Goedkoop is duurkoop

Transcriptie

1 Goedkoop is duurkoop Zal het wetsvoorstel scheiden zonder rechter gaan leiden tot meer verschillen met betrekking tot het convenant nu er geen rechter en advocaat meer bij betrokken hoeven te worden en leidt het tot meer conflicten? Naam: Kim van der Looij ANR: Examencommissie: prof. mr. P. Vlaardingerbroek Mevrouw mr. V.M. Smits Afstudeerrichting: Afstudeerdatum: Rechtsgeleerdheid accent Privaatrecht Donderdag 28 augustus 2014 (onder voorbehoud)

2 Voorwoord Voor u ligt mijn scriptie die ter afronding dient van de Master Rechtsgeleerdheid accent Privaatrecht die ik aan de Universiteit van Tilburg gevolgd heb. Mijn interesse ligt al een aantal jaar bij het Familieen Jeugdrecht. Vandaar dat ik met alle plezier binnen dit rechtsgebied mijn scriptie geschreven heb. Deze scriptie ziet op het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter. Daarin heb ik onderzocht of dit wetsvoorstel meer conflicten met zich meebrengt vanuit het echtscheidingsconvenant bezien. Graag zou ik prof. mr. Vlaardingerbroek willen bedanken voor zijn begeleiding bij het schrijven van de scriptie. Zijn kritische blik en advies zijn erg van belang geweest om mijn scriptie tot een goed einde te brengen. Daarnaast wil ik mevrouw mr. Smits bedanken voor haar deelname in de examencommissie. Tot slot zou ik graag van de gelegenheid gebruik willen maken om mijn vriend Bart, familie en vrienden te bedanken voor hun steun, geduld en begrip. Ik wens u veel plezier met het lezen van mijn scriptie. Kim van der Looij Tilburg, augustus

3 Inhoudsopgave Voorwoord...2 Lijst van afkortingen Inleiding Probleemanalyse Centrale onderzoeksvraag Methoden en opbouw van het onderzoek Veranderingen en problemen die door het wetsvoorstel in zullen treden bij de echtscheidingsprocedure Inleidend De huidige regelingen rondom de echtscheidingsprocedure Het huidige echtscheidingsconvenant Het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter Conflicten bij het echtscheidingsconvenant Mogelijkheden om te kunnen onttrekken aan afspraken gemaakt in het convenant Conclusie Knelpunten in het echtscheidingsconvenant Inleidend Afspraken in een echtscheidingsconvenant Alimentatie minderjarige kinderen Knelpunten Alimentatie jongmeerderjarige kinderen Knelpunten Partneralimentatie Knelpunten De echtelijke woning Fiscaal partnerschap Knelpunten Overige vermogensverdeling Knelpunten Pensioen Knelpunten Conclusie

4 4. De administratieve echtscheiding in Denemarken en Noorwegen Inleidend De echtscheidingsgronden in Denemarken De echtscheidingsprocedure in Denemarken Vergelijking tussen Nederland en Denemarken Inpasbaarheid Deense administratieve echtscheiding in Nederland De echtscheidingsgronden in Noorwegen De echtscheidingsprocedure in Noorwegen Vergelijking tussen Nederland en Noorwegen Inpasbaarheid Noorse administratieve echtscheiding in Nederland Conclusie Aanbevelingen en conclusie Inleidend De centrale onderzoeksvraag Aanbevelingen Conclusie Literatuurlijst Boeken Artikelen in tijdschriften Jurisprudentie Parlementaire stukken Elektronische bronnen

5 Lijst van afkortingen Art. Artikel BW Burgerlijk Wetboek EB EchtscheidingsBulletin FJR Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht HR Hoge Raad KEW Kapitaalverzekering eigen woning MvT Memorie van Toelichting Rb. Rechtbank Rv Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering TPV Tijdschrift voor Pensioenvraagstukken Wet IB 2001 Wet Inkomstenbelasting 2001 WSF Wet Studiefinanciering WFR Weekblad voor Fiscaal Recht 5

6 1. Inleiding 1.1 Probleemanalyse Tot op heden kennen wij in Nederland een echtscheidingsprocedure waarbij de tussenkomst van de rechter verplicht is. Echter, de staatsecretaris van Veiligheid en Justitie, Teeven, heeft op 8 december 2013 een wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer. Dit wetsvoorstel ziet op de mogelijkheid om scheiden zonder tussenkomst van de rechter en advocaat mogelijk te maken. Uit de memorie van toelichting blijkt dat het doel van deze voorgestelde regeling is om de echtscheidingsprocedure te vereenvoudigen voor de echtgenoten. Op die manier krijgen de echtgenoten zelf meer verantwoordelijkheid met betrekking tot het afwikkelen van hun eigen echtscheiding. Wat mij meteen opvalt, is het feit dat er al eerder een wetsvoorstel is ingediend om scheiden zonder tussenkomst van de rechter mogelijk te maken. Uitgangspunt bij dit wetsvoorstel was dat echtgenoten met bijstand van een advocaat, bemiddelaar of notaris een overeenkomst opstelden. 1 Dit wetsvoorstel Luchtenveld is uiteindelijk op 20 juni 2006 door de Eerste Kamer verworpen. 2 Opmerkelijk is dat men zeven jaar later opnieuw een poging waagt deze administratieve echtscheiding mogelijk te maken. 3 Ik vraag me af of men wel van de huidige echtscheidingsprocedure moet gaan afwijken, omdat een aantal jaren geleden de regering ervan afzag, om reden dat de regering veel waarde hecht aan de verplichte rechtsgang naar de rechter. 4 Een groot probleem bij het conceptvoorstel van Teeven ligt naar mijn mening op het gebied van het echtscheidingsconvenant. Een echtscheidingsconvenant ziet erop dat een echtscheidingsprocedure voor de echtgenoten soepeler verloopt. 5 Het convenant is niet verplicht, maar helpt wel mee aan een prettigere afwikkeling van de echtscheidingsprocedure. Het convenant is een contract waarin partijen afspraken, waarover men overeenstemming heeft bereikt, rondom de echtscheiding schriftelijk vastleggen. 6 Bij de huidige echtscheidingsprocedure kunnen echtgenoten het echtscheidingsconvenant laten bekrachtigen en in de echtscheidingsbeschikking op laten nemen waardoor het een executoriale titel krijgt. Deze executoriale titel houdt in dat het vonnis in een bepaalde vorm wordt opgesteld waardoor het voor de gerechtsdeurwaarder mogelijk wordt dit vonnis ten uitvoer te leggen. Hierdoor kunnen de partijen de afspraken die in het convenant staan opgesteld gerechtelijk afdwingen. Echter, indien het wetsvoorstel aangenomen wordt en in werking treedt heeft men de mogelijkheid om zonder tussenkomst van de rechter te scheiden. Echtgenoten hebben dan de keuze om de rechtsgang niet te gebruiken. Indien partijen ervoor kiezen om zonder tussenkomst van de rechter en zonder verplicht juridisch advies te scheiden en daarbij tevens een echtscheidingsconvenant opstellen, is er naar mijn mening een kans op een probleem. Er bestaat dan namelijk een groter risico dat de partijen een echtscheidingsconvenant ondertekenen waar zij later, in de procedure, spijt van 1 Van der Linden, Ten Siethoff & Zeijlstra-Rijpstra 2005, p Heida, Kraan & Marck 2013, p Breederveld 2013, p Van der Linden, Ten Siethoff & Zeijlstra-Rijpstra 2005, p Heida, Kraan & Marck 2013, p Heida, Kraan & Marck 2013, p

7 krijgen. 7 Conflicten over de afspraken in het convenant zullen daardoor wellicht vaker voorkomen na invoering van het conceptwetsvoorstel. Bij mij rijst, door bovengenoemde, de vraag of bij invoering van dit wetsvoorstel de kans op vernietiging van het echtscheidingsconvenant mogelijk vaker gaat voorkomen. Tevens blijft voor mij de vraag of conflicten over de afspraken in het convenant mogelijkerwijs vaker voor zullen gaan komen na invoering van het wetsvoorstel. 1.2 Centrale onderzoeksvraag De voorgaande probleemanalyse brengt mij tot de volgende onderzoeksvraag: Zal het wetsvoorstel scheiden zonder rechter gaan leiden tot meer verschillen met betrekking tot het convenant nu er geen rechter en advocaat meer bij betrokken hoeven te worden en leidt het tot meer conflicten? 1.3 Methoden en opbouw van het onderzoek Om de centrale onderzoeksvraag volledig te kunnen beantwoorden zal ik gebruik gaan maken van de literatuurstudie, jurisprudentieonderzoek en rechtsvergelijking als methoden. Allereerst zal ik in hoofdstuk twee via de literatuurstudie gaan onderzoeken welke veranderingen het wetsvoorstel met zich mee zal gaan brengen indien het aangenomen wordt en in werking treedt. Hierbij zal ik tevens het echtscheidingsconvenant betrekken. Waarbij ik naar de conflicten betreffende het echtscheidingsconvenant ga kijken met literatuurstudie en jurisprudentieonderzoek als methoden. Daarna zal ik in hoofdstuk drie onderzoeken welke knelpunten zich wellicht voor kunnen gaan doen met betrekking tot het echtscheidingsconvenant bij het wetsvoorstel. Ook dit zal gaan gebeuren met behulp van de literatuurstudie. Vervolgens zal ik in hoofdstuk vier rechtsvergelijking als methode gaan gebruiken. Ik zal in hoofdstuk vier gaan kijken naar Denemarken en Noorwegen om te bezien hoe hier de administratieve scheiding geregeld is. Dit wil ik vervolgens gaan vergelijken met het wetsvoorstel in Nederland om te onderzoeken of Denemarken en Noorwegen een oplossing zouden kunnen gaan bieden tegen de knelpunten waar partijen bij afspraken gemaakt in het echtscheidingsconvenant tegenaan kunnen lopen. Ten slotte wil ik in hoofdstuk vijf mijn bevindingen uitlichten om daarna aanbevelingen te kunnen doen met betrekking tot het wetsvoorstel en dit afsluiten met een conclusie. 7 Groenleer 2009, p.1. 7

8 2. Veranderingen en problemen die door het wetsvoorstel in zullen treden bij de echtscheidingsprocedure 2.1 Inleidend Alvorens ik ga onderzoeken wat het wetsvoorstel betreffende scheiden zonder rechter inhoudt en welke veranderingen dit met zich meebrengt, wil ik in dit hoofdstuk kort aangeven hoe de echtscheidingsprocedure naar huidig recht geregeld is. Aangezien het echtscheidingsconvenant een grote rol zal gaan spelen in mijn onderzoek zal ik ook aangeven hoe dit geregeld is. Gaandeweg in dit hoofdstuk zal duidelijk worden dat het echtscheidingsconvenant nog al wat conflicten teweeg kan brengen en dat de kans op conflicten wellicht zal vergroten indien het wetsvoorstel in werking treedt. Vandaar dat ik tevens onderzoek op welke manieren partijen onder de afspraken gemaakt in het convenant uit kunnen komen en hoe sterk de slagingskans hiervan zal zijn in de praktijk. 2.2 De huidige regelingen rondom de echtscheidingsprocedure Volgens het huidige Nederlandse echtscheidingsrecht dienen echtgenoten gebruik te maken van de rechtsgang. Hiervoor is een verzoek nodig. Ingevolge art. 1:150 BW wordt een echtscheiding slechts uitgesproken op verzoek van een der echtgenoten of op gezamenlijk verzoek van deze echtgenoten. 8 Dit verzoek dienen zij bij de rechtbank in te dienen, maar dat is niet mogelijk voor de echtgenoten zelf. Zij dienen het verzoek bij de rechtbank in te laten dienen door een advocaat. 9 Om een echtscheiding uit te kunnen spreken hebben echtgenoten dus hulp nodig van een rechter en een advocaat. Deze dubbele rechtsgang kunnen zij niet omzeilen en het feit blijft daardoor dat echtgenoten slechts kunnen scheiden indien zij de rechtsgang benutten. Men noemt dit ook wel de verplichte rechtsbijstand; minstens een van de partijen dient een advocaat in de arm te nemen. 10 Slechts op één grond kan een echtscheiding uitgesproken worden, namelijk op grond van duurzame ontwrichting van het huwelijk. 11 Deze grond geldt zowel voor het eenzijdig verzoek als het gezamenlijk verzoek. 12 Het houdt in dat samenleving met elkaar ondraaglijk is geworden en er geen uitzicht op herstel hiervan bestaat. 13 Er kunnen nogal wat geschillen ontstaan over de vraag of er daadwerkelijk sprake is van een duurzame ontwrichting van het huwelijk. Hierdoor vind ik het cruciaal om de rechter bij de echtscheiding te betrekken om op die manier een onafhankelijke en onpartijdige derde naar het probleem te laten kijken. Er zijn voornamelijk twee gebieden waarbij geschillen kunnen optreden, namelijk de vermogensrechtelijke problemen waar partijen na echtscheiding tegenaan kunnen lopen en, indien men kinderen heeft, de opvoedings- en verzorgingstaken. 14 De complexiteit die bij deze twee probleemgebieden kan optreden kunnen naar mijn mening enkel goed opgelost worden door de rechter. Vanwege de onpartijdigheid, onafhankelijkheid en kennis die de rechter heeft betreffende echtscheidingszaken lijkt het mij niet verstandig om de geschillen zelf, zonder tussenkomst van de 8 Vlaardingerbroek e.a. 2011, p Vlaardingerbroek e.a. 2011, p Heida, Kraan & Marck 2013, p Vlaardingerbroek e.a. 2011, p Vlaardingerbroek e.a. 2011, p Vlaardingerbroek e.a. 2011, p Vlaardingerbroek e.a. 2011, p

9 rechter, op te lossen. Wat echter wel te allen tijde voorop dient te staan is het feit dat de voorkeur ligt bij het proberen in der minne te schikken alvorens echtgenoten een proces starten om in rechte maatregelen te nemen. 15 Hierbij kan een echtscheidingsconvenant uitkomst bieden. 2.3 Het huidige echtscheidingsconvenant Zoals ik zojuist aangegeven heb kan een echtscheidingsconvenant bij een echtscheiding de procedure eenvoudiger laten verlopen. Een echtscheidingsprocedure zou voor beide partijen namelijk soepeler kunnen verlopen als zij vooraf over de gevolgen van de echtscheiding overeenstemming hebben bereikt. 16 Deze afspraken worden vastgelegd in een echtscheidingsconvenant. Echter, men dient er wel bewust van te zijn dat het partijen vrij staat deze rechten en verplichtingen in een echtscheidingsconvenant vast te leggen. 17 Echtgenoten zijn hiertoe dus niet verplicht. Mijns inziens zou een echtscheidingsconvenant opstellen wel voordeliger kunnen zijn. Het zou namelijk kunnen voorkomen dat partijen tegen een aantal geschillen aanlopen waarbij zij het niet voor elkaar krijgen deze te beslechten. Het kan dan verstandig zijn deze al dan niet met hulp van een bemiddelaar op te lossen. Er bestaat nog een ultimum remedium als de echtgenoten er daarna nog steeds niet uitkomen. Zij kunnen de geschillen dan aan de rechter voorleggen om zo uiteindelijk een beslissing rondom het geschil te krijgen. 18 Indien in zulke situaties een convenant is opgesteld bestaat er op grond van art. 819 Rv een stok achter de deur. Art. 819 Rv luidt namelijk: De rechter kan op verzoek van de echtgenoten of van een van hen de getroffen onderlinge regelingen, daaronder begrepen afspraken omtrent uitkeringen tot levensonderhoud en omtrent de kosten van verzorging en opvoeding van een minderjarige, geheel of gedeeltelijk in de beschikking opnemen. 19 Indien echtgenoten daadwerkelijk voor art. 819 Rv kiezen, verkrijgt het convenant executoriale kracht. 20 Deze executoriale kracht heeft tot gevolg dat alle rechten en verplichtingen die in het convenant zijn neergelegd ten uitvoer kunnen worden gelegd. 21 Vandaar dat het mijns inziens verstandig is een echtscheidingsconvenant op te stellen indien echtgenoten van elkaar wil scheiden om verdere geschillen te voorkomen. Echter, dienen echtgenoten wel in de gaten te houden dat bij het echtscheidingsconvenant tevens gebruik dient te worden gemaakt van de rechtsgang. Het is mogelijk een echtscheidingsconvenant zelf of door een advocaat of notaris op te laten stellen. Maar indien echtgenoten het convenant willen laten bekrachtigen door de rechter, dient dat door een advocaat ingediend te worden. Slechts dan kunnen de afspraken, zoals opgesteld in het convenant, rechtens afdwingbaar zijn. Bij het wetsvoorstel scheiden zonder rechter is juridisch deskundig advies niet meer verplicht. Vandaar dat ik me afvraag of conflicten rondom het convenant meer voor zullen gaan komen indien het 15 Heida, Kraan & Marck 2013, p Heida, Kraan & Marck 2013, p De Bruijn & Westrik 2013, p Heida, Kraan & Marck 2013, p Art. 819 Rv. 20 De Bruijn & Westrik 2013, p De Bruijn & Westrik 2013, p. 2. 9

10 wetsvoorstel aangenomen wordt en in werking treedt. Dit zal ik in de komende twee paragrafen gaan onderzoeken. 2.4 Het wetsvoorstel Scheiden zonder rechter Uit paragraaf een is gebleken dat bij de huidige Nederlandse echtscheidingsprocedure tussenkomst van de rechter en bijstand door een advocaat verplicht is gesteld. Het wetsvoorstel wil hier verandering in brengen. De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, Teeven, heeft dit wetsvoorstel op 8 december 2013 ingediend. Het wetsvoorstel ziet op het feit dat men scheiden zonder tussenkomst van een rechter mogelijk wil maken voor echtgenoten die over de scheiding overeenstemming hebben bereikt en waarbij geen minderjarige kinderen betrokken zijn. Dit doordat de achterliggende gedachte van Teeven is dat verplichte tussenkomst van een rechter niet nodig is indien echtgenoten overeenstemming over de echtscheiding hebben bereikt. Daarnaast zal het volgens hem ook geld en tijd schelen. De verplichting om als echtgenoten die willen scheiden zich juridisch te laten adviseren is volgens het wetsvoorstel ook niet meer verplicht. De achterliggende gedachte hierbij is om de echtscheidingsprocedure goedkoper en eenvoudiger te maken. Mijns inziens zal het in theorie inderdaad goedkoper en eenvoudiger zijn om via de ambtenaar van de burgerlijke stand te scheiden. Doordat echtgenoten kunnen scheiden zonder tussenkomst van een rechter en advocaat scheelt het namelijk griffierecht en advocaatkosten. Echter, het zal in de praktijk niet altijd het geval zijn dat echtgenoten er bij de echtscheidingsprocedure gezamenlijk uitkomen. Hierdoor zou het kunnen zijn dat zij alsnog naar de rechter dienen te stappen om een verzoekschrift tot echtscheiding in te dienen. In zulke gevallen zal de echtscheiding juist niet goedkoper en eenvoudiger lopen. Uit de MvT blijkt dat er jaarlijks ongeveer echtscheidingen plaatsvinden, waarvan er eindigen op grond van gemeenschappelijk verzoek. 22 Het gaat dus om een groot percentage die het eens zijn over de echtscheiding. Vandaar dat het mijns inziens geen vreemd idee is om naast de bevoegdheid van de rechter tevens de ambtenaar van de burgerlijke stand bevoegd te maken om een echtscheiding uit te spreken indien er geen minderjarige kinderen bij betrokken zijn. 23 Er zijn namelijk echtgenoten die gezamenlijk om een echtscheiding verzoeken en er zijn situaties waarbij men eenzijdig verzoekt tot een echtscheiding. Toch lijkt het mij gelet op de gronden waarom men scheiden zonder rechter mogelijk wil maken dat dit wetsvoorstel gedaan is vanuit een bezuinigingsdrift. De rechtsgang wordt namelijk niet meer verplicht gesteld waardoor het mogelijk is geld en tijd te besparen. Een gedachte achter dit wetsvoorstel is dat echtgenoten zelf de verantwoordelijkheid moeten kunnen dragen voor hun echtscheiding en de regeling hiervan indien zij samen concluderen te willen scheiden. 24 Er schuilt hier meteen een groot gevaar achter. Niet iedere burger is namelijk in staat om de gevolgen van een echtscheiding volledig te overzien. Hierdoor zullen bepaalde zaken onvoldoende of zelfs niet geregeld worden. Het is een feit dat het veel geld scheelt om te scheiden zonder tussenkomst van een rechter en advocaat maar ik vind dat er niet voldoende nagedacht is over de 22 Memorie van Toelichting scheiden zonder rechter, december 2013, (zoek op scheiden zonder rechter), p Memorie van Toelichting scheiden zonder rechter, december 2013, (zoek op scheiden zonder rechter), p Memorie van Toelichting scheiden zonder rechter, december 2013, (zoek op scheiden zonder rechter), p

11 vergaande gevolgen die het wetsvoorstel tevens met zich mee kan brengen. De verplichting om naar een rechter te moeten stappen bij een echtscheiding wordt namelijk weggenomen. Dit in samenhang met het niet verplichten tot het gebruik van juridisch deskundig advies maakt in mijn ogen de kans op conflicten groter. Er is mijns inziens vooral naar het feit gekeken dat men via dit wetsvoorstel kan bezuinigen op de echtscheidingsprocedure en niet naar de keerzijde van wat het wetsvoorstel ook teweeg kan brengen. Op grond van de grotere verantwoordelijkheid die het wetsvoorstel aan de burgers wil geven schuilt hier nog een probleem. Zoals ik zojuist aangegeven heb, zijn echtgenoten niet verplicht gebruik te maken van juridisch deskundig advies. Daardoor ontstaat niet slechts het probleem dan niet iedere burger in staat is de gevolgen van een echtscheiding te overzien, maar daardoor ontstaat wellicht ook de kans dat een echtgenoot onder druk afspraken maakt met de andere echtgenoot. 25 Het gevolg is dat regelingen betreffende bijvoorbeeld de woning en partneralimentatie nadelig geregeld worden. Het gevolg is dat zij zich wellicht totaal niet bewust zijn van de wettelijke rechten en verplichtingen die een echtscheiding met zich meebrengt. 26 Vandaar dat ik het opmerkelijk vind dat men gedeeltelijk een nieuwe poging waagt om een administratieve echtscheiding mogelijk te maken. 27 Zoals ik in de inleiding al eerder aangegeven heb is er namelijk al eerder een wetsvoorstel ingediend om scheiden zonder tussenkomst van een rechter mogelijk te maken. Dit wetsvoorstel is op 20 juni 2006 door de Eerste Kamer verworpen. 28 Het had namelijk niet het beoogde effect. Daarom vraag ik me af waarom scheiden zonder tussenkomst van een rechter nu wel het beoogde effect zal gaan hebben. Wat wel opvalt tussen het zogenoemde wetsvoorstel Luchtenveld en het nu ingediende wetsvoorstel ligt op het gebied van het echtscheidingsconvenant. Bij het wetsvoorstel Luchtenveld waren echtgenoten verplicht een echtscheidingsconvenant op te stellen, terwijl dat bij het wetsvoorstel dat op 8 december 2013 ingesteld is niet het geval is. Vanuit dit oogpunt wijkt het wetsvoorstel dus niet af van de huidige echtscheidingsprocedure en blijft het een keuze om een echtscheidingsconvenant op te stellen of niet. Maar ondanks dat de echtscheidingsprocedure op dit gebied hetzelfde blijft, verandert er wel degelijk veel indien echtgenoten ervoor kiezen om juist wel een convenant op te stellen. In paragraaf twee heb ik al eerder aangegeven dat echtgenoten aan de hand van het huidig echtscheidingsrecht verplicht zijn de rechtsgang te bewandelen indien zij een echtscheidingsconvenant wil laten bekrachtigen. Het voordeel dat hierdoor ontstaat, is dat men de afspraken gemaakt in het convenant rechtens af kan dwingen. daardoor zijn echtgenoten in staat om nevenvoorzieningen te verzoeken en deze in de echtscheidingsbeschikking op te laten nemen, zodat het convenant een executoriale titel op kan leveren. Deze mogelijkheid bestaat bij het wetsvoorstel nog steeds. Maar doordat de verplichting om gebruik te maken van de rechtsgang wegvalt en partijen ook geen gebruik hoeven te maken van juridisch deskundigen ontstaat er toch een probleem. Het nadeel dat hierdoor ontstaat, ligt in het feit dat echtgenoten naast dat ze naar de ambtenaar van de burgerlijke stand moeten ook een extra procedure bij de rechter zullen moeten starten. Hierdoor zijn zij uiteindelijk meer tijd en geld kwijt. Zeker indien men het zelf in de hand 25 Memorie van Toelichting scheiden zonder rechter, december 2013, (zoek op scheiden zonder rechter), p Memorie van Toelichting scheiden zonder rechter, december 2013, (zoek op scheiden zonder rechter), p Breederveld 2013, p Heida, Kraan & Marck 2013, p

12 neemt om een echtscheidingsconvenant op te stellen zonder hulp van een advocaat of notaris. Conflicten zullen hierdoor sneller ontstaan, waardoor echtgenoten alsnog de rechter om een beslissing dienen te vragen. Uiteindelijk kost dit dus meer tijd en geld, terwijl het wetsvoorstel juist het tegendeel beoogt. Het is vooral dit onderdeel uit het wetsvoorstel wat ik in de volgende paragraaf nader toe wil gaan lichten. 2.5 Conflicten bij het echtscheidingsconvenant In de vorige paragraaf ben ik tot de conclusie gekomen dat de kans groter is dat men spijt krijgt van de in het convenant opgenomen afspraken indien echtgenoten zich niet juridisch bij laten staan door een advocaat of notaris. Dit ligt vooral in het feit dat een advocaat je wijst op alle relevante wettelijke rechten en verplichtingen. Het aantal echtgenoten dat terug wil komen op hun afspraken zal daardoor kunnen stijgen indien het wetsvoorstel aangenomen wordt en in werking treedt. Wat voornamelijk een belangrijke rol speelt bij het feit dat partijen spijt kunnen krijgen van de in het convenant neergelegde afspraken is dat er de mogelijkheid bestaat via het internet zelf een convenant te downloaden. 29 Deze laagdrempeligheid zorgt ervoor dat echtgenoten die verwachten dat ze zelf wel een convenant op kunnen stellen dit ook zullen gaan doen. Door middel van een convenant rechtstreeks van het internet te plukken zullen zij denken het snel en goed te kunnen regelen. Echter, schijn bedriegt. Zeker indien men dit hulpmiddel gebruikt in combinatie met de veranderingen die het wetsvoorstel met zich mee zal gaan brengen. Het is namelijk onverstandig geen gebruik van juridisch advies te maken, omdat echtgenoten dan niet op de wettelijke rechten en verplichtingen gewezen worden. En dit geldt des te meer als zij daarnaast zomaar een convenant download via het internet. De grote kans op onwetendheid van de wettelijke rechten en verplichtingen zal in dat geval velen de das om kunnen doen. De kans dat conflicten zich vaker voor zullen gaan doen op het gebied van het echtscheidingsconvenant indien het wetsvoorstel in werking treedt is dus niet zo vreemd. Wat hierbij daarom vooral van belang is, is of echtgenoten op grond van spijt kunnen proberen onder de afspraken gemaakt in het convenant uit te komen. 30 Om dit te kunnen onderzoeken wil ik er eerst kijken naar wat een echtscheidingsconvenant regelt. Een echtscheidingsconvenant regelt hoofdzakelijk de vermogensrechtelijke gevolgen van een echtscheiding. 31 Hierbij dient dan vooral gedacht te worden aan verdeling van de gemeenschap, partneralimentatie en de pensioenregeling na echtscheiding. 32 Een echtscheidingsconvenant valt daarom te zien als een soort regel waar partijen zich aan dienen te houden nadat het huwelijk ontbonden is. 33 Wat tevens relevant is, is de vraag hoe een echtscheidingsconvenant uitgelegd dient te worden. De Hoge Raad heeft hier uitspraak over gedaan. In een arrest van de Hoge Raad uit 2007 is namelijk bepaald dat een echtscheidingsconvenant uitgelegd dient te worden volgens de Haviltexmaatstaf. 34 Deze maatstaf houdt in dat het bij de uitleg van een echtscheidingsconvenant aankomt op de zin die partijen over en weer aan de bepalingen mochten toekennen en hetgeen zij ten dien aanzien 29 Groenleer 2009, p Groenleer 2009, p Nuytinck 2012, p Nuytinck 2012, p Nuytinck 2012, p HR 23 maart 2007, NJ 2007,

13 redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. 35 Dit brengt met zich mee dat er per geval bekeken dient te worden wat partijen bedoeld hebben met de afspraken in het convenant Mogelijkheden om te kunnen onttrekken aan afspraken gemaakt in het convenant Ervan uitgaande dat een echtscheidingsconvenant gezien wordt als een overeenkomst, is het overeenkomstenrecht hierop van toepassing. Dit brengt met zich mee dat echtgenoten op grond van veel wetsartikelen kunnen proberen de afspraken gemaakt in het echtscheidingsconvenant te wijzigen. Ik zal de belangrijkste gaan bespreken in samenhang met de slagingskans Wederzijds opzeggen via de rechter Echtgenoten kunnen in geval er conflicten ontstaan rondom de afspraken gemaakt in het convenant proberen het convenant wederzijds op te zeggen. Het gaat om gezamenlijke belangen die zij aan de rechter voor dienen te leggen. Deze zal dan beslissen of het convenant opgezegd kan worden. De rechter dient hierbij betrokken te worden om verdere geschillen tussen de echtgenoten te voorkomen. Om het convenant wederzijds op te zeggen via de rechter is een ingrijpende stap. Vandaar dat het verstandiger is als partijen eerst proberen de conflicten gezamenlijk op te lossen. Echtgenoten dienen in het achterhoofd te houden dat het gehele convenant opgezegd wordt indien het beroep slaagt. Waaronder ook de afspraken waarover zij wel overeenstemming hadden bereikt. De slagingskans acht ik groot doordat partijen het convenant samen op willen zeggen. Hierbij moet wel in de gaten gehouden wordt dat de belangen van de partijen niet geschaad worden bij het opzeggen van het convenant Wederzijds wijzigen via de rechter Een minder ingrijpende grond, die echtgenoten kunnen gebruiken als er sprake is van conflicten met betrekking tot afspraken gemaakt in het convenant, is afspraken wederzijds proberen te wijzigen via de rechter. Met behulp van een onpartijdige en onafhankelijke derde proberen echtgenoten op die manier de afspraken te wijzigen zodat er geen conflict meer over bestaat. Dit biedt bijvoorbeeld een uitkomst indien er sprake is van gewijzigde omstandigheden. 36 In zulke gevallen kunnen de afspraken zo gewijzigd worden dat beide echtgenoten weer overeenstemming bereiken. Op die manier kan een conflict uit de weg geruimd worden. Als echtgenoten het met elkaar eens zijn bepaalde afspraken in het convenant te wijzigen is dit vaak geen probleem. De slagingskans om wederzijds te wijzigen is daarmee groot. Het is in zulke gevallen wel belangrijk om een aanvullende overeenkomst te maken Wilsgebreken Een derde manier om te proberen onder afspraken gemaakt in het convenant uit te komen is door een beroep te doen op een wilsgebrek. Hiervan zal ik kort de belangrijkste gaan bespreken. Geestelijke stoornis Wat in de praktijk vaak voorkomt is dat echtgenoten proberen en beroep te doen op art. 3:34 juncto 6:217 BW. Ik heb het dan over de geestelijke stoornis. Uit art. 6:217 BW blijkt dat een overeenkomst slechts tot stand komt door een aanbod en de aanvaarding van dat aanbod. Een grond waardoor de aanvaarding niet tot stand komt is te zien in art. 3:34 BW. Een verklaring stemt namelijk niet overheen met de wil van een persoon indien hij aanvaard heeft onder invloed van een geestelijke stoornis. Indien men dit betrekt op het echtscheidingsconvenant komt het er op neer dat een echtgenoot probeert te beweren dat hij of zij niet heeft ingestemd met de inhoud van het 35 HR 13 maart 1981, NJ 1981, Rb Middelburg 8 juli 1998, NJ 1999,

14 convenant. De bewijslast is hier zwaar. Hierdoor is de slagingskans nihil. In enkele gevallen wordt deze grond toegekend en kan het echtscheidingsconvenant vernietigd worden. Een voorbeeld is te vinden in een arrest van de Hoge Raad van In deze zaak was de man in een zodanig grote mate bevoordeeld dat hij had kunnen begrijpen dat dit niet de wil van de vrouw was. 37 Echter, het zal niet vaak voorkomen dat een zaak zo duidelijk is. In strijd met de goede zeden, openbare orde of de wet Een andere grond waarop men zou kunnen proberen zich te onttrekken aan het echtscheidingsconvenant vindt men in art. 3:40 BW. De afspraken gemaakt in een convenant mogen namelijk niet in strijd zijn met de goede zeden, openbare orde of de wet. 38 Indien echtgenoten zich bij laten staan middels juridisch advies bij het opstellen van het convenant zal hier niet snel sprake van zijn. Echter, in het wetsvoorstel is dit niet verplicht en zou het voor kunnen komen dat het convenant in strijd is met art. 3:40 BW. De kans dat een beroep op deze vernietigingsgrond aangenomen wordt is klein, maar zeker niet uit te sluiten indien het wetsvoorstel in werking treedt. Bedreiging Waar men tevens bij overeenkomsten vaak een beroep op doet zijn de gronden bedreiging, bedrog en misbruik van omstandigheden. Deze drie gronden zijn te vinden in art. 3:44 BW. Art. 3:44 lid 2 BW ziet op de grond bedreiging. Lid 2 geeft aan dat bedreiging aanwezig is als: Iemand een ander tot het verrichten van een bepaalde rechtshandeling beweegt door onrechtmatig deze of een derde met enig nadeel in persoon of goed te bedreigen. De bedreiging moet zodanig zijn, dat een redelijk oordelend mens daardoor kan worden beïnvloed. 39 Hierbij valt in het geval van een echtscheidingsconvenant vooral te denken aan het feit dat de ene echtgenoot de ander probeert te chanteren. 40 Indien echtgenoten deze chantage aan kunnen tonen heeft dit beroep kans van slagen. Echter, het blijkt dat het aantonen van bedreiging vrij lastig is. Het is namelijk het woord van de een tegen het woord van de ander. Het probleem hierbij is dat een bedreiging vaak mondeling wordt gedaan. Er is daarom vaak geen sterk bewijs van en dat maakt het lastig om de rechter van jouw standpunt te overtuigen. Bedrog In art. 3:44 lid 3 BW vindt men bedrog als grond. Hierin wordt aangegeven dat er sprake is van bedrog indien: Iemand een ander tot het verrichten van een bepaalde rechtshandeling beweegt door enige opzettelijk daartoe gedane onjuiste mededeling, door het opzettelijk daartoe verzwijgen van enig feit dat de verzwijger verplicht was mede te delen, of door een andere kunstgreep. 41 Wanneer dit op een echtscheidingsconvenant betrokken wordt lijkt het mij dat het dan voornamelijk gaat om afspraken die echtgenoten gemaakt hebben met betrekking tot het vermogen. Zoals het achterhouden van specifieke informatie tot het vermogen van jezelf of opzettelijk niet het juiste bedrag noemen. Het is echter zeer lastig hier een beroep op te doen, omdat er van iedere persoon verwacht wordt dat zij onderzoek verrichten alvorens aan te nemen dat iets correct is. Echtgenoten dienen niet klakkeloos te geloven in wat de ander zegt. Onderzoek verrichten, dan wel schriftelijk bewijs vragen, is een pre. Vandaar dat dit geen goede grond zou zijn om te proberen onder de afspraken gemaakt in het convenant uit te komen. De rechtszaak zou namelijk mijns inziens niet staande houden indien men verzoekt tot vernietiging op grond van bedrog. 37 HR 24 mei 1985, NJ 1986, Groenleer 2009, p Art. 3:44 lid 2 BW. 40 Groenleer 2009, p Art. 3:44 lid 3 BW. 14

15 Misbruik van omstandigheden In art. 3:44 lid 4 BW vindt men de laatste grond waarmee (ex-)echtgenoten kunnen proberen zich te onttrekken aan het echtscheidingsconvenant ex. art. 3:44 BW. Namelijk misbruik van omstandigheden. Er is sprake van misbruik van omstandigheden wanneer: iemand die weet of moet begrijpen dat een ander door bijzondere omstandigheden, zoals noodtoestand, afhankelijkheid, lichtzinnigheid, abnormale geestestoestand of onervarenheid, bewogen wordt tot het verrichten van een rechtshandeling, het tot stand komen van die rechtshandeling bevorderd, ofschoon hetgeen hij weet of moet begrijpen hem daarvan zou behoren te weerhouden. 42 Als misbruik van omstandigheden op het echtscheidingsconvenant betrokken wordt, moet er sprake zijn van een zogenaamd causaal verband 43. Dit causaal verband moet bestaan tussen de gemaakte afspraken en de omstandigheden van de benadeelde echtgenoot. De ene echtgenoot dient dus misbruik te hebben gemaakt van deze omstandigheden waardoor de andere echtgenoot benadeeld wordt. Ook hier geldt dat er een zware bewijslast rust op de benadeelde. Er dient aangetoond te worden dat de benadeelde daadwerkelijk een verwarde geestestoestand dan wel onervaren was ten tijde van het ondertekenen van het convenant. 44 Vandaar dat een kans van slagen in dit geval ook klein is. In de praktijk ziet men dan ook vaak dat er een beroep wordt gedaan op de grond misbruik van omstandigheden, maar dat er weinig slagen. Dwaling Wat tevens een rol speelt bij overeenkomsten is een beroep op dwaling ex art. 6:228 BW. Wat een grote rol speelt bij dwaling is de mededelingsplicht. In de praktijk wordt er namelijk vaak een beroep op dwaling gedaan door partijen bij het proberen onder afspraken gemaakt in het convenant uit te komen. Het voornaamste verwijt hierbij is dat de ene echtgenoot beweert onvoldoende te zijn ingelicht door de andere echtgenoot over afspraken die van belang zijn in het convenant. 45 Echter, ook is hier de kans van slagen nihil. Een mogelijkheid voor slagen zou namelijk slechts kunnen indien de ene echtgenoot juridisch bijstand heeft gehad ten tijde van het opstellen van het convenant en de ander niet. Maar als ik hier het wetsvoorstel bij betrek, blijkt dat juridisch bijstand niet meer verplicht is. Stel dat men inderdaad geen gebruik maakt van de rechtsgang en juridisch bijstand, dan zullen beide echtgenoten onervaren zijn en zal er niet vaak sprake zijn van het niet nakomen van de mededelingsplicht. Dit lijkt mij dan ook geen sterke grond om een rechtszaak op te baseren. Dwaling omtrent de vermogensrechtelijke verdeling Als laatste mogelijkheid wil ik nog art. 3:196 BW noemen. Dit artikel ziet op dwaling omtrent de vermogensrechtelijke verdeling. Hieronder vallen tevens schulden en de waarde van goederen, aldus art. 3:196 lid 1 BW. Wat echtgenoten in de gaten dienen te houden alvorens een beroep te doen op art. 3:196 BW is dat het dient te gaan om een verdeling waarbij een echtgenoot voor meer dan een vierde benadeeld is. Hierbij wordt uitgegaan van een vermoeden waarbij er een minder zware grond geldt dan bij dwaling ex art 6:228 BW. Art. 3:196 lid 2 BW geeft namelijk aan dat een partij wordt vermoed te hebben gedwaald indien hij of zij voor meer dan een vierde benadeeld is. Maar ondanks dat partijen hier eerder een slagingskans hebben dan bij een beroep op art. 6:228 BW dient men toch een aantal zaken in de gaten te houden. Het is namelijk niet mogelijk een beroep te doen op art. 3:196 BW als er bepaalde afspraken gemaakt zijn in een echtscheidingsconvenant. Hierbij valt te 42 Art. 3:44 lid 4 BW. 43 Groenleer 2009, p Groenleer 2009, p Groenleer 2009, p

16 denken aan afspraken waarbij bepaalde bedragen zijn vaststelt, of indien echtgenoten afgesproken hebben de verdeling te aanvaarden te zijnen bate of schade. 46 Indien men zulke afspraken maakt, wordt een beroep op art. 3:196 BW lastig. De enige mogelijkheid om dan alsnog een beroep te doen op deze benadeling voor meer dan een vierde is als een echtgenoot de schulden en waarde van goederen niet volledig kende. Het is vandaar erg van belang goed na te denken welke afspraken men wil vastleggen in een echtscheidingsconvenant alvorens dit te doen. Tevens speelt de vraag hoe het echtscheidingsconvenant is opgesteld een grote rol. Net zoals bij een beroep op dwaling ex. art. 6:228 BW geldt hier een informatieplicht. Er dient gekeken te worden of partijen voldoende informatie hebben kunnen verkrijgen om de afspraken te kunnen maken. Daarnaast is het ook van belang te kijken hoeveel bedenktijd zij hebben gehad alvorens het convenant te ondertekenen. Het al dan niet opstellen van een echtscheidingsconvenant met behulp van juridisch deskundig advies en de daarmee samenhangende mededelingsplicht speelt ook een grote rol. 47 Indien op deze gebieden namelijk een discussie ontstaat, zal een beroep op art. 3:196 BW mogelijk zijn. De Haviltexmaatstaf speelt derhalve een grote rol bij een beroep op dit wetsartikel. Ook hier geldt dat er geen grote kans van slagen is. Echter, echtgenoten lijken via een beroep ex. art. 3:196 BW wel de grootste kans te hebben om te proberen te onttrekken aan de afspraken gemaakt in het echtscheidingsconvenant. 48 Bovengenoemde vernietigingsgronden geven dus aan dat het mogelijk is te proberen om onder afspraken gemaakt in het echtscheidingsconvenant uit te komen. Echter, gemakkelijk is het niet. Het is namelijk lastig om onder de gemaakte afspraken uit te komen. Wat men tevens in het oog dient te houden is het feit dat echtgenoten hierbij gebruik dienen te maken van de rechtsgang. Zij zouden er namelijk goed aan doen een advocaat in de arm te nemen indien zij onder de afspraken gemaakt in het convenant uit wil komen. Daarnaast dienen echtgenoten het beroep op een vernietigingsgrond aan een rechter voor te leggen. Dit brengt met zich mee dat het veel geld zal gaan kosten. Mijns inziens ligt op dit gebied een groot nadeel bij het wetsvoorstel. Doordat juridisch deskundig advies geen verplichting meer is bij het opstellen van een convenant, zullen echtgenoten wellicht vaker ervoor kiezen het zelf op te stellen. Hierdoor zullen conflicten rondom de afspraken gemaakt in het convenant tevens vaker voorkomen. Zij dienen dan alsnog de rechtsgang te benutten indien zij willen proberen onder deze gemaakte afspraken uit te komen. Het probleem dat men dan ziet is dat echtgenoten door geld te willen besparen, zelf een convenant opstellen. Maar uiteindelijk alsnog veel geld kwijt zijn aan de procedure die zij moeten starten om het convenant te kunnen vernietigen. Vandaar dat het uiteindelijk meer zal gaan kosten in plaats van minder. Het wetsvoorstel zal daarom wellicht juist meer kosten met zich mee gaan brengen voor echtgenoten die wensen te scheiden in plaats van minder. Vandaar dat ik hier geen voordeel in zie. 46 Groenleer 2009, p Groenleer 2009, p Groenleer 2009, p

17 2.6 Conclusie Volgens het huidige Nederlandse echtscheidingsrecht dient er gebruik gemaakt te worden van de rechtsgang. Scheiden is anders niet mogelijk. Om deze echtscheidingsprocedure soepeler te laten verlopen, kan het verstandig zijn om de gevolgen, waarover echtgenoten overeenstemming hebben bereikt, vast te leggen in een echtscheidingsconvenant. Een voordeel dat hierdoor ontstaat, is dat partijen de rechter daarna kunnen verzoeken het convenant op te laten nemen in een beschikking ex art. 819 Rv. Hierdoor verkrijgt het echtscheidingsconvenant een executoriale titel en kunnen de rechten en verplichtingen die in het convenant zijn opgesteld ten uitvoer worden gelegd. Echter, op dit moment is er een wetsvoorstel aanhangig. Dit wetsvoorstel scheiden zonder rechter wil het mogelijk maken om zonder tussenkomst van een rechter en advocaat te scheiden. Wel geldt dit slechts voor echtgenoten die over de scheiding overeenstemming hebben bereikt en waarbij geen minderjarige kinderen betrokken zijn. De achterliggende gedachte hierbij is om de echtscheidingsprocedure goedkoper en eenvoudiger te maken. Ik heb mijn twijfels over deze achterliggende gedachte indien het wetsvoorstel in samenhang met het echtscheidingsconvenant wordt bekeken. Mijns inziens is dit wetsvoorstel juist vanuit een bezuinigingsdrift gedaan. Doordat het voordeliger is om zelf een convenant op te stellen, zullen echtgenoten dit waarschijnlijk sneller doen. De kans dat zij spijt krijgen van de in het convenant opgenomen afspraken wordt daarmee groter indien zij zich niet juridisch bij laten staan door een advocaat of notaris. Advocaten wijzen de echtgenoten namelijk op alle relevante rechten en verplichtingen. Echtgenoten denken het goed en snel te kunnen regelen, maar schijn bedriegt. In samenhang met het wetsvoorstel is het onverstandig om geen gebruik te maken van juridisch advies. De kans dat er op het gebied van het convenant meer conflicten zullen ontstaan indien het wetsvoorstel in werking treedt is dus niet vreemd. Gelukkig bestaan er voor de echtgenoten wel mogelijkheden om te proberen onder de afspraken gemaakt in het echtscheidingsconvenant uit te komen. Zij zouden kunnen proberen het convenant wederzijds op te zeggen via de rechter, wederzijds wijzigen via de rechter of op grond van wilsgebreken proberen de afspraken gemaakt in het convenant te vernietigen. Helaas is de slagingskans hierbij niet groot. Het blijkt lastig te zijn onder de gemaakte afspraken uit te komen. Vandaar dat het van belang is goede afspraken te maken. Wat door het wetsvoorstel meer kan voorkomen is dus dat echtgenoten vanwege geld te willen besparen zelf een convenant opstellen. Maar bij een conflict uiteindelijk alsnog veel geld kwijt zijn aan een procedure die zij moeten starten om onder de afspraken in het convenant uit te komen. Het wetsvoorstel zal daarom wellicht meer kosten met zich mee gaan brengen in plaats van minder. 17

18 3. Knelpunten in het echtscheidingsconvenant 3.1 Inleidend Uit het voorgaande hoofdstuk is naar voren gekomen dat partijen kunnen proberen zich te onttrekken aan afspraken gemaakt in het echtscheidingsconvenant. Maar gemakkelijk is dit niet. Mijns inziens ontstaan daardoor, indien het wetsvoorstel in werking treedt, de meeste conflicten met betrekking tot de afspraken in een convenant tussen echtgenoten die ervoor kiezen een convenant zelf op te stellen, waarbij er tevens geen gebruik wordt gemaakt van juridisch deskundig advies. Vooral vanwege het feit dat scheidende echtgenoten in dat geval niet gewezen worden op de rechten en plichten. Partijen zullen veel moeten regelen indien zij aangeven te willen scheiden. Via het internet en via boeken is het mogelijk hier informatie over te vinden. Maar er dient niet uit het oog verloren te worden dat de echtscheiding en alles wat daar bij komt kijken een lastige materie is. Vandaar dat het goed mogelijk is dat er knelpunten zullen ontstaan. Het is namelijk moeilijk alles goed te begrijpen. Daarom wil ik de belangrijkste punten die partijen in een echtscheidingsconvenant kunnen regelen gaan bekijken. Alvorens ik de knelpunten individueel zal bekijken wil ik eerst aangeven welke afspraken echtgenoten dienen te maken in een convenant. Van belang hierbij is dat ik het echtscheidingsconvenant zal bekijken vanuit het oogpunt van het wetsvoorstel. 3.2 Afspraken in een echtscheidingsconvenant De afspraken gemaakt in een convenant zijn er op gericht om de relatie op een nette manier af te wikkelen. Wat het lastig maakt om zulke afspraken te maken ten tijde van de echtscheidingsprocedure is het gevoel dat daarbij speelt. Veelal zijn de echtgenoten op dat moment zeer emotioneel en dat kan averechts werken. Daarnaast komt het vaak voor dat op het gebied van afspraken over het vermogen tegenstrijdige belangen bestaan. 49 Er zullen in zulke gevallen erg snel conflicten kunnen ontstaan met betrekking tot die afspraken. Echtgenoten hebben zelf de keuze om te beslissen of zij de echtscheiding zelf willen regelen of met juridische deskundige bijstand. Vanwege de kostenbesparing die partijen zien, als zij de scheiding zelfstandig regelen, zullen echtgenoten de echtscheiding vaak zelf willen proberen op te lossen. Van belang daarbij is dat de echtgenoten hun gevoel opzij dienen te zetten om nette afspraken te kunnen maken. Een echtscheidingsconvenant bevat verschillende onderwerpen waarover afspraken gemaakt worden. Deze treft men vaak aan in een vaste volgorde. 50 De belangrijkste zal ik als volgt gaan bespreken: In eerste instantie dienen echtgenoten afspraken rondom de kinderen op te stellen. Dit splits ik op in minderjarige en jongmeerderjarige kinderen. Daarna zal ik naar de partneralimentatie gaan kijken. Vervolgens komt de woning aan bod waarna ik de rest van de vermogensverdeling bespreek. Ten slotte komen afspraken rondom pensioen om de hoek kijken. 51 Ik zal deze onderwerpen kort gaan bespreken en onderzoeken waar de knelpunten in verband met het wetsvoorstel voorkomen. 49 Van Mourik & Verstappen 2006, p Baelemans & Dukers 2010, p Baelemans & Dukers 2010, p

19 3.3 Alimentatie minderjarige kinderen Art. 1:404 lid 1 BW geeft aan: Ouders zijn verplicht naar draagkracht te voorzien in de kosten van verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen. De verplichting tot het voorzien in onderhoud lijkt te blijken uit art. 1:247 lid 1 BW: Het ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouder zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. Belangrijk hierbij te noemen is dat deze onderhoudsplicht ook voor de verwekker en stiefouder geldt. 52 Na echtscheiding loopt deze onderhoudsplicht door. 53 Ouders mogen zelf bepalen hoeveel geld zij aan hun kind uitgeven 54, zolang er maar voldaan wordt aan het belang van het kind. Indien men gaat scheiden, blijft dit gelden. Wel geldt er sinds 1 maart 2009 de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding. Hierin is vastgelegd dat een echtscheidingsverzoek een ouderschapsplan dient te bevatten. 55 Er gelden sinds 1 april 2013 nieuwe kinderalimentatienormen die verandering brengen in de berekening van kinderalimentatie. Kinderalimentatie vaststellen geschied voortaan via een forfaitair draagkrachttabel. Deze is gebaseerd op het netto besteedbaar inkomen en biedt gescheiden ouders de mogelijkheid zelf op te zoeken wat zij aan kinderalimentatie bij zouden kunnen dragen. 56 Het is mogelijk zaken rondom minderjarige kinderen vast te leggen in het echtscheidingsconvenant. Hierbij is het belangrijk aan te geven hoe oud de kinderen zijn. Daarnaast kunnen zaken zoals gezag, alimentatie en omgang afgesproken worden in het convenant. 57 Rondom de alimentatie dient het bedrag en vanaf wanneer deze bijdrage betaalt wordt vastgelegd te worden. Het betreft een lastige materie waarbij men alles zorgvuldig dient te regelen Knelpunten Via het netto besteedbaar inkomen zijn ouders in staat de hoogte van de alimentatie zelf vast te stellen. Er is dus geen deskundige meer voor nodig. Echter blijkt dat er juist conflicten door kunnen ontstaan. Het hoort tegenwoordig eenvoudig te zijn om de kinderalimentatie zonder deskundige vast te stellen, maar tevens roept het problemen met zich op. Dit vooral bij personen die het systeem niet goed begrijpen. Zij zien door de bomen het bos niet meer en hebben moeite met kinderalimentatie vast te stellen voor hun eigen specifieke situatie. De behoefte van het kind enerzijds en draagkracht van de ouder anderzijds speelt mee bij de hoogte van het bedrag. Het is niet altijd mogelijk dit zelfstandig zonder een deskundige vast te stellen zonder dat er knelpunten zullen ontstaan. 3.4 Alimentatie jongmeerderjarige kinderen Wanneer echtgenoten tot de conclusie komen dat zij willen scheiden is het belangrijk een aantal zaken goed te regelen. Een van deze zaken betreft de alimentatie die zij voor hun kinderen dienen te betalen. De vraag rijst wanneer ouders moeten bijdragen in de kosten van de jongmeerderjarige. Art. 1:392 lid 2 BW geeft aan dat de verplichting tot een bijdrage in levensonderhoud bestaat wanneer het kind behoeftig is. Het Hof Den Haag heeft op 21 november 2012 inderdaad bevestigd dat de verplichting alleen bestaat indien er sprake is van behoeftigheid, tenzij de ouders in het convenant 52 Vlaardingerbroek e.a. 2011, p Vlaardingerbroek e.a. 2011, p Zonnenberg 2012, p Zonnenberg 2012, p Carol & Limbeek 2013, p Heida, Kraan & Marck 2013, p

20 iets anders afgesproken hebben. 58 Ouders kunnen hier bijvoorbeeld voor kiezen als zij ook willen voorzien in de kosten van de studie. Belangrijk is dat echtgenoten deze afspraken goed moeten regelen in het convenant. Zo moet er afgesproken worden vanaf wanneer de alimentatieplicht ingaat en hoe hoog het bedrag is dat betaald dient te worden. 59 Daarnaast zullen echtgenoten alvast af moeten spreken of zij na het 21 e levensjaar door zullen betalen of niet. Er bestaat vanaf de leeftijd van 21 jaar namelijk geen wettelijke verplichting meer tot het voorzien in levensonderhoud. Kinderen worden geacht dan zelf in hun onderhoudt te kunnen voorzien. 60 Zulke afspraken zijn lastig te maken en dit geldt des te meer als de echtgenoten ervoor kiezen om zonder juridisch deskundig advies een convenant op te stellen. De kans dat er zich daarna conflicten dan wel knelpunten voor zullen gaan doen is in zulke gevallen groter Knelpunten Bij de alimentatie voor jongmeerderjarige kinderen spelen de knelpunten voornamelijk op het gebied van de behoefte van deze kinderen. Deze behoefte dient vastgesteld te worden, maar daar zijn in principe geen hulpmiddelen voor zoals wel het geval is bij het vaststellen van kinderalimentatie. Kinderalimentatie is namelijk vast te stellen via de maatstaven die de Expertgroep Alimentatienormen heeft ontwikkeld. Deze maatstaven bestaan nog niet voor de vaststelling van de behoefte van jongmeerderjarige kinderen. 61 Echter, hier is wel een oplossing voor gevonden. In de rechtspraak is te zien dat de behoefte van jongmeerderjarige kinderen kan worden vastgesteld via de WSF-norm. Deze norm is onderverdeeld in een aantal posten die gezamenlijk aangeven wat de behoefte van een jongmeerderjarige is. Zo dient er gekeken te worden naar de kosten van levensonderhoud, de kosten die zij moeten maken ten behoeve van hun studie, de collegegeldbijdrage en de premies die zij ontvangen voor de zorgverzekering etc. 62 Op die manier is het mogelijk vast te stellen van welk bedrag er uitgegaan moet worden om in de behoefte te kunnen voorzien. 63 Daarnaast is het belangrijk tevens te kijken naar de vraag in hoeverre de jongmeerderjarige zelf in zijn of haar behoefte kan voorzien. 64 Doordat er naar zoveel verschillende posten gekeken moet worden, is het niet gemakkelijk om de behoefte vast te stellen. Knelpunten zullen dan ook kunnen ontstaan. Zoals zojuist aangegeven kan er via het echtscheidingsconvenant afgeweken worden van de verplichting om tot het 21 e levensjaar alimentatie te betalen. Ouders zullen er dan voor kiezen om na deze leeftijd door te betalen. De afspraken die hierover gemaakt worden kunnen knelpunten opleveren. Stel dat een jongmeerderjarige in staat is in zijn eigen behoefte te voorzien na zijn 21 e levensjaar. Dan kan het zijn dat een van de ouders stelt dat hun jongmeerderjarig kind de bijdrage niet nodig heeft, ook al is hierover in het convenant een afspraak gemaakt. Er kan dan gesteld worden dat de afspraak in het convenant opgesteld is met de achterliggende gedachte dat de ouders in de behoefte van hun kind willen voorzien en nu hun kind niet langer behoeftig is zij daarin niet hoeven te voorzien Hof Den Haag 21 november 2012, ECLI:NL:GHSGR:2012:BZ Heida, Kraan & Marck 2013, p Rb. Dordrecht 28 maart 2012, ECLI:NL:RBDOR:2012:BW De Bie-Koopman & Dorhout 2013, p De Bie-Koopman & Dorhout 2013, p Hof Amsterdam 19 maart 2013, ECLI:NL:GHAMS:2013:BZ Hof Amsterdam 19 maart 2013, ECLI:NL:GHAMS:2013:BZ Rb. Dordrecht 28 maart 2012, ECLI:NL:RBDOR:2012:BW