Risicobeschouwing vervoer gevaarlijke stoffen spoorlijn Amsterdam-Amersfoort te Hilversum

Transcriptie

1 Risicobeschouwing vervoer gevaarlijke stoffen spoorlijn Amsterdam-Amersfoort te Hilversum Ontwikkeling appartementen Zuiderweg 1 t/m 5 projectnr revisie december 2009 Auteur drs. V.L. van Rijn Opdrachtgever Gemeente Hilversum T.a.v. E. Bouma Postbus GM Hilversum datum vrijgave beschrijving revisie 02 goedkeuring vrijgave '09 defintief J. Jennen J. Jennen

2 Colofon Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbenden niets uit dit document worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale reproductie of anderszins of worden toegepast op situaties waarvoor dit rapport oorspronkelijk niet bedoeld was. Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voorvloeiend uit onderzoek waarbij gebruik is gemaakt van rekenprogramma's waarvan het gebruik van overheidswege verplicht is gesteld. Ook voor verschillen in uitkomsten met eerdere en/of toekomstige versies van deze rekenprogramma's kan Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. niet verantwoordelijk worden gehouden.

3 Inhoud Blz. 1 Inleiding 3 2 Externe veiligheid 5 3 Uitgangspunten Vervoer Bevolking 9 4 Resultaten Plaatsgebonden risico Groepsrisico 12 5 Conclusie Plaatsgebonden risico (PR) Groepsrisico (GR) Verantwoordingsplicht 14 6 Verantwoordingsplicht Achtergrond Criteria verantwoordingsplicht Status van de verantwoording 18 Bijlage 1: BLEVE correctiefactor stofcategorie A/B2 19 Bijlage 2: Rapportage RBMII-huidig 20 Bijlage 3: Rapportage RBMII-toekomstig 21 Bijlage 4: Rapportage RBMII-WBV80 22 blad 2 van 22

4 1 Inleiding Namens Dudok Wonen is door architectenburo Baddy Hartman een bouwaanvraag ingediend voor het realiseren van een complex van 19 appartementen, alsmede het realiseren van bergingen op het binnenterrein en het inrichten van het binnenterrein ten behoeve van parkeervoorzieningen aan de Zuiderweg 1-5 te Hilversum. Het beoogde plan kan op grond van het vigerende bestemmingsplan 'Over het spoor', niet worden gerealiseerd. Om het bouwplan toch te kunnen realiseren is dus een vrijstelling van het bestemmingsplan noodzakelijk. Voor de ruimtelijke beoordeling ten behoeve van een vrijstellingsprocedure ex artikel 19, lid 2 WROmoet het aspect externe veiligheid worden beschouwd. De nabijheid van een transportas zoals het spoortraject Amsterdam- Amersfoort, brengen risico's met zich mee die vanuit de externe veiligheidswetgeving in kaart moeten worden gebracht. Het plangebied is gelegen aan de Zuiderweg 1 t/m 5 aan de brink op de kruising Zuiderweg, Larenseweg en Eemnesserweg in Hilversum. Het appartementencomplex wordt gebouwd op het terrein waar nu een ijzerwarenwinkel gevestigd is. Figuur 1.1. laat de globale ligging van het plangebied op een luchtfoto zien en figuur 1.2 het plangebied in de omgeving. Mediapark Plangebied Figuur 1.1: Globale ligging plangebied Zuiderweg 1 t/m 5 in Hilversum. De spoorlijn en het Mediapark, als herkenningspunten, zijn ook aangegeven. blad 3 van 22

5 Plangebied Station Hilversum Figuur 1.2: Ligging plangebied Zuiderweg 1 t/m 5 in de omgeving. De spoorlijn en het station zijn ook aangegeven. Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de relevante externe veiligheidsbegrippen toegelicht. Hoofdstuk 3 gaat in op de gehanteerde uitgangspunten voor de berekening waaronder de vervoerscijfers en de bevolkingsinventarisatie. Hoofdstuk 4 gaat in op de resultaten van de risicoanalyse en hoofdstuk 5 op de verantwoordingsplicht. Hoofdstuk 6 geeft tenslotte de conclusies. blad 4 van 22

6 2 Externe veiligheid Externe veiligheid beschrijft de risico's die ontstaan als gevolg van opslag of handelingen met gevaarlijke stoffen. Dit kan betrekking hebben op inrichtingen (bedrijven) of transportroutes. Op beide categorieën is verschillende wet- en regelgeving van toepassing. Het huidige beleid voor transportmodaliteiten staat beschreven in de circulaire 'Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen' (crvgs), die op termijn vervangen zal worden door het 'Besluit transportroutes externe veiligheid' (BTEV). Binnen het beleidskader voor externe veiligheid staan twee kernbegrippen centraal: het plaatsgebonden risico en het groepsrisico. Hoewel beide begrippen onderlinge samenhang vertonen zijn er belangrijke verschillen. Hieronder worden beide begrippen verder uitgewerkt. Plaatsgebonden Risico (PR) Het plaatsgebonden risico (PR) geeft de kans, op een bepaalde plaats, om te overlijden ten gevolge van een ongeval bij een risicovolle activiteit. De kans heeft betrekking op een fictief persoon die de hele tijd op die plaats aanwezig is. Het PR kan op de kaart van het gebied worden weergeven met zogeheten risicocontouren: lijnen die punten verbinden met eenzelfde PR. Binnen de 10-6 /jaarcontour (welke als wettelijk harde norm fungeert) mogen geen nieuwe kwetsbare objecten geprojecteerd worden. Voor beperkt kwetsbare objecten geldt de 10-6 /jaarcontour niet als grenswaarde, maar als een richtwaarde. Groeprisico (GR) Het groepsrisico (GR) is een maat voor de kans dat bij een ongeval een groep slachtoffers valt met een bepaalde omvang. Het GR is daarmee een maat voor de maatschappelijke ontwrichting bij een calamiteit. Het GR wordt bepaald binnen het invloedsgebied van een risicovolle activiteit. Dit invloedsgebied wordt begrensd door de 1%-letaliteitsgrens (tenzij anders bepaald): de afstand waarop nog 1% van de blootgestelde mensen in de omgeving komt te overlijden bij een calamiteit met gevaarlijke stoffen. Het GR kan niet op de kaart worden weergegeven, maar wordt weergegeven in een grafiek waar de kans (f) afgezet wordt tegen het aantal slachtoffers (N): de fn-curve. Figuur 2.1: Weergave plaatsgebondenrisicocontouren, invloedsgebied en groepsrisicografiek met oriëntatiewaarde voor transport. blad 5 van 22

7 Basisnet voor het vervoer van gevaarlijke stoffen Vervoer van gevaarlijke stoffen vindt sinds jaar en dag plaats via het spoor, over de weg en het water. Knelpunt hierbij is dat er geen plafond bestaat voor de omvang en samenstelling van dit vervoer. Theoretisch kan het vervoer ongelimiteerd toenemen, met dan eveneens ongelimiteerde gevolgen voor de ruimtelijke ordening. De overheid is voornemens een zogeheten Basisnet vast te stellen met routes die worden aangewezen voor het vervoer van gevaarlijke stoffen. Het beleid achter het landelijke Basisnet is dat een plafond vastgesteld wordt voor dit vervoer van gevaarlijke stoffen. Ook worden randvoorwaarden aan de ruimtelijke ordening gesteld. Omdat het ontwikkelen van instrumenten voor dit beleid bijzonder complex is, en de gevolgen voor vervoerders en de ruimtelijke ordening ingrijpend kunnen zijn, vindt nog veel discussie plaats en loopt de vaststelling van het Basisnet achter op schema. Binnen het onderhavige project is voor zover mogelijk geanticipeerd op de komst van het Basisnet. Dat gebeurt met name met betrekking tot de te hanteren vervoerscijfers over het spoor. Verantwoordingsplicht De verantwoordingsplicht draait kort gezegd om de vraag in hoeverre risico's, als gevolg van een ruimtelijke ontwikkeling, worden geaccepteerd en indien noodzakelijk welke veiligheidsverhogende maatregelen daarmee gepaard gaan. Met de verantwoordingsplicht worden betrokken partijen gedwongen om een goede ruimtelijke afweging te maken waarin de veiligheid voor de maatschappij als geheel voldoende gewaarborgd wordt. Op deze manier wordt beoogd een situatie te creëren, waarbij zoveel mogelijk de risico's zijn afgewogen en geanticipeerd is op de mogelijke gevolgen van een incident. Deze afweging is kwalitatief van aard en richt zich op aspecten als de mogelijkheden van bestrijdbaarheid van een mogelijke calamiteit en de mate van zelfredzaamheid van de bevolking. Onderstaande figuur 2.2 geeft een overzicht van onderdelen die in een verantwoording naar voren komen. In de Handreiking Verantwoordingsplicht Groepsrisico (Oranjewoud/Save in opdracht van de Ministeries van VROM en Binnenlandse Zaken, december 2007) zijn deze onderdelen nader uitgewerkt en toegelicht. Figuur 2.2: Verplichte en onmisbare onderdelen van de verantwoordingsplicht van het groepsrisico. blad 6 van 22

8 3 Uitgangspunten In dit hoofdstuk worden de uitgangspunten betreffende de externe veiligheidsberekening ten gevolge van het vervoer van gevaarlijke stoffen gegeven. Deze bestaan uit de bepaling van het onderzochte vervoerstraject, de kenmerken van het onderzochte traject, de inventarisatie van de vervoerscijfers, de reikwijdte van het onderzoeksgebied en de inventarisatie van de personendichtheden. De berekeningen zijn uitgevoerd met het RBMII-rekenpakket, versie 1.3. Het RBMIIrekenpakket voldoet aan het gestelde in PGS 3. Het RBM-programma is ontwikkeld voor de evaluatie van de externe veiligheid ten gevolge van het transport van gevaarlijke stoffen. Om beter inzicht in de toekomstige situatie te krijgen is op verzoek van de gemeente een berekening in RBMII gedaan van de toekomstige situatie met 80% BLEVE-vrij rijden over het spoor. Dit is weergegeven in paragraaf op pagina Vervoer Ten aanzien van het vervoer van gevaarlijke stoffen wordt eerst ingegaan op de specifieke gegevens van het onderzochte vervoerstraject, vervolgens wordt ingegaan op de vervoerscijfers Trajectgegevens Voor het vervoer van gevaarlijke stoffen is een spoortraject met een lengte van ruim 1 kilometer gedefinieerd. Het traject is zo gekozen dat het plangebied in het midden van het traject geprojecteerd ligt en het traject 500 meter aan weerzijden doorloopt. In onderstaande tabel staan de gegevens die zijn gebruikt voor de risicoberekeningen in RBM II. Tabel 3.1: Overzicht trajectgegevens. Traject Omschrijving Type spoortraject Breedte Frequentie 1 Amsterdam-Amersfoort Ter hoogte en ten zuiden van station Hilversum Hoge snelheid 15 meter 6, Vervoerscijfers De transporthoeveelheden uit de update van de prognose 2003 (uit 2007), waarmee is gerekend in RBM II, staan in tabel 3.2. Deze prognosegegevens zijn vrijgegeven door de minister van V&W en beschrijven de te transporteren hoeveelheden voor de komende jaren. Afgezet tegen de planduur van een 1. Het berekeningsmodel kent een basis faalfrequentie van 2,77 * 10-8 voor doorgaand spoor waarop gereden mag worden met een hoge snelheid (meer dan 40 km/ uur). De aanwezigheid van wissels en gelijkvloerse spoorwegovergangen doet de mogelijke kans op een ongeval toenemen. De faalfrequentie dient in die gevallen blad 7 van 22

9 bestemmingsplan is het van belang om met deze beleidsvrije marktprognose (conform Min V&W) te werken. Tabel 3.2: Vervoersomvang gevaarlijke stoffen traject Amsterdam - Amersfoort volgens de marktprognose 2007 van ProRail. Stofcategorie Omschrijving (+ voorbeeldstof) A Brandbare gassen (LPG) B2 Toxische gassen (ammoniak) B3 Zeer toxische gassen (chloor) C3 Brandbare vloeistoffen (diesel) D3 Toxische vloeistoffen (acrylnitril) D4 Zeer toxische vloeistoffen (fluorwaterstof) Blok [voertuigpassages/jaar] Bont [voertuigpassages/jaar] Invloedsgebied [meter] Het gecombineerde transport van brandbare en toxische gassen samen met brandbare vloeistoffen werkt risicoverhogend: de brandende vloeistoffen kunnen de druk zo verhogen in de wagon met gassen dat er een 'warme' BLEVE plaatsvindt. Over het spoortraject vindt gecombineerd vervoer plaats van brandbare gassen en brandbare vloeistoffen, met als gevolg dat een BLEVE 2 correctiefactor moet worden toegepast. Deze is berekend voor stofcategorieën A en B2. De factoren zijn voor beide stofcategorieën vastgesteld op 2.0 (zie bijlage voor berekening). Overige gegevens voor de risicoberekening zijn: Voor de breedte van het spoor wordt uitgegaan van 15 meter. Voor alle stoffen geldt: verdeling dag/nacht is gemiddeld 33%/67%. Chloor is een uitzondering, 100% rijdt in de nacht. De baanvaksnelheid is groter dan 40 km/uur (hoge snelheid). 71,4% van het transport van gevaarlijke stoffen vindt gedurende de werkweek plaats en de rest in het weekend. (defaultwaarden). Invloedsgebied Over het spoortraject worden brandbare vloeistoffen, brandbare gassen, toxische vloeistoffen en toxische gassen vervoerd. Het invloedsgebied varieert daarmee van 30 meter tot 5000 meter. Het plangebied ligt binnen het invloedsgebied van toxische gassen en vloeistoffen en brandbare gassen die over het spoor vervoerd worden. verhoogd te worden. Vanwege de wissels en een gelijkvloerse overgang is de faalfrequentie voor het spoor ten zuiden van station Hilversum verhoogd tot 6,52* De frequentieberekening voor de warme BLEVE staat beschreven in het rekenprotocol. Dit rekenprotocol is, behalve voor de modellering warme BLEVE vrije baan, vastgesteld in het DOEV (Directeuren Overleg Externe Veiligheid). Daarom is naast de in RBM II ingevoerde berekende warme Bleve factor (conform protocol) ook gekeken naar de RBM II defaultwaarde (=2) voor warme BLEVE. Rekenen met de defaultwaarde is opgenomen in de bijlage. blad 8 van 22

10 3.2 Bevolking Voor de berekening van het groepsrisico is inzicht nodig in de personendichtheden binnen het invloedsgebied van de vervoersas. Van de vervoerde gevaarlijke stoffen langs het plangebied kent de stofcategorie B3 het grootste invloedsgebied 3 met een afstand van 5000 meter. In eerdere onderzoeken is de bevolking in Hilversum uitgebreid geïnventariseerd. Dit betrof o.a. het project Risicobeschouwing vervoer gevaarlijke stoffen spoorlijn Amsterdam-Amersfoort te Hilversum (Herziening bestemmingsplan 'Noordwestelijk villagebied, Oranjewoud , 2009) Huidige situatie Uit het bestemmingsplan blijkt dat het plangebied een bestemming 'Gemengde doeleinden' heeft wat ingevuld is met een ijzerwarenwinkel. Conform de Handreiking 'Verantwoordingsplicht groepsrisico' en de PGS 1 deel 6 geeft dit in de huidige situatie 1 werknemer per 30m 2. De gemeente Hilversum heeft aangegeven dat het perceel in totaal m 2 betreft. Afgerond naar boven is er uitgegaan van in totaal 39 personen Toekomstige situatie In de toekomstige situatie krijgt het plangebied als bestemming 'Wonen' en worden 19 appartementen ontwikkeld. Conform de Handreiking 'Verantwoordingsplicht groepsrisico' en de PGS 1 deel 6 geeft dit 2,4 personen per appartement en in totaal tot 46 personen (afgerond naar boven). De ontwikkeling betekend een toename van 7 personen Werkwijze inventarisatie personendichtheden De personendichtheden zijn geïnventariseerd op basis van de volgende door de gemeente Hilversum aangeleverde gegevens: Afdeling Milieuonderzoek en -advies; Adressenbestand; Ruimtelijke onderbouwing ten behoeve van een vrijstellingsprocedure ex artikel 19, lid 2 WRO. Tot 300 meter aan weerszijden van de spoorlijn zijn de personendichtheden nauwkeurig geïnventariseerd op basis van GIS-coördinaten. Vanaf 300 meter zijn de personendichtheden globaal geïnventariseerd. In tabel 3.3 op de volgende pagina zijn de aannames gegeven voor de personendichtheden die gebruikt zijn bij de bepaling van het groepsrisico zoals genoemd in de Handreiking 'Verantwoordingsplicht groepsrisico' en de PGS 1 deel 6. 3 Gebaseerd op RBM1.3.1-afstanden. RBM is het door het IPO (Interprovinciaal Overleg) geaccordeerde rekenmodel van QRA voor vervoer van gevaarlijke stoffen. blad 9 van 22

11 Tabel 3.3: Aannames personendichtheden. Functie Standaard dichtheid Aanname dag/nacht Winkels 1 werknemer (bezoeker) per 30 m 2 b.v.o. 100% aanwezigheid overdag Wonen 2,4 personen per woning 50% aanwezigheid overdag 100% aanwezigheid s nachts Kantoren BVO bekend is: 1 persoon per 30 m2 100% aanwezigheid overdag BVO niet bekend: 80 personen per ha geen aanwezigheid s nachts Bedrijven BVO bekend is: 1 persoon per 100 m2 100% aanwezigheid overdag BVO niet bekend: 40 personen per ha 21 % aanwezigheid 's nachts Agrarisch 5 personen per ha 100% aanwezigheid overdag Rustige woonwijk 25 personen per ha 50% aanwezigheid overdag 100% aanwezigheid s nachts Drukke woonwijk 70 personen per ha 50% aanwezigheid overdag 100% aanwezigheid s nachts Stadsbebouwing 120 personen per ha 50% aanwezigheid overdag 100% aanwezigheid s nachts blad 10 van 22

12 4 Resultaten In dit hoofdstuk staan de uitkomsten van de berekeningen die zijn uitgevoerd met het programma RBM II. Op basis van deze uitkomsten worden hier ook de conclusies getrokken. Uitgebreide rapportages van de berekeningen zijn opgenomen in de bijlagen. 4.1 Plaatsgebonden risico Ten aanzien van het plaatsgebonden risico geldt dat het aantal mensen geen invloed heeft op de grootte van de plaatsgebondenrisicocontouren. Deze contouren worden alleen bepaald door de omvang van de transportstromen van gevaarlijke stoffen over de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort en staan los van de personendichtheden binnen het plangebied. Hier volstaat dus één berekening van het plaatgebonden risico, onafhankelijk van de ruimtelijke ontwikkelingen. Figuur 4.1: PR-contouren met van binnen naar buiten de 10-7 /jr- en 10-8 /jr-risicocontour. blad 11 van 22

13 In figuur 4.1 is de plaatsgebondenrisicocontour van 10-7 en 10-8 te zien. De contour voor 10-6 valt over het spoor en is derhalve niet op de tekening te zien. De afstanden van de contouren zijn gepresenteerd in tabel 4.1. Tabel 4.1: Maximale reikwijdte plaatsgebondenrisicocontouren Plaatsgebondenrisicocontour Afstand in meters 10-6 /jaar /jaar /jaar 300 Uit berekening in het risicoberekeningsmodel RBM II blijkt dat het vervoer van gevaarlijke stoffen geen plaatsgebondenrisicocontour van 10-6 per jaar oplevert. Buiten de risicocontour van 10-6 per jaar mogen nieuwe kwetsbare objecten gebouwd worden. De wettelijk vereiste basisbescherming kan geboden worden. 4.2 Groepsrisico Huidige situatie en toekomstige situatie Voor de huidige en toekomstige situatie is de hoogte van het groepsrisico in figuur 4.2 weergegeven met de blauwe (huidig) en rode (toekomstig) lijn. Uit de figuur en de berekeningen blijkt dat het groepsrisico tussen beide situaties niet verschilt maar wel boven de oriëntatiewaarde ligt. De theoretische toename is niet zichtbaar frequentie (1/jaar) Aantal slachtoffers gfedcb Oriëntatiew aarde gfedc Groepsrisico van de totale route. gfedcb Hoogste groepsrisico per km. Deelroute 1, gfedcb Hoogste groepsrisico per km. Dee Figuur 4.2: Het berekende groepsrisico voor de huidige en toekomstige situatie. blad 12 van 22

14 Overschrijdingsfactor Voor de hoogte van het groepsrisico ten opzichte van de oriëntatiewaarde kan gebruikgemaakt worden van de overschrijdingsfactor. Deze waarde geeft door middel van een factor de hoogte van het groepsrisico ten opzichte van de oriëntatiewaarde weer. Bij een factor lager dan 1 ligt het groepsrisico onder de oriëntatiewaarde, bij een factor groter dan 1 ligt het groepsrisico daarboven. Tabel 4.2: Overschrijdingsfactoren oriëntatiewaarde Situatie Huidig Overschrijdingsfactor groepsrisico [maximale overschrijding bij aantal doden] 12.6 bij 865 doden Toekomstig 12,7 bij 819 doden blad 13 van 22

15 5 Conclusie In de gemeente Hilversum vindt over de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort vervoer van gevaarlijke stoffen plaats. Aan het vervoer van gevaarlijke stoffen zijn risico's verbonden. In het kader de ontwikkeling van 19 appartementen aan de Zuiderweg 1 t/m 5 te Hilversum heeft de gemeente Hilversum Oranjewoud verzocht een onderzoek naar het aspect externe veiligheid uit te voeren voor het doorgaande vervoer over bovengenoemde spoorlijn. Het onderzoek heeft geleid tot de onderstaande conclusies. 5.1 Plaatsgebonden risico (PR) Uit de berekening met de transportintensiteiten uit de beleidsvrije marktprognose 2007 van ProRail blijkt geen PR 10-6 per jaar. Buiten de risicocontour van 10-6 per jaar mogen nieuwe kwetsbare objecten gebouwd worden. De wettelijk vereiste basisbescherming kan geboden worden. Het plaatsgebonden risico, ten gevolge van het vervoer van gevaarlijke stoffen over de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort, vormt geen belemmering voor de beoogde ontwikkelingen van het plangebied. 5.2 Groepsrisico (GR) Op basis van de berekeningen blijkt dat voor de huidige situatie en 2020 het groepsrisico boven de oriëntatiewaarde ligt. Door de toename van personen in de toekomstige situatie neemt het GR theoretisch toe. Vergelijking van de scenario's gepresenteerd in een grafiek maakt duidelijk dat dit deze theoretische toename niet te zien is. 5.3 Verantwoordingsplicht Uit de resultaten is gebleken dat de ontwikkeling van het plan niet leidt tot een toename van het groepsrisico maar er is wel sprake van een overschrijding van de orientatiewaarde. In de Circulaire 'Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen' (crvgs) is in de paragraaf die de boordeling van het groepsrisico behandelt het volgende omschreven: "Over elke overschrijding van de oriëntatiewaarde van het groepsrisico of toename van het groepsrisico moet verantwoording worden afgelegd." Conform de crvgs is de wettelijk verplichte invulling van de verantwoordingplicht noodzakelijk voor dit projectbesluit. Omdat het plangebied niet zichtbaar bijdraagt aan het GR is in het volgende hoofdstuk de Verantwoording beperkt gebleven tot enkele punten. blad 14 van 22

16 6 Verantwoordingsplicht 6.1 Achtergrond De verantwoordingsplicht draait kort gezegd om de vraag in hoeverre risico's, als gevolg van een ruimtelijke ontwikkeling, worden geaccepteerd en indien noodzakelijk welke veiligheidsverhogende maatregelen daarmee gepaard gaan. Met de verantwoordingsplicht worden betrokken partijen gedwongen om een goede ruimtelijke afweging te maken waarin de veiligheid voor de maatschappij als geheel voldoende gewaarborgd wordt. Op deze manier wordt beoogd een situatie te creëren, waarbij zoveel mogelijk de risico's zijn afgewogen en geanticipeerd is op de mogelijke gevolgen van een incident. Deze afweging is kwalitatief van aard en richt zich op aspecten als de mogelijkheden van bestrijdbaarheid van een mogelijke calamiteit en de mate van zelfredzaamheid van de bevolking. Onderstaande tabel 6.1 geeft een overzicht van onderdelen die in een verantwoording naar voren komen. In de Handreiking Verantwoordingsplicht Groepsrisico (Oranjewoud/Save in opdracht van de Ministeries van VROM en Binnenlandse Zaken, december 2007) zijn deze onderdelen nader uitgewerkt en toegelicht. Figuur 6.1: Verplichte en onmisbare onderdelen van de verantwoordingsplicht van het groepsrisico. 6.2 Criteria verantwoordingsplicht Omdat het externe veiligheidsonderzoek in kader van de ruimtelijke onderbouwing ten behoeve van een vrijstellingsprocedure ex artikel 19, lid 2 WRO betreft en naar aanleiding van de QRA zijn voornamelijk onderdeel 5 en 6 van de verantwoording van belang. Daarnaast besteed deze rapportage aandacht aan punt 8 in verband met de verwachting van 80% BLEVE vrij rijden in de toekomst De mogelijkheden tot voorbereiding op en bestrijding en beperking van de omvang van een ramp of zwaar ongeval Gezien de overschrijding van de oriëntatiewaarde is het raadzaam aandacht te besteden aan de bestrijdbaarheid in het plangebied door de lokale brandweer om advies te vragen. Uit overleg met de brandweer blijkt dat bij een incident personen goed gealarmeerd worden door de aanwezigheid van voldoende WAS-palen (waarschuwing- en alarmeringssysteem). Daarnaast blijkt dat de dekking van de hydranten in het centrum voldoende is en de bouw van 19 appartementen dus geen gevolgen heeft voor de bluswatervoorziening. blad 15 van 22

17 In het kader van deze kleine ontwikkeling vallen maatregelen aan het spoor buiten de scope van dit onderzoek De mogelijkheden van personen die zich in het invloedsgebied van de risicobron bevinden om zichzelf in veiligheid te brengen Zelfredzaamheid is het zich kunnen onttrekken aan een dreigend gevaar, zonder daadwerkelijke hulp van hulpverleningsdiensten. Het zelfredzame vermogen van personen in de buurt van een risicovolle bron is een belangrijke voorwaarde om grote effecten bij een incident te voorkomen. Daar het hier gaat om een kleinschalige ontwikkeling binnen een beperkt bouwoppervlak op ongeveer 100 meter van het spoor borgen de eisen vanuit het bouwbesluit de bouwtechnische aspecten zoals brandveiligheid en ontvluchting etc. Daarnaast is er geen reden om aan te nemen dat de doelgroep 'bewoners' van het appartementencomplex verminderd zelfredzaam zullen zijn De mogelijkheden en voorgenomen maatregelen ter beperking van het groepsrisico in de nabije toekomst De toekomstige ontwikkelingen geven een wens en intentie aan voor het warme BLEVE-vrij rijden 80% effectief. Dit betekend dat in de toekomst het GR aanzienlijk verlaagd wordt. Om deze ontwikkeling in beeld te brengen is er een berekening in RBMII gedaan met 80% BLEVE vrij rijden over het spoor. BLEVE scenario Het maatgevende effect bij een ongeval met een wagon gevuld met brandbaar gas is een zogenaamde BLEVE (boiling liquid expanding vapor explosion). Onderscheid wordt gemaakt in het optreden van een zogenaamde 'warme' BLEVE en 'koude' BLEVE. Een 'warme' BLEVE kan alleen optreden als sprake is van gecombineerd vervoer van brandbare gassen en brandbare vloeistoffen. Een 'warme' BLEVE is een ongevalscenario dat ontstaat door het domino-effect waarbij ten gevolge van een (plas)brand bij een ketelwagen met brandbaar of toxisch gas, de druk in een ketelwagen zo hoog oploopt dat deze bezwijkt. Bij een calamiteit met enkel brandbare gassen is sprake van een zogenaamde 'koude' BLEVE. Dit houdt in dat een tot vloeistof verdicht gas bij instantaan falen onder druk expandeert tot een dampwolk. Indien sprake is van een zogenaamde 'koude' BLEVE, dan vindt een ontsteking van de dampwolk plaats. Er ontstaat dan een vuurbal. De BLEVE geeft zowel een drukgolf als een intense warmtestraling en treedt meteen op bij een calamiteit met een wagon gevuld met brandbare gassen. Warme BLEVE vrij rijden 80% effectief Een maatregel in de toekomst is het warme BLEVE-vrij (WBV) rijden, waarbij zeer brandbare vloeistoffen en brandbare gassen niet meer direct achter elkaar in een trein rijden. Verwacht wordt dat deze maatregel een behoorlijke risicoreductie oplevert. De wens is om 100%WBV rijden te realiseren, omdat dit moeilijk is heeft de projectgroep basisnet berekeningen met 80% WBV (WBV80) gedaan. In deze rapportage is dit voorbeeld gevolgd. Er is uitgegaan van de toekomstige situatie, met de 19 appartementen, en WBV80. blad 16 van 22

18 De basisnet projectgroep presenteerde 30 oktober 2009 de stand van zaken: Haalbaarheidsonderzoek is afgerond (Petro-)chemische bedrijven en vervoerders hebben inmiddels toegezegd dat treinen in Nederland vrijwel geheel WBV worden samengesteld Bedrijven geven aan wat aanvullend nodig is om WBV mogelijk te maken (bijv. meer vergunningruimte) Gezamenlijke ambitie Rijk en bedrijfsleven om ook bij de uit het buitenland komende treinen 100% WBV na te streven Groepsrisico Voor de WBV80 situatie is de hoogte van het groepsrisico in figuur 6.2 weergegeven met de blauwe lijn. Uit de berekeningen blijkt dat het groepsrisico boven de oriëntatiewaarde ligt frequentie (1/jaar) gfedcb 1 10 Oriëntatiew aarde 2 10 Aantal slachtoffers gfedc Groepsrisico van de totale route. gfedcb Hoogste groepsrisico per km. Deelroute 1, Figuur 6.2: Het berekende groepsrisico. blad 17 van 22

19 Overschrijdingsfactor Voor de hoogte van het groepsrisico ten opzichte van de oriëntatiewaarde kan gebruikgemaakt worden van de overschrijdingsfactor. Deze waarde geeft door middel van een factor de hoogte van het groepsrisico ten opzichte van de oriëntatiewaarde weer. Bij een factor lager dan 1 ligt het groepsrisico onder de oriëntatiewaarde, bij een factor groter dan 1 ligt het groepsrisico daarboven. Tabel 6.2: Overschrijdingsfactoren oriëntatiewaarde Situatie Warme BLEVE vrij rijden 80% effectief Normwaarde groepsrisico [maximale overschrijding bij aantal doden] 2,7 bij 819 doden Conclusie Het Warme BLEVE-vrij rijden 80% effectief zorgt voor een daling van de overschrijdingsfactor in de toekomstige situatie van 12,7 naar 2,7 bij 819 doden. De groepsrisico's zijn te zien in figuur 6.3 met de toekomstige situatie in blauw en de situatie met WBV80 in het rood. Dit scenario is totaal beschouwend en er kan derhalve geen besluit op gebouwd worden, het kan echter wel meegenomen worden in de besluitvorming. Figuur 6.3: Het berekende groepsrisico van de toekomstige situatie en WBV rijden 80% effectief situatie. 6.3 Status van de verantwoording In dit rapport worden elementen voor de verantwoording aangedragen. Daarmee wordt een eerste invulling gegeven van de verantwoordingsplicht. Het kan echter niet worden gezien als de volledige invulling van de verantwoordingsplicht. De afweging kan echter pas worden gemaakt wanneer ook het advies van de regionale brandweer is betrokken. De eindafweging is een verantwoordelijkheid van het bevoegd gezag, welke door middel van het vaststellen van deze verantwoordingsplicht (dat onderdeel is van het ruimtelijk te nemen besluit) het restrisico accepteert. blad 18 van 22

20 Bijlage 1: BLEVE correctiefactor stofcategorie A/B2 Frequentie berekening warme BLEVE Traject Invoergegevens Aantal wagons A 2600 Ntot 20 (bont) B2 180 GS 10% C D3 180 D4 180 Nbg 1.2 Nbvl 0.5 P-contact P a : Pz = Pbg = Pa = 1.00E E E-03 (= Pz * Pbg) P b: Pm = 9.00E-01 P1 = 6.42E-02 Pr-nl = 6.35E-02 Pb = 1.15E-01 (= P m * (P 1 + Pr -nl ) (= Pm * (P 1 + Pr -nl ) P3 = 0.12 Invoeren in RBMII <40km/hr (19,5 nbvl/nbg*p-contact) >40km/hr (39 nbvl/nbg*p-contact) % GS is gebaseerd op de "second opinion Basisnet Spoor" van het RIVM d.d. 13 maart % is het landelijk gemiddelde. blad 19 van 22

21 Bijlage 2: Rapportage RBMII-huidig blad 20 van 22

22 Rapportage Hilversum Zuiderweg 1-5 Versie: Build: 247 Releasedatum: 30/10/2008 Datum: 23/11/2009, tijd: 16:39:47

23 Project: Hilversum Zuiderweg Projectgegevens 1.1 Samenvatting Eigenschap Waarde Eenheid Projectnaam Hilversum Zuiderweg 1-5 Omschrijving Hilversum Zuiderweg 1-5 Modaliteit Spoor Weerfile Soesterberg Totale lengte van de route 1806 m Berekend Plaatsgebonden- en groepsrisico s Gemiddelde afstand tot de contouren Contour 1/j m Afstand 10-5 Niet aanwezig 10-6 Niet aanwezig Oppervlak onder de contouren Contour 1/j m Oppervlak 10-5 Niet aanwezig 10-6 Niet aanwezig Versies Onderdeel Versie Datum RBM_II.exe Build: /10/2008 Parameters /10/2008 Weer /03/2008 Scenariobestand /03/2008 Stoffenbestand v2.0 20/03/2008 Helpbestand /03/2008 Systeemdatum - 23/11/ Werkgebied Punt X-waarde Y-Waarde Linksonder

24 Project: Hilversum Zuiderweg Rechtsboven Algemene gegegevens Eigenschap Waarde Projectnaam Hilversum Zuiderweg 1-5 Omschrijving Appartementen Zuiderweg 1 tm 5 Extra informatie Geen informatie Projectcode Datum afronding 13/11/2009 Uitgevoerd door Analist M. Beterams Telefoon 0 - Bedrijf Oranjewoud Postadres Postcode 1322BJ Plaats Almere In opdracht van Naam Gemeente Hilversum Telefoon 0 - Organisatie contactpersoon Postadres Postcode Plaats check Weer: Soesterberg Eigenschap Waarde Eenheid Weerstation Soesterberg Specificaties CPR 18E pag Aantal windrichtingen 12 Aantal weersklassen 6 Begin van de dag (hh:mm) 08:00 Begin van de nacht (hh:mm) 18:30 Meteo gegevens Meteo gegevens Stabiliteit B D D D E F Windsnelh. m/s :0 o/o :1 o/o :1 o/o :2 o/o :2 o/o :3 o/o :3 o/o :4 o/o :4 o/o :5 o/o :5 o/o :6 o/o Meteo gegevens

25 Project: Hilversum Zuiderweg Stabiliteit B D D D E F Windsnelh. m/s :0 o/o :1 o/o :1 o/o :2 o/o :2 o/o :3 o/o :3 o/o :4 o/o :4 o/o :5 o/o :5 o/o :6 o/o Situatie plot + PR-contouren Figuur 1 3 Groepsrisico s 3.1 Groepsrisicocurve

26 Project: Hilversum Zuiderweg Kenmerken van het berekende groepsrisico Eigenschap Naam GR-curve Normwaarde (N:F) Max. N (N:F) Max. F (N:F) Naam GR-curve Normwaarde (N:F) Max. N (N:F) Max. F (N:F) Waarde Groepsrisico van de totale route (819 : 2.6E-007) 2567 (2567 : 5.1E-009) 1.6E-006 (11 : 1.6E-006) Hoogste groepsrisico per km. Deelroute 1, (865 : 1.7E-007) 1411 (1411 : 3.1E-009) 8.7E-007 (11 : 8.7E-007) 4 Route en transportgegevens 4.1 Spoorroute: Weesp-Baarn2 Eigenschap Waarde Unit Omschrijving Nieuw Type spoorwegtraject Hoge snelheid Breedte 15 m Frequentie (1/vtg.km) 6.515E-008 Beginpunt is eindpunt voorgaand traject Waar Coordinaten

27 Project: Hilversum Zuiderweg X (rdm) m Y (rdm) m Transport van voorgaand traject Transport Waar Stof Aantal transp. Transp. middel Transp. overdag Transp. werkweek 1/jaar o/o o/o Aantal C3 wagons A (brandbare gassen) B2 (giftige gassen) B3 (zeer giftige gassen) C3 (zeer brandbare vloeistoffen) D3 (giftige vloeistoffen) D4 (zeer giftige vloeistoffen) Wissels 2600 SKW druk (bonte trein) SKW druk (bont trein) 200 SKW druk (blok NVT trein) 1120 SKW vloeistof NVT 180 SKW zeer giftige vloeistof 100 SKW zeer giftige vloeistof Ja NVT NVT Aantal overgangen 1 -- Lengte 1806 m 5 Standaard bebouwing Eigenschap Waarde Eenheid Naam 921 Omschrijving Type bebouwing Co rdinaten X (rdm) m Nieuw Woonbebouwing Y (rdm) m Aantal mensen -- Dag 499 Nacht 5

28 Bijlage 3: Rapportage RBMII-toekomstig blad 21 van 22

29 Rapportage Hilversum Zuiderweg 1-5 Versie: Build: 247 Releasedatum: 30/10/2008 Datum: 23/11/2009, tijd: 16:39:47

30 Project: Hilversum Zuiderweg Projectgegevens 1.1 Samenvatting Eigenschap Waarde Eenheid Projectnaam Hilversum Zuiderweg 1-5 Omschrijving Hilversum Zuiderweg 1-5 Modaliteit Spoor Weerfile Soesterberg Totale lengte van de route 1806 m Berekend Plaatsgebonden- en groepsrisico s Gemiddelde afstand tot de contouren Contour 1/j m Afstand 10-5 Niet aanwezig 10-6 Niet aanwezig Oppervlak onder de contouren Contour 1/j m Oppervlak 10-5 Niet aanwezig 10-6 Niet aanwezig Versies Onderdeel Versie Datum RBM_II.exe Build: /10/2008 Parameters /10/2008 Weer /03/2008 Scenariobestand /03/2008 Stoffenbestand v2.0 20/03/2008 Helpbestand /03/2008 Systeemdatum - 23/11/ Werkgebied Punt X-waarde Y-Waarde Linksonder

31 Project: Hilversum Zuiderweg Rechtsboven Algemene gegegevens Eigenschap Waarde Projectnaam Hilversum Zuiderweg 1-5 Omschrijving Appartementen Zuiderweg 1 tm 5 Extra informatie Geen informatie Projectcode Datum afronding 13/11/2009 Uitgevoerd door Analist M. Beterams Telefoon 0 - Bedrijf Oranjewoud Postadres Postcode 1322BJ Plaats Almere In opdracht van Naam Gemeente Hilversum Telefoon 0 - Organisatie contactpersoon Postadres Postcode Plaats check Weer: Soesterberg Eigenschap Waarde Eenheid Weerstation Soesterberg Specificaties CPR 18E pag Aantal windrichtingen 12 Aantal weersklassen 6 Begin van de dag (hh:mm) 08:00 Begin van de nacht (hh:mm) 18:30 Meteo gegevens Meteo gegevens Stabiliteit B D D D E F Windsnelh. m/s :0 o/o :1 o/o :1 o/o :2 o/o :2 o/o :3 o/o :3 o/o :4 o/o :4 o/o :5 o/o :5 o/o :6 o/o Meteo gegevens

32 Project: Hilversum Zuiderweg Stabiliteit B D D D E F Windsnelh. m/s :0 o/o :1 o/o :1 o/o :2 o/o :2 o/o :3 o/o :3 o/o :4 o/o :4 o/o :5 o/o :5 o/o :6 o/o Situatie plot + PR-contouren Figuur 1 3 Groepsrisico s 3.1 Groepsrisicocurve

33 Project: Hilversum Zuiderweg Kenmerken van het berekende groepsrisico Eigenschap Naam GR-curve Normwaarde (N:F) Max. N (N:F) Max. F (N:F) Naam GR-curve Normwaarde (N:F) Max. N (N:F) Max. F (N:F) Waarde Groepsrisico van de totale route (819 : 2.6E-007) 2567 (2567 : 5.1E-009) 1.6E-006 (11 : 1.6E-006) Hoogste groepsrisico per km. Deelroute 1, (865 : 1.7E-007) 1411 (1411 : 3.1E-009) 8.7E-007 (11 : 8.7E-007) 4 Route en transportgegevens 4.1 Spoorroute: Weesp-Baarn2 Eigenschap Waarde Unit Omschrijving Nieuw Type spoorwegtraject Hoge snelheid Breedte 15 m Frequentie (1/vtg.km) 6.515E-008 Beginpunt is eindpunt voorgaand traject Waar Coordinaten

34 Project: Hilversum Zuiderweg X (rdm) m Y (rdm) m Transport van voorgaand traject Transport Waar Stof Aantal transp. Transp. middel Transp. overdag Transp. werkweek 1/jaar o/o o/o Aantal C3 wagons A (brandbare gassen) B2 (giftige gassen) B3 (zeer giftige gassen) C3 (zeer brandbare vloeistoffen) D3 (giftige vloeistoffen) D4 (zeer giftige vloeistoffen) Wissels 2600 SKW druk (bonte trein) SKW druk (bont trein) 200 SKW druk (blok NVT trein) 1120 SKW vloeistof NVT 180 SKW zeer giftige vloeistof 100 SKW zeer giftige vloeistof Ja NVT NVT Aantal overgangen 1 -- Lengte 1806 m 5 Standaard bebouwing Eigenschap Waarde Eenheid Naam 921 Omschrijving Type bebouwing Co rdinaten X (rdm) m Nieuw Woonbebouwing Y (rdm) m Aantal mensen -- Dag 499 Nacht 5

35 Bijlage 4: Rapportage RBMII-WBV80 blad 22 van 22

36 Rapportage Hilversum Zuiderweg 1-5 Versie: Build: 247 Releasedatum: 30/10/2008 Datum: 20/11/2009, tijd: 09:17:51

37 Project: Hilversum Zuiderweg Projectgegevens 1.1 Samenvatting Eigenschap Waarde Eenheid Projectnaam Hilversum Zuiderweg 1-5 Omschrijving Hilversum Zuiderweg 1-5 Modaliteit Spoor Weerfile Soesterberg Totale lengte van de route 1806 m Berekend PR noch GR Gemiddelde afstand tot de contouren Contour 1/j m Afstand 10-5 Niet aanwezig 10-6 Niet aanwezig Oppervlak onder de contouren Contour 1/j m Oppervlak 10-5 Niet aanwezig 10-6 Niet aanwezig Versies Onderdeel Versie Datum RBM_II.exe Build: /10/2008 Parameters /10/2008 Weer /03/2008 Scenariobestand /03/2008 Stoffenbestand v2.0 20/03/2008 Helpbestand /03/2008 Systeemdatum - 20/11/ Werkgebied Punt X-waarde Y-Waarde Linksonder

38 Project: Hilversum Zuiderweg Rechtsboven Algemene gegegevens Eigenschap Waarde Projectnaam Hilversum Zuiderweg 1-5 Omschrijving Appartementen Zuiderweg 1 tm 5 Extra informatie Geen informatie Projectcode Datum afronding 13/11/2009 Uitgevoerd door Analist M. Beterams Telefoon 0 - Bedrijf Oranjewoud Postadres Postcode 1322BJ Plaats Almere In opdracht van Naam Gemeente Hilversum Telefoon 0 - Organisatie contactpersoon Postadres Postcode Plaats check Weer: Soesterberg Eigenschap Waarde Eenheid Weerstation Soesterberg Specificaties CPR 18E pag Aantal windrichtingen 12 Aantal weersklassen 6 Begin van de dag (hh:mm) 08:00 Begin van de nacht (hh:mm) 18:30 Meteo gegevens Meteo gegevens Stabiliteit B D D D E F Windsnelh. m/s :0 o/o :1 o/o :1 o/o :2 o/o :2 o/o :3 o/o :3 o/o :4 o/o :4 o/o :5 o/o :5 o/o :6 o/o Meteo gegevens

39 Project: Hilversum Zuiderweg Stabiliteit B D D D E F Windsnelh. m/s :0 o/o :1 o/o :1 o/o :2 o/o :2 o/o :3 o/o :3 o/o :4 o/o :4 o/o :5 o/o :5 o/o :6 o/o Situatie plot + PR-contouren Figuur 1 3 Groepsrisico s

40 Project: Hilversum Zuiderweg Groepsrisicocurve Kenmerken van het berekende groepsrisico Eigenschap Naam GR-curve Normwaarde (N:F) Max. N (N:F) Max. F (N:F) Naam GR-curve Normwaarde (N:F) Max. N (N:F) Max. F (N:F) Waarde Groepsrisico van de totale route (696 : 8.1E-008) 2567 (2567 : 1.1E-009) 1.1E-006 (11 : 1.1E-006) Hoogste groepsrisico per km. Deelroute 1, (819 : 4.0E-008) 1337 (1337 : 2.8E-009) 6.3E-007 (11 : 6.3E-007) 4 Route en transportgegevens 4.1 Spoorroute: Weesp-Baarn2 Eigenschap Waarde Unit Omschrijving Nieuw Type spoorwegtraject Hoge snelheid Breedte 15 m Frequentie (1/vtg.km) 6.515E-008 Beginpunt is eindpunt voorgaand traject Waar Coordinaten

41 Project: Hilversum Zuiderweg X (rdm) m Y (rdm) m Transport van voorgaand traject Transport Waar Stof Aantal transp. Transp. middel Transp. overdag Transp. werkweek 1/jaar o/o o/o Aantal C3 wagons A (brandbare gassen) B2 (giftige gassen) B3 (zeer giftige gassen) C3 (zeer brandbare vloeistoffen) D3 (giftige vloeistoffen) D4 (zeer giftige vloeistoffen) Wissels 2600 SKW druk (bonte trein) SKW druk (bont trein) 200 SKW druk (blok NVT trein) 1120 SKW vloeistof NVT 180 SKW zeer giftige vloeistof 100 SKW zeer giftige vloeistof Ja NVT NVT Aantal overgangen 1 -- Lengte 1806 m