Samen op eigen kracht. Opstellers: Margo Kouwenhoven Ferwerderadiel. Cor de Val Leeuwarderadeel

Transcriptie

1 WMO-BELEIDSPLAN SAMEN OP EIGEN KRACHT Opstellers: Margo Kouwenhoven Ferwerderadiel Cor de Val Leeuwarderadeel 1

2 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Voorwoord Inleiding Missie visie Missie 6 Visie 6 Gemeentelijk beleidskader Prestatieveld 1 Leefbaarheid en sociale samenhang Prestatieveld 2 Preventieve ondersteuning jeugd Prestatieveld 3 Informatie, advies en cliëntondersteuning Prestatieveld 4 Mantelzorg en vrijwilligers Prestatieveld 5 Participatie van mensen met een beperking Prestatieveld 6 Voorzieningen voor mensen met een beperking Prestatieveld 7 & 8 & 9 Maatschappelijke opvang, OGGZ 21 en verslavingszorg 1.10 Monitoring en evaluatie 23 Bijlagen 24 2

3 Samenvatting Na het invoeren van de Wmo in 2007 is er door beide gemeenten veel tijd en energie gestoken in het voldoen aan de voornaamste wettelijke verplichtingen zoals die in de Wmo zijn opgenomen. Hierbij kan met name gedacht worden aan het verstrekken van individuele voorzieningen. De Dienst SoZaWe heeft van de gemeenten de opdracht gekregen om deze taken uit te voeren. Na het voldoen aan deze voornaamste verplichtingen zal er de komende beleidsperiode worden ingezet op het leggen van verbindingen tussen de negen prestatievelden van de Wmo en zal de zelfredzaamheid van mensen steeds verder worden benadrukt. In het beleidsplan wordt concreet ingegaan op de acties die onze gemeenten willen ondernemen op de diverse prestatievelden. Acties die zijn ingegeven door een overkoepelende missie: mensen zelfstandig mee laten doen aan de samenleving; stimuleren om mensen naar eigen keuze mee te laten doen aan maatschappelijke activiteiten en sociale verbanden aan te laten gaan. Concreet gaan wij uit van de nu volgende uitgangpunten per prestatieveld: Leefbaarheid en sociale samenhang: in samenwerking met diverse (lokale) partijen de leefbaarheid bevorderen. Preventieve voorzieningen jongeren: huidige kwaliteit van het CJG handhaven en waar mogelijk nog verbeteren. Informatie en advies: zorg blijven dragen voor een laagdrempelige informatie- en adviesfunctie. Ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers: verdere ontwikkeling van de ondersteuningstructuur voor vrijwilligers en mantelzorgers. Bevorderen deelname aan het maatschappelijk verkeer: komen tot een totaalaanbod van formele en informele zorg. Verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking: door de inzet van de civil society de druk op individuele en collectieve voorzieningen verminderen. Maatschappelijke opvang, OGGZ en verslavingszorg: versterken van de gemeentelijke regiefunctie. 3

4 Voorwoord Hierbij presenteren wij u het voorliggende Wmo-beleidsplan voor de gemeenten Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel. Een samenwerking tussen twee gemeenten die verschillend zijn, maar elkaar goed kunnen vinden als het gaat om welzijn, samenhang en zorg. Wij denken hierbij bijvoorbeeld aan de vrijwilligerscentrale Middelsee. Een centrale die in 2009 van start is gegaan en is uitgegroeid tot een zeer belangrijke pijler van ons (toekomstige) Wmo-beleid. Zo kent de vrijwilligerscentrale sinds kort een burenhulpdienst waar onze inwoners gebruik van kunnen maken. Een instrument dat een belangrijke bijdrage levert aan het gevoel van zelfredzaamheid van mensen. Kunt u uw medicijnen of boodschappen niet zelf halen omdat u slecht ter been bent? Wij proberen een vrijwilliger voor u te zoeken die u hierbij kan helpen. Hiermee wordt nog maar eens benadrukt hoe onmisbaar de vele vrijwilligers in onze gemeenten zijn. Aparte aandacht verdienen onze mantelzorgers. We staan er niet altijd bij stil dat er honderden mensen in onze gemeenten langdurig voor een dierbare zorgen. Deze mensen verdienen onze enorme waardering en ondersteuning! Daarnaast willen wij graag nog even de belangrijke rol van onze professionals benadrukken, zoals de Wmo-adviseur of ouderenadviseur. Mogelijk heeft u al eens kennisgemaakt met één van hen. Wij beseffen dat onze inwoners behoefte hebben aan een laagdrempelig aanspreekpunt voor alle vragen op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Wij hopen dat u dit Wmo-beleidsplan met interesse zult lezen en wensen iedereen die een bijdrage zal gaan leveren aan de uitvoering van dit beleidsplan veel succes toe. Met vriendelijke groet, Jaap Hijma Wethouder Welzijn Ferwerderadiel Meint de Haan Wethouder Welzijn Leeuwarderadeel 4

5 1.1 Inleiding Een belangrijke impuls voor het opstellen van dit beleidsplan vormde het Goed voor Elkaar project 1 zoals dat door beide gemeenten is doorlopen. Een project dat een belangrijk beleidskader heeft opgeleverd. Een beleidskader dat past binnen het belangrijke motto van de Wmo Meedoen aan de samenleving! Dit beleidskader zal ook moeten dienen als antwoord op de diverse aanstaande decentralisaties, zoals de transitie van de AWBZ per 1 januari 2014, de wijziging verstrekking hulpmiddelen en de overheveling van Jeugdzorgtaken naar gemeenten. Net zoals tussen de genoemde decentralisaties zijn er ook belangrijke verbindingen te leggen tussen de diverse prestatievelden van de Wmo. Een goed voorbeeld hiervan is de verbinding tussen prestatieveld 3 en 4. Enerzijds het voorzien van informatie en advies en anderzijds het inzetten van netwerken om de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van mensen te bevorderen. Naast de verbinding tussen prestatieveld 3 en 4 zijn er meer verbindingen te leggen. Om die reden hebben beide gemeenten zich ook positief getoond over een verdere ontschotting van diverse beleidsvelden. De komende beleidsperiode zullen wij aan de slag gaan met het verder leggen van verbindingen tussen de diverse prestatievelden. Naast de diverse beleidsontwikkelingen hebben we thans te maken met bezuinigingen en een steeds verder toenemende vergrijzing en ontgroening. We zien ons voor de opdracht gesteld om met minder middelen een solidair Wmo-beleid te voeren. Wij realiseren ons echter terdege dat het een moeilijke opgave zal zijn om het huidige voorzieningenniveau te handhaven. Het zal dan ook steeds belangrijker worden om op zoek te gaan naar creatieve oplossingen die zijn grondslag vinden in vrijwillige inzet en algemene voorzieningen. In de missie en visie die onderdeel uitmaken van dit beleidsplan zullen wij hier verder op ingaan. Wij hebben gekozen voor een beleidsplan waar per prestatieveld wordt aangegeven welke prestaties burgers van de gemeenten mogen verwachten. Daarnaast hebben beide gemeenten concrete maatregelen benoemd om uitvoering te geven aan het onderliggende beleidsplan. Omdat de achtergrond en wettelijk kader van de Wmo wordt verondersteld, hebben wij ervoor gekozen deze theorie zoveel mogelijk buiten dit beleidsplan te laten. Dit geldt eveneens voor het kader van de diverse decentralisaties. Hiervoor verwijzen wij graag naar de notitie Actualiteiten Welzijn die als bijlage aan dit beleidsplan is toegevoegd. Tot slot willen wij graag van de gelegenheid gebruik maken om de Wmo- Adviesraden voor de gemeenten Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel te bedanken voor de constructieve bijdrage die zij hebben geleverd bij het opstellen van dit Wmo-beleidsplan. 1 Een project voor advies en ondersteuning voor gemeenten op het gebied van mantelzorg en vrijwillige inzet. 5

6 Missie 1.2 Missie en visie Met een missie geeft een gemeente aan wat ze wil uitdragen naar buiten toe, wat ze doet en waarom. Wij omschrijven onze missie op het gebied van maatschappelijke ondersteuning als volgt. De gemeenten Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel willen het mogelijk maken om hun inwoners: zelfstandig mee te laten doen aan de samenleving; stimuleren om mensen naar eigen keuze mee te laten doen aan maatschappelijke activiteiten en sociale verbanden aan te laten gaan. Visie Daar waar een missie aangeeft waar we voor staan, geeft een visie aan wat we willen bereiken. In deze visie geven beide gemeenten aan wat de verwachtingen zijn voor de toekomst en meer in het bijzonder voor de komende beleidsperiode. Per prestatieveld is deze visie verder uitgewerkt. De visie van onze gemeenten luidt als volgt: De gemeenten streven ernaar dat alle inwoners kunnen meedoen in de samenleving. De gemeenten gaan in eerste instantie uit van de eigen verantwoordelijkheid van mensen. De zelfredzaamheid van inwoners en sociale verbindingen tussen mensen wordt actief gestimuleerd. Wanneer het mensen niet lukt om zelfstandig of met hulp van de omgeving deel te nemen aan de samenleving, bieden de gemeenten ondersteuning hierbij. De gemeenten ondersteunen hun inwoners, en speciaal diegenen met een beperking, met passende algemene en individuele voorzieningen. De gemeenten faciliteren, stimuleren en regisseren de samenwerking tussen diverse partners in het maatschappelijk middenveld. Daarnaast zetten de gemeenten zich in voor participerende burgers om de maatschappelijke ondersteuning in de volle breedte te benutten. 6

7 Gemeentelijk beleidskader Naast de missie en visie is een beleidskader geformuleerd dat van toepassing is op alle prestatievelden van de Wmo. Dit beleidskader is tot stand gekomen naar aanleiding van het doorlopen van het Goed voor Elkaar project. Eigen kracht en verantwoordelijkheid van de burger. De gemeenten willen een beweging in gang zetten en daarbij welzijnsinstellingen als instrument gebruiken. De burger en zijn netwerk staan centraal: de civil society. De gemeenten bieden een vangnet, faciliteren burgers, vergroten de ontmoetingsmogelijkheden, investeren in de leefbaarheid van dorpen en laten professionals als intermediairs fungeren. Integraal werken, binnen en buiten de gemeente. Wat vinden we belangrijk? Eigen kracht en verantwoordelijkheid Zelf, samen, gemeente Gemeente is vangnet 7

8 Inleiding 1.3 Prestatieveld 1: Leefbaarheid en sociale samenhang Samen op eigen kracht Eén van de meest brede en veelomvattende prestatievelden betreft het bevorderen van de sociale samenhang en sociale leefbaarheid. Het bijzondere van het begrip leefbaarheid is dat het zowel verwijst naar ruimtelijke, sociale als economische aspecten. Leefbaarheid heeft twee kanten: een fysieke en een sociale kant. Met name de sociale samenhang is van groot belang voor het gevoel van leefbaarheid. Waar staan we nu? Om de sociale samenhang en leefbaarheid in de dorpen te bevorderen worden verschillende instrumenten ingezet: het welzijnswerk zoals het ouderenwerk en (ambulant) jongerenwerk. Het welzijnswerk heeft met name een voorwaardenscheppende functie, het verbinden van burgers onderling en het organiseren van burgers voor collectieve initiatieven zoals burendag, organiseren dorpsfeest en deels in eigen beheer nemen van openbaar groen. Op het gebied van leefbaarheid gebeurt er ontzettend veel in beide gemeenten. Wij denken hierbij bijvoorbeeld aan: Het in januari 2011 gestarte project Verbeteren leefbaarheid Alde Leie is een goed voorbeeld van een fysieke benadering van het begrip leefbaarheid door de reconstructie van een tweetal wegen in dit dorp. Ook kan het project valpreventie wat door Wonen Noordwest Friesland en de vrijwilligerscentrale Middelsee is opgezet in de gemeente Ferwerderadiel worden genoemd. Dit heeft als doel de eventuele problemen in en rondom de woning op te sporen en op te lossen. Zodat mensen langer en veiliger in de vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen. In de gemeente Leeuwarderadeel is eind 2011 gestart met het project de Zelfstandigheidsmeter. Dit project onderzoekt in hoeverre inwoners van 50 jaar en ouder zijn voorbereid op de kanteling. 8

9 Wat willen we bereiken? De gemeenten vinden de sociale en fysieke leefbaarheid van alle kernen en dorpen van groot belang! Maatschappelijke ontwikkelingen die de komende jaren van grote invloed zullen zijn op dit prestatieveld zijn de toenemende vergrijzing, de bezuinigingen op de AWBZ en de extramuralisatie. Onder het laatste verstaan wij de zorgbehoefte die ontstaat door steeds korter verblijf in ziekenhuis en verpleeginstellingen. Hierdoor zal de druk op mantelzorgers, de omgeving en andere hulpverleners toenemen. Een andere verwachte maatschappelijke ontwikkeling in Noordoost Friesland is de toenemende bevolkingskrimp. Door de bovenstaande ontwikkelingen worden de algemene voorzieningen van het welzijnswerk steeds belangrijker voor een steeds groter wordende groep van kwetsbare burgers. De gemeenten willen het huidige aanbod in overeenstemming brengen met de veranderende vraag. Wat gaat de gemeente Ferwerderadiel doen? Zorg blijven dragen voor een leefbare samenleving, waar plaats is voor een ieder om in te leven. In samenwerking met diverse partijen invulling geven aan diverse leefbaarheidsprojecten. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een lokaal vervoersproject. Vrijwilligers optimaal betrekken bij het bevorderen van de leefbaarheid. Wij denken hierbij aan de meest ruime zin van het woord leefbaarheid. Het kan hierbij dan ook gaan om vrijwilligers die sportvelden onderhouden of schoonmaakacties in de buurt. Stimuleren van ontmoetingsmogelijkheden. Mensen met elkaar in contact brengen is een belangrijke doelstelling. Om dit te bereiken dienen de ontmoetingsmogelijkheden te worden geoptimaliseerd en initiatieven daartoe te worden gestimuleerd. Een goed voorbeeld hiervan is de bouw van de MFC s in onze gemeente. Een nauwe samenwerking blijven aangaan met lokale partijen (bijv. dorpsbelangen) om de leefbaarheid in de dorpen te verbeteren. 9

10 Inleiding 1.4 Prestatieveld 2: Preventieve ondersteuning jeugd Samen op eigen kracht Dit prestatieveld is gericht op het ondersteunen van jeugdigen en het voorkomen en wegnemen van problemen om zo te voorkomen dat jeugdigen in hun ontwikkelingskansen worden belemmerd. Het gaat hierbij met name om preventieve maatregelen, en niet zozeer op behandeling hiervan. Waar staan we nu? In eerste instantie hebben wij ons toegelegd op het stimuleren van voor- en vroegschoolse ontwikkeling. Hierin speelt met name het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang een belangrijke rol. Het peuterspeelzaalwerk is daardoor een belangrijke professionele opvoedingsomgeving voor kinderen van 2 tot 4 jaar geworden. Daarom is het peuterspeelzaalwerk een belangrijke schakel in de lokale infrastructuur voor kinderen. Een lokale infrastructuur die door beide gemeenten verschillend is ingevuld. Een andere belangrijke verplichting voor gemeenten is het uitvoeren van de leerplicht. De uitvoering van de leerplicht is door onze gemeenten ondergebracht bij de gemeente Leeuwarden. In samenwerking met een aantal Noord Friese gemeenten en het voortgezet onderwijs in Noordoost Fryslân is een reboundvoorziening opgezet. Onder een reboundvoorziening verstaan wij een traject van intensieve begeleiding en tijdelijke opvang van leerlingen met gedragsproblemen, met als doel om leerlingen weer terug te plaatsen in het reguliere onderwijs en alsnog een diploma te laten behalen. In mei 2010 is in de Middelseegemeenten het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) van start gegaan, waar alle betrokkenen uit het werkgebied aan deelnemen. Wat willen we bereiken? Voor wat betreft jeugd en opvoedingsondersteuning is er een aantal belangrijke speerpunten. Wij denken hierbij met name aan het creëren van de functie van het peuterspeelzaalwerk als een plek waar alle kinderen van 2-4 jaar een optimale ontwikkelingskans krijgen. Dit door het aanbieden van veelzijdige en passende speelmogelijkheden. Voor de oudere doelgroep (middelbare scholieren) vinden wij het van groot belang om voortijdig schoolverlaten te voorkomen en het behalen van een startkwalificatie voor de arbeidsmark te stimuleren. Wanneer jongeren uit het voortgezet onderwijs onverhoopt dreigen uit te vallen maken we gebruik van de inzet van het Regionale Meld Centrum en de reboundvoorziening Noordoost Fryslân. Het CJG dient snel, goed en gecoördineerd advies en hulp op maat aan jeugdigen, ouders, verzorgers en professionals te bieden. Het CJG fungeert daarbij als een laagdrempelige voorziening waarin jeugdbeleid, jeugdgezondheidszorg en jeugdzorg op lokaal niveau 10

11 integraal tot stand komt. Andere zorgaanbieders op het terrein van jeugd dienen hierop nauw aan te sluiten. Het CJG vervult daarmee een brugfunctie tussen de lokale voorzieningen en gespecialiseerde hulp. Naar aanleiding van een recente enquête van de Wmo-Adviesraad voor de gemeente Ferwerderadiel is gebleken dat het CJG bij met name huisartsen niet direct bekend is. Dit is de reden dat het optimaliseren van de bekendheid van het CJG een speerpunt zal zijn. Daarnaast zal de preventieve en signalerende taak van het CJG verder ontwikkeld worden. Wat gaat de gemeente Ferwerderadiel doen? Met behulp van de Wet OKE handen en voeten geven aan het creëren van optimale ontwikkelingskansen voor alle kinderen in de leeftijd van 2-4 jaar. Huidige kwaliteit van het CJG handhaven en waar mogelijk nog verbeteren. Daarnaast inspelen op toekomstige ontwikkelingen voor wat betreft de overheveling van jeugdzorgtaken naar de gemeenten. Meer bekendheid geven aan het ondersteuningsaanbod en de preventieve rol van het CJG. Hierbij zal met name de bekendheid van het CJG bij onder andere de eerstelijnszorg dienen te worden vergroot. Wat vinden we belangrijk? Peuterspeelzaalwerk Bekendheid CJG bij eerstelijnszorg Signalerende en preventieve taak CJG 11

12 Inleiding Samen op eigen kracht 1.5 Prestatieveld 3: Informatie, advies en cliëntondersteuning Een wettelijke verplichting is het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning aan burgers. De informatie- en adviesfunctie is een zeer brede functie. Hierbij kan onder andere gedoeld worden op informatie op individueel niveau of hulp bij de verheldering van een ondersteuningsvraag. Waar staan we nu? In 2007 is er gestart met het huisvesten van een lokaal Wmo-loket in de gemeentehuizen van Ferwert en Stiens om invulling te geven aan de informatie- en adviesfunctie. Aanvullend hebben beide gemeenten ervoor gekozen om het Wmo-loket uit te breiden. Dit uitbreiden ( opplussen ) bestond uit het aanstellen van een Wmo-adviseur via de Dienst SoZaWe voor 24 uur per week per gemeente. De Wmo-adviseur heeft tot doel om onze inwoners van informatie en advies te voorzien op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Duidelijk is geworden dat er behoefte bestaat aan een laagdrempelig aanspreekpunt op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Om deze laagdrempeligheid te waarborgen is er naast een vast spreekuur in het gemeentehuis ook gekozen voor het houden van spreekuren in de dorpshuizen. De komende periode zal de gemeente Ferwerderadiel de pilot Wmo-adviseurs evalueren, deze evaluatie zal wellicht aanleiding kunnen geven tot het beperken van het aantal spreekuren. Daarnaast dient er ook een afweging te worden gemaakt over de voortzetting van het project. Vanwege de overlap die was ontstaan met de ouderenadviseur heeft de gemeente Leeuwarderadeel ervoor gekozen om de functie van Wmo-adviseur per 1 december 2011 niet langer te handhaven. De gemeente Ferwerderadiel heeft het pilotproject wel verlengd, tot en met 31 december Er zal dus in de zeer nabije toekomst opnieuw een besluit moeten worden genomen over de verdere invulling van prestatieveld 3. Op het moment van schrijven zijn er diverse gesprekken gaande om te komen tot een zogenaamd omtinkersmodel tezamen met de andere Middelseegemeenten. Voor welk model er ook gekozen zal worden, het uitgangspunt zal blijven dat burgers toegang blijven houden tot een laagdrempelige informatie- en adviesfunctie. Dat de Dienst SoZaWe er recent toe heeft besloten om alleen nog op afspraak diensten aan te bieden versterkt de noodzaak om een laagdrempelig aanspreekpunt voor onze inwoners te behouden. Wat willen we bereiken? Zoals is aangegeven dient er een keuze te worden gemaakt hoe er verder invulling zal worden gegeven aan de informatie- en adviesfunctie. In navolging van het door ons gekozen beleidskader vinden wij het van belang dat er niet louter informatie en advies wordt verstrekt, maar wordt ingezet op een totaaloplossing (de kanteling). Onderdeel van deze totaaloplossing zou een aanbod moeten zijn van informele en (eventueel) formele zorg. Het bestaan van sociale netwerken maakt een essentieel onderdeel uit van het 12

13 aanbod van informele zorg. Nu niet iedereen over een netwerk beschikt is de Wmoadviseur of omtinker van groot belang om er één te creëren of te benutten. Gebleken is dat onder andere de vrijwilligerscentrale en ouderenbonden een belangrijke rol spelen bij het informeel ondersteunen van mensen. Door een beroep te kunnen doen op een vrijwilliger voor het doen van kleine klussen (burenhulpdienst) kan een groot gevoel van zelfredzaamheid worden bereikt en een beroep op formele zorg worden uitgesteld of zelfs worden voorkomen. Deze zelfredzaamheid en een afname van het beroep op de professionele zorg is van groot belang bij een overheid die zich, noodzakelijkerwijs, steeds verder zal terugtrekken. De informatie- en adviesfunctie is dan ook nauw verwant aan prestatieveld 4. Wat gaat de gemeente Ferwerderadiel doen? Concreet willen we de volgende maatregelen gaan nemen: Zorg blijven dragen voor een laagdrempelig steunpunt voor informatie, advies en cliëntondersteuning, waar informele en formele zorg samenkomt. Naast het verstrekken van informatie en advies een bredere totaaloplossing aan burgers kunnen bieden door de opbouw en inzet van een netwerk. Dit om de vraag naar formele zorg uit te stellen of te verminderen en de zelfredzaamheid van burgers te bevorderen. Er vindt een goede afstemming plaats tussen diverse actoren in de eerste lijn en het maatschappelijk middenveld. Hierbij doelen wij met name op een afstemming tussen de door de gemeente gesubsidieerde instellingen zoals de Dienst SoZaWe, Stichting Welzijn Middelsee en het CJG. De gemeente heeft hierin een initiërende en regisserende functie. Een optimalisatie van de maatschappelijke kaart. Zowel professionals als individuen moeten de juiste instanties weten te vinden. Speerpunten Laagdrempelige informatie- en adviesfunctie Samenbrengen van informele en formele zorg Optimale samenwerking 13

14 Inleiding 1.6 Prestatieveld 4: Mantelzorgers en vrijwilligers Een andere wettelijke verplichting voor gemeenten is het ondersteunen van vrijwilligers en mantelzorgers. Zoals uit diverse onderzoeken is gebleken bestaat er bij vrijwilligers een grote behoefte aan ondersteuning, tegelijkertijd is er sprake van een tekort aan vrijwilligers. Naast vrijwilligers hebben ook mantelzorgers recht op ondersteuning en verdere aandacht. Waar staan we nu? Een belangrijke stap in de ondersteuning van vrijwilligers en het verder creëren van netwerken was de aanstelling van een vrijwilligerscoördinator en een bijbehorende ondersteuningsstructuur voor vrijwilligers en mantelzorgers. Na eerst gestart te zijn met vier aparte vrijwilligerscentrales, kennen we momenteel één vrijwilligerscentrale voor de vier Middelseegemeenten. In de basis kent de vrijwilligerscentrale de nu volgende taken: Vacaturebank Burenhulpdienst Ondersteuningsfunctie vrijwilligers en mantelzorgers Projectondersteuning Maatschappelijk Betrokken Ondernemen (MBO) Maatschappelijke stage Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt speelt de vrijwilligerscentrale een steeds grotere rol binnen beide gemeenten. De vrijwilligerscentrale is dan ook een veel breder instrument geworden dan alleen het bemiddelen tussen vraag en aanbod van vrijwilligers. Een goed voorbeeld hiervan is de burenhulpdienst. Deze burenhulpdienst kan worden ingeschakeld voor het doen van kleine klussen zoals kleinschalig tuinonderhoud of het doen van boodschappen. Niet het aanbod staat centraal, maar de vraag! Wat willen we bereiken? In de komende beleidsperiode willen wij sterk inzetten op het verder ontwikkelen van de functies van de vrijwilligerscentrale. Wij voelen ons hierin gesteund door de positieve insteek van de gemeenteraden en Wmo-Adviesraden van beide gemeenten over het huidige functioneren van de vrijwilligerscentrale. 14

15 Het verder ontwikkelen van de functies van de vrijwilligerscentrale bestaat voor ons in de kern uit een tweetal aspecten. Een sterkere basis leggen onder de vacaturebank en de burenhulpdienst door het werven van meer vrijwilligers. Een goed ondersteuningsaanbod voor vrijwilligers en mantelzorgers bewerkstelligen. Sinds 2009 kent de vrijwilligerscentrale een vacaturebank, waar vraag en aanbod van vrijwilligers samenkomt. Daarnaast is de vrijwilligerscentrale medio maart 2011 van start gegaan met een burenhulpdienst. Gebleken is dat er momenteel niet volledig kan worden voldaan aan het aantal verzoeken van onze inwoners. Om dit in de toekomst wel te kunnen is het noodzakelijk dat er meer vrijwilligers worden geworven. In de komende beleidsperiode hopen wij met de inzet van de vrijwilligerscentrale deze vrijwilligers te bereiken en te enthousiasmeren om vrijwilligerswerk te gaan doen. Naast de vacaturebank en burenhulpdienst kent de vrijwilligerscentrale een ondersteunende functie voor vrijwilligers en mantelzorgers. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat met name vrijwilligers een sterke behoefte hebben aan ondersteuning. Veelal wordt deze ondersteuning door de gemeenten geboden. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het helpen met het indienen van een subsidieverzoek of het invullen van formulieren. Een lastiger te bereiken groep vormen de mantelzorgers. Gelet op de moeite die gemeenten hebben met het bereiken van mantelzorgers hebben de Middelseegemeenten de vrijwilligerscentrale gevraagd om tot één aanbod voor mantelzorgers, woonachtig in de Middelseegemeenten, te komen. Om dit ondersteuningsaanbod in goede banen te leiden is eind 2011 een projectgroep Middelsee opgericht. Op deze manier zal er één aanbod worden gedaan en kunnen wij beter inspelen op de wensen en behoeften van mantelzorgers. In eerste instantie zal de vrijwilligerscentrale zich richten op het bieden van ontspanningsmogelijkheden voor mantelzorgers. Hierbij kan gedacht worden aan (thema-)bijeenkomsten, koffieochtenden of een cultureel uitje. Daarnaast dient er aandacht te zijn voor individuele ondersteuningsvragen van mantelzorgers en ondersteuning voor jonge mantelzorgers. Bij deze ondersteuningsvraag speelt ook de Wmo-adviseur en sociaal-cultureel werker een belangrijke rol. Waarbij wij opnieuw uitgaan van een vraaggerichte werkwijze (de kanteling). Bij de beschrijving van prestatieveld 5 zal verder worden ingegaan op deze vraaggerichte werkwijze. Naast bovenstaande aspecten vinden wij het zeer waardevol dat de vrijwilligerscentrale een steeds grotere rol is gaan spelen bij het ondersteunen van vrijwilligersprojecten. Hierbij kan bijvoorbeeld het reeds aangehaalde project Valpreventie in de gemeente Ferwerderadiel worden genoemd. Dit project wordt in de basis door vrijwilligers 15

16 uitgevoerd die vervolgens aan professionals hun bevindingen rapporteren. In de komende beleidsperiode willen wij de vrijwilligerscentrale vaker gaan inzetten voor het opzetten en ondersteunen van dergelijke vrijwilligersprojecten. Wat gaat de gemeente Ferwerderadiel doen? Concreet willen we de volgende maatregelen gaan nemen: Met inzet van de vrijwilligerscentrale willen wij inzetten op het werven van vrijwilligers om vraag en aanbod van vrijwilligerswerk nog beter tot elkaar te laten komen. Met inzet van de vrijwilligerscentrale wordt er zorg gedragen voor een brede (individuele) ondersteuning van vrijwilligers, organisaties die met vrijwilligers werken en mantelzorgers. De gemeente voert de benodigde regie. Vrijwilligers worden beter gewaardeerd. Dit willen wij onder andere laten blijken door het waarderen en aandacht schenken aan de vrijwilliger van het jaar. Burgerinitiatieven van vrijwilligers worden verder ondersteund. De eigen kracht van de burger staat hierbij centraal, maar waar gestimuleerd en gefaciliteerd kan worden zal dit gebeuren. Er vindt een verdere deregulering plaats. Zoals bekend lopen veel vrijwilligers of organisaties die met vrijwilligers werken tegen bureaucratische regels aan. Een verdere deregulering kan ervoor zorgen dat het vrijwilligerswerk aantrekkelijker wordt. Meer zicht krijgen op het vrijwilligerswerk in de gemeente. Waar bevinden zich eventuele leemten. De gemeente biedt aantrekkelijke ontspanningsmogelijkheden voor mantelzorgers, daarnaast dienen mantelzorgers op individueel niveau verder te worden ontlast. Hierbij zien wij een belangrijke rol voor de burenhulpdienst weggelegd. De gemeente draagt zorg voor een goede balans tussen informele en formele respijtzorg. Jongeren worden meer bij vrijwilligerswerk betrokken. Door de maatschappelijke stage worden jongeren meer in contact gebracht met vrijwilligerswerk. Van belang is het om jongeren voor het vrijwilligerswerk te behouden. Op projectbasis het verder onder de aandacht brengen van vrijwillige inzet. Hierbij denken wij onder andere aan het reeds uitgevoerde valpreventieproject. Ondernemers meer betrekken bij vrijwilligerswerk. In het kader van Maatschappelijk Betrokken Ondernemen (MBO) achten wij het van belang dat ook ondernemers een grotere rol gaan spelen bij vrijwillige inzet. Aan het woord... Medewerkster vrijwilligerscentrale Vrijwilligerswerk voorkomt dat ik een gat krijg in mijn cv nu ik zonder werk zit. Dit vrijwilligerswerk past mooi bij mijn deeltijdstudie P&O. Ik doe ervaring op in het coachen en begeleiden van vrijwilligers. 16

17 Inleiding Samen op eigen kracht 1.7 Prestatieveld 5: Participatie van mensen met een beperking Gemeenten hebben een belangrijke verplichting vanuit de Wmo om mensen in staat te stellen om mee te doen aan de samenleving. Veelal zal deze deelname vanzelfsprekend zijn, echter in bepaalde gevallen zal extra ondersteuning noodzakelijk zijn. Een beperking in de deelname aan de samenleving kan bijvoorbeeld gelegen zijn in ouderdom, armoede of een beperking. Waar staan we nu? Prestatieveld 5 kan niet los worden gezien van prestatieveld 6. Beide prestatievelden worden uitgevoerd door de Dienst SoZaWe. De gemeenten Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel participeren in de daartoe vastgestelde Gemeenschappelijke regeling. Vanwege het feit dat deze uitvoering is gedelegeerd aan de Dienst SoZaWe zullen wij slechts kort ingaan op de prestatievelden 5 en 6. Dit ook vanwege het feit dat de Dienst SoZaWe een notitie zal opstellen in reactie op de diverse nieuwe wettelijke verplichtingen. Wat willen we bereiken? Zoals reeds is aangegeven vinden wij het van groot belang dat een ieder mee kan doen aan de samenleving! Dat niet iedereen dit louter op eigen kracht kan doen is een gegeven. Om die reden is het van groot belang dat er een sterke structuur en aanbod van informele zorg bestaat. Wij doelen hierbij met name op de aanwezigheid van een vrijwilligersnetwerk, burenhulpdienst en klussendienst, zoals dat in het vorige hoofdstuk is besproken. Kortom, er dient een goede verbinding te worden gelegd tussen de diverse prestatievelden. Het aanbod van informele zorg moet -uiteindelijk- de druk op geïndiceerde (individuele) voorzieningen doen afnemen en gaat met name uit van de eigen kracht en verantwoordelijkheid van burgers (kantelen). Mocht het echter zo zijn dat het aanbod van informele zorg niet volstaat dan moet het mogelijk zijn dat er individuele voorzieningen worden verstrekt. De gemeente heeft hierin een duidelijke vangnetfunctie. Deze vangnetfunctie komt ook sterk tot uitdrukking als het gaat om de taken die vanuit de AWBZ zullen worden overgeheveld naar de gemeenten. Zoals de kanteling voorschrijft moet er in gesprek worden gegaan met de burger om de totale situatie in kaart te brengen en te komen tot een aanbod van informele en -eventueelformele zorg. Wie deze rol op zich zal nemen is momenteel onderwerp van gesprek met de Dienst SoZaWe. Deze vraaggerichte manier van werken zal een grote verandering teweegbrengen, niet alleen voor de burger maar ook voor de uitvoerende organisaties. Om dit aanbod van informele en formele zorg aan te kunnen bieden zal moeten worden ingezet op een nauwe samenwerking tussen diverse partijen in het maatschappelijk 17

18 middenveld. Voor onze gemeenten zal dit met name gaan om een samenwerking tussen de Dienst SoZaWe en Stichting Welzijn Middelsee. Wij realiseren ons terdege dat het kantelen van een organisatie en het bewerkstelligen van een nauwe samenwerking tussen de diverse partijen een meerjaren proces zal zijn. Wat gaat de gemeente Ferwerderadiel doen? Concreet willen we de volgende maatregelen gaan nemen: Een herziene opdracht aan het bestuur van de Dienst SoZaWe verstrekken om te kunnen komen tot een meer vraaggerichte manier van werken met als resultaat een totaalaanbod van formele en informele zorg. Inspelen op nieuwe wettelijke verplichtingen aangaande de AWBZ en verstrekking hulpmiddelen. Een geregisseerde samenwerking tot stand brengen tussen met name de Dienst SoZaWe en de diverse partners in het maatschappelijk middenveld. Door de inzet van de civil society de druk op individuele en collectieve voorzieningen trachten te verminderen. De Kanteling is? Decentralisatie AWBZ Keukentafelgesprek De functie begeleiding zal geheel geschrapt worden uit de AWBZ en worden overgeheveld naar de Wmo. Dit betekent dat gemeenten mensen moeten compenseren voor belemmeringen die zij ondervinden in hun zelfredzaamheid en participatie. 1.8 Prestatieveld 6: Het verlenen van voorzieningen aan mensen Vraagverheldering Informele en formele zorg samenbrengen 18

19 Inleiding Samen op eigen kracht 1.8 Prestatieveld 6: Voorzieningen voor mensen met een beperking Dit prestatieveld beschrijft het onderdeel van maatschappelijke ondersteuning dat zich richt op mensen met een beperking of een psychisch probleem of een psychosociaal probleem. Het gaat hier om individueel te verlenen voorzieningen, die aan de behoefte van het individu zijn aangepast. Waar staan we nu? De bevoegdheid tot het toekennen van individuele voorzieningen is, zoals gesteld, overgedragen aan het bestuur van de Dienst SoZaWe. Hoewel er sprake is van een Gemeenschappelijke regeling blijven gemeenten een zekere mate van beleidsvrijheid houden. Zo kan een gemeente bijvoorbeeld zelf de hoogte van de bijzondere bijstand bepalen. Naast individuele voorzieningen zijn er ook collectieve voorzieningen. Hierbij kan gedacht worden aan Algemeen Maatschappelijk Werk of ouderenwerk. Laatstgenoemde collectieve voorzieningen vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten. Deze voorzieningen worden door diverse partners in het maatschappelijk middenveld aangeboden onder regie van de gemeenten. De afgelopen periode is getracht een solide voorzieningenbeleid te voeren. Daarnaast is getracht om de toegang tot de algemene voorzieningen te optimaliseren. Echter, door de toenemende vergrijzing en de afname van rijksinkomsten voor de gemeenten zal het voorzieningenniveau onder druk komen te staan. Wij zien het als een verplichting om te blijven werken aan alternatieven, die wij zien in het kunnen bieden van informele zorg. Wat willen we bereiken? In lijn met hetgeen wij voorstaan moet een ieder eerst zelf op zoek gaan naar oplossingen voor een bestaand probleem. Mocht het niet mogelijk zijn om deze oplossingen zelf te vinden, dan zal de gemeente moeten kijken naar een totaaloplossing, waar zowel een (individuele) voorziening en/of informele zorg onderdeel van kan uitmaken. Het bieden van een dergelijk pakket aan oplossingen is geheel in lijn met de werkwijze die de kanteling voorschrijft. Bij de bespreking van prestatieveld 5 zijn wij al uitgebreid op deze werkwijze ingegaan. Vanuit de Wmo-Adviesraad voor de gemeente Ferwerderadiel kwam het signaal dat ook de minder mondige burger toegang moet krijgen tot het volledige aanbod van formele en informele zorg, binnen de kantelingsgedachte. Dit verdient zeker onze verdere aandacht en zal onderdeel uitmaken van de gesprekken met de diverse partners. 19

20 Wat gaat de gemeente Ferwerderadiel doen? Concreet willen we de volgende maatregelen gaan nemen: Het bestaande voorzieningenniveau zoveel mogelijk handhaven. Daar verstaan we zowel het individuele als algemene voorzieningenniveau onder. Daar waar het niet mogelijk blijkt om voorzieningen te handhaven zien wij het als een verplichting om een passend alternatief te bieden. De toegang tot individuele voorzieningen betrekken bij de herziene opdracht aan het bestuur van de Dienst SoZaWe om te kunnen komen tot een meer vraaggerichte manier van werken waarbij gekomen zal worden tot een totaalaanbod van formele en informele zorg. Door de inzet van de civil society trachten de druk op individuele en collectieve voorzieningen te verminderen. 20

21 Inleiding 1.9 Prestatieveld 7/8/9: Maatschappelijke opvang, OGGZ en verslavingszorg Samen op eigen kracht Onder de voorzieningen op het 7e, 8e en 9e prestatieveld vallen de voorzieningen voor maatschappelijke opvang, verslavingszorg en het beleid op het terrein van de openbare geestelijke gezondheidszorg. Waar staan we nu? Voor onze beide gemeenten worden de voorzieningen die vallen onder de prestatievelden 7, 8 en 9 uitgevoerd door centrumgemeente Leeuwarden. Sinds de invoering van de Wmo in 2007 heeft centrumgemeente Leeuwarden de beschikking gekregen over extra middelen om voorzieningen te bieden aan mensen met een psychisch of psychosociaal probleem. Daarnaast zijn onze gemeenten aparte subsidierelaties aangegaan met diverse organisaties om te zorgen voor de uitvoering van de overige taken. Door middel van jaarverslagen wordt er jaarlijks aan de gemeenten gerapporteerd over de bestede middelen. Naast de diverse organisaties die uitvoering geven aan de in dit hoofdstuk genoemde voorzieningen speelt ook het Sociaal Team of Wmo-adviseur een rol bij genoemde problematiek. In onze gemeenten worden de diverse taken conform onderstaand schema uitgevoerd. Maatschappelijke opvang Openbare geestelijke gezondheidszorg (psychische/psychiatrische problemen) Openbare gezondheidszorg Algemeen Maatschappelijk Werk Ondersteuning zelfsturende teams Verslavingszorg Prestatieveld 7 Prestatieveld 8 Prestatieveld 8 Prestatieveld 8 Prestatieveld 7/8/9 Prestatieveld 9 Fier Fryslân (gesubsidieerd) GGZ Friesland GGD Fryslân Interzorg /Welzijn Centraal (gesubsidieerd) Stichting Aanzet (gesubsidieerd) Vereniging van verslavingszorg Noord Nederland (voorlichting). Wat willen we bereiken? Wij vinden het van belang dat de gemeente tijdig een optimale vangnetfunctie heeft als het gaat om voorzieningen voor mensen met een hulpvraag die past binnen het kader van prestatieveld 7, 8 en 9. Daarnaast willen de gemeenten sterker inzetten op de regiefunctie. 21

22 Om die reden zullen wij in gesprek gaan met de diverse organisaties en afspraken maken over de af te leggen (tussentijdse) verantwoording. Waar mogelijk zal getracht worden sturend op te treden. Dat dit geen gemakkelijke opdracht zal zijn is duidelijk, toch vinden wij het van groot belang om de gemeentelijke wensen kenbaar te maken. Wat gaat de gemeente Ferwerderadiel doen? Concreet willen we de volgende maatregelen gaan nemen: Zorg dragen voor hulp, zorg en aandacht voor mensen in een crisissituatie (bijvoorbeeld vrouwenopvang). Mensen met verslavingsproblematiek zowel formele als informele hulp kunnen bieden. Niet louter een financiële controlerende taak als gemeente aangaan, maar ook een inhoudelijk sturende rol aannemen. Als voorbeeld noemen wij hierbij de beleidsgestuurde contractfinanciering. Door het verstrekken van subsidies (bijvoorbeeld aan St. Aanzet/Fier Fryslân) inzetten op het behoud van het huidige voorzieningenniveau. Beleidsgestuurde contractfinanciering (BCF) Om de sturingsrelatie tussen de gemeente en diverse instellingen te verbeteren hebben de gemeenten Ferwerderadiel en Leeuwarderadeel het BCF-project doorlopen en een contract ontwikkeld. Een contract om in de toekomst met meerdere instellingen te gaan sluiten. 22

23 1.10 Monitoring en evaluatie In navolging van dit beleidsplan zal er jaarlijks een Uitvoeringsprogramma worden opgesteld om in te kunnen spelen op de meest recente ontwikkelingen. Daarnaast zal in het Uitvoeringsprogramma een concrete uitwerking van de beleidsactiepunten worden gemaakt. Uiteraard is het van groot belang om een goed overzicht te hebben van de financiële onderbouwing van het geformuleerde beleid. Om die reden zal het Uitvoeringprogramma per onderdeel een financiële onderbouwing bevatten. Naast een concretisering van het vigerende beleid zal het Uitvoeringsprogramma een belangrijke evaluerende functie hebben. Dit met name richting de gemeenteraden en Wmo-Adviesraden. 23

24 Bijlagen 24

25 Lijst van afkortingen: AMW: Algemeen Maatschappelijk Werk AWBZ: Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten BCF: Beleidsgestuurde contractfinanciering CJG: Centrum voor Jeugd en Gezin Dienst SoZaWe: Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noordwest Fryslân GGD: Gemeentelijke Gezondheidsdienst GGZ: Geestelijke Gezondheidsdienst MBO: Maatschappelijke Betrokken Ondernemen MFC: Multifunctioneel centrum OGGZ: Openbare Geestelijke Gezondheidszorg SWM: Stichting Welzijn Middelsee Wajong: Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten WC: Welzijn Centraal WIJ: Wet investeren in jongeren Wmo: Wet maatschappelijke ondersteuning Wsw: Wet sociale werkvoorziening 25

26 Wettelijk kader Wmo: Doel van de Wmo: Het voornaamste doel van de Wmo is dat iedereen aan de maatschappij kan mee doen. Veel mensen kunnen op eigen kracht meedoen, maar anderen hebben hulp en ondersteuning nodig. Familie, vrienden, sociale verbanden en organisaties waar burgers deel van uitmaken, bieden die hulp in belangrijke mate. De overheid heeft hierin ook een belangrijke verantwoordelijkheid. Voorheen gold die verantwoordelijkheid voor de Welzijnswet en de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg). De voorzieningen van voorgaande wetten zijn sinds 2007 overgegaan naar de Wmo. Om dit bovenstaande doel te bereiken dient de gemeente invulling te geven aan de zogenaamde prestatievelden die in de Wmo zijn opgenomen. De prestatievelden zijn de gebieden waarop burgers concrete prestaties van de gemeente mogen verwachten en waarop burgers hun gemeente kunnen aanspreken. De Wmo kent negen prestatievelden, namelijk: Prestatieveld 1: het bevorderen van de sociale samenhang en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten; Prestatieveld 2: op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en van ouders met problemen met opvoeden; Prestatieveld 3: het geven van informatie, advies en cliëntenondersteuning; Prestatieveld 4: het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers; Prestatieveld 5: het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem; Prestatieveld 6: het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en aan mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijk verkeer; Prestatieveld 7: het bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang; Prestatieveld 8: het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg, met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen; Prestatieveld 9: het bevorderen van verslavingsbeleid. 26

27 Notitie Actualiteiten Welzijn : Notitie Actualiteiten Welzijn Margo Kouwenhoven Sector Burgerzaken Ferwert, 24 augustus

28 INHOUDSOPGAVE Samenvatting Kantelen in de Wmo Inleiding Wat is de kanteling? Kernfuncties van kantelen Consequenties Welzijn Nieuwe Stijl Inleiding Bakens Welzijn Nieuwe Stijl Gemeente Ferwerderadiel en Welzijn Nieuwe Stijl Decentralisatie AWBZ 1.3 Inleiding Wat is de AWBZ? AWBZ-pakketmaatregel Overgang van begeleiding Consequenties Wet werken naar vermogen Inleiding Wat houdt de Wet werken naar vermogen in? Consequenties Advies aan college 12 28

29 SAMENVATTING Na de presentatie van het bestuursakkoord is er meer duidelijk geworden over de toekomstplannen van de Rijksoverheid voor het beleidsterrein welzijn en zorg. Voor u ligt een notitie waarin de meest recente ontwikkelingen nader zijn beschreven. Met het besef dat ook de inhoud van deze notitie al snel achterhaald kan zijn wens ik u toch op de hoogte te stellen van de meest recente ontwikkelingen. Deze notitie geeft tevens invulling aan de actieve informatieplicht aan de gemeenteraad. Om de notitie niet te veelomvattend te maken is een aantal onderwerpen uitgelicht. Bij het opstellen van deze notitie is dan ook alleen gekeken naar Het kantelen in de Wmo, Welzijn Nieuwe Stijl en het Goed voor Elkaar project. Voorts wordt nog gekeken naar de twee grootste decentralisaties: de decentralisatie van de AWBZ en de Wet werken naar vermogen. Deze notitie beperkt zich nadrukkelijk tot beleidsontwikkelingen, de financiële gevolgen van dergelijke ontwikkelingen vallen buiten beschouwing van deze notitie. Vooreerst is gekeken naar het VNG-project De kanteling. Dit project is erop gericht om gemeenten te ondersteunen bij het invullen van de compensatieplicht. De compensatieplicht geldt als een verplichting voor gemeenten om burgers in staat te stellen om mee te doen aan de samenleving. De kanteling staat hierbij voor meer vraag- en resultaatgericht werken in plaats van claim- en aanbodgericht werken. Onder vraag- en resultaatgericht werken wordt met name gedoeld op het bevorderen van de participatie en zelfredzaamheid. In lijn met de Wmo wordt er dan ook uitgegaan van de eigen kracht en verantwoordelijkheid van burgers. De relatie tussen gemeente en burger wordt daarmee meer wederkerig. Het project De kanteling is specifiek gericht op prestatieveld 5 en 6 van de Wmo. In navolging van het project De kanteling kan het project Welzijn nieuwe stijl worden genoemd. Welzijn nieuwe stijl beslaat de volle breedte van de Wmo en heeft met name als doel om de sturingsrelatie tussen de gemeente en de welzijnsinstelling te verbeteren. Ook het Goed voor Elkaar project ziet toe op het versterken van de relatie tussen de welzijnsinstelling en de gemeente. Dit echter specifiek met betrekking tot mantelzorg en vrijwilligerswerk. Naast de eerder beschreven ontwikkelingen zal de overgang van de AWBZ-begeleiding naar de Wmo een belangrijke verandering voor gemeenten betekenen. Per 1 januari 2014 zal de functie begeleiding geschrapt worden uit de AWBZ. Hier staat tegenover dat de Wmo inhoudelijk zal worden uitgebreid en de vrijgevallen middelen ter beschikking komen van de gemeenten. In relatie tot de decentralisatie van de AWBZ-functie begeleiding staat de introductie van de Wet werken naar vermogen. De Wet werken naar vermogen vervangt de Wet investeren in jongeren (Wij), de Wet werk en bijstand, de Wet op de sociale werkvoorziening (Wsw) en de Wet arbeidsongeschiktheid voor jonggehandicapten (Wajong). 29

30 DE KANTELING 1.1 Kantelen in de Wmo Het afgelopen jaar is er veel geschreven en gesproken over De kanteling. Wat hier nou precies onder wordt verstaan en welke gevolgen De kanteling voor onze gemeente heeft zal na lezing van dit hoofdstuk meer duidelijk zijn geworden Wat is De Kanteling? In de Wmo is een zogenaamde compensatieplicht voor gemeenten opgenomen. De compensatieplicht behelst de verplichting van gemeenten om burgers te ondersteunen bij hun deelname aan de samenleving. De Wmo verplicht gemeenten om burgers met een beperking te compenseren op de vier volgende domeinen: een huishouden kunnen voeren; zich kunnen verplaatsen in en om het huis; zich lokaal kunnen verplaatsen per vervoermiddel; medemensen kunnen ontmoeten en op basis hiervan sociale verbindingen kunnen aangaan. De Wmo bepaalt niet hoe gemeenten invulling dienen te geven aan deze compensatieplicht. De Wmo is dan ook niet meer dan een kaderstellende wet, de invulling van de wettelijke verplichtingen is aan de gemeenten. Over de manier waarop gemeenten invulling kunnen geven aan deze wettelijke verplichtingen, gaat De kanteling. Concreet is De kanteling een project van de VNG dat er op gericht is om gemeenten te ondersteunen om invulling te geven aan de compensatieplicht. Hierbij staat de omslag centraal van claim- en aanbodgericht werken naar vraag- en resultaatgericht werken. Participatie en zelfredzaamheid dient voortaan meer centraal komen te staan. Gesteld kan worden dat De kanteling met name betrekking heeft op prestatieveld 5 en 6 van de Wmo (verstrekken van voorzieningen) Kernfuncties van kantelen Zoals reeds is aangegeven moet er, volgens De kanteling, meer worden uitgegaan van de eigen kracht en verantwoordelijkheid van mensen. Niet langer kan het zo zijn dat de burger een voorziening claimt en de gemeente die aanvraag beoordeelt. De burger dient voortaan samen met de gemeente in kaart te brengen wat de mogelijkheden en belemmeringen zijn en met welke oplossingen er ondersteuning kan worden geboden. In de opzet en uitvoering van De kanteling gaat het om een aantal kernfuncties. Of en hoe gemeenten deze kernfuncties vormgeven staat ze uiteraard vrij. De kanteling gaat uit van een aantal kernfuncties. 30

31 1) eerste contact: als er sprake is van een probleem of vraag zullen burgers zich moeten melden op een plek waar deze vraag opgepakt wordt. In veel gevallen zal dit een Wmoloket zijn. In het geval van onze gemeente speelt ook de Wmo-adviseur bij het eerste contact veelal een belangrijke rol. Ook kan dit bijvoorbeeld een organisatie zijn zoals Stichting MEE. 2) het gesprek: in het zogenaamde gesprek wordt de ondersteuningsbehoefte van de burger in kaart gebracht. Als de ondersteuningsbehoefte in kaart is gebracht, wordt er naar oplossingen gezocht. Deze oplossingen hoeven nadrukkelijk niet altijd te worden gezocht in een aanvraag voor een voorziening. Zoals ook onze gemeente voorstaat zal eerst gekeken worden of er op informeel niveau tot een oplossing kan worden gekomen. 3) toewijzing van individuele voorzieningen: een uitkomst van het gesprek kan een toewijzing van een voorziening zijn. Zoals reeds onder 2) is vermeld kan er ook gekeken worden naar andere oplossingen, waarbij een aanvraag voor een individuele voorziening voorkomen kan worden. Het informele netwerk (civil society) speelt hierbij met name een belangrijke rol. 4) het arrangement: binnen De kanteling wordt het pakket aan oplossingen het arrangement genoemd. Dit pakket kan dus bestaan uit zowel informele ondersteuning of uit algemene en individuele voorzieningen Consequenties De kanteling heeft met name gevolgen voor de wijze waarop een organisatie is ingericht. Er zal een duidelijke omslag moeten worden bewerkstelligd van aanbodgericht naar vraaggericht werken. Nu het verstrekken van individuele voorzieningen met name door de Dienst SoZaWe worden verstrekt zal onze gemeente tezamen met de Dienst SoZaWe werken aan een meer vraaggerichte werkwijze. Om te komen tot een meer vraaggerichte werkwijze zullen de aan de Gemeenschappelijke regeling deelnemende gemeenten toewerken naar een breed gedragen opdracht aan het bestuur van de Dienst SoZaWe. Deze opdracht zal zowel elementen van De kanteling als van Welzijn Nieuwe Stijl en Goed voor Elkaar (paragraaf 1.2) dienen te bevatten. Het gesprek met de burger zal centraal moeten komen te staan. Wat is de vraag achter de vraag? Dit zal de kern van de hergeformuleerde opdracht aan het bestuur van de Dienst SoZaWe moeten zijn. Ook de samenwerking van de Dienst SoZaWe met andere instellingen en bijvoorbeeld de vrijwilligerscentrales zal hierbij een belangrijke rol spelen. De vrijwilligerscentrale is er juist op gericht om netwerken te creëren en burgers op een informele wijze hulp te bieden. Dit kan echter niet zonder een goede samenwerking met andere partijen uit het maatschappelijk middenveld. De integraliteit van de diverse programma s en ontwikkelingen dient hierbij dan ook centraal te staan. 31