Gemeentelijke Energiebesparing

Transcriptie

1 pagina 1 van 20 Gemeentelijke Energiebesparing Openbare Verlichting Gemeente Boxmeer Januari 2011 Gemeentelijke Energiebesparing Openbare Verlichting Gemeente Boxmeer

2 pagina 2 van 20 Inhoud Inleiding Huidige situatie Inventarisatie Energiescan Aanpak Bespaaropties Resultaten Energieverbruik en CO 2 uitstoot Energie- en onderhoudkosten Transportkosten cq. Capaciteitstarief Indicatieve investeringen Conclusie / Aanbevelingen Bijlage 1, Begrippenlijst Verlichting Bijlage 2, Toelichting lampsoorten... 18

3 pagina 3 van 20 Inleiding Tijden veranderen en onze prioriteiten veranderen mee. Vanaf het moment dat Henry Ford de T-Ford aan de lopende band liet produceren (1902), startte een tijd van grote industriële vooruitgang. De hele 20 e eeuw stond in het teken van productie, technische ontwikkeling en economische groei. Bedrijven en fabrieken groeiden en bloeiden en de maatschappelijke waardering daarvoor was groot. Niemand dacht na over de gevolgen. Eindelijk het inzicht Nu, in het begin van de 21 e eeuw, kunnen we geen krant meer openslaan of het milieu is een issue. Voor het eerst groeit ook structureel de maatschappelijke waardering voor milieubewustzijn, maar de vraag is wel wat ons nu te doen staat. Hoe pakken we het aan? Waar moeten we beginnen? Dat iedereen een steentje moet bijdragen is helder, maar welk steentje? Maak het verschil Energiebesparing is dus een belangrijk onderwerp, zo ook in de openbare verlichting (OVL). Het jaarlijkse elektriciteitsgebruik van de meeste gemeenten wordt voor ruim 50% bepaald door deze openbare verlichting. Vanuit dat oogpunt is het voor gemeenten interessant om de besparingsmogelijkheden t.a.v. de openbare verlichting te (laten) onderzoeken. Beheerders en portefeuillehouders van openbare verlichting hebben dan ook een positie waarmee ze daadwerkelijk het verschil kunnen maken. Aan de slag In het kader van deze energiebesparing heeft Ziut voor de Gemeente Boxmeer een energiescan uitgevoerd. Hiermee kan men inzicht krijgen in de besparingsmogelijkheden m.b.t. de openbare verlichting in de gemeente. Deze energiescan vormt een belangrijke input voor het te ontwikkelen beleidsplan openbare verlichting.

4 pagina 4 van 20 1 Huidige situatie 1.1 Inventarisatie Uit gegevens van de Gemeente Boxmeer blijkt dat het OVL-areaal bestaat uit X armaturen met in totaal X lampen. Deze aantallen zijn exclusief ANWB wegwijzers. Lampsoort in armatuur (zie bijlage 2 voor een toelichting op de lampsoorten) Aantal armaturen SOX / SOXE SON / SONT PLL / PLT / PLC / PLS SL 59 TL / TLD CDMT / CDOTT / CDOET / CDMTD 104 LED 76 HPIT / HPLN 4 Totaal OVL-areaal Boxmeer Tabel 1-1: Aantal armaturen in de kern Boxmeer. Het indicatief berekende elektriciteitsverbruik van 2009 voor OVL in de Gemeente Boxmeer bedroeg circa kwh/jr. De totale emissie hierbij bedraagt circa 662,5 ton CO 2 per jaar. De gemeente Boxmeer past veel wit licht toe. Wit licht wordt aanbevolen voor gebieden met een verblijfsfunctie doordat er hiermee een betere kleurherkenning ontstaat wat bijdraagt aan de sociale veiligheid.

5 pagina 5 van 20 2 Energiescan 2.1 Aanpak In de energiescan van de Gemeente Boxmeer is op straatniveau onderzocht in hoeverre de verlichting kan worden aangepast/vervangen zodat energie- en onderhoudskosten bespaard kunnen worden. Hierbij is bekeken welke lichtbronnen het best geschikt zijn als vervanger voor de huidige lichtbronnen waarbij ook is gedacht aan nieuwe technieken zoals statisch dimmen en het toepassen van LED s. 2.2 Bespaaropties Met de gedachte de verlichting zuiniger en veiliger te maken in combinatie met het indien mogelijk toepassen van nieuwe technieken als dimmen van de verlichting en het gebruik van LED s is een vervangingsplan opgesteld. Er is hierbij uitgegaan van bestaande masthoogten en mastafstanden. Dat houdt in dat er geen masten worden vervangen of verplaatst. Mocht de gemeente besluiten de aanbevelingen daadwerkelijk uit te gaan voeren, dan kan het tijdens de engineeringfase voorkomen dat er in een bepaalde straat wel masten verplaatst, verwijderd of vervangen moeten worden. In dit onderzoek is er vanuit gegaan dat het vermeerderen van de masten in straat A en het verminderen van masten in straat B elkaar grotendeels opheffen. Het opgestelde verlichtingsplan voor het vervangen van een groot aantal armaturen bestaat uit 4 varianten. Binnen de gemeente worden veel lampen om en om geschakeld. De bespaaropties 1 en 2 stellen respectievelijk de vervangingen voor waarbij de huidige lampen worden vervangen door standaard lampen en met dezelfde brandroosters, en LED lampen met dezelfde brandroosters. De bespaaropties 3 en 4 stellen respectievelijk de vervangingen voor standaard lampen waarbij alle lampen op nachtrooster worden geschakeld in combinatie met dimmen, en LED in combinatie met dimmen. Doordat er bij bespaaropties 3 en 4 wordt berekend wat de besparingen zijn bij het dimmen van de verlichting, wordt het areaal geschakeld op het nachtbrandrooster. Dit geeft tevens een verhoogde gelijkmatigheid bij het dimmen van de verlichting. Werkwijze Ten eerste is de huidige situatie bepaald waarbij alle gegevens zoals verbruik, kosten, uitstoot etc. berekend zijn. Vervolgens zijn voor de verschillende besparingsopties deze zelfde waarden berekend. Bij alle berekeningen is uitgegaan van onderstaande gegevens:

6 pagina 6 van 20 - Alle lampen zijn geschakeld volgens een nacht of een avond-ochtend brandrooster. Hierbij zijn de tijden tussen de uren 23:30 en 07:00 uur. - Energiekosten: Leveringskosten kwh PIEK: 0,1085 Leveringskosten kwh DAL: 0,0592 Energiebelasting kwh (gemiddeld): 0, Het daltarief valt in de uren tussen 23:30 uur en 7:00 uur op werkdagen en op zaterdag, zondag en feestdagen. - Alle kosten/tarieven zijn gebaseerd op het prijspeil anno 2010 en er is géén rekening gehouden met toekomstige stijgingen/dalingen hiervan. - Bestaande mastafstanden en masthoogtes worden gehandhaafd - De netverliezen zijn in de berekeningen buiten beschouwing gelaten. - CO 2 uitstoot = verbruik in KWh * 0,58 (gemiddelde). Let op! Deze factor (0,58) kan per energieleverancier verschillen. In onderstaande tabellen worden alle resultaten per onderdeel (verbruik, kosten en uitstoot) weergegeven van de huidige situatie ( voor ) met daarnaast voor elke bespaaroptie de theoretische toekomstige situatie ( na ). In een separate bijlage zijn de resultaten in een totaal vervangingsplan uitgewerkt. Bij de verschillende bespaaropties zijn diverse regels ingevuld middels een -, wat inhoudt dat het lamptype niet wijzigt t.o.v. het huidige. Op deze manier kunnen de verschillen tussen de bespaaropties duidelijk inzichtelijk worden gemaakt. 3 Resultaten 3.1 Energieverbruik en CO 2 uitstoot Bij alle 4 de situaties zal door het toepassen van energiezuinige lampen een energiebesparing optreden. Deze besparing zal daarnaast extra toenemen door het dimmen van de verlichting en het toepassen van LED armaturen. Daarnaast zal door de afname van het energieverbruik ook de uitstoot van CO 2 in kg afnemen. De CO 2 uitstoot heeft een relatie met het verbruik en is afhankelijk van de mix die gebruikt wordt om energie op te wekken in een centrale. Hoewel CO 2 reductie in relatie met het klimaat een actueel thema is, is het als losstaand item niet alleszeggend. Indien namelijk gebruik wordt gemaakt van kernenergie zal de CO 2 uitstoot nihil zijn. Bij de opwekking van kernenergie ontstaat echter ook radioactief afval (kernafval). Dit radioactief afval is gedurende een bepaalde tijd (tot wel duizenden jaren) gevaarlijk voor de volksgezondheid en het milieu en dient daarom op speciale wijze te worden opgeslagen en verwerkt.

7 pagina 7 van 20 Bespaaroptie 1 Bespaaroptie 2 Bespaaroptie 3 Bespaaroptie 4 Voor (kwh) Verbruik per jaar Na (kwh) Verschil (kwh) Verschil (%) -5,8-8,6 +2,8-15,7 Voor (kg) CO 2 uitstoot per jaar Na (kg) Verschil (kg) Verschil (%) -5,8-8,6 +2,8-15,7 Tabel 3-1: Totaal verbruik in kwh, CO 2 uitstoot in kg per jaar voor de Gemeente Boxmeer. Grafiek 3-1: Totaal verbruik in kwh p/j en CO 2 uitstoot in kg p/j voor de Gemeente Boxmeer. 3.2 Energie- en onderhoudkosten De energiekosten zijn gebaseerd op het verbruik per kwh in het piek- en het daltarief. De berekende energiekosten zijn excl. BTW en omvatten de leveringskosten en energiebelasting. De onderhoudskosten zijn berekend op basis van de groepsremplace, het beheer van de bestanden, de incidentiele lampvervangingen (n.v.t. bij LED) en reparaties (theoretisch benaderde kosten per lamptype).

8 pagina 8 van 20 Bespaaroptie 1 Bespaaroptie 2 Bespaaroptie 3 Bespaaroptie 4 Energiekosten per jaar Voor ( ) Na ( ) Verschil ( ) Verschil (%) -5,9-8,7 +1,8-16,3 Onderhoudskosten per jaar Voor ( ) Na ( ) Verschil ( ) Verschil (%) -1,4-13,0-3,9-22,7 Tabel 3-2-1: Energie- en onderhoudskosten in per jaar voor de Gemeente Boxmeer. Grafiek 3-2-1: Energie- en onderhoudskosten in p/j voor de gemeente Boxmeer. 3.3 Transportkosten cq. Capaciteitstarief Per 2009 is de methodiek voor het berekenen van de transportkosten (kosten ten behoeve van het in stand houden het ondergrondse netwerk) gedeeltelijk gewijzigd. Voorheen werden de transportkosten berekend op basis van het verbruik in kwh. In de nieuwe situatie wordt afgerekend op basis van het zgn. capaciteitstarief, waarbij een gemeente een vast bedrag betaalt per OVL aansluiting (onafhankelijk van het verbruik van de betreffende aansluiting).

9 pagina 9 van 20 Belangrijkste gevolg van deze nieuwe systematiek is dat het besparen van energie voor een gemeente géén financiële besparing meer oplevert op de transportkosten c.q. het capaciteitstarief. Derhalve worden deze kosten dan ook in de GEO rapportage volledig buiten beschouwing gelaten. 3.4 Indicatieve investeringen De uitgewerkte bespaaropties vereisen allemaal een investering. Eventuele beslissingen om over te gaan tot uitvoering hangen onder andere af van deze investering. Met behulp van de eerder berekende besparingen kan de terugverdientijd van de investering berekend worden. Investering omvat Investeringskosten Bespaaroptie 1 2 OVL armaturen (CDMT/CDOTT lichtbron) incl. EVSA OVL armaturen (PLL Xtra lichtbron) incl. EVSA 2 OVL armaturen (SL lichtbron) incl. EVSA 564 OVL armaturen (SONT PIA PLUS lichtbron) incl. EVSA 881 OVL armaturen (SOXE lichtbron) incl. EVSA 720, ,- 460, , ,- Totaal ,- Bespaaroptie OVL armaturen (LED lichtbron) ,- Totaal ,- Bespaaroptie OVL armaturen (PLL Xtra lichtbron) incl. dimbaar EVSA 5 OVL armaturen (PLC lichtbron) incl. dimbaar EVSA , ,- 106 OVL armaturen (CDMT/CDOTT lichtbron) incl. dimbaar EVSA ,- 65 OVL armaturen (SL lichtbron) incl. dimbaar EVSA OVL armaturen (SONT PIA PLUS lichtbron) incl. dimbaar EVSA 2 OVL armaturen (HPIT lichtbron) incl. dimbaar EVSA , , ,- Totaal ,- Bespaaroptie OVL armaturen (LED lichtbron) incl. dimmen ,- Totaal ,- Tabel 3-4-1: Raming totale investeringskosten voor de gemeente Boxmeer.

10 pagina 10 van 20 Een belangrijke toelichting bij de genoemde investeringskosten zijn de uitgangspunten die zijn genomen bij het bepalen hiervan: - De huidige armaturen vertegenwoordigen géén restwaarde. - De Gemeente Boxmeer maakt géén gebruik van financieringsfondsen, afschrijvingsfondsen en/of subsidies voor toekomstige vervangingen in het OVLareaal. Middels deze totale investeringskosten en de potentiële besparingen kan een schatting worden gemaakt van de terugverdientijd voor de investering. Bespaaroptie 1 Bespaaroptie 2 Bespaaroptie 3 Bespaaroptie 4 Investering ( ) Besparing ( /jr) Terugverdientijd (jr) 179,6 66, Tabel 3-3-4: Terugverdientijd voor de gemeente Boxmeer. Een belangrijke toelichting is dat in bovengenoemde investeringsbedragen overlappingen zitten met investeringen ten behoeve van reguliere vervangingen (o.b.v. economische levensduur). Indien men besluit om de aanbevelingen in de energiescan door te voeren, zullen de benodigde investeringen voor reguliere vervangingen afnemen.

11 pagina 11 van 20 4 Conclusie / Aanbevelingen In deze energiescan is bekeken hoe de verlichting in de Gemeente Boxmeer vervangen/aangepast kan worden zodat er bespaard kan worden op energie- en onderhoudskosten. Uit de resultaten blijkt dat de grootste energie- en kostenbesparing te behalen valt met LED verlichting (bespaaroptie 4). Deze bespaaroptie vergt een grote investering, daar tegenover staat wel een duurzame OVL areaal, met een lage energieverbruik en lage onderhoudskosten. De bespaaropties 1 tot en met 3 vereisen een lagere investering, daar tegenover staat t.o.v. bespaaroptie 4 minder besparing energie en kosten. Een belangrijk aandachtspunt is dat het toepassen van statisch dimmen meer gelijkmatigheid creëert wat resulteert in een verhoogde verlichtingskwaliteit. Op basis van de benodigde investering, de jaarlijkse besparingen en terugverdientijd, wordt bespaaroptie 4 voor de Gemeente Boxmeer aanbevolen. Hierbij wordt geadviseerd om, afhankelijk van de leeftijd van de armaturen en de beschikbare financiële middelen van de gemeente, de aanbevolen bespaaroptie fasegewijs uit te voeren teneinde de in het rapport benoemde besparingen te realiseren.

12 pagina 12 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. Bijlage 1, Begrippenlijst Verlichting Absolute gelijkmatigheid (U O) De verhouding tussen de laagste en de gemiddelde waarde van de wegdekluminantie. Adaptatie Letterlijk: geschiktmaking. Adaptatie maakt het oog geschikt om te functioneren bij iedere verlichtingssterkte. Armatuur De behuizing/draagconstructie van een lamp, waarvan het doel is het licht juist te richten. Assimilatiebelichting Zorgt in kassen bij weinig zonlicht voor een extra groei (assimilatie) van planten. Boven het gewas worden vaste of mobiele natrium- of kwiklampen gehangen. Beheer Beheer richt zich zowel op de activiteiten en maatregelen die betrekking hebben op de instandhouding van de verlichtingsinstallatie, als op de maatregelen die nodig zijn om de doelen voor vernieuwing van het OVL-systeem te bereiken. Beleid Beleid richt zich enerzijds op het formuleren van ambities en doelen en anderzijds op de keuzes die in de openbare verlichting gemaakt worden om die doelen te bereiken. De ambities en doelen kunnen onder meer betrekking hebben op de openbare ruimte, milieueffecten en energieverbruik. Bermfactor (SR) De verhouding tussen de gemiddelde verlichtingssterkte op de stroken ter breedte van 5 meter direct naast de randen van de rijbaan en de gemiddelde verlichtingssterkte op de aangrenzende rijstroken. Bioritme Natuurlijk ritme van de biologische cycli van een mens, dier of plant, waardoor het goed of slecht functioneren op een gegeven moment bepaald wordt.

13 pagina 13 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. CO 2 CO 2 is een chemische verbinding van een koolstofatoom (C) en twee zuurstofatomen (O). We noemen het ook wel kooldioxide. CO 2 is een gas dat in de natuur zelf voorkomt, maar het is ook een stof die uit alle natuurlijke brandstoffen bij verbranding ontstaat. CO 2 draagt bij tot het leven op aarde. Het hoopt zich samen met andere gassen op in de atmosfeer. Deze gaslaag in de atmosfeer (te vergelijken met een deken) zorgt ervoor dat de aarde niet teveel warmte afstraalt aan het heelal. Zonder deze gaslaag zou het vele malen kouder op aarde zijn. Deze gaslaag werkt als een broeikas. Door de uitstoot van CO 2 neemt het broeikaseffect toe. De mens heeft de afgelopen honderd jaar veel gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen. De deken van gassen die de warmte op aarde vasthoudt, wordt steeds dikker. Het klimaat over de hele wereld wordt daardoor warmer en ecosystemen dreigen te ontsporen. Contrast Het verschil tussen opvallende tegenstellingen van naast elkaar geplaatste elementen (hoe hoger het contrast, des te opvallender is de tegenstelling). Bijvoorbeeld tussen licht en donker, tussen twee kleuren, tussen personen enz. Donkertegebied Gebied dat is ingericht om zo donker mogelijk te zijn, vergelijkbaar met een stiltegebied. Drempelwaardeverhoging (TI) Maat voor het verlies aan waarneming, veroorzaakt door de storende verblinding van de armaturen van een wegverlichtingsinstallatie. Dynamische verlichting Afhankelijk van actuele of lokale omstandigheden, zoals weer, verkeer en tijdstip, wordt de intensiteit van de verlichting aangepast. Economische levensduur In bedrijfskundige zin de periode waarin een product verouderd is. Veroudering treedt op doordat er nieuwe producten op de markt komen waarin de jongste technische kennis is verwerkt. De economische levensduur komt tot uitdrukking in de afschrijving van de investering in een product. Energie-efficiëntie Het efficiënt gebruik van energie, besparing dus, en in het bijzonder bij energieintensieve processen/omstandigheden. Floodlight Aanstraling van gebouwen. Fossiele brandstoffen Overblijfselen van levensvormen uit het verleden die nu worden gewonnen voor de energieproductie, bijvoorbeeld olie, aardgas en steenkool.

14 pagina 14 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. Frequentie Aantal trillingen elektromagnetische straling per tijdseenheid. Eenheid: Hertz (Hz). Gemiddelde verlichtingssterkte (Ē h) Horizontale verlichtingssterkte, gemiddeld over het wegoppervlak. Eenheid: lux (lx). Gemiddelde wegdekluminantie (L.) De luminantie van het wegoppervlak, gemiddeld over de rijbaan. Eenheid: candela per vierkante meter (cd/m²). Golflengte Afstand tussen twee golftoppen of twee golfdalen van een elektromagnetische straling. Eenheid: meter (m) / nanometer (nm). Grensmagnitude Magnitudewaarde van 6 à 7. Dit geeft de magnitude aan van de zwakste ster die men nog met het blote oog kan waarnemen bij volstrekt donkere hemel. Horizontale gelijkmatigheid (U h) De verhouding tussen de laagste en de gemiddelde waarde van de verlichtingssterkte op een wegdek Illuminantie Het oplichten van een horizontaal of verticaal oppervlak in de omgeving van een lichtbron. Katoogje Klein reflecterend plaatje op wegen dat oplicht zodra het beschenen wordt. Kengetal De omschrijving van 'ingedikte' informatie, die zich leent om de gevolgen van provinciaal OVL-beleid inzichtelijk te maken voor management en bestuur. De belangrijkste vormen van toepassing zijn monitoring en benchmarking. Klemtoonverlichting Verlichting gericht op een bepaald object, vaak een historisch gebouw of monument, om er de aandacht op te vestigen.

15 pagina 15 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. Kleurtemperatuur (K) De "kleur" van het licht, uitgedrukt in Kelvin. Kleurweergave index (Ra) Een procentuele waarde, die toont hoe goed de bron in staat is om kleuren van objecten weer te geven (afhankelijk van het spectrum van de bron). De kleurweergave-index wordt uitgedrukt in een getal gaande van 0 tot 100. Lampen met een kleurweergave-index tussen 80 en 90 hebben een zeer goede kleurweergave. Kunstlicht Kunstmatig licht zoals van lampen, fakkels enz. Kyoto Klimaatverdrag Kyoto (16 februari 2005) waarbij de deelnemende landen waaronder Nederland zich tot doel hebben gesteld in de periode van 2008 tot 2012 de totale emissie van broeikasgassen met minstens 5% omlaag te brengen t.o.v het niveau van Langsgelijkmatigheid (U I) De verhouding tussen de laagste en de hoogste waarde van de wegdekluminantie, gemeten langs de lijn door de waarnemersplaats boven het midden van iedere rijstrook, waarbij de waarnemer zich op 1,5 meter hoogte bevindt. LED (Light Emitting Diode) Moderne elektronische lichtbron (halfgeleider) met een laag energieverbruik en een lange levensduur.

16 pagina 16 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. Licht Het voor het menselijke oog zichtbare deel van het spectrum. De golflengte bevindt zich dan tussen 380 en 780 nm. Bij golflengtes boven de 780 nm spreekt men van infrarood licht. Lichthinder Overlast die de mens ondervindt van kunstlicht, hetzij in de vorm van regelrechte verblinding, hetzij als verstorende factor bij het verrichten van avondlijke en nachtelijke activiteiten, hetzij als bron van onbehagen. Lichtkoepel Band van licht rond een lichtbron, meestal aan de horizon. Lichtsterkte (cd) De hoeveelheid straling die een lichtbron uitzendt in een bepaalde richting. Eenheid: candela (cd). Lichtstroom (lm) De hoeveelheid licht die per seconde uit de lichtbron komt (lichtsterkte). Eenheid: lumen (lm). Lichtvervuiling Kunstlicht dat op plaatsen schijnt waar het overbodig/niet de bedoeling is. Luminantie (cd/m²) Hoeveelheid licht die onder een bepaalde hoek wordt afgegeven door een oppervlak, uitgesmeerd over een eenheid van 1 m². Eenheid: candela per vierkante meter (cd/m²). Minimum verlichtingssterkte (Eh, min) Laagste horizontale verlichtingssterkte op een wegoppervlak Monochromatisch Eénkleurig licht, licht van één bepaalde golflengte. Nederlands Normalisatie instituut (NEN) Als Nederlands centrum van normalisatie helpt NEN bedrijven en andere partijen om onderling heldere en toepasbare afspraken te maken. Noorderlicht Poollicht aan de noordpool.

17 pagina 17 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. NPR richtlijn In de NPR richtlijn worden verlichtingsklassen voor wegverlichting gedefinieerd in relatie tot de visuele behoeften van de weggebruikers. Ze worden in verband gebracht met de technische aspecten van weggebruik en verkeersgedrag in verschillende verkeerssituaties. Openbare Ruimte De ruimte die voor iedereen toegankelijk is. Het is een plaats waar een groot deel van het publieke leven zich afspeelt. Openbare Verlichting Verlichtingsinstallaties die ten doel hebben om het openbare leven na het invallen van de duisternis zo veilig mogelijk te laten functioneren. Politiekeurmerk Veilig Wonen Het Keurmerk is een initiatief vanuit de politieorganisatie ter voorkoming van criminaliteit in de woonomgeving. De essentie van dit keurmerk is dat de veiligheidssituatie van een wijk wordt beoordeeld. Poollicht Lichtverschijnsel aan de hemel in de polaire streken als gevolg van de botsing van deeltjes van de zon met de bovenste aardatmosfeer; ook wel aurora genoemd. Skybeamer Hoog vermogen lamp, gericht op de hemel, gebruikt voor promotiedoeleinden. Sociale veiligheid Een sociaal veilige omgeving is een omgeving waarin men zich zonder direct gevoel voor dreiging of gevaar voor confrontatie met geweld kan bewegen. Sterradiaal (sr) Eenheid van ruimtehoek. Een bol heeft een oppervlakte van 4xPi sr (ongeveer sr). Straling Hoeveelheid uitgestraald licht dat op een bepaalde oppervlakte-eenheid wordt waargenomen. Eenheid: Watt per vierkante meter (W/m²). Technische levensduur De periode dat een machine technisch gesproken in staat is te produceren. De machine is aan het einde van de technische levensduur versleten of kapot. Verkeersveiligheid Een veilige en vlotte afwikkeling van het verkeer. Een goed ontworpen openbare verlichtingsinstallatie zorgt voor een verkeersveiligere omgeving bij duisternis. Verlichtingssterkte (lux) Hoeveelheid licht (lumen) die per vierkante meter op een vlak valt (1 lux = 1 lm/m²). Eenheid: lux (lx). Watt (W) Eenheid van vermogen.

18 pagina 18 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. Bijlage 2, Toelichting lampsoorten Lichtbronsoort Type Kenmerken Toepassing Lagedruk natriumlichtbron SOX(-E) - zeer hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 160 Lm/W) - lichtkleur oranje geel - kleurherkenning slecht (Ra = 0) - stroomwegen - ontsluitingswegen categorie A en B (buiten bebouwde kom) SOX(-E) Hogedruk natriumlichtbron SON(-T) - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 100 Lm/W) - lichtkleur geel - kleurherkenning redelijk (Ra = 26-40) - ontsluitingswegen categorie B binnen de bebouwde kom en wijkontsluitingswegen - winkel- en uitgaanscentra (sfeer) - parkeerterreinen SON SON(-T) Hogedruk Kwikdamplichtbron HPLN - relatief lage lichtopbrengst (Gem.: ± 50 Lm/W) - lichtkleur blauwachtig wit - kleurherkenning redelijk (Ra =36-55) wordt vanwege relatief lage lichtopbrengst per Watt en hoge milieukosten niet meer toegepast in nieuwe installaties HPLN

19 pagina 19 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. Fluorescentie lichtbron TL / PL - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 75 Lm/W) - lange levensduur (alleen PLlichtbron) - lichtkleur wit / warmwit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - buurtontsluitingswegen - woonstraten en woonerven - fietspaden - parkeerterreinen in woongebied PL-L PL-S PL-E PL-T PL-C TL-S TL-D TL-M (ANWB) Metaal Halogeenlichtbron CDO / CDM - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 75 Lm/W) - buurtontsluitingswegen - woonstraten en woonerven (in (keramische brander) - lange levensduur - lichtkleur wit mindere mate) - parkeerterreinen in - kleurherkenning goed (Ra > woongebied 80) CDM-TD CDO CDM-TT CDM-T

20 pagina 20 van 20 datum Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document. Cosmopolis - Metaal Halogeenlichtbron (keramische brander) CPO - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 100 Lm/W) - lichtkleur wit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - 10% grotere afstanden tussen de LM mogelijk. - buurtontsluitingswegen - woonstraten en woonerven (in mindere mate) - parkeerterreinen in woongebied CPO