking met PS in juli 2014 is door PS aangegeven dat deze drie locaties onvoldoende waren onderzocht om op te nemen in de VRM Naar aanleiding daarvan is besloten om deze locaties (nr. 44, 45, 46) nader te onderzoeken in dit onderliggende planmer voor de partiële herziening van de VRM. In paragraaf 1.2 is omschreven dat één van de drie locaties (nr. 46) is afgevallen. Advies reikwijdte en detailniveau GS hebben op 10 mei 2016 het Advies Reikwijdte en Detailniveau voor het op te stellen MER vastgesteld. Dit advies bestaat uit: 1. Het advies van de Commissie m.e.r. over de reikwijdte en het detailniveau van het MER; 2. Het eerder door PS vastgestelde en gepubliceerde Startdocument; 3. De Nota van Beantwoording (NvB) Startdocument; 4. De aanvullingen en wijzigingen op het Startdocument, naar aanleiding van de ingebrachte zienswijzen en adviezen; 5. Een aangepaste kaart met onderzoekslocaties, inclusief wijzigingen en toevoegingen. Ten opzichte van het Startdocument zijn de onderstaande wijzigingen in het Advies Reikwijdte en Detailniveau opgenomen. Voor een nadere onderbouwing op deze aanvullingen en wijzigingen wordt verwezen naar het Advies Reikwijdte en Detailniveau. 6 5 Hierbij is gebruik gemaakt van het Handboek Risicozonering Windturbines. 6 PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

18 12 Wijziging van de voorgenomen werkwijze en het besluitvormingsproces Het advies van de Commissie m.e.r. heeft geleid tot twee wijzigingen in de werkwijze en het besluitvormingsproces: In overeenstemming met paragrafen 3.1 en 3.2 van het advies van de Commissie m.e.r. wordt voor de locaties binnen de voormalige stadsregio één extra stap uitgewerkt. In deze stap zullen alle onderzochte locaties in onderlinge samenhang worden beoordeeld als opmaat voor het later op te stellen voorkeursalternatief (VKA). Stap 4 uit hoofdstuk 3 van het Startdocument; het vaststellen van de uiteindelijk op te nemen locaties in de VRM (het VKA), zal geen onderdeel zijn van het MER-rapport. Deze stap wordt in een afzonderlijk proces uitgewerkt, waarin naast de milieutechnische criteria (die worden onderzocht in het MER) mogelijk ook andere criteria een rol spelen. Inhoudelijke aanvullingen In de zienswijzen en adviezen zijn diverse aanvullingen op en wijzigingen van de in het Startdocument voorgestelde onderzoeksopzet aangedragen. In de Nota van Beantwoording Startdocument is voor al deze suggesties beschreven hoe deze zijn gewogen. Deze afweging heeft concreet geleid tot de volgende wijzigingen en aanvullingen op het Startdocument: Het kaartmateriaal wordt aangepast en verduidelijkt; Er zal een nadere toelichting komen op de nut en noodzaak van windenergie en er wordt ingegaan op de opbrengst en CO2-reductie; Er zal een beknopte toelichting worden gegeven op het verschil in de grenswaarden van geluid tussen Nederland en andere landen in Europa; Per locatie wordt een kwalitatieve analyse gegeven van de akoestische situatie van het gebied. De geluidbelasting op de door de provincie aangewezen stiltegebieden wordt als beoordelingscriterium toegevoegd; Naast het aantal en de ligging van woningen binnen de geluidcontouren worden ook recreatiewoningen en recreatiegebieden kwalitatief in beeld gebracht. Waar relevant wordt de aanwezigheid van begraafplaatsen als aandachtspunt benoemd; Het beoordelingskader wordt uitgebreid met een kwalitatieve analyse van slagschaduw op kantoren; Het beoordelingskader wordt, op basis van het advies van de Commissie m.e.r., aangevuld met een beoordeling op hoofdlijnen van de mogelijke cumulatieve effecten van de verschillende windlocaties op flora en fauna; De locaties voor windenergie zullen worden getoetst aan de beschermingscategorieën voor ruimtelijke kwaliteit zoals opgenomen in de Verordening Ruimte; Voor de beoordeling van de effecten op landschap worden visualisaties opgenomen. De landschappelijke interferentie wordt bekeken door de locaties in samenhang met hun omgeving en met elkaar te bezien. Toegevoegde en gewijzigde onderzoekslocaties Ten opzichte van het Startdocument hebben voor de te onderzoeken locaties de onderstaande wijzigingen plaatsgevonden. Voor de volgende locaties heeft een verruiming van het te onderzoeken gebied plaatsgevonden: Locatie 2 (Beneluxplein), uitbreiding naar het zuidwesten; Locatie 9 en 10 (Haringvlietdam), uitbreiding richting Noordzeezijde van de dam; PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

19 13 Locatie 19 (Nissewaard, Zuidrand), uitbreiding van de locatie naar het westen; Locatie 35 (Schiedam, Beneluxtunnel), uitbreiding met hele zuidelijke rand havengebied; Locatie 43 (Noordzeeboulevard), uitbreiding naar het oosten tot over de Brielse Gatdam. De volgende locatie is toegevoegd ten opzichte van het Startdocument: Polder Schieveen. Deze nieuwe onderzoekslocatie is als nummer 47 toegevoegd op de aangepaste kaart. De locatie ABC Westland (aangeduid als locatie 46 in het Startdocument) zal niet worden onderzocht in het planmer en maakt geen onderdeel uit van de besluitvorming voor de herziening van de VRM. Van (onderzoeks)locaties naar onderzoeksgebieden planmer Er is op de kaart behorende bij het Advies Reikwijdte en Detailniveau (zie bijlage 1) onderscheid gemaakt in: Locaties uit het Convenant realisatie windenergie stadsregio Rotterdam: op kaart gearceerd in rood, groen en paars en aangeduid als studielocatie, potentiële locatie en te realiseren locatie. Locaties die op de kaart zijn weergegeven met ovalen en aangeduid als alternatieve locaties voormalige stadsregio Rotterdam, gewijzigde locaties naar aanleiding van zienswijzen en nieuwe locaties VRM. Al deze locaties worden in dit planmer langs dezelfde meetlat gelegd. Voor het beoordelen van de effecten van windenergie op locaties in het planmer zijn de locaties, zoals weergegeven op de kaart, vertaald naar onderzoeksgebieden met een meer gedetailleerde begrenzing. Hieronder is beschreven hoe dit heeft plaatsgevonden. In hoofdstuk 4 t/m 51 wordt per locatie een korte toelichting gegeven op de begrenzing van het onderzoeksgebied. Alternatieve locaties voormalige stadsregio Rotterdam, gewijzigde locaties naar aanleiding van zienswijzen en nieuwe locaties VRM Voor het beoordelen van de effecten van windenergie op locaties in het planmer zijn de indicatieve ovalen, zoals weergegeven op de kaart, vertaald naar begrenzing van onderzoeksgebieden. Bij het bepalen van deze begrenzing zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Randvoorwaarden: windturbines op minimaal 400 meter van woonkernen vanuit oogpunt van geluid en slagschaduw, niet op wegen, niet op buisleidingen en niet in meren/sloten/vaarwegen; De oorspronkelijke motivering achter het opnemen van een te onderzoeken locatie zoals ligging langs infrastructuur, grens land-water of bedrijventerrein. Logische afbakening op basis landschapskenmerken: grenzen van een bedrijventerrein, wegen, kanalen of ligging langs infrastructuur; Aansluiten bij nabijgelegen locatie(s) voor windenergie om zo het gehele gebied rond een locatie te onderzoeken. PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

20 14 Locaties uit het convenant realisatie windenergie voormalige stadsregio Rotterdam Voor de locaties die gearceerd aangeduid zijn (groen, rood of geel) op de kaart in het Advies Reikwijdte en Detailniveau is dit vlak als begrenzing aangehouden. Behalve voor de locaties die zijn uitgebreid op basis van ingediende zienswijzen (locatie 2, 9,10 en 19); hier is binnen de uitgebreide locatie de begrenzing vastgesteld. Voor locatie 31 geldt dat op deze locatie inmiddels een windpark van acht turbines is vergund (Windpark Nieuwe Waterweg) en om die reden in dit MER niet als onderzoeksgebied is meegenomen. Omdat locatie 31 en 32 deels overlappen, wordt het deel van locatie 31 dat geen onderdeel uitmaakt van Windpark Nieuwe Waterweg, bij het onderzoeksgebied van locatie 32 meegenomen. Dit onderzoeksgebied krijgt in dit MER de naam Verlenging Nieuwe Waterweg/ Stenaterrein. Voorkeursalternatief In de partiële herziening van de VRM worden op basis van onder meer dit planmer locaties vastgelegd. Dit heet in m.e.r.-termen het voorkeursalternatief (VKA). Dit MER levert de bouwstenen en optimalisatiemogelijkheden voor het VKA vanuit milieuoogpunt. Figuur 2.1 Schematische weergave van MER naar VKA en ontwerp VRM Beoordeling milieueffecten onderzoeksgebieden MER Scenario s VKA Ontwerp VRM Beoordeling milieueffecten samenhang gebieden Met behulp van het opstellen van scenario s wordt toegewerkt naar een uiteindelijk VKA. Deze scenario s zijn logische combinaties van onderzoeksgebieden vanuit bepaalde keuzes waarmee aan de provinciale doelstelling kan worden voldaan. Vanuit provinciaal perspectief zijn de milieutechnische en ruimtelijke criteria daarbij leidend. Uitgangspunten effectbeoordeling Referentieturbine Voor het bepalen van de effecten op een aantal milieuaspecten wordt gebruik gemaakt van een referentiewindturbine. Hiervoor is allereerst gekeken naar het windklimaat in de provincie Zuid- Holland. In de figuur hieronder is de verdeling van het windklimaat over de provincie weergegeven PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

21 15 Figuur 2.2 Windklimaat provincie Zuid-Holland Bron: RVO.nl Uit de bovenstaande figuur valt op te maken dat het windklimaat over de provincie Zuid-Holland behoorlijk kan verschillen. Dichter bij de kust waait het harder dan in gebieden verder landinwaarts en in stedelijke gebieden geldt een ander klimaat dan in open gebieden. De verschillen in het windklimaat betekenen dat het voor de energieopbrengst gunstiger kan zijn om in gebieden waar het minder hard waait een windturbine met een hogere ashoogte of grotere rotor te plaatsen, omdat de windsnelheid in hogere luchtlagen hoger kan liggen. Om de beoordeling voor alle onderzoeksgebieden op een gelijk niveau te houden is ervoor gekozen om een gemiddelde windturbine (qua afmetingen) als referentieturbine te hanteren. Er zijn veel verschillende windturbinetypen beschikbaar met een behoorlijke range aan vermogens en afmetingen (in rotordiameter en ashoogte). Bij de keuze voor een referentieturbine is uitgegaan van een turbine uit de 3 MW klasse, omdat deze klasse bestaat uit windturbines binnen de range aan afmetingen en vermogens die passen bij het windklimaat. Op basis van de maximale en minimale windturbine afmetingen binnen de 3 MW klasse is een gangbare windturbine met afmetingen van ca. 100 meter ashoogte en 115 meter rotordiameter gekozen. Om recht te doen aan de verschillen in het windklimaat wordt, waar relevant (vanwege het windklimaat) kwalitatief beschouwd of het zinvol kan zijn om op een bepaalde locatie te kiezen voor een windturbine met grotere of eventueel kleinere afmetingen. Voorbeelden van nu gangbare turbinetypen die passen bij de afmetingen van ca. 100 meter ashoogte en 115 meter rotordiameter, zijn hieronder weergegeven. Voor deze typen geldt dat ook het brongeluid een gemiddelde is binnen de range aan windturbinetypen (zie ook kader 3.1): Een Siemens SWT ; Een Enercon E ; Een Vestas V PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

22 16 Opstelling voor bepalen afstand geluid en slagschaduw Voor de aspecten geluid en slagschaduw is het potentiele effect afhankelijk van het type turbine (de referentieturbine) en de positie van de windturbines. Aangezien de positie van de windturbines later in het vervolgstadium wordt bepaald (ruimtelijke en vergunningenprocedure per locatie, zie paragraaf ) zijn in dit planmer voor het bepalen van de afstanden voor geluid en slagschaduw de volgende uitgangspunten gehanteerd: Allereerst is per gebied globaal bepaald hoeveel windturbines er geplaatst zouden kunnen worden (plaatsingspotentieel) en in welke opstelling (lijn of cluster); Vervolgens is voor het maximaal en minimaal aantal windturbines in zowel een lijn als een cluster, de Lden = 47 db en de Lden = 42dB contour bepaald (zie paragraaf voor meer toelichting). Dit is gedaan met een windturbinetype met een laag tot gemiddeld bronvermogen, zodat de onderzoeksgebieden op voorhand niet teveel worden beperkt en er voldoende ruimte in het PlanMER wordt onderzocht. Op basis van deze verschillende contouren is een afstand bepaald voor de Lden = 47 db contour en Lden = 42 db contour, en deze zijn voor alle onderzoeksgebieden toegepast. Bij het beoordelen van het aantal woningen binnen deze afstanden is uit gegaan van de rand van de begrenzing van de onderzoeksgebieden. Hierdoor wordt een onderschatting van effecten voorkomen, omdat een opstelling over het algemeen niet aan de rand van een gebied wordt geplaatst. Voor de verdere uitwerking van de beoordeling van geluid en slagschaduw wordt verwezen naar de betreffende paragrafen van het beoordelingskader in hoofdstuk 3. Voorbeeldopstelling beoordeling landschap Voor de beoordeling van het aspect landschap wordt gebruik gemaakt van een fictieve windturbine opstelling. In dit planmer wordt dit een voorbeeldopstelling genoemd. De voorbeeldopstelling is een locatie specifieke opstelling die wordt gebruikt voor de kwalitatieve beoordeling van het aspect landschap. De voorbeeldopstellingen zijn als volgt tot stand gekomen: Uitgangspunt is de begrenzing van de onderzoeksgebieden zoals hiervoor beschreven; Binnen deze begrenzing is, op basis van de aanwezige ruimtelijke belemmeringen een inschatting gemaakt van de fysiek beschikbare ruimte voor windenergie; Op basis van een onderlinge afstand van 4 x de rotordiameter (van de referentieturbine), wordt een opstelling ingetekend die passend is binnen de beschikbare ruimte en de schaal van het gebied; Hierbij wordt rekening gehouden met de mogelijkheden voor een logische lijn- of clusteropstelling. De voorbeeldopstellingen zijn vervolgens gevisualiseerd met behulp van een 3D-model. Deze beelden zijn gebruikt voor de beoordelingen van landschappelijke effecten. Beoordeling gebieden speciale beschermingscategorie In de provinciale Verordening Ruimte zijn verschillende gebieden opgenomen met een beschermingscategorie 1 of 2. Beschermingscategorie 1 betreft gebieden die zo bijzonder, waardevol en kwetsbaar zijn, dat de instandhouding en verdere ontwikkeling van de aanwezige waarden voorrang heeft boven alle andere ontwikkelingen. Hieronder vallen het Natuurnetwerk Nederland (NNN, voormalige ecologische Hoofdstructuur (EHS)) en de Kroonjuwelen PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

23 17 cultuurhistorie. Ruimtelijke ontwikkelingen in en direct grenzend aan deze categorie gebieden met bijzondere kwaliteit, zijn alleen mogelijk voor zover ze bijdragen aan deze kwaliteit ( een nee, tenzij regime ). Binnen beschermingscategorie 2 vallen gebieden met specifieke waarden die de provincie in stand wil houden omdat ze landschappelijk, ecologisch of qua gebruikswaarde bijzonder en kwetsbaar zijn. Hieronder vallen weidevogelgebieden, openbare recreatiegebieden en groene buffers. Ruimtelijke ontwikkelingen in deze gebieden zijn mogelijk, maar met inachtneming van de specifieke waarden naast de generieke bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit ( ja, mits ). In onderstaande figuur zijn de gebieden met beschermingscategorie 1 en 2 in relatie tot de onderzoeksgebieden weergegeven. Figuur 2.3 Beschermingscategorieën Bron: Pondera Consult Voor de verschillende onderzoeksgebieden is in deel B per gebied (in het gebiedshoofdstuk) bepaald of deze in een gebied met een beschermingscategorie liggen en welk soort gebied en beschermingscategorie het betreft. Wanneer aan de orde, wordt dit in de paragraaf onder het betreffende milieuaspect weergegeven. Tevens wordt in de samenvattende tabel aan het einde van ieder gebiedshoofdstuk een totaaloverzicht opgenomen. Mitigatie per thema Voor alle onderzoeksgebieden is per milieuaspect onderzocht of er mitigatie mogelijk is door het wegnemen van knelpunten door middel van mitigerende maatregelen per gebied of onderzoeksgebieden in samenhang te bekijken. Aan het eind van elk gebiedshoofdstuk in deel B is een paragraaf opgenomen waarin dit voor alle aspecten is beschreven. PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

24 18 Autonome ontwikkelingen Bij de beoordeling van de verschillende milieuaspecten is rekening gehouden met verschillende autonome ontwikkelingen. Hierbij zijn de grote infrastructurele projecten waarover al een besluit is genomen meegenomen in de beoordeling, maar is niet op bestemmingsplan-niveau gekeken naar (potentiele) ruimtelijke ontwikkelingen. Ontwikkelingen die bij de beoordeling zijn meegenomen, zijn onder meer de aanleg van de Blankenburgtunnel en een helihaven van het loodswezen op de Maasvlakte. Weergave beoordeling De beoordeling van de onderzoeksgebieden gebeurt op basis van meerdere criteria voor verschillende milieuaspecten. De uitwerking van het beoordelingskader is weergegeven in hoofdstuk 3. Bij het beoordelen van de criteria wordt gewerkt met scores in de vorm van plussen (+) en minnen (-) en met scores in de vorm van kleuren. Omdat in het planmer uiteenlopende aspecten onderzocht worden, zijn de scores van de criteria niet altijd gelijk. Soms is dit een +/0/- verdeling en soms een 0/-/--. Dit komt doordat bijvoorbeeld bij landschap een positief effect mogelijk is (+), waar dat bij geluid of slagschaduw niet kan (er is sprake van of geen effect of van een negatief effect). Voor energieopbrengst is een verdeling opgenomen met alleen maar plussen. De hoeveelheid opgewekte duurzame energie is namelijk altijd positief (+), maar kan positiever (++ of +++) worden naarmate de hoeveelheid op te wekken energie (uitgedrukt in kwh) groter wordt. Om de scores tussen verschillende criteria vergelijkbaar te maken, wordt gewerkt met kleuraanduidingen. Hieronder is een voorbeeld gegeven van de verhouding tussen scores en kleuren. Tabel 2.1 Scores in plussen en minnen en kleuren Range +/0/- Range 0/-/-- + = (licht) positief 0 = (neutraal) 0 = neutraal - = licht negatief - = (licht) negatief -- = negatief PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

25 19 BEOORDELINGSKADER MILIEUEFFECTEN Leefomgeving Geluid Geluid van windturbines Net als alle mechanische installaties produceren windturbines geluid, dat meestal wordt omschreven als suizend of zoevend. Windturbines produceren zowel mechanisch als aerodynamisch geluid. Het mechanische geluid is afkomstig uit het overbrengen van de energie vanuit de wieken naar de generator en uit de generator zelf. Het aerodynamische geluid is afkomstig van de hoge snelheid waarmee de wieken door de lucht snijden. Het mechanische geluid is meestal vele malen lager dan het aerodynamische geluid. Er is veel onderzoek gedaan naar geluid en de effecten van blootstelling aan geluid en op basis hiervan zijn relaties bepaald tussen de hinderbeleving en de blootstelling aan geluidniveaus. Dit zijn dosis-effect relaties waarbij met de mate van blootstelling een bepaalde mate van effect gepaard gaat. Deze relaties vormen de basis voor de geluidwetgeving in Nederland. Geluidwetgeving in Nederland Het besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (Barim, 2008, het Activiteitenbesluit) is het kader voor de toetsing van geluid van windturbines. In het Activiteitenbesluit wordt voor de normstelling van geluid getoetst aan de waarden Lden=47 db en Lnight=41 db. Deze norm geldt voor geluidgevoelige objecten, waar woningen van derden en kwetsbare locaties zoals scholen en ziekenhuizen onder worden verstaan. De Lden (Engels: Level day-evening-night) is een maat om de geluidsbelasting door omgevingslawaai uit te drukken. Hierbij wordt de geluidsbelasting die optreedt gedurende de nacht en de avond zwaarder meegewogen dan geluid overdag. Met ingang van 2004 is het gebruik van de Lden in alle Europese landen verplicht. Voor Lnight=41 db geldt een lagere toegestane geluidsbelasting, omdat in de nacht over het algemeen minder achtergrondgeluid optreedt. Bij de beoordeling van het aspect geluid wordt naast de normcontour (Lden = 47 db) ook beneden de norm gekeken naar de Lden = 42 db (zie kader 3.1). Deze Lden = 42 db maakt geen onderdeel uit van de norm voor windturbinegeluid. De grenswaardenormering voor geluid van windturbines verschilt tussen landen. Door de verschillen in normering is het lastig een precieze vergelijking te maken met de landen om ons heen. In België gelden afstandsnormen, in Duitsland en Verenigd Koninkrijk een db(a) norm, in Denemarken geldt een norm van 4 x de ashoogte van een windturbine. De Nederlandse geluidnorm wijkt in de toepassing niet veel af van de normen in andere Europese landen. Dat wordt ook bevestigd in het Kennisbericht Geluid bij Windturbines van het Kennisplatform Windenergie 7. De huidige geluidnormering in Nederland is qua beschermingsniveau vergelijkbaar met de normering die voorheen van toepassing was. 7 Kennisplatform Windenergie Geluid van windturbines v1.0 ( ) PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

26 20 Gevoelige objecten Kader 3.1 Beoordeling geluid Zoals in paragraaf naar voren is gekomen, is een windturbine gehanteerd met een nominaal vermogen van 3 MW, een rotordiameter van 115 meter en ashoogte van 100 meter. Hierbij is de aanname voor geluid een bronvermogen van 106 db. Dit betreft de maximale geluidsproductie bij de bron (dus bij gondel van de windturbine). Dit bronvermogen is een gemiddeld bronvermogen binnen de klasse van 3 MW. Omdat de windturbineposities voor de onderzoeksgebieden in een latere fase bepaald worden, zijn in dit planmer geen berekeningen gemaakt op basis van windturbineposities. Er zijn geluidberekeningen uitgevoerd op basis van een referentieopstelling bestaande uit twee tot acht windturbines. Op basis hiervan is de wettelijke geluidnorm (L den = 47 db) vertaald naar een afstand van 400 meter tussen de turbineopstelling en aaneengesloten woonbebouwing. Om ook de effecten beneden de wettelijke norm in kaart te brengen is de L den = 42 db contour op een vergelijkbare manier vertaald in afstanden. Per gebied is onderzocht hoeveel gevoelige objecten (woningen, scholen of ziekenhuizen) binnen de volgende contouren vallen. Hierbij zijn de contouren getrokken vanaf de rand van de onderzoeksgebieden. Maat voor geluid Afstand 47 L den 400 meter 42 L den 850 meter De afstanden zijn zo berekend dat, eventueel met beperkte mitigerende maatregelen, voldaan kan worden aan de norm. Dit neemt niet weg dat in sommige, specifieke situaties extra maatregelen nodig zijn of een grotere afstand vereist kan zijn. Ook kan het in sommige gevallen mogelijk zijn een kleinere afstand tot woningen aan te houden. Om te voorkomen dat op voorhand gebieden worden uitgesloten die later mogelijk blijken (door bijvoorbeeld een stillere turbine toe te passen), zijn de begrenzingen van de onderzoeksgebieden ruim bepaald. Figuur: van L den naar afstand Type landschap Het type landschap en de ondergrond kan invloed hebben op de overdracht van geluid op de omgeving. Om die reden wordt aanvullend op de normafstand en het aantal gevoelige objecten, kwalitatief beschreven welk type landschap en ondergrond zich rond de onderzoeksgebieden bevindt PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

27 21 Type bebouwing Eveneens wordt kwalitatief ingegaan op het type bebouwing dat zich binnen de contouren bevindt. De geluidsbelasting op individuele woningen heeft andere consequenties dan bijvoorbeeld op aaneengesloten bebouwing of een woonkern. Bij aaneengesloten bebouwing of een woonkern kan er bijvoorbeeld sprake zijn van afschermende werking. Als woningen binnen een afstand van 200 meter van elkaar liggen, is in dit planmer sprake van aaneengesloten bebouwing. Indien ze verder uit elkaar liggen is in dit planmer sprake van verspreid liggende bebouwing. Tabel 3.1 Bepaling score criteria geluid L den Criterium Beoordeling Score Aantal gevoelige objecten binnen de geluidcontouren L den = 47 db Geen gevoelige objecten 0 Relatief weinig gevoelige objecten (<250) - Relatief veel gevoelige objecten (>250) -- Aantal gevoelige objecten binnen de geluidcontouren L den = 42 db Geen gevoelige objecten 0 Relatief weinig gevoelige objecten (<500) - Relatief veel gevoelige objecten (>500) -- Naast het aantal en de ligging van gevoelige objecten binnen de geluidcontouren wordt ook de aanwezigheid van recreatiewoningen en kantoren kwalitatief beschreven. Waar relevant wordt de aanwezigheid van begraafplaatsen als aandachtspunt benoemd. Stiltegebieden Voor de stiltegebieden wordt gekeken naar de aanwezigheid van stiltegebieden in of in de nabijheid van het onderzoeksgebied en wordt een kwalitatieve inschatting gemaakt van de kans op effecten op het stiltegebied als gevolg van het geluid van de windturbines. Tabel 3.2 Bepaling score criterium stiltegebied Criterium Beoordeling Score Geluidsbelasting op stiltegebieden (kwalitatief) Stiltegebied in de nabijheid kans op effect - Geen stiltegebied in nabijheid onderzoeksgebied 0 Cumulatieve effecten Voor het deelaspect cumulatie van geluid wordt een kwalitatieve analyse van de akoestische situatie van het gebied gemaakt om te bepalen of cumulatie kan optreden met overige geluidsbronnen in de nabije omgeving. Denk hierbij aan de aanwezigheid van bijvoorbeeld snelwegen, industrie en het spoor en ook bestaande windturbinelocaties en andere onderzoeksgebieden. Hierbij is niet specifiek rekening gehouden met achtergrondgeluid, omdat de invloed daarvan op windturbinegeluid erg afhankelijk is van de geluidsbron en omgeving. Wel wordt indicatief aangegeven of windturbinegeluid kan wegvallen in geluid van andere bronnen, bijvoorbeeld wanneer er erg veel geluidsbronnen in de omgeving aanwezig zijn. Tabel 3.3 Bepaling score criterium cumulatie geluid Criterium Beoordeling Score Gecumuleerde geluidsbelasting op omgeving (kwalitatief) Kans op cumulatie - Geen kans op cumulatie 0 PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

28 22 Slagschaduw De draaiende rotorbladen van windturbines kunnen een bewegende schaduw op hun omgeving werpen. Deze zogenaamde slagschaduw kan onder bepaalde omstandigheden hinderlijk zijn doordat ze ervaren worden als flikkering. De mate van hinder is onder meer afhankelijk van de frequentie en de intensiteit van de flikkering. De afstand van de blootgestelde locatie tot de windturbine, de stand van de zon, de weersomstandigheden en het al dan niet draaien van de windturbine zijn daarbij bepalende factoren. De Regeling algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (Rarim, 2007) meldt dat windturbines voorzien moeten worden van een automatische stilstandvoorziening indien slagschaduw optreedt ter plaatse van gevoelige objecten, voor zover: De afstand tussen de woningen of andere gevoelige objecten minder bedraagt dan 12 maal de rotordiameter. En gemiddeld meer dan 17 dagen per jaar gedurende meer dan 20 minuten per dag slagschaduw kan optreden. Omdat de windturbineposities voor de onderzoeksgebieden in een latere fase bekend worden, zijn in dit planmer geen berekeningen gemaakt op basis van windturbineposities. Voor het beoordelen van de slagschaduweffecten is de norm als volgt geïnterpreteerd: De maximale afstand waarop nog slagschaduw kan optreden bedraagt 12 maal de rotordiameter, ofwel meter (voor de referentieturbine); Er wordt altijd voldaan aan de norm bij maximale slagschaduwduur per jaar van 17x21 minuten = 5;57 per jaar. Dit wordt afgerond naar 6 uur per jaar. Om de 6 uur per jaar te vertalen naar een vaste afstand zijn berekeningen uitgevoerd in WindPRO 8. Uit deze berekening is gebleken dat de aan te houden afstand voor het voldoen aan de wettelijke norm ongeveer 700 meter bedraagt. Net als bij de beoordeling van geluid is de mogelijke impact van de begrenzing van het gehele onderzoeksgebied onderzocht. Dit betekent een overschatting van de invloed omdat de windturbines bij de meeste gebieden niet op de rand van het gebied geplaatst worden. Bij een dergelijke afstand (700 m) kan zonder of met zeer beperkte mitigerende maatregelen (kortstondig stilzetten van windturbines bij teveel slagschaduw) worden voldaan aan de wettelijke norm. Dit wil niet zeggen dat windturbines niet dichterbij kunnen worden geplaatst, alleen nemen de mitigerende maatregelen dan toe. 8 WindPRO is software waarmee windturbinegeluid kan worden gemodelleerd en berekend PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A

29 23 Figuur 3.1 Van norm naar afstanden slagschaduw De positie van de zon ten opzichte van de windturbine en gevoelige objecten is van belang voor de mate van slagschaduwhinder. Kortweg kan gesteld worden dat de kans op slagschaduwhinder groter is voor gevoelige objecten die ten westen of oosten van de windturbine liggen, dan voor gevoelige objecten die ten noorden of zuiden liggen. 9 Dit is in de figuur hieronder schematisch weergegeven, waarbij groen gunstig is en oranje ongunstig. Figuur 3.2 Beoordeling van de positie van woningen ten opzichte van het onderzoeksgebied Per onderzoeksgebied is gekeken naar: Het aantal woningen, zorginstellingen en onderwijsinstellingen (gevoelige objecten) dat binnen de 700 meter contour ligt; De ligging van deze gevoelige objecten ten opzichte van het onderzoeksgebied: wanneer de bebouwing aan de west- of oostzijde ligt, is er meer kans op slagschaduweffecten dan wanneer de bebouwing ten noorden van het onderzoeksgebied ligt. Slagschaduw ten zuiden van een windturbine(opstelling) is vanwege de stand van de zon onmogelijk. 9 In feite kan er ten zuiden van een windturbine geen slagschaduwhinder optreden vanwege de stand van de zon. PlanMER Partiële Herziening VRM Windenergie Zuid-Holland Deel A