Jaarrapportage Indicatiemelding ZZP 80-plus

Transcriptie

1 Jaarrapportage Indicatiemelding ZZP 80-plus 1 oktober oktober 2012

2 Jaarrapportage IM 80+ Versie /50

3 Inhoud Samenvatting Inleiding Jaarrapportage en kwartaalmonitors Onderzoeksvragen Alternatieve verklaringen voor veranderingen in aanspraak Dataset en datakenmerken Begripsbepaling Cliënt, positieve besluiten, totale aanspraak, nieuw verkregen aanspraak Cliëntniveau Kwartalen, peildata en ijkpunt Indicatiemelding en zorgaanbieder Leeftijd en leeftijdscategorieën Grondslag Extramuraal en intramuraal Zorgzwaartepakketten en intramurale sectoren Adviesopvolging Zorgzwaarte-index Een jaar indicatiemelding Inleiding een jaar indicatiemelding Voorwaarden en criteria voor indicatiemelding Verloop van het eerste jaar van de indicatiemelding Resultaten van de evaluatieactiviteiten Conclusie een jaar indicatiemelding De ontwikkeling van de aanspraak op AWBZ-zorg Inleiding Aanspraak op intramurale zorg in het eerste jaar na invoering van indicatiemelding Verdeling over sectoren: totale aanspraak en nieuw verkregen aanspraak Demografische achtergrond Conclusie ontwikkelingen in AWBZ-aanspraak Zorgzwaarte-index: verandering in de gemiddelde zorgzwaarte Inleiding Zorgzwaarte-index: alle sectoren en sector V&V (totale aanspraak) Zorgzwaarte-index: Verschil indicatiemelding en CIZ-indicaties (nieuw verkregen aanspraak) Conclusie verandering in gemiddelde zorgzwaarte Indicatiehistorie en zorgcarrière Inleiding Indicatiehistorie Zorgcarrière van 80-plus-cliënten Conclusie indicatiehistorie en zorgcarrière...38 Bijlage A. Zorgzwaarte-index berekening Bijlage B. Extra tabellen en figuren Jaarrapportage IM 80+ Versie /50

4 Jaarrapportage IM 80+ Versie /50

5 Samenvatting De pilot indicatiemelding voor cliënten van 80 jaar en ouder is gestart op 3 oktober Vanaf dat moment is het mogelijk voor zorgaanbieders om de intramurale zorg te melden bij het CIZ, waarna het CIZ de melding zonder beoordeling omzet in een indicatiebesluit en de zorg direct ingezet kan worden. Deze jaarrapportage (over de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 oktober 2012) gaat dieper in op de effecten die deze maatregel heeft op de aanspraak op AWBZ-zorg. De invoering van de indicatiemelding is soepel verlopen. Het CIZ heeft daarbij, in opdracht van het ministerie van VWS, zorgaanbieders begeleid door onder andere scholing en coaching on the job te bieden. Daarnaast zijn zorgaanbieders ondersteund door relatiebeheerders van het CIZ. De activiteiten van het CIZ worden door de zorgaanbieders erg gewaardeerd. Het CIZ rapporteert over de indicatiemelding in een kwartaalmonitor, waarin het effect van de indicatiemelding op de aanspraak op AWBZ-zorg wordt weergegeven. Tevens is een monitor voor zorgaanbieders ontwikkeld die het gebruik van indicatiemelding door zorgaanbieders op enkele kenmerken evalueert. De meldingen van een individuele zorgaanbieder worden gespiegeld aan het landelijk gemiddelde en de resultaten worden teruggekoppeld aan de zorgaanbieder. Ook zijn indicatiemeldingen steekproefsgewijs getoetst. Het doel van de toetsing is te beoordelen of er, binnen vigerende wet- en regelgeving, juiste besluiten zijn afgegeven. De uitkomsten van de steekproeven worden benut om de zorgaanbieders nader te ondersteunen. Ook geven deze resultaten het CIZ aanleiding tot nader onderzoek. De indicatiemelding is in het eerste jaar van de pilot door steeds meer zorgaanbieders benut. In totaal hebben 876 zorgaanbieders gemiddeld 64 indicatiemeldingen gedaan. De indicatiemelding neemt een steeds groter aandeel in van de totale aanspraak van 80-plus-cliënten met een intramurale aanspraak. Maar ook los van de indicatiemelding neemt het aantal 80-plussers met aanspraak op intramurale zorg toe. Dit wordt veroorzaakt door de toename van de 80-plussers in de Nederlandse bevolking. Indicatiemeldingen betreffen voor meer dan 96% aanmeldingen in de sector V&V. Dit aandeel blijft stabiel en is passend gelet op de doelgroep van cliënten van 80 jaar en ouder. Voor het in kaart brengen van de verandering in de totale zorgzwaarte van intramurale 80-pluscliënten op de verschillende peildata wordt gebruik gemaakt van een zorgzwaarte-index. Het onderzoek wijst uit dat de zorgzwaarte-index sterk beïnvloed wordt door een afname van het aantal lage V&V pakketten (VV01 en VV02) en een toename van het aantal hogere V&V pakketten (VV03 en hoger) ten opzichte van het gekozen ijkpunt. Ten behoeve van deze rapportage is ook onderzocht of er verklaringen zijn voor het verschil in zorgzwaarte tussen de indicatiemeldingen en de CIZ-indicaties. Voor een goede vergelijking tussen de indicatiemeldingen en de CIZ-indicaties is een index voor de nieuw verkregen aanspraak in deze periode gebruikt. Het onderzoek wijst uit dat de zorgzwaarte-index voor CIZ-indicaties lager is dan de index voor indicatiemelding. Dit is terug te voeren op de verschillen in aanmeldwijze van de aanvragen bij het CIZ: de aanvragen via de AanmeldFunctionaliteit (zonder indicatiemeldingen) zijn vergelijkbaar wat betreft zorgzwaarte met de indicatiemelding. Maar de aanvragen voor 80- plus-cliënten die rechtstreeks (niet via een zorgaanbieder) door of voor de cliënt bij het CIZ binnenkomt is veel lager en deze groep maakt geen onderdeel uit van de groep met een indicatiemelding. Dit betekent dat de zorgzwaarte-index voor CIZ-indicaties en de index voor indicatiemelding niet met elkaar vergeleken kunnen worden. Om te onderzoeken of de groep 80-plus-cliënten met een indicatiemelding dezelfde (zorg) kenmerken heeft als de 80-plus cliënten waarvoor het CIZ indiceert is de indicatiehistorie en zorgcarrière van deze cliënten in beeld gebracht. Uit de analyse komt naar voren dat de 80-pluscliënten verschillen in zorgvraag op basis van hun indicatiehistorie. Cliënten van 80 jaar en ouder die bij het CIZ aankloppen voor aanspraak op AWBZ-zorg zijn vaker cliënten die afkomstig zijn uit de extramurale zorg, cliënten zonder aansluitend voorgaand AWBZ-besluit of cliënten die voor het eerst aanspraak maken op AWBZ-zorg. Zorgaanbieders melden vaker cliënten waarvoor zij al de intramurale zorg leveren. 5

6 De zorgcarrière van beide groepen verloopt op vergelijkbare wijze. Ongeveer een vijfde van de 80- plus-cliënten die in het vierde kwartaal van 2011 een indicatie kregen (zowel via indicatiemelding als via een CIZ-indicatie) is op peildatum 1 oktober 2012 overleden. De meeste indicaties worden niet herzien binnen de periode van een jaar: voor indicatiemelding heeft 65% na een jaar nog dezelfde indicatie, voor CIZ 80-plus-indicaties is dit 53%. Dit kleine verschil is te herleiden tot het verschil in cliëntgroepen tussen cliënten waarvoor een indicatiemelding is gedaan en cliënten met een CIZ-indicatie. Deze rapportage beschrijft het eerste jaar van de pilot indicatiemelding. Eventuele effecten worden pas zichtbaar op langere termijn. Het algemene beeld dat naar voren komt na een jaar indicatiemelding is dat er, sinds de invoering, geen sprake is van een trendbreuk ten aanzien van de totale aanspraak op AWBZ-zorg. Wel zijn er verschillen tussen indicatiemeldingen en CIZindicaties. Deze jaarrapportage geeft een verklaring voor deze verschillen. 6

7 1. Inleiding In oktober 2011 startte het ministerie van VWS de pilot Indicatiemelding intramurale zorg voor cliënten van 80 jaar en ouder. Binnen deze pilot hebben zorgaanbieders de mogelijkheid om de indicaties voor intramurale zorg voor 80-plus-cliënten te melden bij het CIZ. Het CIZ zet de melding vervolgens om in een indicatiebesluit. De verwachting van het ministerie van VWS was dat deze indicatiemelding naast een flinke verkorting van doorlooptijden ook leidt tot een aantoonbare vermindering van ervaren administratieve lasten en handelingen. Daarbij wilde het ministerie uitdrukking geven aan vertrouwen in de zorgaanbieder, zoals in de brief 1 aan de zorgaanbieders werd verwoord. Tegelijkertijd was er onzekerheid over de effecten van indicatiemelding op de totale aanspraak op AWBZ-zorg. Het ministerie heeft het CIZ daarom opgedragen te onderzoeken of de pilot gevolgen heeft voor de totale aanspraak op AWBZ-zorg. Dit doet het CIZ met de kwartaalmonitor die sinds april 2012 iedere drie maanden verschijnt en met de jaarrapportage die nu voor u ligt. 1.1 Jaarrapportage en kwartaalmonitors De kwartaalmonitor verschijnt sinds de start van de indicatiemelding iedere drie maanden 2. De monitor verschaft een globaal, cijfermatig overzicht van de effecten van indicatiemelding op de aanspraak op AWBZ-zorg. De kwartaalmonitor is bedoeld om een vinger aan de pols te houden bij de indicatiemelding. In de kwartaalmonitor worden geen verklaringen of duidingen geboden bij de ontwikkelingen in de aanspraak. In deze jaarrapportage worden de ontwikkelingen die in de kwartaalmonitors in beeld zijn gebracht verder onder de loep genomen en wordt gezocht naar verklaringen voor eventuele verschuivingen. De uitkomsten van de indicatiemelding worden in een breder perspectief geplaatst. In de rapportage komen tien onderzoeksvragen aan bod die in achtereenvolgende hoofdstukken worden behandeld. 1.2 Onderzoeksvragen Deze rapportage bevat twee onderdelen: enerzijds wordt stilgestaan bij de implementatie, het gebruik en de ontvangst van de indicatiemelding; anderzijds gaat de aandacht uit naar de gevolgen van de indicatiemelding voor de aanspraak op AWBZ-zorg. Beide onderdelen worden besproken aan de hand van de nu volgende onderzoeksvragen. De implementatie van de pilot indicatiemelding vond plaats in oktober Dit was een grote operatie waarbij een goede afstemming tussen het CIZ, het ministerie van VWS en de zorgaanbieders van belang was. Het succes of falen van de pilot hangt voor een deel af van de ondersteuning van zorgaanbieders bij het doen van meldingen. Daarom wordt in deze jaarrapportage allereerst aandacht besteed aan de activiteiten die het CIZ heeft ontplooid ter ondersteuning van de zorgaanbieders en aan de evaluatieactiviteiten. De eerste onderzoeksvragen luiden daarom als volgt. 1) Hoe is het eerste jaar indicatiemelding verlopen (Hoofdstuk 3)? 2) Hoe heeft het CIZ het verloop van de indicatiemelding door zorgaanbieders geëvalueerd (Hoofdstuk 3)? 1 Kenmerk DLZ/SFI-U , 22 september 2011, informatie indicatiemelding door zorgaanbieders van langdurig verblijf voor tachtigplussers 2 Er zijn exemplaren van de kwartaalmonitor verschenen in de maanden mei 2012, juli 2012, oktober 2012 en januari Deze zijn opvraagbaar via 7

8 Het CIZ kreeg van het ministerie van VWS de opdracht de indicatiemelding te evalueren om zicht te houden op de totale intramurale aanspraak op AWBZ-zorg door 80-plus-cliënten. Als zorgaanbieders andere indicaties zouden melden dan CIZ-indicatiestellers zelf zouden hebben afgegeven, zou dit een verschuiving van de totale AWBZ-aanspraak tot gevolg kunnen hebben hetzij een stijging, hetzij een daling. De vraag die daarom centraal staat in de kwartaalmonitors gaat over verandering in de totale aanspraak op AWBZ-zorg na de invoering van indicatiemelding. In deze jaarrapportage wordt daarop voortgebouwd en de eerste vraag die daaruit voortkomt is: 3) Is het aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale AWBZ-zorg in de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 oktober 2012 veranderd? Zo ja, op welke wijze (Hoofdstuk 4)? Om hier inzicht in te krijgen worden de cliënten met een indicatie van het CIZ onderscheiden van de cliënten met een indicatie verkregen via indicatiemelding. In de kwartaalmonitors werd bevestigd dat de meeste 80-plus-cliënten een indicatie voor intramurale zorg hebben in de sector Verzorging en Verpleging (V&V). Het ligt daarom voor de hand deze sector apart te bestuderen. Dit gebeurt aan de hand van de volgende vraag. 4) Hoe verhoudt de totale aanspraak van 80-plus-cliënten in de sector V&V zich ten opzichte van 80-plus-cliënten in de sectoren GGZ en GZ (Hoofdstuk 4)? Hierbij wordt gekeken naar zowel alle cliënten die op de peildata een positief besluit hadden als de cliënten die in het kwartaal voorafgaand aan de peildatum een (her)indicatie hebben gekregen. Het is echter moeilijk de gevolgen van de indicatiemelding op de totale aanspraak cijfermatig te isoleren. Een belangrijke factor die van invloed is op de totale aanspraak is de demografische ontwikkeling. De Nederlandse bevolking vergrijst en het aantal 80-plussers stijgt. Het is dus waarschijnlijk dat er een natuurlijke aanwas is van 80-plus-cliënten met een indicatie voor AWBZzorg. In hoofdstuk 4 wordt daarom ook aandacht besteed aan de verhouding tussen het totaal aantal 80-plussers in Nederland en het aantal 80-plussers met een AWBZ-indicatie, om antwoord te geven op de vraag: 5) Hoeveel mensen van 80 jaar en ouder waren er in de periode in de Nederlandse bevolking, hoeveel van hen hadden een AWBZ-indicatiebesluit en is dit aandeel veranderd gedurende de looptijd van de pilot (Hoofdstuk 4)? De veranderingen in de totale aanspraak worden ook geanalyseerd aan de hand van de ontwikkeling van de gemiddelde zorgomvang per cliënt. De totale aanspraak wordt namelijk niet alleen beïnvloed door het totaal aantal cliënten, maar ook door de hoeveelheid zorg waarvoor zij een indicatie hebben. De volgende onderzoeksvraag luidt daarom: 6) Is de gemiddelde zorgomvang van de cliënten van 80 jaar en ouder veranderd sinds de invoering van de indicatiemelding (Hoofdstuk 5)? Zoals gezegd, hebben de meeste cliënten een indicatie voor zorg in de sector V&V. Ook met betrekking tot de gemiddelde zorgomvang worden deze cliënten vergeleken met de cliënten uit de andere sectoren. 7) Hoe ontwikkelde de gemiddelde zorgomvang zich in de sector V&V (Hoofdstuk 5)? Daarnaast wordt de gemiddelde zorgomvang van cliënten met een indicatiemeldingsbesluit vergeleken met die van de cliënten met een gewoon CIZ-besluit. 8) Hebben de cliënten die een besluit via indicatiemelding hebben gekregen dezelfde gemiddelde zorgomvang als de cliënten die een indicatiebesluit van het CIZ hebben gekregen (Hoofdstuk 5)? Uit de kwartaalmonitors kwam naar voren dat de pakketverdeling bij cliënten met een indicatie van het CIZ afwijkt van de pakketverdeling bij cliënten die zijn gemeld middels indicatiemelding. Dit gaf aanleiding om onderzoek te doen naar de indicatiehistorie van de verschillende groepen cliënten. 8

9 9) Wat is de indicatiehistorie van 80-plus-cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg via indicatiemelding en verschillen deze cliënten van de cliënten die via een CIZ-indicatie aanspraak maken op intramurale zorg (Hoofdstuk 6)? Vervolgens is er ook onderzocht of er een verschil in zorgcarrière is. Deze analyse gaat na of de doorstroom van de twee groepen, uitgaande van eenzelfde startpunt, gelijk is. 10) Is er een verschil tussen de zorgcarrières van 80-plus-cliënten met een indicatie voor intramurale zorg via indicatiemelding en de cliënten met een CIZ-indicatie (Hoofdstuk 6)? 1.3 Alternatieve verklaringen voor veranderingen in aanspraak Veranderingen in aanspraak hangen mogelijk ook samen met ontwikkelingen anders dan de invoering van indicatiemelding. Om veranderingen in aanspraak na de invoering van indicatiemelding zoveel mogelijk los te kunnen zien van ontwikkelingen die bij alle indicatiestellingen spelen wordt in de kwartaalmonitor de groep 80-plus-cliënten vergeleken met de groep cliënten van 65 tot 80 jaar. De verwachting was dat dit vergelijkbare groepen zouden zijn wat betreft de AWBZ-aanspraak. Door de ontwikkeling van de aanspraak van beide groepen naast elkaar te zetten, zou een afwijking die wordt veroorzaakt door de invoering van de indicatiemelding onderscheiden kunnen worden van veranderingen in de aanspraak die los staan van de introductie van de indicatiemelding. Echter, de aanname dat de twee leeftijdsgroepen op eenzelfde manier verdeeld zijn over de verschillende ZZP s bleek onjuist. Daarom is besloten in de jaarrapportage geen vergelijking tussen de groepen op te nemen. Daarnaast is bekeken in hoeverre beleidswijzigingen veranderingen in aanspraak kunnen verklaren. In de periode waarover deze jaarrapportage gaat (oktober 2011 tot en met oktober 2012), zijn er echter geen beleidswijzigingen geweest waarvan een effect kan worden verwacht op het gebruik van indicatiemelding en uiteindelijk op de aanspraak van 80-plus-cliënten met een indicatie voor intramurale zorg. 1.4 Dataset en datakenmerken Het CIZ beschikt over een database waarin alle AWBZ-indicaties zijn opgeslagen die door het CIZ zijn afgegeven sinds de oprichting in Deze jaarrapportage is gebaseerd op deze database. Het CIZ is voortdurend bezig het databestand te verfijnen. In de herfst van 2012 is de laatste jaarlijkse verbeterslag gemaakt, de filters die gebruikt worden om aanspraak te definiëren zijn aangescherpt. Dit heeft gevolgen voor informatie op eerdere peildata. De cijfers in deze rapportage wijken daardoor af van de cijfers die zijn verschenen in eerdere kwartaalmonitors. Het gaat om kleine afwijkingen in de cijfers. De absolute aantallen zijn hierdoor soms enigszins gewijzigd, maar de relatieve aantallen zijn niet tot nauwelijks veranderd. Bij deze dataset moet opgemerkt worden dat het aantal cliënten met aanspraak op AWBZ-zorg niet overeen hoeft te komen met het aantal cliënten dat daadwerkelijk zorg consumeert. Het kan voorkomen dat een cliënt een indicatie heeft zonder die te verzilveren bij een zorgaanbieder. In deze jaarrapportage wordt gerapporteerd over aantallen cliënten die op een vastgesteld moment een geldige aanspraak hebben op AWBZ-zorg. Het aantal cliënten op een peildatum kan niet gelijkgesteld worden aan het aantal besluiten dat in de afgelopen periode is afgegeven. Immers, een cliënt kan in een bepaalde periode meerdere indicatiebesluiten achtereen hebben gekregen (bijvoorbeeld als de zorgvraag sterk is toegenomen), maar op een peildatum is er slechts één geldig (alleen het laatst afgegeven besluit). Ook zijn er cliënten met een besluit met een lange geldigheidsduur. Zij hebben daarom in de afgelopen periode geen nieuw besluit gekregen. 9

10 10

11 2. Begripsbepaling 2.1 Cliënt, positieve besluiten, totale aanspraak, nieuw verkregen aanspraak Onder cliënt wordt verstaan: een persoon die een AWBZ-indicatiebesluit heeft dat is afgegeven door het CIZ en waarmee hij of zij aanspraak kan maken op AWBZ-zorg. De persoon moet op de peildatum in leven zijn 3. In deze jaarrapportage worden alleen cliënten meegenomen met een positief indicatiebesluit gemeld door een zorgaanbieder of afgegeven door het CIZ. Een positief indicatiebesluit is de schriftelijke beslissing van het CIZ dat de cliënt aanspraak op AWBZ-zorg heeft 4. Alle geïndiceerde zorg, van alle cliënten met een positieve indicatie op een peildatum samen, wordt de totale aanspraak genoemd. Onder nieuw verkregen aanspraak wordt verstaan: het aantal cliënten met een positieve indicatie op een peildatum dat in het voorgaande kwartaal een nieuw ZZP-besluit heeft ontvangen. 2.2 Cliëntniveau In deze jaarrapportage wordt gerapporteerd over aantallen cliënten op een peildatum. Op een peildatum is per cliënt slechts één indicatiebesluit geldig (alleen het laatst afgegeven besluit). Een cliënt kan wel meerdere indicatiebesluiten hebben ontvangen in een periode (bijvoorbeeld als de zorgvraag sterk is toegenomen). Ook zijn er cliënten met een besluit met een lange geldigheidsduur. Zij hebben daarom in de afgelopen periode geen nieuw besluit gekregen. 2.3 Kwartalen, peildata en ijkpunt Een kwartaal is gedefinieerd als een periode van drie maanden, beginnend op de eerste dag van de eerste maand en eindigend op de laatste dag van de derde maand. De kwartalen waarover in deze rapportage wordt bericht zijn 1 januari (Q1), 1 april (Q2), 1 juli (Q3) en 1 oktober (Q4). Het eerste kwartaal waarin indicatiemeldingen werden gedaan was 2011-Q4. In de tabellen en figuren nemen we afhankelijk van de onderzoeksvraag één of meerdere peildata op, óf een totaal aantal. Informatie (hoofdstuk 4, 5 en 6) wordt gepresenteerd per peildatum, óf de totale gegevens van het eerste jaar indicatiemelding worden weergegeven. Iedere eerste dag van een kwartaal geldt als peildatum. De peildata die in dit document worden aangehouden zijn dus 1 januari, 1 april, 1 juli en 1 oktober. De indicatiemelding is ingevoerd op 3 oktober De eerste peildatum waarop er gerapporteerd kan worden over indicatiemelding is daarmee 1 januari Voor de berekening van de zorgzwaarte-index (zie paragraaf 2.10 voor de definitie) wordt gebruik gemaakt van een ijkpunt. Dit is een gekozen peildatum waartegen de gegevens van overige peildata worden afgezet. Voor de totale aanspraak op AWBZ-zorg in paragraaf 5.2 is het ijkpunt 1 januari In paragraaf 5.3 wordt de laatste peildatum vóór de invoering indicatiemelding, 1 oktober 2011, gebruikt als ijkpunt. Als ijkpunt is 1 oktober 2011 gekozen, omdat de indicatiemelding toen nog 3 Het CIZ is voor iedere peildatum nagegaan welke cliënten in leven waren en welke zijn overleden in het voorafgaande kwartaal. 4 Een negatief indicatiebesluit is de schriftelijke beslissing van het CIZ dat de cliënt géén aanspraak op AWBZzorg heeft. 11

12 niet van kracht was en de gemiddelde zorgzwaarte op deze datum daarmee een nulpunt is voor de nieuw verkregen aanspraak. 2.4 Indicatiemelding en zorgaanbieder Een indicatiebesluit wordt aangemerkt als een indicatiemelding als het besluit tot stand is gekomen doordat een zorgaanbieder gebruik heeft gemaakt van de digitale AanmeldFunctionaliteit (AF) en daarbij de route indicatiemelding heeft gekozen. Het gaat om besluiten in termen van zorgzwaartepakketten voor mensen van 80 jaar of ouder op de dag van aanvraag. Alleen zorgzwaartepakketten voor revalidatie (VV09 5 ) kunnen niet via indicatiemelding worden geïndiceerd. Onder zorgaanbieder wordt hier verstaan de organisatie die gekoppeld is aan de gebruikersovereenkomst met het CIZ (de AF-contractant). Iedere AF-contractant heeft een unieke AF-aanmeldcode, waarmee ingelogd wordt op de AF. Hierbij moet worden opgemerkt dat één code niet altijd gelijk staat aan één verblijfsinstelling. Sommige koepelorganisaties met meerdere verblijfsinstellingen hebben één gebruikersovereenkomst voor alle instellingen samen. Andere koepelorganisaties hebben juist voor elk van hun instellingen een eigen AF-aanmeldcode. Hiermee moet rekening worden gehouden bij de interpretatie van de cijfers in paragraaf Leeftijd en leeftijdscategorieën Cliënten met een indicatie via indicatiemelding zijn altijd 80 jaar of ouder, omdat indicatiemelding alleen voor die leeftijdscategorie mogelijk is. De leeftijd en leeftijdscategorie (80 jaar of ouder) van cliënten met een CIZ-indicatie wordt bepaald op basis van de leeftijd van de cliënt op het moment van aanvraag. Dit heeft als consequentie dat cliënten die op een jongere leeftijd (onder de 80) een indicatiebesluit hebben gekregen, niet worden meegenomen in de telling van 80-plus-cliënten op een peildatum, ook al zijn zij op dat moment wel 80 jaar of ouder. 2.6 Grondslag Een cliënt kan alleen aanspraak maken op AWBZ-zorg, als voor hem of haar een grondslag kan worden vastgesteld. Een grondslag is een aandoening, beperking of handicap waardoor de verzekerde kan zijn aangewezen op zorg. Er zijn zes grondslagen: Somatische aandoening / beperking (SOM); Psychogeriatrische aandoening / beperking (PG); Psychiatrische aandoening / beperking (PSY); Lichamelijke handicap (LG); Verstandelijke handicap (VG); Zintuiglijke handicap (ZG) Dominante grondslag Voor een cliënt kunnen meerdere grondslagen worden geregistreerd. Bijvoorbeeld als iemand zowel een somatische (SOM) als een psychiatrische (PSY) aandoening heeft. Eén hiervan wordt aangewezen als de dominante grondslag. Deze wordt vastgesteld op grond van de zwaarstwegende actuele beperkingen in relatie tot de geobjectiveerde zorgbehoefte. Als het vooral de psychiatrische aandoening is die tot aanspraak op AWBZ-zorg leidt, dan wordt PSY de dominante grondslag. SOM is in dit geval de secundaire grondslag. 5 In 2012 is ZZP VV09 geïndiceerd in een pakket VV09a of VV09b. In 2013 is de aanspraak ZZP VV09a vervallen. 12

13 2.7 Extramuraal en intramuraal Er wordt binnen de AWBZ onderscheid gemaakt tussen extramurale en intramurale zorg. Het CIZ spreekt over extramurale zorg als de cliënt een indicatiebesluit heeft voor maximaal drie etmalen zorg met verblijf per week. Worden er meer dan drie etmalen zorg met Verblijf geïndiceerd, dan spreken we van een intramuraal besluit. Intramurale zorg wordt geïndiceerd als de zorgvraag noodzakelijkerwijs gepaard gaat met een beschermende woonomgeving, therapeutisch leefklimaat of permanent toezicht. Het CIZ indiceert extramurale zorg in zorgfuncties en intramurale zorg in zorgzwaartepakketten. Het CIZ deelt de cliëntpopulatie in op basis van de zorg die is toegekend in het indicatiebesluit. Het is echter mogelijk dat de cliënt uiteindelijk de zorg in een andere setting consumeert: een indicatie voor intramurale zorg kan als extramurale zorg worden verzilverd. 2.8 Zorgzwaartepakketten en intramurale sectoren Intramurale zorg wordt sinds 1 juli 2007 geïndiceerd in zorgzwaartepakketten (ZZP s). Een zorgzwaartepakket is een omschrijving van samenhangende zorg die naar aard, inhoud en omvang bij een cliëntprofiel past (regeling zorgaanspraken AWBZ). Er zijn zorgzwaartepakketten voor specifieke settings. Dit worden ook wel de ZZP-reeksen genoemd. De reeksen zijn: Verpleging en Verzorging (V&V); Verstandelijk Gehandicapt (VG); Licht Verstandelijk Gehandicapt (LVG); Sterk Gedragsgestoord Licht Verstandelijk Gehandicapt (SGLVG); Lichamelijk Gehandicapt (LG); Zintuiglijk Gehandicapt Auditief (ZGaud) en Visueel (ZGvis); Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) ): GGZ-B (verblijf vanwege behandeling) en GGZ-C (verblijf vanwege noodzaak beschermende woonomgeving). Vóór de invoering van de zorgzwaartepakketten in 2007 werden indicaties voor intramurale zorg afgegeven in combinaties van functies, waaronder de functie Verblijf. Sommige van deze indicaties zijn nu nog geldig. In die gevallen worden deze cliënten meegenomen in de tellingen op de peildata (hoofdstuk 4). Zowel de indicaties in zorgzwaartepakketten als in combinatie van functies worden samengevat in drie sectoren van zorg: Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ); Gehandicaptenzorg (GZ); Verpleging en Verzorging (V&V). De ZZP s VG, LVG, SGLVG, ZG en LG vallen onder de sector Gehandicaptenzorg (GZ). 2.9 Adviesopvolging Om een indicatiemelding te doen, dient de zorgaanbieder gegevens over de beperkingen van de cliënt te registreren. Daarvoor wordt een vaste vragenlijst gebruikt. De scores op de vragen worden gebruikt om met behulp van het ZZP-algoritme 6 een zorgzwaartepakket te genereren. Dit wordt dan het advies-zzp genoemd. De zorgaanbieder kan vervolgens dit advies overnemen 6 Het ZZP-algoritme is een set rekenregels waarmee het meest waarschijnlijke zorgzwaartepakket wordt vastgesteld op basis van de dominante grondslag en het beperkingenprofiel van de cliënt. 13

14 ( opvolgen ) of ervoor kiezen een ander ZZP te selecteren waarvan het cliëntprofiel 7 volgens hem/haar beter bij de cliënt past. Ook indicatiestellers van het CIZ doorlopen dit proces tijdens het indicatieonderzoek Zorgzwaarte-index Voor het in kaart brengen van de verandering in de totale zorgomvang van intramurale 80- pluscliënten op de verschillende peildata wordt gebruik gemaakt van een zorgzwaarte-index. De zorgzwaarte-index laat per peildatum zien wat de relatieve verandering per peildatum van de gemiddelde ZZP-omvang is, afgezet tegen een ijkpunt. Het ijkpunt kent de waarde 100. Als de waarde van de index op een peildatum hoger is dan 100, is de gemiddelde zorgomvang gestegen ten opzichte van het ijkpunt. Is de waarde van de index op een peildatum lager dan 100, dan is de gemiddelde geïndiceerde zorgomvang gedaald ten opzichte van het ijkpunt. Voor de zorgzwaarte-index op een peildatum wordt gebruik gemaakt van een gewogen ZZP-tarief zoals dat door de NZa is berekend. Het gaat om een gewogen gemiddelde, omdat een optelsom van de ZZP-tarieven een vertekend beeld geeft van de zorgomvang. Voor deze methode is gekozen omdat de NZa-berekeningen kunnen worden gebruikt om verandering in ZZP-omvang te tonen. De wijze waarop de zorgzwaarte-index is berekend, staat uitgelegd in bijlage A. Door op elke peildatum uit te gaan van de tarieven uit 2011 is een vergelijking tussen de peildata mogelijk. Dit betekent dat veranderingen niet kunnen worden toegeschreven aan tariefstijgingen. De zorgzwaarte-index geeft informatie over het aantal geïndiceerde ZZP s en het gewogen ZZPtarief. Op basis van deze index kunnen geen uitspraken worden gedaan over de ontwikkelingen in de omvang van de gedeclareerde en de gerealiseerde zorg. In deze rapportage is er gebruik gemaakt van verschillende zorgzwaarte-indexen. Het ijkpunt kan verschillen, maar ook in de pakketten die meetellen in de gemiddelde zorgzwaarte is gevarieerd. Er is dus geen sprake van één zorgzwaarte-index, maar een methodiek die is toegepast om de verandering van gemiddelde zorgomvang in verschillende sectoren of pakketten weer te geven. In de betreffende tekst in hoofdstuk 5 wordt uitgelegd op welke variabelen een zorgzwaarte-index is gebaseerd. 7 De cliëntprofielen staan omschreven in de Beleidsregels indicatiestelling AWBZ die worden uitgegeven door het ministerie van VWS. 14

15 3. Een jaar indicatiemelding 3.1 Inleiding een jaar indicatiemelding De pilot indicatiemelding is gestart in oktober 2011 als onderdeel van een pakket aan maatregelen om de indicatiestelling te vereenvoudigen. Het verloop van de ontwikkeling van de indicatiemelding heeft het CIZ in opdracht van VWS geëvalueerd met als doel eventuele effecten van de indicatiemelding op de aanspraak in AWBZ-zorg in kaart te brengen. Het CIZ heeft ook opdracht gekregen om de ontwikkelingen van meldingen bij individuele zorgaanbieders te volgen. Daarnaast is het CIZ gevraagd zorgaanbieders te informeren en te ondersteunen bij het doen van een indicatiemelding. Dit hoofdstuk beschrijft de begeleiding die door het CIZ is aangeboden en gegeven bij de introductie van de indicatiemelding. Daarnaast wordt vermeld welke activiteiten hebben plaatsgevonden in het kader van de evaluatie van de indicatiemelding. Tot slot worden er cijfers weergegeven van het eerste jaar indicatiemelding voor 80-plussers. De volgende vragen staan hierbij centraal: 1) Hoe is het eerste jaar indicatiemelding verlopen? 2) Hoe heeft het CIZ het verloop van de indicatiemelding door zorgaanbieders geëvalueerd? Allereerst wordt ingegaan op de voorwaarden en criteria van de indicatiemelding en in de daaropvolgende paragrafen komen de onderzoeksvragen van dit hoofdstuk aan bod. 3.2 Voorwaarden en criteria voor indicatiemelding Voor een goed begrip van de indicatiemelding geven we in deze paragraaf een overzicht van de belangrijkste voorwaarden en criteria voor een indicatiemelding. Niet alle aanvragen voor AWBZ-zorg kunnen middels indicatiemelding worden gedaan. Indicatiemelding is een aanmeldwijze die gebruikt kan worden voor een aanvraag voor intramurale zorg (uitgedrukt in zorgzwaartepakketten, ZZP) voor een cliënt die 80 jaar of ouder is. De zorg die gemeld kan worden voor de genoemde cliëntgroep betreft alle ZZP s op basis van de Regeling zorgaanspraken AWBZ met uitzondering van het ZZP voor revalidatie (VV09 8 ). Een indicatiemelding is mogelijk voor 80-plus-cliënten die al over een indicatie voor AWBZ-zorg beschikken en voor cliënten zonder een AWBZ indicatiebesluit. Een indicatiemelding mag alleen worden gedaan door de AWBZ-zorgaanbieder die de zorg aan de cliënt gaat leveren, nu of in de nabije toekomst. Dit betekent dat ziekenhuizen geen gebruik kunnen maken van indicatiemelding. Daarnaast moet de met indicatiemelding aangevraagde zorg in natura worden geleverd. Een indicatiemelding kan alleen door middel van de AanmeldFunctionaliteit (AF) gemeld worden bij het CIZ. De procedure van indicatiemelding maakt het mogelijk om gevraagde zorg direct in te zetten. Het CIZ blijft verantwoordelijk voor het indicatiebesluit en voor bezwaar en beroep. Kenmerkend voor de indicatiemelding is dat de zorgaanvraag door de zorgaanbieders zonder een inhoudelijke toetsing of beoordeling door het CIZ wordt omgezet in een formeel indicatiebesluit door het CIZ. De zorgaanbieder bepaalt met deze procedure zelf de noodzaak tot verblijf, de geldigheidsduur van de indicatie, de dominante grondslag en, indien aanwezig, de secundaire grondslag en de ZZP-reeks. Het algoritme voor toeleiding tot een ZZP is ondersteunend bij het bepalen van het ZZP. Het geadviseerde ZZP vraagt nog een professionele beoordeling van de 8 In 2012 is ZZP VV09 geïndiceerd in een pakket VV09a of VV09b. In 2013 is de aanspraak ZZP VV09a vervallen. 15

16 zorgaanbieder en kan dus gebruikt worden als hulpmiddel voor het bepalen van een ZZP, maar is niet leidend. Afwijken van het geadviseerde ZZP is mogelijk binnen de gekozen ZZP-reeks. 3.3 Verloop van het eerste jaar van de indicatiemelding In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de ondersteuning die het CIZ heeft geboden in het eerste jaar van de indicatiemelding en een overzicht van de activiteiten die ontplooid zijn ten behoeve van de evaluatie van de pilot Ondersteunende activiteiten van het CIZ De ondersteuning van de zorgaanbieders bij de indicatiemelding door het CIZ heeft op verschillende manieren plaatsgevonden. Zorgaanbieders bepalen zelf of zij gebruik willen maken van deze ondersteuning. In november 2011 is er 21 keer een eendaagse scholing aangeboden aan relatief kleine zorgaanbieders die nog onvoldoende bekend waren met indicatiestelling. De scholing is gevolgd door 300 medewerkers van de zorgaanbieders. Er is aandacht gegeven aan indicatiestelling, digitaal aanvragen en de indicatiemelding. Een andere vorm van ondersteuning die is geboden aan zorgaanbieders is coaching on the job. Hierbij zijn 176 zorgaanbieders persoonlijk begeleid door relatiebeheerders van het CIZ, zij hebben uitleg over de indicatiemelding en het gebruik in de praktijk gekregen. Tevens zijn er 227 telefonische ondersteuningsconsulten binnengekomen op het speciale telefoonnummer voor vragen rondom de indicatiemelding. Ook heeft het CIZ ICT ondersteuning geboden. Daarnaast bezoeken de relatiebeheerders van het CIZ meerdere keren per jaar alle zorgaanbieders, zij nemen in dit gesprek ook de indicatiemelding door Signalen binnen het CIZ over indicatiemelding Een bron van informatie over de kwaliteit van de indicatiemeldingen zijn de signalen van medewerkers van het CIZ, van de afdeling Bezwaar en Klachtenafhandeling en van indicatiestellers die een Bopz afnemen na een indicatiemelding. Uit de afdeling Bezwaar en Klachtenafhandeling zijn geen signalen gekomen die nader onderzoek of bijsturing van de pilot noodzakelijk maken. Het aantal bezwaren en klachten ten aanzien van indicatiemelding is gering, zoals verwacht. Van indicatiestellers zijn onder meer signalen gekomen die betrekking hebben op de noodzaak om een Bopz-aanvraag te doen, de keuze van de ZZP'S, de keuze van de grondslag en het vullen van de stoornissen en beperkingen. Deze punten zijn door de relatiebeheerders meegenomen in de gesprekken met de zorgaanbieders Activiteiten ten behoeve van de evaluatie Het ministerie van VWS heeft het CIZ gevraagd het verloop van de indicatiemelding te evalueren, vanuit de wettelijke taak om te beoordelen of iemand in aanmerking komt voor AWBZ-zorg. In dat kader heeft het CIZ een aantal activiteiten ontplooid. Dit heeft geresulteerd in de kwartaalmonitor, de zorgaanbiedersmonitor en steekproeven. De kwartaalmonitor is tot stand gekomen om ontwikkelingen in de totale aanspraak op AWBZ-zorg te volgen. Deze monitor verschaft een globaal, cijfermatig overzicht van de effecten van indicatiemelding op de totale aanspraak op AWBZ-zorg. De kwartaalmonitor is bedoeld om een vinger aan de pols te houden bij de indicatiemelding. 16

17 Naast de kwartaalmonitor over de indicatiemelding heeft het CIZ de ontwikkelingen van individuele zorgaanbieders gevolgd. In nauwe samenwerking met relatiebeheerders van het CIZ en een klankbordgroep (Actiz, VGN en twee zorgaanbieders) zijn de mogelijkheden en wensen voor een kwantitatieve rapportage doorgenomen. Dit heeft geresulteerd in een zorgaanbiedersmonitor. De gegevens uit deze monitor worden in de vorm van een maandelijkse brief per zorgaanbieder teruggekoppeld. In deze terugkoppelingsbrief staan de landelijke resultaten van de indicatiemelding en hun eigen resultaten. Door het plaatsen van de landelijke cijfers naast de eigen resultaten krijgt de zorgaanbieder inzicht in hoe zijn indicatiemeldingen zich verhouden tot de meldingen van alle zorgaanbieders gezamenlijk. Het doel van deze brief is het ondersteunen en begeleiden van zorgaanbieders bij het gebruik van de indicatiemelding. In het eerste jaar van de indicatiemelding zijn er in overleg met de brancheorganisaties door het CIZ ook twee aselecte steekproeven getrokken: één in december 2011 en één in maart De steekproeven bevatten ieder 300 indicatiemeldingen en deze zijn getoetst conform de werkwijze van toetsing van herindicaties via taakmandaat. Dat betekent dat CIZ-toetsers bij de indicatiemeldingen uit de steekproef een indicatie-onderzoek hebben verricht en de uitkomst daarvan hebben vergeleken met de indicatiemelding. De doelstelling van deze steekproefsgewijze toetsing is een kwalitatieve toets op de gedane indicatiemeldingen, waarmee het CIZ extra ondersteuning kan bieden aan zorgaanbieders. Daarnaast kan er met deze informatie meer inzicht verkregen worden in de aandachtspunten bij de ondersteuning van zorgaanbieders door het CIZ. In overleg met het ministerie van VWS en de begeleidingsgroep (Actiz, VGN en zorgaanbieders) is besloten om gedurende de pilotperiode nog vier keer een steekproef uit te voeren, een keer adrandom en drie keer thematisch. De thema s worden in overleg met de begeleidingsgroep gekozen. 3.4 Resultaten van de evaluatieactiviteiten Deze paragraaf beschrijft de resultaten van de diverse evaluatieactiviteiten die in het eerste jaar van de indicatiemelding hebben plaatsgevonden Aantal zorgaanbieders dat gebruik maakt van indicatiemelding Verwacht werd dat het gebruik van de indicatiemelding langzaam op gang zou komen. Het aantal aanmeldingen is echter direct hoog; in het eerste kwartaal is 41% van de aanvragen voor een ZPP 80-plus binnengekomen via een indicatiemelding. Dit is verder opgelopen en stabiliseert zich op een niveau van 67% in het derde kwartaal van De omvang van de indicatiemelding is begrensd en zal nooit 100% worden omdat indicatiemelding bedoeld is voor zorgaanbieders die ook daadwerkelijk de zorg leveren. De aanvragen voor een ZZP 80-plus-besluit die niet middels indicatiemelding zijn gedaan blijken voor een groot deel van ziekenhuizen te komen. Zij leveren de gevraagde AWBZ-zorg niet zelf, dus zij kunnen geen gebruik maken van indicatiemelding. Dit geldt ook voor de extramurale zorgaanbieders. Daarnaast kan indicatiemelding ook niet gebruikt worden in situaties waarbij een eerder indicatiebesluit moet worden meegenomen in het nieuwe besluit, omdat het verblijf in een instelling bijvoorbeeld van tijdelijke duur is. Het vorige extramurale besluit is na afloop van de opname weer nodig in de thuissituatie. In tabel wordt zichtbaar dat een zorgaanbieder gemiddeld 21 indicatiemeldingen per kwartaal doet. In totaal is er keer gebruik gemaakt van indicatiemelding in het eerste jaar, wat betekent dat er gemiddeld 64 indicatiemeldingen per zorgaanbieder over de hele periode zijn gedaan. Er zijn ook uitschieters, minimaal is er 1 en maximaal zijn er 958 indicatiemeldingen gedaan door een zorgaanbieder. De helft van de zorgaanbieders doet 26 indicatiemeldingen of minder, de andere helft van het totaal doet er meer dan 26. In het eerste jaar van de indicatiemelding hebben in totaal 876 zorgaanbieders een indicatiemelding gedaan. Hiervan heeft 60% een indicatiemelding gedaan in alle kwartalen. Slechts 120 zorgaanbieders (14%) heeft maar in één kwartaal gebruik gemaakt van de indicatiemelding (bijlage tabel B.3.4.1). 17

18 Tabel Aantal zorgaanbieders dat gebruik maakt van de aanmeldfunctionaliteit per kwartaal sinds de start van de pilot indicatiemelding Q Q Q Q3 Totaal Q Q Aantal zorgaanbieders Gemiddeld aantal indicaties Analyse van de zorgaanbiedersmonitor Op de data van de eerste drie kwartalen ( tot ) van de zorgaanbiedersmonitor is een inhoudelijke analyse uitgevoerd waarbij per onderwerp uit de terugkoppelingsbrief is bekeken welke zorgaanbieders een andere patroon laten zien dan het landelijk patroon. Dit zonder verder inhoudelijk onderzoek naar de achtergrond van de zorgaanbieder. Uit deze analyse komt naar voren dat er geen zorgaanbieders zijn die op alle onderdelen een afwijkend patroon vertoonden ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Verder komt uit deze analyse naar voren dat een grote groep zorgaanbieders in deze periode minder dan 10 indicatiemeldingen heeft gedaan (31% van alle zorgaanbieders die indicatiemelding hebben gebruikt). Daarnaast is er een kleine groep (7%) die meer dan 200 indicatiemeldingen heeft gedaan. Deze groep van grootverbruikers van indicatiemelding deed meer dan 40% van het totaal aantal indicatiemeldingen. De overige 62% van de zorgaanbieders deed tussen de 10 en 200 indicatiemeldingen. Zorgaanbieders die minder dan 10 indicatiemeldingen hebben gedaan laten logischerwijs eerder een afwijkend patroon zien ten opzichte van het landelijk beeld dan zorgaanbieders die veelvuldig de indicatiemelding gebruiken. De patronen per zorgaanbieder zijn doorgenomen met de relatiebeheerders en worden tijdens de bezoeken aan de zorgaanbieder besproken Resultaten van de steekproeven De resultaten van de twee steekproeven wijzen uit dat indicatiemelding in gemiddeld 80% van de gevallen overeenkomt met de gemelde zorg via zorgaanbieders. Dat betekent dat in 20% van de gevallen de CIZ-toetsers tot een andere uitkomst komen. De afwijking in de uitkomst kan betrekking hebben een of meer van de volgende onderdelen: grondslag, verbijzondering, beperkingen of score vragen. Het is ook mogelijk dat er volgens de toetser geen sprake is van aanspraak op intramurale zorg. De resultaten van deze steekproeven zijn aanleiding voor het CIZ om nader onderzoek te doen. Tevens zullen, op verzoek van VWS, de steekproeven worden gecontinueerd. De twee steekproeven en de terugkoppelingen hiervan worden gewaardeerd door de brancheorganisaties en de zorgaanbieders. Omdat de uitkomst direct met de zorgaanbieder is besproken heeft dit een lerend effect. De zorgaanbieders geven aan behoefte te hebben aan deze terugkoppeling. Zowel om te horen of ze de indicatiemelding juist hebben ingevuld als om een toelichting te krijgen waarom de CIZ-toetser tot een ander besluit is gekomen Resultaten van de adviesopvolging Voor de toeleiding naar een ZZP kiest de zorgaanbieder die een indicatiemelding doet een ZZPreeks. Dat zal meestal de ZZP-reeks zijn die past bij de dominante grondslag. Na het beantwoorden van vragen over de stoornissen en beperkingen (het verkort onderzoeksformulier) wordt op basis van algoritmen een advies gegeven over het waarschijnlijk van toepassing zijnde ZZP. Indien dit ZZP niet passend is, kan binnen de gekozen reeks een ander ZZP worden gekozen. De mate waarin het ZZP-advies afwijkt van het ZZP-besluit is nader onderzocht In tabel wordt de adviesopvolging van alle indicatiemeldingen in het eerste jaar binnen de sector V&V gepresenteerd. Een indicatiemeldingsbesluit komt over het hele jaar bekeken in 71% van de gevallen overeen met advies-zzp en het geïndiceerde ZZP. In 15% van de gevallen is het 18

19 geïndiceerde ZZP lager dan het advies-zzp en in 10% van de gevallen is het geïndiceerde ZZP hoger dan het advies-zzp. In een aantal gevallen (4%) is het advies-zzp onbekend 10. Gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding zijn deze percentages nagenoeg stabiel gebleven. Het ZZP-advies is een voorspelling van het meest waarschijnlijke ZZP, maar vraagt om een professionele beoordeling voordat het definitieve ZZP kan worden vastgesteld. De adviesopvolging is geen maat om te kunnen beoordelen of er een juist besluit is afgegeven. Tabel Geïndiceerd ZZP (in V&V-reeks) versus berekend ZZP: Som van de nieuw verkregen aanspraak op 1 januari 2012, 1 april 2012, 1 juli 2012 en 1 oktober 2012 via indicatiemelding nieuw verkregen aanspraak aantal % Geïndiceerd en berekend gelijk % Geïndiceerd lager dan berekend % Geïndiceerd hoger dan berekend % Berekend ZZP onbekend % Totaal % 3.5 Conclusie een jaar indicatiemelding Zorgaanbieders zijn op verschillende wijze door het CIZ ondersteunt bij de invoering van de indicatiemelding. De invoering van de pilot indicatiemelding is daarmee soepel verlopen. Zorgaanbieders hebben aangegeven tevreden te zijn over de begeleiding die door het CIZ is aangeboden. Het CIZ rapporteert over de indicatiemelding in een kwartaalmonitor, waarin het effect van de indicatiemelding op de aanspraak op AWBZ-zorg wordt weergegeven. Tevens is een monitor voor zorgaanbieders ontwikkeld die het gebruik van indicatiemelding door zorgaanbieders op enkele kenmerken evalueert. Het aantal indicatiemeldingen neemt in de loop der tijd toe. In de periode 1 oktober 2011 tot 1 oktober 2012 hebben 876 zorgaanbieders gemiddeld 64 indicatiemeldingen gedaan. In de pilot is gebleken dat zorgaanbieders behoefte hebben om naast kwantitatieve resultaten ook een terugkoppeling te krijgen of het indicatieonderzoek dat door hen wordt verricht in lijn is met de huidige wet- en regelgeving. Het CIZ heeft daartoe de meldingen van een individuele zorgaanbieder gespiegeld aan het landelijk gemiddelde en de resultaten teruggekoppeld aan de zorgaanbieder. Daarnaast zijn indicatiemeldingen steekproefsgewijs getoetst. De uitkomsten van de steekproeven worden benut om de zorgaanbieders nader te ondersteunen. Ook geven deze resultaten het CIZ aanleiding tot nader onderzoek. De steekproeven blijven ook in 2013 onderdeel van de pilot. 9 Door een fout in de programmatuur is het berekend ZZP voor een aantal gevallen niet in de database zichtbaar. 19

20 20

21 4. De ontwikkeling van de aanspraak op AWBZ-zorg 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de ontwikkeling van de aanspraak op intramurale zorg van 80-plus-cliënten beschreven in het eerste jaar na invoering van de indicatiemelding. Er wordt een overzicht gegeven van de aanspraak van 80-plus-cliënten in relatie tot de totale populatie van cliënten die aanspraak maakt op AWBZ-zorg. Eveneens wordt een beschrijving gegeven van enkele kenmerken van de aanspraak op intramurale zorg van 80-plus-cliënten. Dit wordt in verband gebracht met demografische ontwikkelingen in de bevolking van 80 jaar en ouder in de afgelopen jaren. De volgende vragen staan hierbij centraal: 3) Is het aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale AWBZ-zorg in de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 oktober 2012 veranderd? Zo ja, op welke wijze? 4) Hoe verhoudt de totale aanspraak van 80-plus-cliënten in de sector V&V zich ten opzichte van 80-plus-cliënten in de sectoren GGZ en GZ? 5) Hoeveel mensen van 80 jaar en ouder waren er in de periode in de Nederlandse bevolking, hoeveel van hen hadden een AWBZ-indicatiebesluit en is dit aandeel veranderd gedurende de looptijd van de pilot? 4.2 Aanspraak op intramurale zorg in het eerste jaar na invoering van indicatiemelding Allereerst wordt een beeld geschetst van het relatieve aandeel van 80-plus-cliënten ten opzichte van de gehele populatie van cliënten met een positieve indicatie voor respectievelijk intramurale en extramurale zorg. Van de cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg ( op 1 januari 2012; zie bijlage Tabel B en Tabel B.4.2.2) is 58% jonger dan 80 jaar en 42% 80-plus. Hoewel het totaal aantal cliënten dat aanspraak maakt op intramurale zorg is toegenomen, is het aandeel cliënten van 80 jaar en ouder nauwelijks veranderd gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding. Het aantal cliënten dat aanspraak maakt op extramurale zorg is eveneens toegenomen, maar het aandeel jonger dan 80 jaar en 80 jaar en ouder verandert nauwelijks. Op 1 januari 2012 zijn er cliënten die aanspraak maken op extramurale zorg (zie bijlage Tabel B en Tabel B.4.2.4) waarvan 72% jonger dan 80 jaar en 28% 80 jaar en ouder. Cliënten van 80 jaar en ouder vormen een grote groep van het totaal aantal cliënten dat aanspraak maakt op intramurale zorg. Vanaf de invoering van de indicatiemelding op 3 oktober 2011 kunnen 80-plus-cliënten aanspraak maken op intramurale zorg met een indicatie via indicatiemelding. Tabellen en tonen de wijze waarop 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg zijn aangemeld: via een CIZ-indicatie of via indicatiemelding. Tabel Aantal 80-plus-cliënten met een positieve indicatie voor intramurale AWBZ-zorg naar aanmeldwijze CIZ-indicatie Indicatiemelding Totaal Tabel Relatief aantal 80-plus-cliënten met een positieve indicatie voor intramurale AWBZ-zorg naar aanmeldwijze CIZ-indicatie 93% 84% 77% 70% Indicatiemelding 7% 16% 23% 30% Totaal 100% 100% 100% 100% 21

22 Gedurende het eerste jaar na invoering van de indicatiemelding neemt het aandeel cliënten met aanspraak via indicatiemelding toe. Van de plus-cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg op 1 januari 2012, heeft 7% ( cliënten) een positieve indicatie gekregen via indicatiemelding. Dit aandeel neemt toe naar 30% ( cliënten) op 1 oktober Verdeling over sectoren: totale aanspraak en nieuw verkregen aanspraak Van de 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg heeft het merendeel aanspraak op zorg in de sector Verpleging en Verzorging (V&V). Daarnaast is er een kleine groep 80-plus-cliënten die aanspraak maakt op zorg in de sector Gehandicaptenzorg (GZ) en de sector Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Hieronder wordt in beeld gebracht hoe de verdeling van 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg over de sectoren veranderd is gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen indicatiemelding en CIZ-indicaties Totale aanspraak In tabel wordt een overzicht gegeven van het aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg in de sectoren V&V, GZ en GGZ via indicatiemelding. Het gaat hierbij om de totale aanspraak, dat wil zeggen om alle 80-plus-cliënten die op een peildatum aanspraak maken op intramurale zorg. De sector V&V neemt ongeveer 96% van de aanspraak voor zijn rekening. Slechts 4% van de aanspraak betreft de sectoren GZ of GGZ. Hoewel het aantal indicatiemeldingen toeneemt gedurende het eerste jaar na invoering van de indicatiemelding, verandert de verdeling over de sectoren niet. In tabel wordt een overzicht gegeven van het aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg in de sectoren V&V, GZ en GGZ via CIZ-indicaties. Ook voor aanspraak via CIZindicaties geldt dat het merendeel is afgegeven in de sector V&V, namelijk 93%. Het aandeel in de sector GZ of GGZ is met 7% iets hoger bij CIZ-indicaties dan bij indicatiemelding het geval is. Ook hier geldt dat de verdeling over de sectoren niet verandert over de tijd. Tabel Aantal 80-plus-cliënten met een indicatie via indicatiemelding voor intramurale zorg in de sector V&V, GZ en GGZ Sector geïndiceerd ZZP V&V GZ GGZ Totaal Tabel Aantal 80-plus-cliënten met een CIZ-indicatie voor intramurale zorg in de sector V&V, GZ en GGZ Sector geïndiceerd ZZP V&V GZ GGZ Totaal

23 4.3.2 Nieuw verkregen aanspraak Eén van de vragen bij de evaluatie van de invoering van indicatiemelding is of er verschil in aanspraak is tussen cliënten met een indicatiemeldingsbesluit en cliënten met een CIZ-indicatie. Deze vergelijking is alleen zinnig als in beide groepen gekeken wordt naar cliënten die sinds 3 oktober 2011 de dag waarop de indicatiemelding van start ging een indicatie hebben gekregen. Anders zouden immers ook cliënten met een eerder afgegeven CIZ-indicatie meetellen, dit zou een scheve vergelijking veroorzaken. Bovendien zou de totale groep cliënten met een CIZ-indicatie tien keer zo groot zijn als de groep cliënten met een indicatiemeldingsbesluit. De verdeling over de sectoren wordt nu in beeld gebracht voor de nieuw verkregen aanspraak (zie tabel en 4.3.4). De resultaten laten zien dat zowel voor indicatiemelding als voor CIZindicaties geldt dat het bij ongeveer 97% van de indicaties gaat om een aanspraak op zorg in de sector V&V. Dit aandeel verandert nauwelijks gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding. Tabel Aantal 80-plus-cliënten met een indicatie via indicatiemelding voor intramurale zorg in de sector V&V, GZ en GGZ Sector geïndiceerd ZZP V&V GZ GGZ Totaal Tabel Aantal 80-plus-cliënten met een CIZ-indicatie voor intramurale zorg in de sector V&V, GZ en GGZ Sector geïndiceerd ZZP V&V GZ GGZ Totaal De gegevens in tabel en laten ook zien dat aan het einde van het eerste kwartaal na invoering van de indicatiemelding nog iets meer 80-plus-cliënten een nieuw verkregen ZZPaanspraak hebben via een CIZ-indicatie. Aan het einde van het tweede kwartaal, op 1 april 2012, zijn er meer 80-plus-cliënten die een nieuw verkregen ZZP-aanspraak hebben via een indicatiemeldingsbesluit. Aan het einde van het derde en vierde kwartaal, respectievelijk 1 juli 2012 en 1 oktober 2012, neemt het aandeel nieuw verkregen aanspraak via indicatiemeldingsbesluit verder toe. De meeste indicatiemeldingen worden dus gedaan in de sector V&V. Hieronder, in figuur 4.3.1, wordt de pakketverdeling in de sector V&V weergegeven voor indicatiemelding en voor CIZindicaties. Hiervoor is het gemiddelde genomen van de toegekende pakketten in de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 oktober In deze figuur wordt zichtbaar dat de pakketten VV02, VV03 en VV04 vaker geïndiceerd worden door het CIZ. De pakketten VV06, VV07 en VV08 worden vaker gemeld door zorgaanbieders. In de hoofdstukken 5 en 6 wordt nader op de verschillen tussen indicatiemelding en CIZ-indicaties ingegaan. 23

24 Figuur % Verdeling van de zorgzwaartepakketten voor de sector V&V over de periode tot en met uitgesplitst naar CIZ-indicatie en indicatiemelding Verdeling zorgzwaartapakketten voor sector V&V over CIZ en indicatiemelding voor de periode tot % 20% 15% 10% 5% 0% VV01 VV02 VV03 VV04 VV05 VV06 VV07 VV08 VV10 zorgzwaartepakket CIZ-indicatie indicatiemelding 4.4 Demografische achtergrond De opbouw van de bevolking in Nederland laat zien dat het aantal mensen van 80 jaar en ouder de komende jaren zal gaan toenemen. Op 1 januari 2012 (zie figuur 4.4.1) waren er ongeveer 0,7 miljoen 80-plussers. Met het veroudering van de baby-boom generatie (de eersten hebben de pensioengerechtigde leeftijd al bereikt) zal dit aantal fors gaan toenemen. Dit wordt ook wel de dubbele vergrijzing genoemd. Figuur Bevolkingspiramide: leeftijdsopbouw op 1 januari 2012 Bron: CBS Tussen 1 januari 2010 en 1 januari 2012 is het aantal 80-plussers in de bevolking toegenomen van naar personen (zie figuur 4.4.2). In dezelfde periode is het aantal cliënten van 80 jaar en ouder met een indicatie voor AWBZ-zorg toegenomen van naar