Opleiding Duurzaam Gebouw: Beheer van het regenwater op het perceel

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Beheer van het regenwater op het perceel Leefmilieu Brussel INLEIDING TOT HET THEMA WATERBEHEER Laurent DINAER cera a asbl

2 Doelstelling van de presentatie Het probleem van regenwater in de stad nader bekijken. Stilstaan bij de uitdagingen van een duurzaam regenwaterbeheer op schaal van het perceel. Een denkoefening starten over een duurzaam beheer van dit thema op het niveau van de gebouwen en de percelen waarop deze gebouwen staan. 2

3 Plan van de uiteenzetting Inleiding rond het thema water Context en uitdagingen in het BHG Duurzame aanpak waterbeheer Regelgevend kader en goede praktijk Referentieel-B Tools en Referenties Te onthouden uit de uiteenzetting 3

4 Inleiding rond het thema water Geeft gestalte aan intens sociaal leven uit noodzaak uit prestige voor het plezier 4

5 Inleiding rond het thema water Handelaarsdok en Herberg Au Cheval Marin, Brussel (1865) Topografische en hypsometrische kaart van Brussel en omgeving, gebaseerd op de plannen en documenten van de Établissement Géographique die werd gesticht door Ph. Vander Maelen, door J. Huvenne topografisch tekenaar en gegraveerd door J. Ongers. - +/ Franse Commissie voor Cultuur van de Brusselse Agglomeratie Geeft gestalte aan een intens economisch leven 5

6 Context en uitdagingen in het BHG De ondoorlaatbaarheid van de bodems en de stedelijke afwatering Percentage van ondoorlaatbare oppervlakten (maas 100m x 100m) Studie van de evolutie van de ondoorlaatbaarheid van bodems in het BHG Uitgevoerd door ULB-IGEAT voor de MBHG, BUV/Directie Water oktober

7 Context en uitdagingen in het BHG De ondoorlaatbaarheid van de bodems en de stedelijke afwatering Kaart van de doorlaatbaarheidsklassen gebaseerd op de NGI-gegevens 1996 Kaart van de ondoorlaatbaarheid van de bodem in het BHG 7

8 Context en uitdagingen in het BHG De ondoorlaatbaarheid van de bodems en de stedelijke afwatering Belgïe - Brussel - Sint-Pieters-Woluwe - Louis Thysstraat overstroming / Foto s: Bernard Demoulin 8

9 N S o u rc e s : F O D B in n e n la n d s e Z a k e n ; c a r t o g r a f ie B I M «V e rw e z e n lij k t d o o r m id d e l v a n B r u s s e ls U rb I S - V e r d e l in g & C o p y ri g h t C I B G» k m L e g e n d a : In a a n g e g e v e n s c h a d e g e v a lle n, v a n ty p e : E C B G e m e e n te g r e n z e n G r o e n e r u im te n O v e r s tr o m in g e n : L o k a l is a ti e v a n d e s c h a d e g e v a l le n a a n g e g e v e n b i j h e t R a m p e n fo n d s in N n ; c a r t o g r a f ie B I M r u s s e ls U rb I S - V e r d e l in g & C o p y ri g h t C I B G» k m g e v a lle n, v a n ty p e : in g e n : L o k a l is a ti e v a n d e s c h a d e g e v a l le n a a n g e g e v e n b i j h e t R a m p e n fo n d s in Bron: FOD Binnenlandse Zaken; Kaart: BIM Uitgebracht samen met Brussels UrbIS Verdeling en copyright CIRB L e g e n d a : In a a n g e g e v e n s c h a d e g e v a lle n, v a n ty p e : E C B G e m e e n te g r e n z e n G r o e n e r u im te n O v e r s tr o m in g e n : L o k a l is a ti e v a n d e s c h a d e g e v a l le n a a n g e g e v e n b i j h e t R a m p e n fo n d s Overstromingen: Aangegeven schade bij het Rampenfonds in 2005: schadegevallen > 20 miljoen euro gevraagd >2,4 miljoen euro schadevergoeding Context en uitdagingen in het BHG De ondoorlaatbaarheid van de bodems en de stedelijke afwatering

10 Context en uitdagingen in het BHG Aanwezigheid van water Waterlopen en vijvers in het Brussels Gewest (Blauw netwerk) Maillage bleu Bron: Brusselse Waterlopen 10

11 Context en uitdagingen in het BHG Aanwezigheid van water Oude bedding van de Zenne die dienst doet als spaarbekken (De Brouckèreplein) Overwelving van de Zenne, uitgevoerd tussen 1868 en 1871 Kaart van Brussel waarop de loop van de Zenne volledig is verdwenen, en waarop het kanaal Brussel-Charleroi nog wel is weergegeven 11

12 Context en uitdagingen in het BHG Druk op de watercyclus in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest Wordt grotendeels gegenereerd door en in de bebouwde omgeving Wordt doorgaans beheerd volgens een end of pipe - aanpak, benedenstrooms, als noodoplossing Moet (ook) bovenstrooms worden beheerd, preventief, op het niveau van het landschap, de openbare ruimte, het perceel, het gebouw Drie actieprincipes 12

13 Duurzame aanpak waterbeheer Een complementair AANPAK van : Het WATERVERBRUIK van het gebouw : Rationeel gebruik van het water, Vervanging van een deel van het leidingwater door regenwater De HOEVEELHEID van het geloosde water (collectoren, stormbekkens ) Vertraging, retentie, infiltratie, uitgestelde restitutie De KWALITEIT van het geloosde water Kwaliteit van de hemelwater Kwaliteit van de afvalwater Alternatieven voor alles in de riool 13

14 Duurzame aanpak waterbeheer De interventieschalen Solidariteit van het stroombekken Stroomgebieden Percelen Belangrijkste beddingen van waterlopen in het BHG Inkomende en uitgaande waterlopen in het BHG Topografische/hydrografische zones Bron : Bruyn West [Voorbeeldgebouw 100] 14

15 Duurzame aanpak waterbeheer De interventieschalen Openbare ruimten Het contact met het water herstellen 15

16 Duurzame aanpak waterbeheer Naar een duurzaam waterbeheer De ondoorlaatbaarheid van de bodems,de versnelling van de stedelijke afvloeiing, de verkunstmatiging, de vervuiling, enz. Het regenwater op het perceel beheren Het noodzakelijke beheer van het waterverbruik Rationeel omspringen met water Kraantjeswater voor alles Hergebruik van hemelwater Watervervuiling Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren 16

17 Duurzame aanpak waterbeheer Geïntegreerd beheer van regenwater over zijn hele traject op het perceel = optimale eerbiediging van de functies van de watercyclus De belangrijkste functies van het waterbeheer op het perceel Bron: B. Thielemans - ceraa 17

18 Duurzame aanpak waterbeheer Principes De afvloeiing beperken Het water terugvoeren naar de natuur De afvloeiing vertragen De watervervuiling te verminderen op het perceel Indicateurs Coëfficiënt van ondoorlatendheid [%] Hydraulische geleidbaarheidscoëfficiënt [mm/u] of [m/s] Te absorberen / te beheren watervolume [m³] Het lekdebiet naar het afvoerpunt van het perceel [l/s] of [l/s/ha] 18

19 Duurzame aanpak waterbeheer Doelstellingen Reglementaire basis en goede praktijk Voldoen aan de GSV en andere reglementeringen. Aanleg van opslag- en groendaken. Ontwerp van een gescheiden net. Ontwikkeling van een globale aanpak op het perceel: Toezien op een voldoende groot retentievolume dat minimum een tienjaarlijkse regenbui kan vasthouden gedurende een uur, wat dus overeenkomt met een buffervolume van minstens 25 liter/m² ondoorlatende oppervlakte. Lekdebiet van maximum 5 l/s.ha Kwaliteitsgarantie voor het vervoerde en afgevoerde regenwater. Aanbevolen minimum Reglementaire basis en goede praktijk. Lekdebiet van maximum 2 l/s.ha en 0 l/s.ha in geval van infiltreerbare bodem. 19

20 Duurzame aanpak waterbeheer Doelstellingen Optimaal Reglementaire basis en goede praktijk. Ontwikkeling van een globale aanpak op het perceel bestudeerd en gemotiveerd : Het beheer inpassen in een globale aanpak voor het stroomgebied waarvan het project deel uitmaakt Al het afvloeiende hemelwater op het perceel vertragen, voor elk type van neerslagepisode Twee neerslaggebeurtenissen absorberen in 24 uur Landschapstechnieken: bovengrondse en beplante voorzieningen. Herwaardering van de watercyclus. Lekdebiet van maximum 1 l/s.ha en 0 l/s.ha bij infiltreerbare bodem. Aanstelling van een beheerder / verantwoordelijke die instaat voor het onderhoud en die de goede werking van de voorzieningen zal garanderen. 20

21 Duurzame aanpak waterbeheer Elementen voor een duurzame keuze TECHNISCHE aspecten MILIEUASPECTEN ECONOMISCHE aspecten MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE aspecten DE JUISTE KEUZE MAKEN 21

22 Duurzame aanpak waterbeheer Elementen voor een duurzame keuze TECHNISCHE aspecten Overstromingsrisico Weersomstandigheden (neerslagepisoden) Mogelijkheden voor de infiltratie van water in de bodem (localisatie en topografie van de plaats, doorlatendheid van de bodem, Het grondwaterpeil, enz.) De beschikbare ruimte en de bezettingsdichtheid van het project De ruimte onder de grond De mogelijkheden voor een afvoerpunt 22

23 Duurzame aanpak waterbeheer Elementen voor een duurzame keuze MILIEUASPECTEN Kwaliteit van het afvloeiingswater en kans op accidentele vervuiling Zuivering (bezinking, filtratie, fytoremediatie) Biodiversiteit en luchtkwaliteit ECONOMISCHE aspecten Onderhoud Kostprijs 23

24 Duurzame aanpak waterbeheer Elementen voor een duurzame keuze MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE aspecten Een veelvoud van gebruiken Maatschappelijk en cultureel draagvlak DE JUISTE KEUZE MAKEN Volgorde van te ondernemen acties Het verband met de context (structurele benadering) De verenigbaarheid met de afvalwatersanering 24

25 Regelgevend kader en goede praktijk Methode: De beperkingen van de site bepalen : De nabijheid van een overstromingsgebied De nabijheid van een drinkwaterwingebied De nabijheid van een beschermingsgebied (van het type Natura 2000) De bezettingsdichtheid van het project De uitrustingen in de ondergrond De aanwezigheid van vervuilde grond De doorlatendheid van de bodem De diepte van het ondergronds waterbekken De topografie van het terrein De afvoermogelijkheden

26 Regelgevend kader en goede praktijk De beperkingen van de site bepalen Vergunningsaanvraag voor nieuwbouw/heropbouw Lozing in oppervlaktewater mogelijk Nee Verontreinigde bodem / risicoactiviteit Ja Nee Ja JA Waterswinnings gebied Nee Nee Goedkeuring van het departement Water voor het toestaan van lozingen in het oppervlaktewater. (hydromorfologische wijziging JA Grondwater > 2m Ja Doorlatende bodem Ja Nee Nee Lozing in oppervlaktewater toegelaten maar eventueel filtratiesysteem te voorzien Infiltratie Opvangbekken Vervolgens lozing in riool Prioriteit 1 Prioriteit 2 Prioriteit 3 Bron : Philippe Genon - IBGE 26

27 Regelgevend kader en goede praktijk De beperkingen van de site bepalen: Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Bij nieuwbouwprojecten, verplichting een regenwatertank te voorzien met een inhoud van 33 liters / m² dakoppervlakte met horizontale projectie. Gemeentelijke Stedenbouwkundige Verordeningen Om de overstromingsproblemen onder controle te krijgen, treffen bepaalde gemeenten maatregelen die nog dwingender kunnen zijn, zoals Vorst : een temporisatieinrichting, die het lozen van regenwater in het riool met een minimumcapaciteit van 50 l/m² verzameloppervlak in horizontale projectie (inclusief de daken, omgeving, balkons, enz.), met een beperkt lekdebiet dat een volledig leeglopen van het temporisatievolume binnen een tijdverloop van 2 à 4 uur mogelijk maakt. 27

28 Regelgevend kader en goede praktijk De beperkingen van de site bepalen Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Ontoegankelijke platte daken van meer 100 m² moeten worden ingericht als groene daken. BRBHG van 21 november 2006 GSV Titel I HOOFDSTUK IV NAASTE OMGEVING, artikelen 11, 13 et 16 Project Voorbeeldgebouw Nos Pilifs [011] Bron: IBGE-BIM Project Voorbeeldgebouw BIPLAN [055] Bron: MO / IBGE-BIM 28

29 Referentieel-B Tool voor beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw volgens een aantal rubrieken, opgesplitst in 9 thema s. THEMA 01 THEMA 02 THEMA 03 THEMA 04 THEMA 05 THEMA 06 THEMA 07 THEMA 08 THEMA 09 BEHEER MOBILITEIT NATUURONTWIKKELING FYSISCH MILIEU SOCIAAL EN CULTUREEL MATERIE ENERGIE WATER WELZIJN, COMFORT & GEZONDHEID 29

30 Referentieel-B Weging van de 9 thema s Ref-B Ref-B 8% 12% 18% 15% 12% 12% 7% 8% 8% Beheer Gestion Materie Matière Mobiliteit Mobilité Natuur Nature Physique Fysisch milieu Humain Sociale en culturele Comfort en gezondheid Confort et santé Energie Energie Eau Water Gestio Matiè Mobil Natur Physiq Huma Confo Energ Eau 30

31 Referentieel-B Thema WAT: WATER (Idem voor woningen en kantoren) RUBRIEK WAT 01 - CYCLUS VAN OPPERVLAKTEWATER OP DE SITE WAT AFWEZIGHEID VAN OVERSTROMINGSRISICO WAT INFILTRATIE EN BUFFERING VAN REGENWATER RUBRIEK WAT 02 - WATERGEBRUIK IN HET GEBOUW WAT COLLECTIEVE WATERINFRASTRUCTUUR WAT ONTWERP WATERDISTRIBUTIE WAT GESCHEIDEN AFVOERSYSTEMEN WAT BEPERKING VAN WATERVERONTREINIGING WAT DRINKWATERVERBRUIK WAT AFVOERDEBIET NAAR RIOLERING RUBRIEK WAT 03 - VOORBEREIDING WATERBEHEER WAT VOORBEREIDING WATERBEHEER 31

32 Interessante tools, internetsites, enz.: Tool voor waterbeheer van Leefmilieu Brussel: Beheertool van het regenwater op wijkniveau (QuaDEau) van Leefmilieu Brussel : Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) en andere: BREEAM wat_1_calculator 32

33 Referenties Gids Duurzame Gebouwen : Fiche G_WAT00 Fiche G_WAT01 Het waterbeheer verbeteren in duurzame gebouwen en op het perceel Beheer van het regenwater op het perceel Fiche G_WAT02 Fiche G_WAT03 Fiche G_WAT04 Rationeel omgaan met water Hergebruik van hemelwater Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren of Start pagina > Gebouwen > Goede praktijken om te bouwen en te renoveren > Om u te helpen > Gids Duurzame Gebouwen 33

34 Te onthouden uit de uiteenzetting Voorafgaande kennis van de kwaliteit en het infiltratie- en buffervermogen van de bodem Zorgen voor regenwaterbeheer binnen de grenzen van het perceel Het regenwater zoveel mogelijk onttrekken aan de netwerken voor opvang van afvalwater De ontwikkeling van de biodiversiteit bevorderen groen en blauw netwerk Aangenaam ingerichte en aantrekkelijke ruimten werken sociale contacten in de hand 34

35 Contactpersoon Laurent DINAER Rue Ernest Allard Bruxelles : +32(0) laurent.dinaer@ceraa.be BEDANKT! 35