MAT.IAN GADOENGAN. DOOR G. P. ROUFFAER.
|
|
- Joost van der Heijden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 MAT.IAN GADOENGAN. DOOR G. P. ROUFFAER. Over den "vermomden tijger", den mensch die tijger wordt of den tijger die mensch wordt, had prof. Wilken in zijn "Het animisme bij de volken van den Indisehen Archipel", Indische Gids 188-4, I, pag (of overdruk pag ) de getuigenissen aangehaald die uit de verschillende deelen van Indonesië, met inbegrip van Malaka en de Philippijnen, het inlandsch geloof aan een dergelijken inensch-tijger of tijger-inensch konden bewijzen. Naar analogie, van «weerwolf", "\veergeld», zulk een matjan gai.loeugan "weertijger" noemend, heeft daarop prof. De Groot in zijn jongste studie "De weertijger in onze koloniën en op het Oostaziatische vasteland", Bijdr. Kon. lnst. 6, V, 1898, pag. "> een reeks van vooral Chineesche opvattingen van den weertijger gegeven, die, door den systematischen toestand waarin zich de Chineesche geschriften bevinden, tevens een historisch geordend overzicht mocht ziju. In één belangrijk punt bestreed daarbij prof. De Groot de opvatting van prof. Wilken. De laatste meende dat het geloof aan een rechtstreeksclie gedaanteverandering van mensch in dier, of omgekeerd, in geen geval oorspronkelijk kon zijn, maar een jongeren vorm van geloof moet vertegenwoordigen ; doch dat het oudste begrip dit moest zijn, dat er geen lichaamsverwisseling, docli enkel zielsverhuizing plaats had. Prof. de Groot daarentegen betwijfelde, loc. cit. pag , of dit wel zoo vast stond, drukte er op dat, ook in ons Iudië, het geloof aan directe lichaamsverandering het meest algemeen was, en haalde, voor zoover de Chineezen betrof, eenige meer dan duizend jaar oude getuigenissen aan waarbij aan zielsverhuizing niet te denkeu viel. Tevens wekte hij herhaaldelijk op om voor onzen Archipel dit onderwerp eens gezetter te gaan behandelen. Misschien dat de drie navolgende gegevens, geheel toevallig gevonden, een eerste aanvulling kunnen ziju tot. de door prof. Wilken uit Indonesië bijeengebrachte en nader door prof. De Groot
2 68 MATJAN GADOENGAN. besproken getuigenissen. Prof. Wilken dan gaf van West naar Oost gaande de volgende aan: een van Malaka door Newbold uit 1889; een van de Koriutji's door Van Hasselt uit 1882; een van de Pasoemah's door Mohnike uit 1874, en Van Hasselt uit 1882; en eindelijk één over de Javanen van den Lamongan uit Louter gegevens uit den jongsten tijd. Daarnaast dan nog analoog geloof aan overgang in andere dieren dan den tijger, vooral iu een krokodil, een wild varken, en dergelijke. Een vrij wat ouder getuigenis, een van 1416 A. D., vertelde echter reeds van yw«/a a: "Sometimes there is a kind of tiger which assumes a human shape, comes to the town and goes among the people; when it is recognised it is caught and killed.'/ (Groeneveldt, Notes on the Malay Archipelago and Malacca, Verh. Bat. Gen. XXXIX, 1880, 1<= stuk p. 125). Dit Chineesche bericht over een geloof aan den tijger die raensch wordt in de kota Malaka van 1416, vult op aardige wijze het door prof. Wilken genoemde bericht van Newbold uit de kota Malaka van 1839 aan, omtrent een toenmalig geloof aan menschen die in tijgers veranderen. Het tweede getuigenis is van /«w zelf, veel jonger, van 1826, maar vooral belangrijk omdat het een wel wat haastig getrokken conclusie van prof. Wilken lijnrecht tegenspreekt, en zich geheel aansluit bij de opmerkingen van prof. De Groot. Op grond van het ééne korte berichtje over niatjan's gailoengan op den Lamongan in Tijdschr. Bat. Gen. XXIV, 1881, p en 307, schreef toch Wilken (loc. cit. pag. 949 of overdruk p. 25): «Van de voorstelling van eene rechtstreeksche verandering van het lichaam van den mensch in dat van het dier, kan oorspronkelijk geene sprake zijn geweest, gelijk bij de Javanen, zooals wij gezien hebben, zulks ook nu nog het geval niet is.«doch het nu volgende bericht is eene goede vijftig jaar ouder, spreekt van een streek in Këdiri, en getuigt op de meest duidelijke wijze van een geloof in een onmiddellijke gedaantewisseling van mensch tot tijger. Het is te vinden in hs. n. 131 van het Koninklijk Instituut, geschreven in een erbarmelijk verindischt Hollandsch, en dragende tot aanhef: "Beknopte Beschrijving van het Hof SOWOXW/Ö, derzelver afbeeldingen, Burgerlijke en Godsdienstige gewoonten, zeden manieren, handel en Levenswijze, mitsgaders etc.... opgerigt uit eigene aandrijving en geringe kunde door /'. Ü'.
3 MATJAN GADOENGAN. 69»'"» isc^mtf/fe gewezene Landmeter in de Residentie in welk vak hij gedurende zijn aanwezen aan het Hof te «Soez-ö^a^o aldaar het iuterrieur daarvan heeft van nabij gezien en leeren kennen, etc.'/ Dit lis., 1-30 halverblads geschreven quartobladzijden groot, moet uil 1826 zijn, daar op pag. 9 gesproken wordt over Soenau Pakoeboewana VI die «in 1823" den troon beklom, en op pag. SÏ1, na een verhaal over '/Wijlen Pakoe Boewono de 4 ", wordt voortgegaan»ziju vóór drie Jaren overleden zoon PakoeBoeono de 5, was etc.» Dat verder de opsteller van dit geschrift voldoende met de Javaansche maatschappij bekend was, blijkt uit de verseheideue belangrijke dingen die in het hs. voorkomen, waarop ik later elders nog hoop terug te komen; alsmede uit het zeggen van den opsteller op pag. 32 «ik hebbe er geduiirende mijne negentienjarige verblijf te Soerokarto nog gene een van gezien etc." Ook liet papier, het schrift, de bizonderheden van het hs., enz., zijn geheel als in de handschriften op Java uit den Mngelschen tijd en de periode der Commissarissen-Generaal. Kortom, het hs. is authentiek uit 1826, en opgesteld door een half verinlaiidscliten Europeaan. Üp pag dan heet het (letterlijk gecopieerd): "Vermits men aan de verschillende zielsverhuizingen van het ligchaam in liet ander geloof (sic!) zegd men dat de ziel van een gierigaard na zijn dood een beestelijk ligchaam zoude gaan bezielen, en het wordt een: zijnde dit een vier voeten (sic!) dier van statere (sic!) een wind hond niet zeer ongelijk; latende deze AtyVw* - <w/7, zich een (sic!) en dan wel zien als hij namentlijk uit zijn graf kruipt om zijn kost, bestaande in doode krengen te zoeken: Ook geloofd den Javaan, dat een mensch zich in een teiger kan veranderen; dit geloof is veroorzaakt door dat er zich te Soerokarto in de Bosscheu van Lodoio en daaromstreeks vele teigers ophouden en karbouwen en menschen verslinden, zulks een tijd noemt men : (: brondstijd :) Men zijd, dat eenige behoeftige menschen die kwalijk aan de kast (sic!) kunnen komen bij deze gelegendheid teigers worden, zulk een teiger noemt men:
4 70 HATJAN GADOENGAN. Doch alvorens men zich in vleeschde vcrweiderde men zich 's avonds van zijne wooning, eu giug in een eenzame struikt (sic!) zijne kleeren afleggen alweer bij moeder naakt knielende bad, spingeude (sic!), en, wentelende zich daar zoolang, tot dat hij geheel hervormd werd, en die plaats verliet; voor het aanbreeken vaii deu dag, kwam hij verzadigd van zijne buit op de plaats weder terug, en vleeschte zich daar ten tweede maal in en werd gelijk te vooren een mensch. Indien men een gedurende zijne gedaanteverandering in een teiger, zijne daar gelatene kleederen bestal of wegnam, zoude hij zich niet weder kunnen hervormen, en altoos teiger moeten blijven // De in dit lis. gegeven uitleg van het Jav. ^/m»^-y«(/ komt uitstekend overeen met wat b. v. Roorda-Vreede, Jav. Nederd. het is de schim van een gestorven gierigaard die in een fabelachtig soort van hond gaat rondwaren; echte zielsverhuizing dus. Het verdere omtrent de matjan gadoengau is slechts in zooverre min duidelijk, dat het niet blijkt of de menschen die zich in de /«««i'-periode (d. i. in den bronstijd der tijgers, zie ib. Roorda-Vreede, pag 743) //iuvleezeii'/ men herkent den Duitscher! tot tijgers, dit enkel heeten te doen 'in de Bosschen van Lodoiov, dan ook wel elders deze gedaanteverwisseling volbrengen. Doch overigens is de voorstelling zoo helder als men maar wenschen kan. Geen sprake van zielsverhuizing; het woord «zich invleezen» en «zich hervormen'/ zegt genoeg, contra de meeuing van prof. Wilken, en vóór die van prof. De Groot. Het zeggen dat een matjan gadoeugan als hij weer mensch wil worden, moet kunnen beschikken over zijn eigen menschenkleeren, is bovendien een uitstekend analogon van het door prof. De Groot (loc. cit. pag ) aangehaalde Chiueesche geloof dat men, door zich te bekleeden met een tijgerhuid, van meusch tot tijger kan wordeu. Alleen nog iets naders over het hier als tijgerstreek uitdrukkelijk genoemde Lodaja. De "Bosschen van Lodoio«. de «alas Loilajav zijn genoeg bekend; het is een van de twee oude verbanuiugsplekkeu vau Mataram, waarvan de eene was de door malaria
5 MATJAN GAUOENGAN. 71 verpeste moeras-streek Ajah iu Z. W. Hagelen op de grens met Banjoemas '), de andere de wilde bosch- en tijger- rijke streek Lodajii iu Z. O. Këdiri (geen van beide te vinden in Roorda- Vreede, op. eit.) Ajah was al bewoond in den liindoetijd; er komt een badkuip met kawi-inscriptie voor; als verbanningsoord wordt het al genoemd in den tijd van Padjang, dus A. D.,zie de stukken gepubliceerd door Dr. Brandes in Notulen Bat. Gen. 1893, Bijlage XI. Lorlaja wordt als verbanningsoord door de oud-hollandsche stukken reeds genoemd in 1678, iu Troenadjaja's tijd, want bij De Jonge, Opkomst VII, pag. 249 heet het «Pangeran Sam pau. van denwelken hiervoren dikwijls gesproken staat, door Troenadjaja op Lodaija gebannen en die door deze overwinning zijn verlossing gekregen had, kwam hier mede bij den Soesoehoenan voor deszelfs voeten nedervallende en met weenende oogen zijn Hoogh. gratulerende.'/ En juist hier schijnt de gelegenheid zich aan te bieden om een nieuw getuigenis te vinden omtrent matjaifs gadoengan in ditzelfde Loilaja, en uit een vrij wat vroeger tijd, uit -I Want datzelfde verhaal over liet verbannen van Pangerau Tjakraningrat II van Sampang (Madoern), die eerst Tjoenadjaja had belaagd, dan in diens handen viel en door hem naar Lotjaja verbannen werd, om eindelijk, toen Troenadjaja (zijn eigen neef) voor Kediri het onderspit had gedolven, ongedeerd uit die tijgerstreek te voorschijn te komen en Praboe Mangkoerat II te voet te vallen, wordt met belangrijk meer bizonderheden verteld in de Mabad Tanah Djawi, ed. Meinsma p. 313 (in 2 druk der 1" helft, 1884, p. 310) en Reeds eerder (ib. p. 10) was Lodaja er ter spraak gekomen als een der 8 ongure plekken van geesten waarover Wisnoe, uit den hemel op aarde neergedaald, de regeering aanvaardde, en waaronder behalve den vuurberg Mërapi, de geiser-streek Koewoe (bezo. Wirasari in Sëmarang), de plek van eeuwige branding der zee Pamantingan Mantjingan aan Jogja's Zuidkust, ook te herkennen zijn Kabarejan = Barejan (later óók een verbanningsoord, van Jogja u 1.; waarover straks), en liet eigen Lodaja (verg. Meinsma's ') Op de residentickaart van Hagelen Aja"; bij Stemfoort en Ten Siethoff ten onrechte Ajo". Evenwel, dit is alleen de desa Ajah. De streek Ajah strekte zich westelijker uit, en zou volgens inlichtingen in 1889 ter plaatse verkregen, weleer liet hecle district AdirGdja in Ranjoemas hebben beslagen, het terrein dus tusschen de kali Dji~tis en de kali Sörajoe. In de desa Ajah liggen een zestal graven van vroeger daarheen verbannen aanzienlijken.
6 72 MATJAN GAIJOENGAN. //Aanteekeningen" op de Babad Tanah Djawi, 's Gravenhage, 1877, p. 18). Lodaja dan stond in een kwaad gerucht. Maar waarom in Troenadjaja's tijd; ons ovcrverteld in ;l; 1700 door de Babad Tanah Djawi? üp de beide aangehaalde plaatsen wordt het ons verhaald. Troenadjaja had niet gewild dat Traknuiingrat, nadat hij ernstig verstoord was wegeus de plundering van de kraton van Plered door de verbonden Madoereezen onder Toemëuggoeng Mangkoejoeda, gedood zou worden, want het was zijn oom; maar /'Tjakraningrat werd daarop verbannen naar het bosch Lodaja; het oogmerk van Troenadjaja was dat ziju gezegde oom er den dood zou vinden door verslonden te worden van rfroöi/a«a' ' ; en ook op p i, als Tjakraningrat reeds gehoord heeft dat zijn neef het verloor tegen Araangkoerat, eu terwijl hij zich gereed maakt om zijn verbanningsplek met vrouw eu kind te verlaten, om den vorst ziju hulde te brengen, wordt nog eens verzekerd dat Troenadjaja zijn oom indertijd niet had willen dooden, doch naar Lodaja verbannen had; "de bedoeling van Troena was dat zijn gezegde oom er sterven zou door «froefo'/taa'a-; edoch Tjakraningrat was nog ongedeerd.'/ - Wat nu moest men verstaan onder deze rtvoei/^a'^p want de spelling»rfbe n s«\v in den Jav. tekst was eeu drukfout, en werd door prof. Meinsma in zijn "Aanteekeningeu" p. 59 verbeterd. Met een beroep op Winter die in zijn Javaansche Zameusprakeu, I" dl. (1 «druk 1848, p. 168; 3 druk 1882, p. 87) al verteld had van de buitengewone hoeveelheid tijgers in de «alas Lodaja'/, zóó dat men die met recht '/de hofplaats der tijgers» zou kunnen noemen ', schreef prof. Meinsma t. a. p. //Zür/«/</. Volgens /f/mfer'* Zameuspraken... zouden hier heel veel tijgers zijn. Hiermede kunnen wel eigenlijk de «?roej?fotf... waarvan hier gesproken ') De tekst heeft: Tjakraningrat ladjëng kaboetjal datëng wana Lodaja; panüdjanipoen Troenadjaja ingkang paman wahoe soepados pëdjaha amargi dipoenmangsa ing droebiksa". (p. 313, r. 4 1 v. o.; of p. 310, r. 7 5 v. o.) *) panëdjanipoen Troena ingkang paman wahoe soepados pëdjaha dcning droebiksa; nanging Tjakraningrat taksih wiloedjëng." (p. 354, r. 2 3). ') Zij spreken in Gesprek 44 o. a. over lieden met kropgezwellen. Kërtapati... De verblijfplaats van die lui met die kroppen is Këdiri, (in) het bosch genaamd Lodaja; daar zou je het kunnen noemen de residentie der tijgers (këdatoning matjan). Wiradangsa: Het aantal tijgers in Lodaja, is dat meer dan in Këdoewang? (in Soerakarta, in het Wanagiri'sche) Kërtapati: Wel ja; gold het een woonplaats van menschen, (dan was) Këdoewang de dorpscontrei (pëdesan) en Lodaja de hofplaats (këratone)".
7 MATJAN GADOENGAN. 73 wordt, bedoeld zijn." Doch liet volgend jaar kwam prof. Kern in zijn "Javaansclie Mengelingen" (Hijdr. Kon. lnst. 4, I, 1878, pag ), naar aanleiding van Meinsma's Aanteekeningen, op sommige uitdrukkingen in de 15abad Tannli Djawi terug, en schreef daarbij over deze plaats: //Ouder de ^ ot'4/x-,?a /VtwWvwy van 't verbanningsoonl LoHaya zullen wel booze geesten, duivels verstaan zijn. Dat is ten minste eene der beteekenitsen die men aan 't woord hecht, ook thans nog... Ook in de proza-omwerking van den Damar Wulan door Winter, bl. 119, wordt vau de doortrapte schurken Layaug Seta en Layang Kuraitir gezegd dat zij «duivels zijn in menschengedaante», *'tf-i?sfo<? wrt?/(?w?' r/oe/'*/7«woe/we^, saw? r/rct^/zvw a/pan//' /yamy De eigenlijke beteekeuis van 't Skr. c/wm/xv^a is hongersnood; de Javanen hebben dit substantief ook als adjectief gebruikt, gelijk zij niet zooveel andere woorden.. gedaan hebben, en dus genomen in den zin van hongerlijdend, hongerig Daar nu onverzadelijke honger en vraatzucht een vast kenmerk is der ühuta's, duivels, laat het zich verklaren hoe men '/»wa/fo«als synoniem heeft gaan beschouwen niet de overige zeer talrijke namen voor die wezens." (p ). Doch waar dan "droebiksa" ' naar zijn oorsprong het beste met //hongerende duivels-/ zou te vertalen ziju al is dan misschien tegenwoordig het begrip dier bijvoeging weggesleten, daar mag gevraagd, in verband met het Solo'sch verhaal van 1826 dat in de bosschen van Lodaja gedurende den bronstijd der tijgers «cenige behoeftige menschen die kwalijk aan den kost kunnen komen bij deze gelegenheid tijgers worden", of met liet»</> </<?/// *«" der A]as Lotjaja, op wier vraatzucht Troenadjaja in 1677 rekende, en waarover ons verhaald wordt in de Babad Tauah Djawi, "die haar vasten vorm verkregen heeft in het einde der 17' of het begin der 18" eeuw van onze jaartelling" (Brandes, Pararaton 1896, pag. 178) niet die eigenaardige vorm van gemetamorfoseerde duivels (totf»;»aa& iec/oewïoe/v/, die nog heden onder den uitsluitenden naam van ";«a!!/tf«.i7woe»^tfk'/ in de verbeelding van den desa-javaan blijven rondspoken? ') In overeenstemming met prof. Kern's opmerking geelt de i<*«druk van Roorda-Vreede, 1886, p. 3ö7, dan ook rfoe;w*sa of rfrofw/tsn", en stelt het o. a. gelijk aan Ao<>/<7, en rfoe/-rf/vi;«i (schurk, roover); welk laatste weer bijna gclijkbeteckend is met het boven ook voorkomende rfocrs/vu (booswicht). Docrsila moepoct" volledige (vollendetc) booswichten", doortrapte schurken".
8 74 MATJAN GAUOENGAN. Zoo ja, dan hebben wc hier eeu tweede nieuw getuigenis voor Java en Loi.laja uit :h 17U0 ; een, dat bovendien historisch belangwekkend is. Hij de splitsing nu van het Mataramsclie rijk in 1755, mocht ook in zooverre Soerakarta zijn historisch overwicht doen gevoelen, als zoowel Lodaja en Ajah werden toegewezen aan Solo, doch Jogja zich moest tevreden stellen voor verbanning met het reeds genoemde Barejan, vlak bezuiden Panggoel, Z. W. Kediri (verg. Roorda Vreede, pag. 1066'), en Sengkleh, waarvan het me uiet gelukt is de ligging te weten te komen (evenmin te vinden bij lioorda-vreede als plaatsnaam). Zoo worden dan in art. 22 der Auggër Agëng deze vier verbanningsplaatsen opgenoemd: eeu wet van Zo. 3 Bësar, Wawoe 1715, d. i. van Zo. 4 Oct Terwijl in art. 41 van de Solo'sche Nawala Pradata en in art. 55 van de evenzeer Solo'sche Anggër Sapoeloeh, natuurlijk alleen de twee Solo'sehe verbanningsplaatsen Lotlaja en Ajah vermeld staan; van welke beide wetten de eerste, de Nawala Pradata, op denzelfden datum Zo. 4 Oct te Soerakarta onderteekend is als de Anggër Agëng, en de Anggër Sapoeloeh zoo goed als zeker óók op dienzelfden dag afgesloten werd, al is dit laatste, bij verloven gaan van het origineel, helaas niet absoluut zeker te bewijzen. * In de niet geheel zuivere vertaling nu, welke de heer G. J. Oudemans het vorig jaar gaf van art. 22 der Anggër ') Tot op 1883 ressorteerde l'anggoel onder Patjitan, dus onder Madioen. Doch door Ind. Stbl. 1883, N» 19 werd het bij Tr5nggalck, dus bij Kêdiri gevoegd. *) In deze zinsnede loop ik vooruit op de publieatic in de Bijdragen van de <j«///e«//<?*<? Hollandschc en Javaansche teksten van de Anggör Aroebiroe, Anggër AgSng, Nawala Pradata en Anggör Goenoeng, halverblads naast elkaar geschreven, welke ik in 1888, met krachtige medchulp van den translatcur voor de Jav. taal, den heer C. L. G. van den lierg, te Solo mocht terug vinden. Alleen dit: dat de teksten door prof. Roorda in 1844 gepubliceerd, nog altijd verreweg de zuiverste zyn; terwijl daarentegen de jongste uitgaaf der Javaansche Wetten door Oudcmnns de zeer sterk omgewerkte, zeer sterk vermeerderde, en rf«s tw( wwrfitmiv JogyVisc/ie lezingen dezet /Vetten geeft, alle van na 1830, na de voor beide Vorstenlandcn zoo belangrijke wetten-vaststelling op Zondag, 4 October En ook toen kwamen deze wetten alleen de Anggër Goenoeng is van later, van 1840 maar niet zóó uit de lucht vallen, doch hadden een hecle geschiedenis achter zich, welke ik hoop te geven. De mecning van prof. Poenscn in zyn onlangs gegeven aankondiging van de uitgave door Oudemans in Bijdr. Kon. Inst. 6, V, 18<>8, pag. 587: dat de uitgave van den heer O... zeker boven de uitgave van R. is te schatten" en dat deze in de gelegenheid (was) ons de meest-juiste lezing dezer Wetten te bezorgen", mag dan ook op goeden grond betwijfeld worden.
9 MATJAN GAI)OF.NGAN 75 Agëng, in zijn "Javaansche Wetten en andere bepalingen, geldig in Jogjakarta'/, Jogjakarta 1897, 1, pag , wordt het //ladjëng kaboetjal datëng Lodaja, oetawi datëug Ngajah'/ van den tekst (zie Roorda, Javaansche Wetten, Amsterdam 1844, pag. 126, reg. 6-7 ') vertaald met: "en verbanning daarna naar Lodnja (een streek destijds nog geheel oerwoud vol tijgers en booze geesten in het Blitarsche) of naar onbekende streken," (loc. cit. pag 68 onderaan), liet is hier nu allerminst de vraag of de vertaling van «Ajah» met «onbekende streken'/ niet wel wat al te vrij mag heeten; doch belangrijk is in dit verband slechts de verklaring welke de heer Oudemans bij Loilaja tusschen haakjes invoegde, blijkbaar naar in den jongsten tijd te Jogjakarta verkregen mededeelingeu. Ook nu nog is Lodaja dus in Jogja als tijgerstreek bekend, evenals in 1826 en 1848 te Solo, en evenals wel uit Lodaja de tijgers zullen komen voor de nog steeds beroemde Këdiri'sche, vooral Blitar'sche, tijgergeveohten. En merkwaardig sluit zich hierbij uu weer aan, dat in de redactie van de Sërat kaiula welke Dr. Brandes in zijn Pararaton, Verh. Bat. Gen. XL1X, 1" stuk, 1896, p in gedeeltelijk overzicht teruggaf, als een der kampioenen van vorst Menak Djingga, d. i. den legendairen hoofdpersoon van het rijk Balainbaugan in diens strijd tegen het rijk Madjapahit, wordt genoemd een '/Matjau poetih van Loedaya» (loc. cit. pag. 192, regel 6 v. b.), een natuurlijk óók legeudaire persoon, maar waarin óók "matjaiv/, en wel een w/v/e inatjan, ons anders het best uit Bësoeki bekend als plaatsnaam, weer samenkomt met Lodaja De Sërat Kanda uu is, volgens Dr. Brandes, vermoedelijk uit het laatst der vorige of het begin van deze eeuw, maar steunt op ouder gegevens (zie op. cit. pag 186 en noot 2). Kortom, óók nu nog?«i? tó ///«fov^ T/C^/o/a in de afdeeling Blitar <& wee*^ yesctófe jafot cy; -/«ra sy«om het door prof. De Groot zoozeer geweuschte onderzoek in te stellen naar de opvattingen van den inlander omtrent den wmatjan gadoeugan.'/ Moge daartoe een bestuursambtenaar zich geroepen voelen! ') Dezelfde tekst bij Oudemans, II, 1895, pag. 103, reg. 8; doch op pag- 104, r. 7 de drukfout djatöng Ngajah". Evenzoo foutief by Oudemans (I, pag. 69; II, pag. 106, r. 8 v. o.) Sengkeh"; bij Roorda (pag. 128, r. 3 2 v. o.) ten rechte Sengkleh". Dit foutieve schrijven van een oud-jogja'sch verbanningsoord in een Jogja'sche redactie, bewijst op zichzelf reeds hoezeer de plaats vergeten is; niemand, wien het ik in 1889 op Jogja vroeg, wist waar Sengkleh lag.
Vijf redenen waarom dit waar is
Les 14 Eeuwige zekerheid Vijf redenen waarom dit waar is In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Is de echte (ware) gelovige voor eeuwig veilig en geborgen in Christus? Voor
Bijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER
Bijbel voor Kinderen presenteert JACOB DE BEDRIEGER Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Kerr en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
DE BEGRAAFPLAATS AAN DE OUDE TORENLAAN door P. Timmer
DE BEGRAAFPLAATS AAN DE OUDE TORENLAAN door P. Timmer Bij verschillende gelegenheden in de afgelopen maanden heeft onze vereniging zich beijverd om te komen tot een verbetering van ommuring en terrein
verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen
Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst
N 54. 'SGRAVENHAGE, den 10 October 1876.
A A (Extract). EXTRACT nit het Register der Resolutien van den Minister van Financien. In- en uitgaande regteu en accijnsen. N 54. 'SGRAVENHAGE, den 10 October 1876. Dc Minister, enz. Heeft goedgevonden
Jezus, het licht van de wereld
Jezus, het licht van de wereld Het evangelie naar Johannes 8: 1-30 1 Overzicht 1. De overspelige vrouw 2. Jezus als het Licht der wereld 3. Twistgesprekken met de Farizeeën 2 De overspelige vrouw Bijbeltekst
HC zd. 22 nr. 32. dia 1
HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste
Goede voorgangers van de Juridische faculteit.
Goede voorgangers van de Juridische faculteit. Welverdiend is de goede naam, waarin de Leidsche zich op het gebied der rechtswetenschap mag verheugen, en groot is het aantal beroemde rechtsgeleerden, wier
Waarom zijn er ongelukkige mensen?
Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere
De haas en de egel. Wilhelm Grimm en Jacob Grimm. bron Wilhelm Grimm en Jacob Grimm, De haas en de egel. Z.n., z.p. 1900-1910.
De haas en de egel Wilhelm Grimm en Jacob Grimm bron. Z.n., z.p. 1900-1910 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/grim002haas01_01/colofon.php 2011 dbnl 1 De haas en de egel. Het was een mooie
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God, We zijn vandaag bij elkaar om onze doden te herdenken. Vier namen zullen worden genoemd, vier mensen uit onze gemeente, die in het afgelopen
Jezus volgen! Echt? Het evangelie naar Johannes 6:22-71. dinsdag 2 juni 2015
Jezus volgen! Echt? Het evangelie naar Johannes 6:22-71 dinsdag 2 juni 2015 1 ev. Johannes tot nu toe 1:1-18 Jezus is het Woord: bij God en zelf God 1:19-52 Jezus is het Lam van God discipelen volgen Hem
Bijbel voor Kinderen. presenteert DE VERLOREN ZOON
Bijbel voor Kinderen presenteert DE VERLOREN ZOON Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible
Stille week 2014 levend water
Stille week 2014 levend water Stille week 2014 Dit jaar is er voor de stille week gekozen voor het thema water. De verbeelding in het midden van de kerk laat dit duidelijk zien. Iedere dag van de stille
Bijbel voor Kinderen. presenteert JONA EN DE GROTE VIS
Bijbel voor Kinderen presenteert JONA EN DE GROTE VIS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door: Bible
Waar wil je heengaan?
Waar wil je heengaan? Viering Oecumenische Basisgroep 3 maart 2013 Aansteken van de kaars Kaars, jij mag branden, Jij geeft ons je licht Jij bent een teken: God houdt ons in het zicht. Openingslied: Verborgen
f ONDERWIJSRAAD. N. 1642 A. 'S-GRAVENHAGE, 2jT-Apr.il 1923.
f ONDERWIJSRAAD. N. 1642 A. 'S-GRAVENHAGE, 2jT-Apr.il 1923. Bericht op schrijven van.24februari»23 No.699 Frankenstraat 39. Afd.H.O., 11 ir.,a» 4inn laj» ~ ^en g e l ieve bij het antwoord dagteekening
zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar
Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 1. Les 1 - De oorsprong van de Bijbel. In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 1 Les 1 - De oorsprong van de Bijbel In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Deze bijbelstudies zijn vooral bedoeld voor jongeren van 11
3e Statie: Jezus valt voor de 1e maal onder het kruis.
1e Statie: Jezus wordt ter dood veroordeeld. De eerste plaats waar Jezus stil stond op de kruisweg, was het paleis van de Romeinse landvoogd Pontius Pilatus. De joodse leiders wilden Jezus uit de weg ruimen.
HERVORMDE KERK HOOGBLOKLAND
================================================ LIEDBUNDEL HERVORMDE KERK HOOGBLOKLAND ================================================ De liedbundel is ook te vinden op de website: www.hervormdhoogblokland.nl
EEN GROOT VERLIES WAT HEBBEN WE VERLOREN DOOR DE ZONDEVAL? 2/16
EEN GROOT VERLIES WAT HEBBEN WE VERLOREN DOOR DE ZONDEVAL? 2/16 EEN GROOT VERLIES De schepping De zondeval 3/16 De schepping (1) Genesis 1:27 En God schiep de mens naar Zijn beeld; naar het beeld van God
DE WONDEREN VAN JEZUS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WONDEREN VAN JEZUS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn?
Voor 16 jaar en ouder! Zondag 24 Zondag 24 gaat over de goede werken. Zondag 24 vraag en antwoord 62, 63 en 64. Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk
Heilig Jaar van Barmhartigheid
Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra
De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand.
De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
GROEPSOPDRACHT: Bespreek met elkaar welke relatieverbanden in de Bijbel genoemd worden:
Relaties halen het beste in je naar boven Les 1 GROEPSOPDRACHT: Bespreek met elkaar welke relatieverbanden in de Bijbel genoemd worden: Lees met elkaar de volgende hoofdstukken en laat iemand opschrijven
Terug naar de Essentie
40-dagendagboek Terug naar de Essentie De gemeente als beweging van de Geest Kees de Vlieger Een Kerygma studie Copyright Stichting Kerygma Nederland Kerkstraat 24-3 3781 GB Voorthuizen Tel. 0342-475048
VERZEN UIT HET ZIEKENHUIS
VERZEN UIT HET ZIEKENHUIS DOOR G. H. 'S-GRAVESANDE É / OEI owe lib J 1' É I I t I I VERZEN UIT HET ZIEKENHUIS r É VERZEN UIT HET ZIEKENHUIS DOOR G. H. 'S-GRAVESANDE '9Y3 Voor K. H. R. de Josselin de Jong
Zondag 17 november 2013
Zondag 17 november 2013 aansteken tafelkaarsen lichtlied Stilte Welkom v Onze hulp is in de naam van de Heer a DIE HEMEL EN AARDE GEMAAKT HEEFT v in de naam van de Heer die de weerstand van de nacht wil
GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
OPENING VAN DE VIERING
OPENING VAN DE VIERING KRUISTEKEN EN BEGROETING INLEIDING GEBED Pastor: Laat ons samen bidden tot God, in wiens Naam wij hier samengekomen zijn, en in wiens Naam deze kinderen zullen worden gedoopt. Heer
Menze Fernandus van Houten
Liturgieboekje bij het afscheid van Menze Fernandus van Houten * Groningen, 10 februari 1931 Tolbert, 21 februari 2016 in een samenkomst op donderdag 25 februari 2016, om 11.00u in de Gereformeerde Kerk
Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Niveau 1 - Les 14: De kracht van een geestvervuld leven Don Krow
Niveau 1 - Les 14: De kracht van een geestvervuld leven Don Krow Markus 16:15-16 staat bekend als de Grote Opdracht. Jezus zei tegen Zijn discipelen: 15 En Hij zei tot hen: Gaat heen in de gehele wereld,
De Burg te Wassenaar.
De Burg te Wassenaar. hierboven reeds door Dr. Holwerda in herinnering werd gebracht, deelde de heer W. J. J. C. Bijleveld in jaargang van ons Jaarboekje het een en ander aangaande den zoogenaamden burg
Vertalen van verdriet. Gideon de dichter & Gideon de richter
Alex van Ligten Vertalen van verdriet Gideon de dichter & Gideon de richter 1 Vanuit de diepte Het begin De kamer is weer leeg. Gideons kist heeft zeven dagen voor de boekenkast gestaan en is nu in het
NOACH EN DE ZONDVLOED
Bijbel voor Kinderen presenteert NOACH EN DE ZONDVLOED Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
De Bijbel open 2013 47 (30-11)
1 De Bijbel open 2013 47 (30-11) Zie, hij bidt. Dat lezen we in Hand. 9 over Paulus. Zie hij bidt., het wordt verteld na zijn bekering op de weg naar Damascus. En het wordt gezegd alsof het iets heel bijzonders
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen
DE GEBOORTE VAN JEZUS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE GEBOORTE VAN JEZUS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door:
DE RIJKE MAN, DE ARME MAN
Bijbel voor Kinderen presenteert DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Een woord (wer e^'»^ keeraiide der ont?el"tins^ uil clr
Een woord (wer e^'»^ keeraiide der ont?el"tins^ uil clr OUüFiRiJJKI. i'fk/i.«^ 1 i 1 DOOR MEVROUW VLIELANDER HEIN COUPERUS. 'S-GRAVENHAGE, W. P. VAN STOCKUM & ZOON 1908 Prijs 25 cent. Een woord over eene
Het feest van Koning Beer
Het feest van Koning Beer Louis Moe bron. G.B. van Goor Zonen Den Haag 1930 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/moe_001fees01_01/colofon.php 2010 dbnl 2 [Het feest van koning Beer] De winter
Inhoudsopgave. Inleiding 3. Mijn artfiact 3. Proces 4. Mijn beoordelingsblad en presentatie 5. Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6
1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Mijn artfiact 3 Proces 4 Mijn beoordelingsblad en presentatie 5 Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6 2 Autobiotic Selfie Inleiding De autobiotic selfie heeft mij heel
DE GROTE MUUR VAN NEHEMIA
Bijbel voor Kinderen presenteert DE GROTE MUUR VAN NEHEMIA Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door:
DE HEMEL, GODS PRACHTIGE THUIS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE HEMEL, GODS PRACHTIGE THUIS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible for
Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf?
Les 5 - Redding Vier feiten die je moet kennen om het Evangelie goed te begrijpen In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? In
Welke les moesten de Egyptenaren leren?
De eerste vier plagen. Welke les moesten de Egyptenaren leren? Exodus 7:2-5 2 U moet alles wat Ik u gebieden zal tegen Aäron zeggen, en Aäron, uw broer, moet tot de farao spreken, dat hij de Israëlieten
Wie is er nou blind? Het evangelie naar Johannes 9:1-41 22-9-2015
Wie is er nou blind? Het evangelie naar Johannes 9:1-41 1 Inleiding (1) Schrijver: Johannes, discipel en apostel (noemt zichzelf: de discipel van wie Jezus hield) Doel (Joh 20:31): dat je gelooft dat Jezus
De eerste zonde - ongehoorzaamheid
In de vorige studie is ingegaan op de rebellie in de hemel 1. De Bijbel openbaart niet wanneer deze rebellie heeft plaatsgevonden, maar die had wel zijn invloed op het leven van Adam en Eva in het paradijs
NOACH EN DE ZONDVLOED
Bijbel voor Kinderen presenteert NOACH EN DE ZONDVLOED Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
!""# $ $ %!#% & $ !"# $ - ()*+ $! ' - 33##&# $ # 56$$% ;! <!!"()=# !" &>11. Jesaja 9:1-6 Jeremia 31:31-37 Hebr. 8:1-13
Jesaja 9:1-6 Jeremia 31:31-37 Hebr. 8:1-13 1 Het volk dat in donkerheid wandelt, ziet een groot licht; over hen die wonen in een land van diepe duisternis, straalt een licht. 2 Gij hebt het volk vermenigvuldigd,
22 januari uur Pim Poortinga orgel/piano Piet Noort
22 januari 17.00 uur Pim Poortinga orgel/piano Piet Noort votum en groet zingen: Opwekking 642 De rivier gebed, zingen GK gezang 177 Hoor trouwe vader ons gebed lezen: Galaten 3:1-14 zingen: Ps 147: 3
Orde voor de viering van het heilig Avondmaal
Orde voor de viering van het heilig Avondmaal Prediking Geloofsbelijdenis Onderwijzing bij het Avondmaal De apostel Paulus beschrijft hoe onze Heer Jezus Christus het heilig Avondmaal heeft ingesteld:
Rapport. Datum: 26 maart 1998 Rapportnummer: 1998/092
Rapport Datum: 26 maart 1998 Rapportnummer: 1998/092 2 Klacht Op 26 juni 1997 ontving de Nationale ombudsman een verzoekschrift van mevrouw B. te Drachten, met een klacht over een gedraging van Gak Nederland
Zondag 28 gaat over het Heilig Avondmaal (1)
Zondag 28 Zondag 28 gaat over het Heilig Avondmaal (1) Lees de tekst van Zondag 28 Vraag 75 : Hoe wordt gij in het Heilig Avondmaal vermaand en verzekerd, dat gij aan de enige offerande van Christus, aan
Tekststudio Schrijven en Schrappen 06-13 59 30 44 www.schrijven-en-schrappen.nl - lotty@schrijven-en-schrappen.nl -
Graag zou ik je bij dezen iets vertellen betreffende onnodig moeilijk taalgebruik dat geregeld wordt gebezigd. Alhoewel de meeste mensen weten dat ze gerust in spreektaal mogen schrijven, gebruiken ze
ORDE VAN DIENST op zondag 20 september 2015 te Monster. Voorganger : ds. Piet Schelling, Organist : Leo Bouma
ORDE VAN DIENST op zondag 20 september 2015 te Monster Voorganger : ds. Piet Schelling, Organist : Leo Bouma Orgelspel Welkom (We gaan staan) Zingen kinderlied aan het begin: Dank U Dank U voor deze nieuwe
Kerk- School- en Gezinsdienst op zondag 29 maart 2015 in de Martinikerk
Kerk- School- en Gezinsdienst op zondag 29 maart 2015 in de Martinikerk Voorganger: Ds. M.N. Ariesen-Holwerda Organist: Kees Nottrot Pianist: Peter Wagenaar Afkondigingen Zingen van een psalm 122: 1 en
Welk Bijbelboek gaat over dit hoofdstuk? Waarheen trok Abraham en zijn gevolg?
Abraham in Gerar. Welk Bijbelboek gaat over dit hoofdstuk? Genesis 20 Waarheen trok Abraham en zijn gevolg? Genesis 20:1 1 Abraham trok vandaar naar het Zuiderland en woonde tussen Kades en Sur, en hij
De geboden onderhouden, is trouw zijn aan God, maar het is evenzeer trouw zijn aan onszelf, aan onze ware natuur, en aan onze diepe aspiraties.
Maria, leer ons bidden! Het gebed is er niet in de eerste plaats om ons te voldoen. Ze is onteigening van onszelf om ons in de gesteltenissen te plaatsen van de Heer, Hem in ons te laten bidden. In een
Maria, de moeder van Jezus
Maria, de moeder van Jezus Kerstoverdenking Rotary 2014 1. Maria in de kerkgeschiedenis 2. Maria in de Bijbel 3. Boodschap 1. Wees gegroet Wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met u. Gij zijt
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Orde van dienst voor zondag 6 juli 2014, 3 e zondag van de zomer Kerk: Brugkerk, Kroonplein 1 te Lemelerveld Aanvang: 9.30 uur Organist: Ad Huetink Voorganger: ds. Kees Benard = = = = = = = = = = = = =
Paasmorgen 2011 in de Open Hof te Drunen Voorganger ds. M. Oostenbrink Organist dhr. B. Vermeul Mmv zanggroep Joy. De tuin van de Opstanding
Paasmorgen 2011 in de Open Hof te Drunen Voorganger ds. M. Oostenbrink Organist dhr. B. Vermeul Mmv zanggroep Joy De tuin van de Opstanding Voor de dienst zingt Joy: U hebt de overwinning behaald Fear
Het plaatwerk aan de Spaarndamsche sluizen.
Het plaatwerk aan de Spaarndamsche sluizen. Als een algemeene regel van waterschapsrecht mag worden (aanvaard, de besturen der lichamen, welke belast met waterkeering in zooverre schouw hielden op onderhoud
Van Bethlehem tot Golgotha
Van Bethlehem tot Golgotha Het Mysterie van Inwijding Esoterische Begrippen Elly Lichtenberg De Bijbel, een mystiek verhaal of..? Deel I De Bijbel: een mystiek verhaal of..? Is het evangelieverhaal juist?
Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.
Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm
De gelijkenis van de verloren zoon.
De gelijkenis van de verloren zoon. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen te leren.
Ten slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!
inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt
DE UITTOCHT UIT EGYPTE
Bijbel voor Kinderen presenteert DE UITTOCHT UIT EGYPTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:
Een nieuw lied, op de wonderlijke lotgevallen van een Haarlemsch weesmeisje in de Oost-Indiën.
Een nieuw lied, op de wonderlijke lotgevallen van een Haarlemsch weesmeisje in de Oost-Indiën bron. T. C. Hoffers, Rotterdam 1826-1837 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_nie118nieu01_01/colofon.php
Zondag 8 november 2015 Sint Maarten de oogst van ons leven
Zondag 8 november 2015 Sint Maarten de oogst van ons leven Lezing: Marcus 12 : 28 34 De herfst brengt voor veel mensen een zekere weemoedigheid.: de bladeren vallen, de zomer is echt voorbij. In de herfst
GROTE VERRASSING Efeze 3:9; Colosse 1:26
DE GROTE VERRASSING Efeze 3:9; Colosse 1:26 De bovenvermelde Bijbelteksten spreken van het geheimenis dat eeuwen en geslachten lang verborgen is ge weest en verborgen is gebleven in God. Dit geheimenis
Bijbelstudie. Jesaja 49:1-7
Bijbelstudie Jesaja 49:1-7 Kring: DaJa (voortzetting van JoJa) Avondleiders: J.W. (Jan-Willem) Dijkshoorn, a.k.a. JW & A.T. (Teun) Warnaar, a.k.a. Tat! Enschede, 17 april 2002 Zie, mijn Knecht, die ik
Online Bijbel voor kinderen. presenteert DE MAN VAN GODS VUUR
Online Bijbel voor kinderen presenteert DE MAN VAN GODS VUUR Geschreven door Edward Hughes Illustraties door Janie Forest and Lazarus Aangepast door Lyn Doerksen Alle Bijbelcitaten zijn afkomstig uit Het
Die Jezus volbracht in zijn leven, toen hij in de wildernis leefde
Kunt u een verhaal over Jezus vertellen dat veel voor u betekent? Ja, Jezus is erg belangrijk voor mij en anderen die geloven dat hij onze redder en heer der levenden is Een belangrijk verhaal voor mij
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het zijn wonderlijke verhalen, de verhalen rond de geboorte van Jezus: Maria, die zwanger is door de heilige Geest, Jozef, die in een droom een engel
Heer, U zocht mij, toen ik was weggegaan U bracht mij veilig in Uw gezin U vergaf mij, mijn schuld is weggedaan U gaf mijn leven een nieuw begin
Met Deliver zingen we voor de dienst; Dat is genade! - Opwekking 722 Heer ik dank U Voor wat U heeft gedaan Ik kon niet doorgaan op eigen kracht Maar dankzij Jezus mag ik nu voor U staan U spreekt mij
24 Januari 1948, beide uit Paramaribo, hoofdstad van Suriname. Hij verzocht me jou te schrijven
Mr. A. J. H. L. ADAM WARNSVELD, 2 Februari 1948 Boschlaan 7 Beste Renzo, Reeds twee brieven kreeg ik van je va.der, de eene gedateerd 19 Januari en de andere 24 Januari 1948, beide uit Paramaribo, hoofdstad
10 redenen voor de komst van de Heere Jezus
10 redenen voor de komst van de Heere Jezus 1. Als vervulling van Gods beloften En Ik zal vijandschap teweegbrengen tussen u en de vrouw, en tussen uw nageslacht en haar Nageslacht; Dat zal u de kop vermorzelen,
germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Bijbel voor Kinderen. presenteert DE VROUW BIJ DE PUT
Bijbel voor Kinderen presenteert DE VROUW BIJ DE PUT Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door: Bible
Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14
Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Twee prachtige lezingen vanochtend. Er
1) Gered worden is net zo gemakkelijk als een cadeau krijgen (Johannes 1:12)
Les 8 - Redding In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Heel veel mensen hebben er geen behoefte aan zich door Jezus te laten redden. Daarvoor hebben ze allerlei redenen. Bijvoorbeeld:
10. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951.
10. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951. 5. Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate. Vertaling NBG/BBG, Haarlem/Brussel 1951. Lucas 15 Vertaling L. ten Kate
Hee# God ook een geldpers?
Hee# God ook een geldpers? Natuurlijke we7en Als er meer vraag is dan aanbod dan s
Stel jezelf niet onder de Wet!
Dit document is een script van onderwijs dat is bedoeld om via video te worden getoond. In de video worden relevante tekst, dia s, media en afbeeldingen getoond om de presentatie te vereenvoudigen. Daarom
Geloof tegenover gevoelens
Kenneth Hagins Geloofsles nr. 7 Geloof tegenover gevoelens Centrale waarheid: Een formule voor geloof is: 1) Zoek in Gods Woord naar een belofte die betrekking heeft op wat u nodig heeft, 2) Geloof Gods
De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten
De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Jezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24
Jezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24 Als je iets verkeerd doet, verdien je straf. Ja toch? Dat is eerlijk. Er is niemand die nooit iets
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
DE WIJZE KONING SALOMO
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WIJZE KONING SALOMO Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door: Bible
Inhoud BIJLAGEN. 1. Voorwoord van Frederik de Vrome op de 120 Heidelberger 2. Overzicht van de paltsgraven te 124 Heidelberg
Inhoud 1. Hulde aan de Heidelberger 7 2. Keuze voor catechismus 11 3. De historie van Heidelberg 21 4. Frederik III, Heidelbergs nieuwe 28 keurvorst 5. Frederik de Vrome voert catechismus in 41 6. Zacharias
Philadelphiadienst Zondag 8 november 2015 Dorpskerk Bodegraven Aanvang: 17.00 uur
Philadelphiadienst Zondag 8 november 2015 Dorpskerk Bodegraven Aanvang: 17.00 uur Voorganger: Organiste: Koster: Ds. M.J. van Oordt Bep Veenstra Dirk Bouwman 2 Voorzang: Psalm 116 vers 1 en 11 God heb
Opstandingskerk, 26 november 2017
Opstandingskerk, 26 november 2017 Laatste zondag kerkelijk jaar, Symbolische bloemschikking laatste zondag kerkelijk jaar In de bijbel, het boek van verwachting, maar ook van verdriet lezen we in Openbaring
De Bijbel open 2013 24 (22-06)
1 De Bijbel open 2013 24 (22-06) In Mattheus 16 komen we een bijzondere uitdrukking tegen. Jezus zegt daar tegen Petrus en de andere discipelen dat zij zullen binden en ontbinden. Dat roept bij iemand
ONDERWIJSRAAD.. IVjo 148 00. 'S-GRAVENHAGE, Jjf&jj>Jfl... 193 & 2 i j ne Sxc.e Henti de n Minis t er van Onderwijs». Kunsten en Wetenschappen
ONDERWIJSRAAD.. IVjo 148 00. 'S-GRAVENHAGE, Jjf&jj>Jfl... 193 & Statenlaan 125. Bericht op schrijven van Meiv^gsèïieve bij het antwoord dagteekening 17. JU\XJ