Over het primaatschap in de Orthodoxe Kerk...

Transcriptie

1 Over het primaatschap in de Orthodoxe Kerk... V. Makarios Griniezakis, Archimandriet van de Oecumenische Troon Op de website werd op 8 augustus 2009 een tekst gepubliceerd over de werkgroep die door de Heilige Synode van de Russische Kerk werd samengesteld met als doel het neerschrijven van het standpunt van het Patriarchaat van Moskou m.b.t. het primaatschap binnen de familie van de lokale Orthodoxe Kerken. Deze informatie werd openbaar gemaakt door Aartspriester Maxim Kozlov, die lid is van deze onlangs opgerichte commissie. Gelet op deze verklaringen, maar ook om enkele ecclesiologische en theologische onduidelijkheden recht te zetten, die van tijd tot tijd bij monde van Russische clerici en theologen worden uitgesproken, wil ik volgende bedenkingen tot uw aandacht brengen: 1. Vooreerst het feit dat een Orthodox Patriarchaat zijn geweten nog niet heeft gesust over wie de eerste van de Orthodoxie is, bezorgt enige droefheid. Het is bovendien verontrustend dat niettegenstaande in oktober laatst tijdens de Bijeenkomst van de Orthodoxe Primaten er een boodschap werd ondertekend waarin nogmaals werd benadrukt en erkend wie de eerste van de Orthodoxie is er vandaag, enkele maanden later, een commissie werd opgericht om de kwestie te bestuderen van het primaatschap binnen de familie van de lokale Orthodoxe Kerken. We herinneren hier aan het feit dat de primaten, waaronder de Patriarch van Moskou, de boodschap ondertekend hebben waarbij vermeld staat dat zij op uitnodiging en onder het voorzitterschap van de eerste onder ons, de Oecumenische Patriarch Bartholomeos bijeengekomen zijn. Mocht dit niet voldoende zijn, dat onze orthodoxe broeders van Rusland even de Patriarchale Tomos van 1589 bestuderen, die hen de Patriarchale Waardigheid toevertrouwt, en dat ze even goed kijken wie

2 deze Tomos getekend heeft, dan zullen ze misschien begrijpen wie de eerste van de Orthodoxie is. 2. Het is heel gevaarlijk van zaken te betwisten die door Oecumenische Concilies werden bepaald en die voor eeuwen van toepassing zijn. Om bewust te worden van dit gevaar volstaat het van snel even de geschiedenis van de Kerk te overlopen, waarbij we zullen zien dat alle ketterijen, scheuringen en beslissingen er gekomen zijn omwille van persoonlijke ambities en egoïsme, die later bedekt werden met de mantel van de dogmatische geschillen. Arius, Dioscorus, Nestorius, Apollinarius, Marcian en andere waren godsdienstige en vrome mensen, maar met een grote dosis egoïsme en vooral zonder kerkelijke ethos. Indien ze waarachtig in God geloofden, indien ze gehoorzaamden aan hun bisschoppen, indien ze de canons van de Kerk hadden geëerbiedigd en indien ze de autoriteit van de Concilies hadden erkend, dan waren ze niet tot het dramatisch punt gekomen waar ze geëindigd zijn, namelijk van oorzaak te zijn van scheuring in de verenigde Kerk van Christus. Het is m.a.w. niet voldoende van enkel het dogma van de Kerkvaders te bewaren zoals de oudkalendristen trouwens doen maar evenzeer de ethos die de éénheid van de Kerk verzekert. 3. Als we spreken van kerkelijke ethos dan identificeren we ons in geen geval met de logica van de getallen en grootten, precies alsof we economisten, sociologen of politici zouden zijn. In het leven van de Kerk en vooral in het spiritueel leven waarvan de Russische Kerk vele vruchten kan aantonen zijn twee en twee niet altijd vier. Wanneer we ons willen laten gelden door ons te baseren op grootten, op aantallen en getallen en we doen dit om de eer van de wereld en het primaatschap af te dwingen, dan betekent dit dat we geen herders zijn maar wel dagloners van de macht, en verhandelen we de bestuurlijke en geestelijke kracht die uit onze waardigheid voortvloeit. Zeker in dit tijdperk dienen al diegenen die deelhebben aan het bestuur van de Kerk goed te beseffen dat ze niet intreden in een stadium zoals waarin

3 Stalin en Hitler elkaar beconcurreerden, maar dat ze intrede doen in een wereld waarin Basilios de Grote, de Heilige Gregorios van Nyssa, de Heilige Gregorios de Theoloog, de Heilige Johannes Chrysostomos en andere Kerkvaders levend zijn en hun constante inspiratoren zouden moeten zijn. Dit is precies wat wie de Heilige Vaders volgen betekent. Elk tijperk kan patristiek zijn enkel en alleen wanneer het de orthodoxe kerkelijke criteria van interpretatie van de problemen en de zaken bewaart, maar niet als het de filosofie en de logica van de wereld volgt, de getallen, de snelheden, de statistieken en de resultaten. 4. Er wordt beweerd dat de plaats van het Patriarchaat van Moskou in de Pentarchie van de Oude Patriarchaten heel belangrijk is.... Het blijkt dat sommigen niet weten wat algemeen geweten is, nl. dat het Patriarchaat van Moskou nooit behoord heeft tot de Pentarchie van de Oude Patriarchaten, die bestaan uit deze van het Oude Rome, het Nieuwe Rome (nl. Konstantinopel), van Alexandrië, van Antiochië en van Jeruzalem. Dit van Moskou heeft niet alleen nooit beschouwd geweest als behorend tot de Pentarchie, maar het staat ook in geen enkel officiële kerkelijke of kerkrechtelijke tekst vermeld als vervanger van het Oude Rome en van dus de analoge plaats te hebben verworven in de Pentarchie. Dit wordt trouwens heel duidelijk wanneer we de historische data bestuderen: het schisma met het Patriarchaat van het Oude Rome geschiedde in 1054 onder Michaël Keroularios, terwijl Rusland pas in 1589 tot Patriarchaat verheven werd, onder Oecumenisch Patriarch Jeremias II. Indien iemand de Patriarch van het Oude Rome moest vervangen, dan diende dit te gebeuren onmiddellijk na het schisma, dus in 1054, en niet vijf eeuwen later, wanneer Rusland verheven werd tot Patriarchaat. 5. Er wordt ook beweerd dat het Patriarchaat van Moskou na de val van Rome een plaats verwierf onder de vijf belangrijkste Kerken en zijn jurisdictie uitgebreid werd over een reeks landen. Hier dient beklemtoond dat de 28 e Canon

4 van het IVe Oecumenisch Concilie alleen aan de Oecumenische Patriarch van Konstantinopel het recht geeft van een jurisdictie over de barbaarse gebieden. De uitbreiding van de jurisdictie van de Patriarch van Moskou of van om het even welke andere primaat over andere landen is niet canonisch en wordt gezien als een handeling over de grenzen. Een uitbreiding van de jurisdictie van de lokale Orthodoxe Kerken over andere landen zou kunnen geschieden indien de canon het niet had over territoriale jurisdicties (barbaarse gebieden), maar over volkeren (de barbaren). Dan zouden we kunnen stellen dat bijvoorbeeld de Patriarch van Roemenië de geestelijke leider is van alle Roemenen wereldwijd, De Russische Patriarch van alle Russen wereldwijd enz. De 28 e Canon is evenwel heel duidelijk en verwijst naar territoriale jurisdicties en niet naar volkeren. Alle lokale Kerken hebben concrete geografische grenzen, buiten de Oecumenische Patriarch van Konstantinopel, die het recht heeft uit te breiden over de hele oecumene, weliswaar buiten de canonische grenzen van elke andere onafhankelijke patriarchale of synodale Orthodoxe Kerk. Wat heden plaats heeft, gebeurt bij economia. Het is weliswaar geen mooi schouwspel van 5 Aartsbisschoppen van Amerika te hebben of van in één Europese staat meerdere kerkelijke jurisdicties the hebben. De verdraagzaamheid bij economia dient bijgevolg door de overtreders niet gezien worden als een trots en nog minder als een handeling van akrivia die zich steunt op de jurisdictie die elke Primaat heeft voor een beperkte en welbepaalde geografische streek. Het bovenstaande drukt een diepere probleemstelling uit m.b.t. wat er van tijd tot tijd gezegd wordt over het primaatschap in de Orthodoxe Kerk, over het derde Rome, over voorrang e.a. Het maakt niet uit wie deze beweringen de wereld instuurt: geïsoleerde personen, clerici of leken. Wat ons bezorgd maakt, is

5 dat een lokale Kerk op haar eigen houtje een commissie opricht zoals blijkt uit de verklaringen van v. Maxim om te bestuderen wat reeds bestudeerd is en om te beslissen over wat reeds beslist is. Men zou verwachten dat een Kerk die beproefd en gefolterd geweest is zoals de Russische een andere manier van denken zou hebben, die zich meer zou toeleggen op het geloof dan wel op de logica en nog meer op het wonder dan wel op het bewijs. Intussen is het duidelijk dat uit deze zaak noch het Oecumenisch Patriarchaat zijn plaats zal verliezen, noch de rangorde van de lokale Kerken zal wijzigen. We dienen onze gelovigen steeds de waarheid voor te leggen, opdat er geen indrukken worden geschapen, maar ook om plaats te bieden voor het andere standpunt. Vergeten we niet dat het ware woord het eeuwige woord is. Het is tenslotte de waarheid die ons zal verlossen van het op zichzelf gericht zijn en van de hebzucht, van kwaadaardigheden en egoïsme, van gevoelens die innerlijke splitsing veroorzaken en narcistische neigingen veroorzaken. De Apostel der Naties zei het en beklemtoonde het als volgt: de waarheid bevrijdt ons. Als leden van de Kerk zijn we heilig verplicht ons te richten tot de waarheid. Wie we ook zijn, we dienen de waarheid te verdedigen!