Dia 1. In Veilige Handen: het hele pakket. Preventie seksueel misbruik minderjarigen in het vrijwilligerswerk

Transcriptie

1 Dia 1 In Veilige Handen: het hele pakket Preventie seksueel misbruik minderjarigen in het vrijwilligerswerk INTRODUCTIE Werkconferentie 26 september 2009 Voorstellen en eigen achtergrond, op welke manier ben je betrokken bij het project. Eventueel eigen ervaring of ervaringen uit de organisatie. (Goedemorgen allemaal. Mijn naam is.. en ik werk voor.) In het project In veilige handen werkt NOV samen met MOVISIE, NOC*NSF en Scouting Nederland, in opdracht van het ministerie van Justitie, aan het ondersteunen van vrijwilligersorganisaties bij het voorkomen én bij het adequaat omgaan met seksueel misbruik. In deze minicolleges maken we kennis met de maatregelen die vrijwilligersorganisatie kunnen nemen om seksueel misbruik door vrijwilligers van jongeren in de organisaties zoveel mogelijk te voorkomen. Omdat we met een grote groep zijn wil ik geen voorstelrondje doen, maar ik wil jullie wel vragen je voor te stellen aan de persoon links en rechts van je.

2 Dia 2 In Veilige Handen: Introductie Gevoelsbarometer vanochtend Vragen Tussendoor Parkeerflappen Om een idee te hebben met wie we in de zaal zitten is het zinvol om een paar vragen met handopsteking te beantwoorden. Dat geeft een idee over wie er in de zaal zitten en welke invalshoek en toon je kunt gebruiken: Wie is hier als bestuurslid aanwezig? Wie is vrijwilligerscoördinator? Wie is hier als ondersteuner van vrijwilligerswerk? Wie werkt voor een organisatie waar al beleid is op dit onderwerp? Wie niet? Wie twijfelt? Wie heeft al eens te maken gehad (direct of indirect) met een incident rond seksueel misbruik van minderjarigen in het vrijwilligerswerk? Ik ga jullie vragen om aan te geven of je vooral beren op de weg ziet, of dat je vooral kansen ziet voor verbetering. Wie ziet beren? Wie ziet kansen? Vraag vooraf aan de mensen in de zaal of er vragen zijn die ze willen stellen. Dat geeft aan waar je extra aandacht aan moet steden. Schrijf die vragen op, daar kun later op terug komen. Geef aan of mensen tussendoor vragen kunnen bestellen. Als je dat vervelend vindt kun je dat ook vragen, maar bouw dan een aantal momenten in waarop de vragen gesteld kunnen worden. Kom aan het einde van het minicollege terug op de vragen die niet beantwoord zijn. Ik wil graag weten wat voor vragen er bij jullie leven. Ik ga er nu een aantal opschrijven. Dan ga ik beginnen met de inleiding. Je kunt tussendoor vragen stellen. Soms kan ik die meteen beantwoorden, soms niet en dan zal ik ze opschrijven op de parkeerflap. Ik hoop er dan op het einde nog aan toe te komen. Oké, wie heeft er nu al vragen?

3 Dia 3 In Veilige Handen: Introductie Waarom dit project? Uitgangspunten Samenhang Wie kan meedoen? Seksueel misbruik komt voor in het vrijwilligerswerk, net als in de rest van de maatschappij. Later, in de middag wordt een onderzoek gepresenteerd door de Rutgers Nisso groep waarin ook gekeken is naar de aantallen. Voor slachtoffers, maar ook voor organisaties is een incident vreselijk. Het heeft een grote impact. Daarom is het de moeite waard om maatregelen te treffen. Niet omdat het vrijwilligerswerk bijzonder onveilig is, maar omdat elk incident er één te veel is. Niemand wil toch uitleggen waarom het nemen van maatregelen niet de moeite waard was. Toch weten wij ook wel dat het niet zo makkelijk is om hier mee aan de slag te gaan. Er zijn altijd ook tien andere dingen die gedaan moeten worden en waar moet je dan beginnen? Met het project In Veilige Handen willen we vrijwilligersorganisaties, juist ook kleine lokale, ondersteunen bij het treffen van preventiemaatregelen. We gaan uit van een gedeelde verantwoordelijkheid van vrijwilligersorganisaties, ouders, vrijwilligers, deelnemers en ook financiers en ondersteuningsinstellingen. Iedereen kan bijdragen aan veiligere organisaties. We weten dat seksueel misbruik behoort tot een langere lijst ongewenst gedrag, maar hebben bewust gekozen voor een beperkte aanpak. Met als reden werkbaarheid en de ernst van de gevolgen van misbruik. We gaan ook uit van het belang van samenhangende maatregelen, waarbij preventie de basis vormt. Een aantal koepelorganisaties heeft moeten constateren dat plegers van misbruik soms van de ene naar de andere organisatie overstappen, wanneer zij bij een organisatie worden betrapt en weggestuurd. Daarom wordt in dit project uiteindelijk gestreefd naar een gezamenlijke registratielijst. Op die lijst komen vrijwilligers die zijn veroordeeld in strafrecht of tuchtrecht voor seksueel misbruik met minderjarigen in het vrijwilligerswerk. Zo n lijst mag je natuurlijk niet zomaar instellen. Dat zou in strijd zijn met onze opvattingen over privacy. De Commissie Bescherming Persoonsgegevens moet toestemming geven. Daar verbindt de Commissie voorwaarden aan. Later in het stappenplan kom ik hierop terug. Wie kan er meedoen? Alle organisaties waar activiteiten plaatsvinden met minderjarigen kunnen aan de slag met de maatregelen om de organisatie veiliger te maken. In principe is het bestuur van de vereniging of vrijwilligersorganisatie aansprakelijk voor wat er binnen de vereniging gebeurt. Hieronder vallen ook activiteiten die de vereniging organiseert. Ook voor contactmomenten die voortvloeien uit de activiteiten draagt het bestuur een bepaalde verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld als een vrijwilliger minderjarigen thuis ontvangt, of activiteiten buiten de vereniging om onderneemt. Op de website en in dit college presenteren we een stappenplan die het mogeliik maakt voor organisaties om een goed preventiebeleid te voeren.,

4 Niet alle organisaties kunnen meedoen aan de registratielijst en het tuchtrecht dat ontwikkeld wordt voor het vrijwilligerswerk. In de laatste stappen van het stappenplan worden het tuchtrecht en de registratielijst behandeld en daar worden nader ingegaan op wie wel en niet van de lijst gebruik kan maken.

5 Dia 4 In Veilige Handen: Introductie Opzet van de website Wat is het? Hoe maak ik mijn organisatie veiliger? Help, het is mis! Website Op veel van de vragen vind je het antwoord op de website. Als je het op de website niet kunt vinden, kun je je vragen ook aan de Kennislijn van MOVISIE stellen. Het nummer staat ook op de website. De website is onderverdeeld in een informatiedeel (wat is het), een preventiedeel (hoe maak ik mijn organisatie veiliger) en een deel dat je kan helpen wanneer er al een probleem speelt (help het is mis). In dit college zullen we ons met name richten op de preventie, al maakt van tevoren nadenken over hoe je omgaat met incidenten ook deel uit van de preventie.

6 Dia 5 In Veilige Handen: Introductie Omschrijving: Elke vorm van seksueel gedrag of seksuele toenadering, in verbale, non-verbale of fysieke zin, opzettelijk of onopzettelijk, die de persoon die het ondergaat als ongewenst of gedwongen ervaart. Daarbij wordt betrokken: vindt plaats binnen een ongelijke machtsverhouding (volwassene-minderjarige, hulpverlener-cliënt, leerkracht-leerling, trainer-pupil, leiding jeugdlid, enzovoort); andere handelingen of gedragingen die strafbaar zijn volgens het Wetboek van Strafrecht.' Waar richt het project: In veilige handen zich op. Voordat we verder gaan zullen we eerst stil blijven staan bij het begrip seksueel misbruik. Waar praten we over? Seksueel misbruik is een breed begrip. Er zijn verschillende omschrijvingen van. Om te voorkomen dat iedereen iets anders bedoelt, gaan we er hier van de volgende omschrijving uit: 'Elke vorm van seksueel gedrag of seksuele toenadering, in verbale, non-verbale of fysieke zin, opzettelijk of onopzettelijk, die door de persoon die het ondergaat als ongewenst of gedwongen wordt ervaren; en /of plaatsvindt binnen een ongelijke machtsverhouding (volwassene-minderjarige, hulpverlener-cliënt, leerkracht-leerling, trainer-pupil, leiding-jeugdlid, e.d.); en /of andere handelingen of gedragingen die strafbaar zijn volgens het Wetboek van Strafrecht.' We gaan hierbij uit van de persoon die het ondergaat. Deze bepaalt de grenzen. Verder wordt in de omschrijving meegenomen dat het ongewenste gedrag plaatsvindt in een ongelijke machtsverhouding. Het gaat daarbij om de positie van de vrijwilliger ten opzichte van de minderjarige. De definitie beperkt zich niet alleen tot louter seksuele gedragingen, maar ook andere gedragingen en handelingen die volgens het Wetboek van Strafrecht strafbaar zijn, vallen onder de omschrijving. Ook deze andere handelingen en gedragingen kunnen door de minderjarige als intimiderend en onderdrukkend ervaren worden en een opmaat zijn tot seksuele onderdrukking. Vraag: Hoe moet je dat concreet voor je zien, wat valt onder definitie: - Te dicht in iemands buurt staan? - Stalken? - Seksueel getinte vragen en opmerkingen via SMS? - Ophangen van blote posters? - Ouder (niet formeel vrijwilliger) en minderjarige deelnemers? - Minderjarige deelnemers (geen vrijwilligers) onderling? De laatste: elke vorm van seksueel gedrag van minderjarige deelnemers (geen vrijwilligers) onderling, vallen ook onder de definitie, maar vallen buiten de reikwijdte van dit project. Dit project concentreert zich op misbruik van een minderjarige door vrijwilligers. Er is dan sprake van een machtsverhouding die de vrijwilliger ontleent op basis van zijn of haar functie als vrijwilliger. De registratielijst die verderop in het college aan bod komt is bedoeld voor vrijwilligers en niet deelnemers.

7 Dia 6 Wat moet ik doen? Stappenplan Stap 1: Op de agenda Op de agenda Op de website en in het document achterin jullie deelnemersmap staan twee stappenplannen uitgewerkt. De eerste gaat over preventie (Hoe maak ik mijn organisatie veiliger), de tweede gaat over hoe je omgaat met een incident. We hebben geprobeerd om de stappen in een logische volgorde te zetten, maar we kunnen ons voorstellen dat het bij jullie specifieke organisatie net anders zal moeten. Zoals ik al in het begin heb gezegd concentreren we ons vandaag vooral op preventie, daarom behandel ik alleen de eerste. Het stappenplan voor de preventie is een algemeen stappenplan. Het is de opgave aan iedere organisatie om de stappen in de werkprocessen van de eigen organisatie te implementeren. Dit zal voor iedere organisatie weer anders zijn, omdat iedere organisatie weer andere activiteiten onderneemt met daar aangebonden de specifieke risico s. Stap 1: Op de agenda Deze stap gaat over het aan de orde stellen van het onderwerp. Je stelt vast wat je verantwoordelijkheid is op dit onderwerp en gaat erover in gesprek. Met het bestuur, met de vrijwilligers, met de Algemene Ledenvergadering. In principe is het bestuur van de vereniging of de vrijwilligersorganisatie aansprakelijk voor wat er binnen een vereniging gebeurt. Ook draagt het bestuur verantwoordelijkheid voor de medewerkers die binnen de vereniging werken. Daarmee dragen ze ook bepaalde verantwoordelijkheden bij contactmomenten die voortkomen uit de activiteiten van de organisatie. Besturen zullen daarom initiatieven moeten nemen. Dit kan in stapjes: - Agenderen in het bestuur. - Agenderen en voorbereiden met speciale bestuurscommissie. - Agenderen tijdens thema-avond met vrijwilligers. - Agenderen tijdens Algemene Ledenvergadering. - Agenderen tijdens een themabijeenkomst met ouders/betrokkenen. Vraag: wordt dit herkend? Zijn er organisaties die dit al hebben opgepakt en het thema al eens binnen de organisatie bespreekbaar hebben gemaakt?

8 Dia 7 Wat moet ik doen? Stappenplan Stap 1: Op de agenda Stap 2: Omgangsregels Dia 8 Voorbeeld omgangsregels 1. Ik accepteer en respecteer de ander zoals hij is en discrimineer niet. 2. Ik houd rekening met de grenzen die de ander aangeeft. 3. Ik val de ander niet lastig. 4. Ik berokken de ander geen schade. 5. Ik maak op geen enkele wijze misbruik van mijn machtspositie. 6. Ik scheld niet en maak geen gemene grappen of opmerkingen over anderen. 7. Ik negeer de ander niet. 8. Ik doe niet mee aan pesten, uitlachen of roddelen. 9. Ik vecht niet, ik gebruik geen geweld, ik bedreig de ander niet, ik neem geen wapens mee. 10.Ik kom niet ongewenst te dichtbij en raak de ander niet tegen zijn of haar wil aan. 11.Ik geef de ander geen ongewenste seksueel getinte aandacht. 12.Ik stel geen ongepaste vragen en maak geen ongewenste opmerkingen over iemands persoonlijk leven of uiterlijk. 13.Als iemand mij hindert of lastig valt dan vraag ik hem/haar hiermee te stoppen. Als dat niet helpt vraag ik een ander om hulp. 14.Ik help anderen om zich ook aan deze afspraken te houden en spreek degene die zich daar niet aan houdt op aan en meldt dit zo nodig bij het bestuur. Stap 2: Omgangsregels (alternatief (dit kost wel tijd): met de groep in 12 regels alle gewenste omgangsvormen vastleggen. Wat willen we wel en wat mag niet. Dit is een oefening zoals het ook binnen de organisatie uitgevoerd kan worden) Omgangsregels zijn de uitkomst van een gesprek dat je als vereniging voert. Wat wil je wel en niet. Er zijn wel voorbeelden, maar het is juist goed om eerst het gesprek aan te gaan met betrokkenen. Omgangsregels zijn anders dan een gedragscode. Hoe je met elkaar omgaat, dat geldt ook voor bezoekers en deelnemers. Het risico van omgangsregels is dat ze elk menselijk contact onder druk zetten. Niets is meer mogelijk om dat het uitgelegd kan worden als intimiderend. Het is belangrijk dat er wel ruimte blijft voor normale sociale omgangsvormen. Organisaties kunnen dit oplossen door de omgangsvormen niet verplicht op te leggen maar te bespreken. Het is belangrijk dat dit niet bij één keer blijft maar meerdere keren per jaar gebeurt. Wacht niet op een conflict om de omgangsregels te bespreken. Daarmee staat een gesprek onder druk en zal het hoofdzakelijk om het incident gaan. Probeer het gesprek in een open sfeer te doen waarin iedereen zijn of haar woordje kan doen. Betrek ook ouders, verzorgers en

9 begeleiders bij het gesprek. Dit bevordert meldingen van storend of ongewenst gedrag die buiten de organisatie in de thuissituatie worden besproken. Zet de omgangsregels op papier. Geef de omgangsregels mee met de leden en vrijwilligers van de organisatie en zorg dat één exemplaar van de omgangsregels altijd toegankelijk aanwezig is. In de map die jullie gekregen hebben bij binnenkomst staat deze presentatie. Bij dia 8 kunnen jullie meelezen met de voorbeeld omgangsregels. (Volgende dia) Voorbeeld omgangsregels: - Ik accepteer en respecteer de ander zoals hij is en discrimineer niet. Iedereen telt mee binnen de vereniging. - Ik houd rekening met de grenzen die de ander aangeeft. - Ik val de ander niet lastig. - Ik berokken de ander geen schade. - Ik maak op geen enkele wijze misbruik van mijn machtspositie. - Ik scheld niet en maak geen gemene grappen of opmerkingen over anderen. - Ik negeer de ander niet. - Ik doe niet mee aan pesten, uitlachen of roddelen. - Ik vecht niet, ik gebruik geen geweld, ik bedreig de ander niet, ik neem geen wapens mee. - Ik kom niet ongewenst te dichtbij en raak de ander niet tegen zijn of haar wil aan. - Ik geef de ander geen ongewenste seksueel getinte aandacht. - Ik stel geen ongepaste vragen en maak geen ongewenste opmerkingen over iemands persoonlijk leven of uiterlijk. - Als iemand mij hindert of lastig valt dan vraag ik hem/haar hiermee te stoppen. Als dat niet helpt vraag ik een ander om hulp. - Ik help anderen om zich ook aan deze afspraken te houden en spreek degene die zich daar niet aan houdt op aan en meldt dit zo nodig bij het bestuur. Vraag: Zijn er omgangsregels die er niet in staan (laat deelnemers zelf een aantal omgangsregels formuleren en toelichten) Vraag: Zijn er organisaties die al werken met omgangsregels? Komen die overeen met de voorbeelden? Hoe zijn die ingevoerd?

10 Dia 9 Wat moet ik doen? Stappenplan Stap 1: Op de agenda Stap 2: Omgangsregels Stap 3: Gedragscode Stap 3: Gedragscode De gedragscode legt vast hoe vrijwillige medewerkers of eigenlijk iedereen die met minderjarigen te maken heeft in je organisatie met hen om behoren te gaan. Het is een code die ondertekend wordt en vormt de basis van tuchtrecht in je organisatie. Dit zijn de regels die als ze geschonden worden kunnen leiden tot vermelding op de registratielijst. Het onderscheid met de omgangsregels is: - Specifiek gericht op de seksueel misbruik van minderjarige. - Zijn bindende afspraken met (vrijwillige) medewerkers. - Afstemmen met de registratielijst. - Schending heeft consequenties. - Medewerkers onderteken deze. Grenzen zijn persoonlijk en in veel gevallen zijn grenzen moeilijk in het algemeen aan te geven. Een aantal grenzen zijn haarscherp. Dat betreft de seksuele contacten tussen minderjarige en medewerkers en begeleiders. Zowel lichamelijke als verbale en andere uitingen van seksuele gedragingen. Dit is wettelijk vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht waarin staat dat elke seksuele handeling met een jeugdige onder de 16 jaar stafbaar is. De gedragscode kan het beste ingevoerd worden door deze aan het arbeidscontract of de vrijwilligersovereenkomst te koppelen. Het is natuurlijk de vraag of een gedragscode door alle vrijwilligers ondertekend moet worden. Uitgangspunt moet zijn dat iedereen die in een gezagsverhouding staat tot de jongeren in de organisatie een gedragscode tekent. In de map kunnen jullie bij dia 6 meelezen met de voorbeeld gedragscode. Voorbeeld bepalingen in een gedragscode: - De begeleider moet zorgen voor een omgeving en een sfeer waarbinnen de pupil zich veilig en gerespecteerd voelt. - De begeleider onthoudt zich ervan de pupil te bejegenen op een wijze die de pupil in zijn waardigheid aantast. - De begeleider dringt niet verder door in het privéleven van de pupil dan functioneel noodzakelijk is. De begeleider ontvangt de pupil niet bij hem thuis.

11 - De begeleider onthoudt zich van elke vorm van seksuele benadering en misbruik ten opzichte van de pupil. Alle seksuele handelingen, contacten en relaties tussen begeleider en pupil tot 18 jaar zijn onder geen beding geoorloofd en worden beschouwd als seksueel misbruik. - De begeleider mag de pupil niet op zodanige wijze aanraken, dat deze aanraking naar redelijke verwachting als seksueel of erotisch van aard ervaren zal worden. - De begeleider zal tijdens trainingsdagen, kampen, reizen, uitjes en dergelijke zeer terughoudend en met respect omgaan met pupillen en de ruimtes waarin zij zich bevinden, zoals de kleedkamer of hotelkamer. - De begeleider heeft de plicht de pupil naar vermogen te beschermen tegen vormen van ongelijkwaardige behandeling en seksueel misbruik en zal er actief op toezien dat de gedragscode door iedereen die bij de pupil is betrokken, wordt nageleefd. - Indien de begeleider gedrag signaleert dat niet in overeenstemming is met deze gedragscode en bij vermoedens van seksueel misbruik, is hij verplicht hiervan melding te maken bij de daarvoor door het bestuur aangewezen personen. - De begeleider krijgt of geeft geen (im)materiële vergoedingen die niet in de rede zijn. - In die gevallen waar de gedragscode niet (direct) voorziet, of bij twijfel over de toelaatbaarheid van bepaalde gedragingen, ligt het binnen de verantwoordelijkheid van de begeleider in de geest van de gedragscode te handelen en zo nodig daarover in contact te treden met een door het bestuur aangewezen persoon. Vraag: zijn er organisaties die al een gedragscode hanteren? Vraag: zo ja, om van registratiesysteem gebruik te mogen maken, is het belangrijk dat in die code in ieder geval de 10 bepalingen staan zoals die voor in veilige handen zijn geformuleerd.

12 Dia 10 Wat moet ik doen? Stappenplan Stap 1: Op de agenda Stap 2: Omgangsregels Stap 3: Gedragscode Stap 4: Risicoanalyse Stap 4: Risicoanalyse We onderscheiden drie risicocategorieën: 1. personen, 2. de gelegenheid en 3. de fysieke omgeving. Het is goed om als vereniging een stapje terug te doen en goed na te gaan wat je kan doen om goed gedrag te bevorderen en slecht gedrag te bemoeilijken. Zijn er omstandigheden in de organisatie die je kunt veranderen? Denk aan welke personen het meest een risico zouden kunnen vormen (bijvoorbeeld door intensief en fysiek contact). Vraag: Benoem van elke categorie één risico De risico s spitsen zich toe op: 1. Personen; gaat het niet zozeer om individuen als wel om functies. Het gaat dan om functies die direct met de minderjarige in de organisaties in contact komen. Bijvoorbeeld: - begeleiders/coaches - leiding - (hulp)trainers - stagiair(e)s - fysiotherapeuten - masseurs - wedstrijdfunctionarissen 2. Gelegenheden; gaat het om situaties waar de medewerker of vrijwilliger alleen is met minderjarige of situaties waar lichamelijk contact onvermijdelijk of gewenst is (denk aan judo of repeteren voor een theaterstuk). 3. Omgeving gaat het om afgesloten, onveilige of afgelegen ruimten waar geen zicht is op wat er binnen gebeurt. Alle drie de risicovormen vragen om een risico-analyse. Organisaties kunnen deze het beste voor zich zelf in beeld brengen door binnen deze drie categorieën de risico s binnen de eigen organisatie te benoemen. Met betrekking tot personen wordt veel gesproken over de VOG (Verklaring Omtrent het Gedrag). De VOG is één van de middelen die ingezet kan worden.

13 Dia 11 Wat moet ik doen? Stappenplan Stap 1: Op de agenda Stap 2: Omgangsregels Stap 3: Gedragscode Stap 4: Risicoanalyse Stap 5: Vertrouwenspersoon Stap 5: Vertrouwenspersoon Een vertrouwenspersoon is iemand waar iedereen terecht kan met vragen, onderbuikgevoelens, vermoedens of verdenkingen van grensoverschrijdend gedrag. Zo iemand moet aangewezen worden, maar zijn of haar bestaan moet vooral ook goed bekend gemaakt worden. De vraag of het een interne of externe vertrouwenspersoon moet zijn kan het beste beantwoord worden door de organisaties zelf. In de praktijk zal de persoon goed bereikbaar moeten zijn. Vraag: zijn er organisaties die al een vertrouwenspersoon hebben. Hoe is dat georganiseerd (kort ervaringsverhaal) Intern of extern Voordelen van een intern vertrouwenspersoon zijn dat deze de organisatie en de cultuur van de organisatie goed kent. Voordelen van een externe vertrouwenspersoon zijn dat deze op afstand staat waardoor hij/zijn zich onpartijdig kan opstellen. In alle gevallen belangrijk dat de vertrouwenspersoon bekend is bij de leden, dat deze persoon is geïntroduceerd en iedereen het gezicht ervan kent. Dat maakt de drempel laag. Vergeet niet ook ouders te informeren over de vertrouwenspersoon en te melden dat ze daar terecht kunnen. Slachtoffers en beschuldigden van ongewenst gedrag Naast slachtoffers is het belangrijk dat ook de beschuldigde van seksueel misbruik of ongewenst gedrag bij de vertrouwenspersoon terecht kan. Iemand die beschuldigd is, is nog geen dader. Dat is pas wanneer dit door hoor en wederhoor is vastgesteld door een onafhankelijk college of een rechter. Profiel van vertrouwenspersoon Niet iedereen kan als vertrouwenspersoon aangesteld worden. Organisaties zullen bij zichzelf moeten nagaan waaraan een vertrouwenspersoon moet voldoen. Er is nog geen algemeen formeel profiel voor een vertrouwenspersoon vastgesteld. Voor elke organisatie zal het weer anders zijn. Het beste is bij de eigen organisatie na te gaan of er een profiel aanwezig is. Wel zijn er een aantal elementen die in alle profielen zullen terugkeren: - De vertrouwenspersoon is onafhankelijk en combineert zijn/haar functie niet met een andere vertrouwenspositie binnen de organisaties. - Aan wie de vertrouwenspersoon verantwoording aflegt moeten worden vastgesteld. Het zal in de regel één persoon zijn in directie of bestuur.

14 - Bij conflicten neemt de vertrouwenspersoon geen positie in. - De vertrouwenspersoon heeft kennis van individuele en groepsprocessen die spelen bij ongewenste omgangsvormen. - De vertrouwenspersoon kent de organisatiestructuur, organisatiecultuur en is op de hoogte van relevante wetten en regels en beschikt over actuele informatie om door te kunnen verwijzen. - De vertrouwenspersoon is zowel mondeling als schriftelijk zeer communicatief, adviesvaardig, en gespreksvaardig en beschikt onder meer over de volgende kwaliteiten: o Kan omgaan met vertrouwelijke informatie o Is in staat om zich onafhankelijk op te stellen o Is toegankelijk/ bereikbaar o Vindt een balans tussen professionele afstand en betrokkenheid

15 Dia 12 Wat moet ik doen? Stappenplan Stap 1: Op de agenda Stap 2: Omgangsregels Stap 3: Gedragscode Stap 4: Risicoanalyse Stap 5: Vertrouwenspersoon Stap 6: Aanstellingsbeleid Stap 6: Aanstellingsbeleid (alternatief: vraag individuen van vrijwilligersorganisaties (niet de professionals) in de zaal of er aanstellingsbeleid is en hoe die wordt toegepast. Naar aanleiding van de antwoorden kan gediscussieerd worden over de praktijk) Juist bij werving en selectie van vrijwilligers kun je veel ellende voorkomen, zowel voor vrijwilligers als voor minderjarige deelnemers. Aanstellingsprocedure - Vraag naar motivatie van een persoon waarom deze met minderjarige wil werken - Ga het gesprek aan over de gedragscode en omgangsvormen die voor de organisatie zijn opgesteld en registreer de reactie - Vraag naar werkervaring - Vraag referenties bij vorige organisatie Vraag: Tijdens de opening heeft de theatergroep een sollicitatieprocedure naar een vrijwilligersfunctie gespeeld. Welke van de twee kandidaten zou jij aannemen? VOG De verklaring omtrent het gedrag sluit geen misbruik uit. Voorkomt mogelijk recidive en is het enige middel dat we nu hebben. Er wordt gewerkt aan een eigen registratielijst voor vrijwilligersorganisaties, deze is er nog niet. Belangrijk is het om je te realiseren dat ook die registratielijst misbruik niet uitsluit. Het aanstellingsbeleid en de selectieprocedure blijven belangrijk. Evenals alert zijn op afwijkende omgangsvormen en mensen er op blijven aanspreken. Vraag: zijn er organisaties die de VOG verplicht hebben gesteld, aan alle vrijwilligers of alleen de vrijwilligers die direct met minderjarige werken? De vraag is wel aan wie deze gevraagd gaat worden. Aan alleen die vrijwilligers die direct met de minderjarige werken of aan iedereen. Bij deze keuze moeten twee overwegingen betrokken worden: - De VOG is geen sluitend middel om te voorkomen dat seksueel misbruik van minderjarige zal plaatsvinden. Het beperkt vooral de kans op recidieven. - De tweede overweging is dat bekend is dat mensen die kinderen misbruiken kwetsbare kinderen van grote afstand herkennen. Ze werken soms langdurig aan een relatie met het kind voordat het misbruik

16 plaatsvindt. Het maakt daardoor minder uit of er een directe werkrelatie is. Ook de persoon achter de bar vormt daarmee een risico.

17 Dia 13 Wat moet ik doen? Stappenplan Stap 1: Op de agenda Stap 2: Omgangsregels Stap 3: Gedragscode Stap 4: Risicoanalyse Stap 5: Vertrouwenspersoon Stap 6: Aanstellingsbeleid Stap 7: Meldprotocol Dia 14 Meldprotocol DOEN Zorg voor de veiligheid van het kind / de jongere(en). Stel zo weinig mogelijk vragen. Luister en stel het kind op zijn/haar gemak. Schrijf alles zo letterlijk en feitelijk mogelijk op, ook de vragen die je hebt gesteld. Vertel dat je verplicht bent het verhaal aan het bestuur te melden, maar dat er geen stappen buiten medeweten van het slachtoffer om worden genomen. Meld het vermoeden direct bij het bestuur. Bij twijfel: consulteer de vertrouwenspersoon. Verwijs de persoon desgewenst naar een vertrouwenspersoon. Licht zo snel mogelijk de leidinggevende in over de situatie. Blijf beschikbaar voor het kind/de jongere en blijf de normale begeleiding bieden. Dia 15

18 Meldprotocol Als je iemand op heterdaad betrapt: Laat het slachtoffer niet alleen. Meld het onmiddellijk aan de leidinggevende of degene die bereikbaarheidsdienst heeft voor calamiteiten. Als de situatie bedreigend is: bel 112 zodat de politie kan ingrijpen. Laat de toestand zoveel mogelijk onaangeroerd i.v.m. eventueel sporenonderzoek. Bel de zedenpolitie (112), meld waarover het gaat en vraag om instructies. Dia 16 Meldprotocol LATEN Handel nooit op eigen houtje! Hoor het vermoedelijke slachtoffer niet uit. Het uithoren van het vermoedelijke slachtoffer en/of het spreken met contactpersonen van het vermoedelijke slachtoffer kan een eventueel juridisch traject verstoren. Het is niet aan de medewerker om aan waarheidsvinding te doen! Neem bij een vermoeden nooit zelf contact op met de vermoedelijke pleger, ook niet als het een collega is. De beste manier om het misbruik te stoppen en aan te pakken, is een objectief en een officieel onderzoek. Denk aan de (voorlopige) zwijgplicht! Beloof nooit geheimhouding, ook niet wanneer een slachtoffer erom vraagt. Stap 7: Meldprotocol In een meldprotocol staat beschreven wat men moet doen en laten in geval van vermoedens, betrapping op heterdaad of spontane onthulling. Een meldprotocol wordt altijd op maat gemaakt. Zorg dat er een meldprotocol bestaat en dat iedereen weet waar hij het kan vinden. Bij het opstellen van een meldprotocol kun je prima werken met een groep vrijwilligers, die naast het bestuur en de vertrouwenspersoon, meedenkt. Dit helpt je in het creëren van draagvlak. Tip aan organisaties: maak een overzichtelijke brochure of factsheet waarin het meldprotocol op een luchtige manier wordt toegelicht met daarin duidelijkheid waar iemand terecht kan. Pas taalgebruik aan. De informatie moet zowel voor deelnemers, kinderen, ouders als vrijwilligers helder zijn. Vraag wie beschikt al over een meldprotocol? Melding is geen beschuldiging In de wet staat dat iedereen die kennis heeft van een ernstig strafbaar feit de plicht heeft aangiften te doen. Bij seksuele intimidatie zal in veel gevallen onduidelijk zijn of sprake is van een ernstig strafbaar feit. Bijvoorbeeld bij het vermoeden van seksuele intimidatie. Een melding is nog geen beschuldiging. Daarom is een meldprotocol van belang.

19 Net als slachtoffers van seksueel misbruik lopen mensen die onjuist of valselijk beschuldigd zijn van seksuele intimidatie onherstelbare emotionele schade op. Het meldprotocol moet ook bescherming bieden aan vermeende daders waarvan dit nog niet is vastgesteld. Daarom is het verstandig om na een melding niet direct naar buiten te treden zodat in alle rust gekeken kan worden naar de ernst van de situatie. Leg je zelf als bestuur en medewerkers een voorlopige zwijgplicht op. Een zwijgplicht aan betrokkenen opleggen zal in de praktijk moeilijk zijn. Wel kan met klem en in het belang van het onderzoek gevraagd worden aan betrokkenen om het voor zich te houden. Spreek daarvoor een periode af. Na verloop van tijd zal het onvermijdelijk zijn dat het bekend wordt. Alle betrokkenen zijn dan het meest gebaat bij een zo open mogelijk houding om speculatie en sensatieverhalen tegen te gaan. Blijf voorzichtig richting de media. Het meldprotocol: 1. Iedereen die seksueel misbruik vermoedt, of erover hoort, is verplicht dit te melden bij het bestuur (of door een door het bestuur daarvoor aangewezen persoon). 2. Wanneer medewerkers twijfelen over de ernst of het terecht zijn van een vermoeden, geldt een consultatieplicht bij een vertrouwenspersoon die zij om advies kunnen vragen. 3. Indien medewerkers (vermoedens van) seksueel misbruik direct uiten bij hun leidinggevende, gaat deze niet zelf tot handelen over, maar schakelt het bestuur in. 4. De meldplicht overstijgt alle andere belangen die in het geding zouden kunnen zijn, zoals de wens tot geheimhouding bij het slachtoffer. 5. Het is niet aan medewerkers om aan waarheidsvinding te doen, dit kan een eventueel juridisch traject verstoren. Let wel: een melding is géén beschuldiging! Na een melding wordt zorgvuldig en objectief onderzocht wat er aan de hand is. Er is oog voor zowel de privacy en belangen van het vermoedelijke slachtoffer als die van de beschuldigde. 6. Het bestuur laat zich desgewenst adviseren door (externe) deskundigen over verdere handelwijzen: a. gesprek met beschuldigde; b. informatief gesprek met de politie; c. instellen calamiteitenteam; d. in gang zetten klachtenprocedure; e. aangifte bij politie; f. voorlopige maatregelen t.a.v. de vermoedelijke pleger / beschuldigde; g. veiligstellen en opvang van het slachtoffer; h. informatie aan betrokkenen; i. nazorg. Wat te doen en laten bij een melding: (Volgende dia s) DOEN - Zorg voor de veiligheid van het kind / de jongere(en). - Stel zo weinig mogelijk vragen. Luister en stel het kind op zijn/haar gemak. - Schrijf alles zo letterlijk en feitelijk mogelijk op, ook de vragen die je hebt gesteld. - Vertel dat je verplicht bent het verhaal aan het bestuur te melden, maar dat er geen stappen buiten medeweten van het slachtoffer om worden genomen. - Meld het vermoeden direct bij het bestuur. Bij twijfel consulteer de vertrouwenspersoon. - Verwijs de persoon desgewenst naar een vertrouwenspersoon. - Licht zo snel mogelijk de leidinggevende in over de situatie. - Blijf beschikbaar voor het kind/de jongere en blijf de normale begeleiding bieden.

20 Als je iemand op heterdaad betrapt: - Laat het slachtoffer niet alleen. - Meld het onmiddellijk aan de leidinggevende of degene die bereikbaarheidsdienst heeft voor calamiteiten. - Als de situatie bedreigend is: bel 112 zodat de politie kan ingrijpen. - Laat de toestand zoveel mogelijk onaangeroerd i.v.m. eventueel sporenonderzoek. Bel de zedenpolitie (112), meld waarover het gaat en vraag om instructies. - LATEN - Handel nooit op eigen houtje! - Hoor het vermoedelijke slachtoffer niet uit. Het uithoren van het vermoedelijke slachtoffer en/of het spreken met contactpersonen van het vermoedelijke slachtoffer kan een eventueel juridisch traject verstoren. Het is niet aan de medewerker om aan waarheidsvinding te doen! - Neem bij een vermoeden nooit zelf contact op met de vermoedelijke pleger, ook niet als het een collega is. De beste manier om het misbruik te stoppen en aan te pakken, is een objectief en een officieel onderzoek. - Denk aan de (voorlopige) zwijgplicht! - Beloof nooit geheimhouding, ook niet wanneer een slachtoffer erom vraagt.