Betreft: Reactie op rapport Uitvoering van de Wwb voor jongeren (18 27 jaar). Referentie: LCR/ /GvdM/BH

Transcriptie

1 Bezoekadres Landelijke Cliëntenraad Bezuidenhoutseweg AW Den Haag Landelijke Cliëntenraad, postbus 95966, 2509 CZ Den Haag Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid t.a.v. de staatssecretaris, mevrouw J. Klijnsma Postbus LV Den Haag Den Haag, 18 juni 2015 Betreft: Reactie op rapport Uitvoering van de Wwb voor jongeren (18 27 jaar). Referentie: LCR/ /GvdM/BH Geachte mevrouw Klijnsma, De Landelijke Cliëntenraad (LCR) vraagt u om, naar aanleiding van het rapport Uitvoering van de Wwb voor jongeren (18-27 jaar) van de Inspectie SZW de verplichte zoekperiode van vier weken aan te passen. Deze verplichting geldt voor jongeren en gaat gepaard met een verbod voor gemeenten om ondersteuning te bieden. Er zijn meerdere redenen voor dit verzoek: - het advies van Actal; - de afspraken rond school naar werk; - het voornemen tot ratificatie van het VN-verdrag inzake mensen met een handicap. Naar aanleiding van de nota van bevindingen Jongeren in de WWB gevolgd De LCR heeft in haar bestuurlijke reactie op het Inspectierapport (als bijlage opgenomen in het Inspectierapport) al aangegeven dat er gerede twijfels zijn of de verplichte zoekperiode wel doel- en rechtmatig is. Wij baseren ons daarbij in het bijzonder op de nota van bevindingen Jongeren in de Wwb gevolgd, Nvb 14/06d. Dit onderzoek volgt jongeren die zich hebben aangemeld. Hieruit blijkt dat: - Een aanzienlijk deel van de eerste melders uit beeld verdwijnt. Direct of na de zoektijd. De LCR maakt zich grote zorgen over de groep jongeren die uit beeld verdwijnt. Uit ervaring weten we dat een deel van die jongeren zich al niet eens aanmeldt omdat ze niet weten hoe dat moet. Een ander deel vraagt wel aan, raakt tijdens de procedure de weg kwijt en trekt zich terug. Wij weten niet goed waar ze blijven ( spookjongeren ). - Veel van de kwetsbare jongeren krijgen eerst te maken met sancties terwijl later blijkt dat zij niet goed in staat zijn aan de gestelde verplichtingen te voldoen. De LCR meent dat sancties alleen moeten gelden voor mensen die bewust verkeerd handelen. Regels die zoveel sancties opleveren, zijn verkeerde regels. Dat zijn serieuze signalen die de overheid zich moet aantrekken.

2 - Voor een deel van deze jongeren worden die sancties toch doorgevoerd, soms in verzachte vorm. Dat betekent dat, ook nadat is vastgesteld dat de jongere problemen heeft om aan de verplichtingen te voldoen, daar niet genoeg rekening mee wordt gehouden. Voor een ander deel worden die sancties niet geëffectueerd, maar intussen zijn deze jongeren onnodig op stang gejaagd. Terwijl ze al genoeg problemen hebben om zich staande te houden in onze samenleving. - Het blijkt dat een deel van de jongeren in die verplichte zoekperiode van vier weken werk vindt. Of dit komt door de verplichte zoekperiode, is nooit onderzocht c.q. aangetoond. - Het blijkt dat veel jongeren een aanvraag doen, terwijl er geen recht op bijstand bestaat. De 4-wekeneis heeft hier geen invloed op. De LCR maakt zich vooral zorgen over de jongeren voor wie de eisen van de verplichte zoekperiode van vier weken te hoog zijn. Dit geldt naar onze ervaring vooral voor mensen met een Licht Verstandelijke Beperking (LVB). Zij zijn door hun beperking niet in staat de verplichtingen te begrijpen en er gevolg aan te geven. Zij geven meestal niet zelf aan die beperking te hebben, vaak kunnen hun ouders dat ook niet. Ook hebben zij moeite om de verplichtingen te begrijpen. Daarnaast heeft de groep zwerfjongeren moeite om weer aansluiting te zoeken met de samenleving en de hobbel van de verplichte zoekperiode is voor velen van hen te hoog. Onderwijs en werk zijn op dat moment niet het belangrijkste, opvang wel. Daarvoor is een uitkering een noodzakelijke basis. Dan kan een integrale benadering worden gerealiseerd. Sociale diensten moeten desondanks hindernissen opwerpen voor mensen met een vraag tot ondersteuning. Ondanks de hulp van de opvangsector blijkt dat de toegang tot uitkering vaak fors wordt belemmerd door de verplichte zoekperiode. Naast wat het Inspectierapport over de gevolgen voor jongeren van de verplichte zoekperiode beschrijft, vragen ook andere ontwikkelingen om een kritische blik op de verplichte zoekperiode. Brief met aanbevelingen Actal De LCR wijst u op een brief met aanbevelingen van Actal 1. Actal heeft onderzoek laten doen door KPMG 2 en doet, op basis van de bevindingen, onder meer de volgende aanbeveling aan u: Schaf in de bijstand de verplichte wachttijd van 4 weken af bij in- en uitstroom uit flexwerk. 1 Brief aan staatsecretaris J. Klijnsma van Actal van 8 april 2015 over Regeldruk bij stages en leerwerktrajecten MBO en HBO en instroom in flexwerk 2 KPMG, Onderzoek regeldruk stage, leerwerk en instroom flexwerk. December 2014.

3 Actal doet deze aanbeveling omdat er onnodige regeldruk is voor jongeren die via flexwerk (waarbij geen recht op WW ontstaat) uit de bijstand willen komen. Zij worden herhaaldelijk geconfronteerd met de verplichte zoekperiode. Omdat het volgende flexwerk niet altijd aansluit op het vorige flexwer. De jongere moet het dan telkens weer doen met een maand zonder enig inkomen. De LCR herkent zich in de bevinding van Actal dat dit ontmoedigend werkt op de bereidheid flexwerk te aanvaarden. De lasten lopen immers door terwijl dit voor de inkomsten niet zeker is. Mensen komen zo binnen een jaar tot een jaarinkomen onder het bestaansminimum. Dit kan weer leiden tot (problematische) schulden. Doelgroep verandert door invoering Participatiewet Door de invoering van de Participatiewet hebben veel kwetsbare jongeren geen recht meer op Wajong, maar moeten zij voor bijstand naar de gemeente. Of ondersteuning naar werk, want ook voor hen geldt de verplichte zoekperiode. Inmiddels realiseert iedereen zich dat de jongeren vanuit VSO-, PRO en MBO-Entree onderwijs gezamenlijk door gemeente en onderwijs begeleid moeten worden naar werk en dat er geen gaten mogen vallen in de overgang van school naar werk. Om die soepele overgang mogelijk te maken, is de verplichte zoekperiode helemaal niet nuttig maar werkt zelfs belemmerend. Praktijkvoorbeeld: een VSO-leerling kan na stage aan de slag bij dezelfde werkgever maar alleen met een jobcoach. Bij de aanvraag hiervoor via de gemeente moet de verplichte zoekperiode in acht worden genomen. Hierdoor moet de jongere noodgedwongen wachten voordat hij aan het werk kan. Een onnodige vertraging. Partijen moeten onnodig energie steken in het omzeilen van de wettelijke eis dat de gemeente geen ondersteuning mag geven aan deze jongeren. In plaats van samen de weg te plaveien naar de arbeidsmarkt. Bovendien zullen jongeren waarvan vaststaat dat zij geen arbeidsvermogen hebben, maar waarvan de duurzaamheid onzeker is, ook bijstand moeten aanvragen. Wat heeft het voor zin om hen een verplichte zoekperiode te laten ondergaan? Een meer integrale benadering om jongeren met problemen van de straat te krijgen, vraagt om een verplichting voor gemeenten om jongeren bijstand te geven als zij van de straat willen komen. De verplichte zoekperiode, zelfs met meer voorlichting en staat dat in de weg - u geeft in uw aanbiedingsbrief aan de Kamer aan dat van algehele ondersteuningsonthouding tijdens de zoekperiode geen sprake hoeft te zijn Jongeren moeten niet afhankelijk zijn van de keuzes van de gemeente. De gemeente moet de plicht hebben om een uitkering te verstrekken als daar recht op bestaat, en om deze jongeren op te vangen.

4 Mensenrechten, waaronder het VN-verdrag Gemeenten hebben een zorgplicht. Juist voor de kwetsbare burgers. Dit brengt met zich mee dat gemeenten juist niet-gebruik, waar de nood er wel is, moeten bestrijden. De verplichte zoekperiode leidt tot hoge barrières, waardoor nietgebruik ontstaat. Gemeenten zijn in dit verband ook verantwoordelijk om niet-gebruik te bestrijden bij kwetsbare burgers. De regering is voornemens het VN-verdrag inzake rechten van mensen met een handicap te ratificeren. In het verlengde hiervan kan het niet zo zijn dat jongeren met een beperking minder toegang tot een uitkering hebben als gevolg van hun handicap. Vanuit het oogpunt van het VN-verdrag is dit discriminatie. Een inclusieve samenleving gaat ervan uit dat de toegang tot voorzieningen aan de kant van de samenleving mogelijk wordt gemaakt. De verplichte zoekperiode en het VN-verdrag verdragen elkaar in dit opzicht niet. De wetgever moet ervoor zorgen dat mensen, zoals mensen met een LVB, zelfstandig bijstand kunnen aanvragen. Om aan dit mensenrecht te voldoen moeten de voorwaarden voor de aanvraag van bijstand worden aangepast. Hier ligt een verantwoordelijkheid voor de wetgever, zeker waar het Rijk systeemverantwoordelijke is bij internationale verdragen. Bij al deze punten helpt meer gemeentelijke vrijheid, waar VNG en Divosa in hun bestuurlijke reactie 3 voor pleiten, onvoldoende. Daarvoor is de wet te dwingend. Bovendien denken gemeenten, zo leert de praktijk bij zwerfjongeren, erg verschillend over het nut en de noodzaak om belemmeringen weg te nemen bij toegang tot de bijstand. De LCR meent dat gemeenten meer moeten doen om gelijk bij het eerste contact te achterhalen of de verplichte zoekperiode realistisch en voor de jongere haalbaar is. Die ruimte biedt de wet onvoldoende. De LCR leest in uw reactie op het ISZW-rapport dat u verbeteringen vooral ziet in de kwaliteit van dienstverlening van de gemeente. En u benadrukt dat er enige mate van maatwerk mogelijk is via voorlichting of advies. Blijkbaar ziet u geen reden om de verplichte zoekperiode tegen het licht te houden. De LCR ziet die reden duidelijk wel. Daarom vraagt de LCR u de verplichte zoekperiode stevig aan te passen. Zodat gemeenten de plicht krijgen kwetsbare jongeren gepaste toegang tot ondersteuning op basis van de bijstand te verkrijgen. Dan zet Nederland weer een stap in de goede richting voor een inclusieve samenleving die mensen met een beperking niet uitsluit. Zodat zij worden geholpen en niet uit beeld verdwijnen. En waarbij een wachttijd niet van toepassing is wanneer dat de (maatschappelijke) participatie dient. 3 Bestuurlijke reactie op conceptrapportage van Inzpectie SZW van 11 december 2014.

5 Eventuele verplichtingen in de verplichte zoekperiode kunnen alleen gesteld worden als dat mogelijk effect kan hebben. Op deze wijze kan herhaling van de verplichte zoekperiode bij jongeren die via flexwerk participeren, worden voorkomen. Tot slot vraagt de LCR u, samen met uw collega Van Rijn, nader te bezien of kwetsbare groepen wel voldoende kunnen terugvallen op onafhankelijke cliëntondersteuning. In afwachting van uw reactie en met vriendelijke groet, Gerrit van der Meer Voorzitter C.c.: Vaste Tweede Kamer Commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid Samenstelling Landelijke Cliëntenraad Landelijke cliëntenorganisaties: Vakcentrale voor Professionals / Christelijk Nationaal Vakverbond (VCP/CNV), Ieder(in) (vertegenwoordiger mensen met lichamelijke beperkingen), Ieder(in) (vertegenwoordiger mensen met verstandelijke beperkingen), Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO), Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV, publieke sector), Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV, private sector), Vertegenwoordiger organisaties van Minderheden (SMN, IOT), Landelijk Platform GGz/LOC, Vertegenwoordigers van cliëntenraden: cliëntenraden SVB en UWV. Vertegenwoordigers van de gemeentelijke cliëntenparticipatie: Mobility, cliëntenraden G4, vertegenwoordiger Dak- en thuislozen.

6