De Centrale Sterilisatie-Afdeling

Transcriptie

1 De Centrale Sterilisatie-Afdeling De Centrale Sterilisatie-Afdeling (CSA) als stageplaats voor studenten. Inhoud 1 Over de CSA Welkom Situering & organogram 36 2 Organisatie en inrichting CSA Doelstelling Algemene richtlijnen Inrichting in zones 37 3 Sterilisatieproces (1): onrein transport Algemeen Specifiek 38 4 Sterilisatieproces (2): reinigen en desinfecteren Algemeen Sorteren Thermostabiel materiaal Thermolabiel materiaal 39 5 Sterilisatieproces (3): samenstellen en inpakken Algemeen Instrumentenmanden en -plateaus Los materiaal 41 6 Sterilisatieproces (4): steriliseren Algemeen Controle van de autoclaven Beladen autoclaaf Verloop sterilisatieproces 42 7 Sterilisatieproces (5): vrijgave van steriele hulpmiddelen 43 8 Aandachtspunten 43 HR/medewerkerswijzer/

2 1 OVER DE CENTRALE STERILISATIE-AFDELING 1.1 Welkom Beste student, Wij zijn blij je te mogen verwelkomen op de afdeling centrale sterilisatie. Misschien dacht je bij het horen van de stageplaats: "Wat kan ik daar gaan doen, behalve afwassen en pakjes maken?". Graag nemen wij je mee in de complexe wereld van reinigen, desinfecteren, controleren en samenstellen van instrumentensets en tenslotte sterilisatie. Je zult merken dat onze afdeling een essentiële rol vervult in de veiligheid van de patiënt en de preventie van ziekenhuisinfecties. Ik wens je een aangename en leerrijke stage, en hoop dat je later in de uitoefening van je beroep rekening houdt met de aandachtspunten die je bij ons opsteekt over reiniging en steriliteit. Sandra Boets Hoofdverpleegkundige CSA 1.2 Situering & organogram De CSA bevindt zich in Campus Mariëndal in het hoofdgebouw, op de 4 de verdieping naast het operatiekwartier. Er is ook een eenheid in Medisch Centrum Aarschot, voor het operatiekwartier van het dagziekenhuis daar. Steriele materialen vallen wettelijk onder de verantwoordelijkheid van de hoofdapotheker. De CSA maakt daarom formeel deel uit van het departement Apotheek in ons ziekenhuis. De meest actuele versie van het departement Apotheek kun je tijdens je stage bekijken op het intranet. Organogram van de dienst: Hoofdapotheker: Leon Jackers Verantwoordelijke apr.: Hedwig Trekels (vanaf 01/01/2012) Hoofdverpleegkundige: Sandra Boets Coördinator Greet Swinnen Verpleegkundig sterilisatiedeskundige: taken & verantwoordelijkheden cf. functie- en competentiekaart Sterilisatiedeskundige: taken & verantwoordelijkheden cf. functie- en competentiekaart Stagementor: Sandra Boets De stagementor is je steun en toeverlaat op de afdeling. Hij of zij bereidt ook samen met jou de tussentijdse en eindevaluaties voor, op basis van je stagedoelstellingen. HR/medewerkerswijzer/

3 2 ORGANISATIE EN INRICHTING CSA 2.1 Doelstelling Alle medische hulpmiddelen in het ziekenhuis die vanwege hun gebruik steriel moeten worden toegepast, steriliseren volgens een vooropgesteld proces van desinfectie, reiniging, samenstelling en verpakking, sterilisatieproces, controle van cyclusverloop en vrijgave. Steriele medische hulpmiddelen voor eenmalig gebruik vallen niet onder deze procedure. Het is evident dat de algemene voorzorgsmaatregelen ter voorkoming van infecties te allen tijde dienen nageleefd te worden. Dit geldt voor alle procedures. 2.2 Algemene richtlijnen CSA De CSA is elke werkdag open van tot uur. Pas altijd deze algemene richtlijnen toe: Draag altijd een zuiver groen pak voor OK en CSA. Draag in elke zone altijd een muts die de haren volledig bedekt. Was en ontsmet je handen bij aanvang van de dienst. Volg altijd de flow van vuil naar zuiver. Vermijd kruisende wegen van vuil en zuiver. Draag in de vuile zone altijd wegwerpschort en -handschoenen. Zet een beschermbril op bij het uitspuiten en spoelen van sterk verontreinigde materialen. Gooi bij het verlaten van de vuile ruimte de disposable schort en handschoenen weg. Ken de toestellen van de spoelruimte en de inpakruimte, en volg de procedures die ervoor zijn uitgeschreven. Sluit de deuren die de verschillende ruimtes onderscheiden. Ontsmet bij het betreden van de inpak- en steriele ruimte steeds je handen met Alcogel. 2.3 Inrichting in zones De CSA bestaat uit 3 zones, waar telkens specifieke taken gebeuren: Vuile zone Instrumenten sorteren, ultrasoon reinigen, spoelen en afwassen (machinaal of handmatig afhankelijk van de behandeling die het materiaal nodig heeft) Reine zone Instrumenten controleren op functionaliteit, de instrumentenmanden terug samenstellen met behulp van de identificatiefiches en inpakken. Steriele zone Materiaal steriliseren en na afkoeling wegzetten op de daartoe voorziene plaats. HR/medewerkerswijzer/

4 3 STERILISATIEPROCES (1): ONREIN TRANSPORT 3.1 Algemeen Doel: Afhalen van gebruikt instrumentarium in het ziekenhuis, door een geïnstrueerde CSA-medewerker. De gebruikte materialen worden op het chirurgisch dagcentrum afgehaald door personeel van CSA en wordt verzameld in de reinigingsruimte van de CSA. Kern: Zorg ervoor dat er tijdens het transport geen vermenging van vuil en gesteriliseerd materiaal gebeurt. Opletten met delicaat materiaal, zoals bv. scopen. Kledij Dienstkledij (korte mouw) met daarover een witte schort. Handschoenen. Schoenen moeten van goed reinigbaar materiaal zijn. Bij zichtbare vervuiling moet het schoeisel worden schoongemaakt. Dit gebeurt bij voorkeur in een desinfectietoestel. Transportmiddelen Gesloten transportkar of groene karretjes (OK). Cave: Instrumentennetten niet op elkaar stapelen. Instrumentennetten niet boven op de wagen stapelen. Alle sharps, verbandmateriaal en disposables moeten uit de netten verwijderd worden door het personeel van het operatiekwartier (OK). 's Avonds worden deze karren huishoudelijk gereinigd. De bakken worden na elk gebruik bij aankomst op CSA gereinigd en gedesinfecteerd. Het transport verloopt droog. Ongebruikte maar uitgepakte instrumenten worden beschouwd als mogelijk gecontamineerd. 3.2 Specifiek Operatiekwartier (OK) Transport gebeurt rechtstreeks van OK naar CSA via de onreine gang, gelegen achter de operatiezalen. Het materiaal wordt door de verpleegkundige van het OK in de groene transportbak geplaatst en brengt deze naar de onreine zone van de CSA, waar het materiaal overgenomen door het personeel van de CSA. Polikliniek Het materiaal wordt in een gesloten transportkar opgehaald om en 16 uur. Tussentijdse ophalingen gebeuren door de afdelingsmedewerker van het OK. Verpleegeenheden Campus Mariëndal Materiaal wordt droog in bakjes verzameld, deze bakjes liggen in de spoelruimte van de afdelingen. Deze bakjes worden door de afdelingsmedewerker naar de CSA gebracht. Steriel materiaal wordt dan uit stock opnieuw meegegeven. Extra benodigdheden dienen door de logistiek medewerker van de afdeling opgehaald te worden in de CSA (eerst aanbellen aan de ingang van de afdeling ). Campus St. Jan Materiaal wordt droog in bakjes verzameld, deze bakjes liggen in de spoelruimte van de afdelingen. Deze bakjes worden door de logistiek medewerker van de afdeling klaargezet in de kelder voor het vervoer naar Campus Mariëndal. Hier wordt het materiaal dagelijks door personeel van de CSA opgehaald. Gesteriliseerd materiaal wordt terug naar de post van het vervoer gebracht (meestal nog dezelfde dag). De volgende morgen mag het materiaal opnieuw door de logistiek medewerker opgehaald worden. HR/medewerkerswijzer/

5 4 STERILISATIEPROCES (2): REINIGEN EN DESINFECTEREN 4.1 Algemeen Doel: zichtbare verontreiniging verwijderen en het kiemgetal reduceren. Kledij: zie algemene richtlijnen CSA. De materialen worden geselecteerd naar handmatige (thermolabiel materiaal) en naar machinale (thermostabiel materiaal) reiniging volgens de geschreven instructies. Kern: Alles wat machinaal gereinigd KAN worden, MOET machinaal gereinigd worden. 4.2 Sorteren Het sorteren gebeurt in functie van type materiaal. Moeilijk te reinigen instrumenten vooraf ultrasoon reinigen Het materiaal is hol en thermolabiel handmatig reinigen met borstel en hoge druk pistool + chemische desinfectie Het materiaal is hol en thermostabiel handmatig reinigen met borstel en hoge druk pistool + machinaal reinigen met thermische desinfectie Het materiaal is solide en thermolabiel handmatig reinigen + chemische desinfectie Het materiaal is solide en thermostabiel machinaal reinigen met thermische desinfectie 4.3 Thermostabiel materiaal Materiaal dat in de onreine ruimte toekomt wordt geopend en uit elkaar genomen, daarna wordt het in de inox manden gelegd. Overlaad de mandjes niet, te veel instrumenten over elkaar laat sporen na. Instrumenten met een lange dan wel dunne holle binnenruimte moeten eerst ultrasoon gereinigd, doorgespoeld en met een gepast borsteltje gereinigd worden. Instrumenten die sterk bevuild zijn (vastgekoekte resp. gecoaguleerde bloed- en weefselresten en resten van vuil materiaal) eerst manueel / ultrasoon behandelen. Kleine en fijne instrumenten in gesloten mandjes in de afwasmachine plaatsen. Kijk na of de wasarmen vrij kunnen draaien. Help elkaar om ervoor te zorgen dat de machines snel gevuld zijn en doe nadien de handwas. Afwasmachine dadelijk opstarten (instrumenten geen uren vuil in de afwasmachine laten liggen) De instrumenten moeten direct na beëindiging van het reinigings- en naspoelprogramma uit de machine genomen worden. Wanneer de afwasmachine opgestart wordt steeds nagaan of er voldoende desinfectantia en spoelmiddel aanwezig zijn. Laat dringende zaken altijd voorgaan. Indien dit handwas materialen zijn, is het nodig elkaar hiermee eerst te helpen. 4.4 Thermolabiel materiaal Hieronder wordt verstaan: materiaal met motoren, microchirurgisch materiaal, mondmaskers, aspiratieslangen, swiffels, Materiaal wordt afgewassen in lauw water + Aniosyme DD1. Bij handmatige reiniging de juiste dosis van het reinigingsproduct nemen. HR/medewerkerswijzer/

6 Regelmatig zuiver water nemen. Neem elke ochtend een zuivere borstel en een in 2 gesneden spons. Aarzel niet om deze indien nodig te vervangen. Enkel zachte borstels en spons gebruiken. Spoel zeer goed na met zuiver water. Droog met een daartoe voorziene doek (blauwe handdoeken). Materiaal sprayen met alcohol 70% en laten opdrogen Verzamel het gereinigde materiaal en schuif dit door naar de reine zone. Sluit telkens de deur tussen de spoelruimte en de inpakruimte. Elke avond de borstels in de afwasmachine steken voor een thermische desinfectie en de sponsen weggooien. 5 STERILISATIEPROCES (3): SAMENSTELLEN EN INPAKKEN 5.1 Algemeen Doel: gereinigd en gedesinfecteerd materiaal verpakken voor sterilisatie. Kern: Sorteren Grondige inspectie van alle instrumenten Alle instrumenten sluiten tot aan de eerste crémaillère 5.2 Instrumentenmanden en -plateaus Ontsmet de handen met Alcogel als je start met het werken aan de sorteertafel Materiaal dat toekomt in de reine zone moet gecontroleerd worden op functionaliteit, gesorteerd en in de juiste container/plateau geplaatst worden. Hiervoor dient men de beschikbare lijsten te gebruiken. Alvorens instrumenten in de plateau/container te plaatsen, dient men een containerfilter op de bodem te leggen. In elke plateau of container wordt er een steam chart 134 gelegd. Zware instrumenten worden onderaan gelegd, zodat het vocht t.g.v. de stoomsterilisatie beter kan doorsijpelen. Het totale gewicht van een instrumentenkorf mag niet zwaarder zijn dan 8,5 kg kans op condensvorming en vochtige lading. Alle instrumenten voorzien van een crémaillère in de eerste (= meest losse) crémaillère-stand sluiten, om beschadiging van de scharnieren (door verwarming en afkoeling) te voorkomen. Alle plateaus en zwaar materiaal worden ingepakt in 2 vellen polipropyleen (sms). De afmetingen van de gebruikte vellen moeten voldoende zijn om het te steriliseren voorwerp degelijk te verpakken. De uiteinden van het vel papier moeten elkaar goed overlappen. Ze mogen echter niet te groot zijn om een te groot aantal plooien te vermijden, deze zouden de penetratie van het steriliserend agens en het drogen kunnen vertragen en het aseptisch voorleggen van het voorwerp ingewikkeld maken. Men dient gebruik te maken van de pakket- en envelopverpakking. Gebruik een verpakkingsvel dat groot genoeg is: de eerste omslag moet voorbij het einde van de instrumentenset komen. Gebruik bij deze laag geen plakband. HR/medewerkerswijzer/

7 De tweede verpakking wordt gesloten door het aanbrengen van autoclaaftape. Een sms-verpakking mag niet strak zitten en er mag niet teveel tape geplakt worden. Schrijf nooit op de sms-verpakking. Schrijf de identificatietekst met een zwarte stift op een stuk tape. Deze tape mag niet groter zijn dan de korte kant van de set. Noteer, indien er iets ontbreekt in de set, dit op een stukje tape. Alle containers moeten boven en onderaan voorzien zijn van een containerfilter. Deze dient na elk sterilisatie proces vervangen te worden. In de container wordt een vel sms papier geplaatst. Hiermee wordt de plateau in de container ingepakt. Zorg ervoor dat de verpakte set voldoende ruimte heeft in de container om de stoomcirculatie te verzekeren. Leg nooit instrumenten in een container, ook niet in een mini container, zonder bescherming. Controleer bij elke container of de sluitingen in orde zijn. Op het deksel wordt een stuk autoclaaftape aangebracht, zo kan men controleren of het materiaal gesteriliseerd is /de container reeds gedesteriliseerd is. 5.3 Los materiaal Los materiaal, dat niet te zwaar is, wordt in laminaatzakken verpakt en met het seal apparaat dichtgelast. Sealapparaat elke morgen testen met sealcheck in enveloppe bewaren. De afmetingen van de zakken moeten zo zijn dat het te steriliseren product voldoende plaats heeft en dat de zak gemakkelijk kan gesloten worden zonder te scheuren. Bij gebruik van een dubbele verpakking moeten de afmetingen van de zakken zo gekozen worden dat de binnenzak in de buitenzak vrij kan bewegen om een goede penetratie van het sterilans tussen de gelamineerde lagen te waarborgen en het eventueel aan elkaar kleven van de lagen te vermijden. Maak geen omslagen aan de eerste laag. Schrijf nooit op de laminaatverpakking tenzij boven de lasnaad. Schrijf duidelijk op voor welke afdeling de verpakking bestemd is. Leg nooit laminaatverpakkingen los in de sterilisator. 6 STERILISATIEPROCES (4): STERILISEREN 6.1 Algemeen Doel: gereinigd, gedesinfecteerd en verpakt materiaal steriliseren. Kern: Micro-organismen worden gedood door coagulatie van eiwitten door het afgeven van de latente verdampingswarmte bij het condenseren van de stoom. Alle te steriliseren oppervlakten moeten in contact komen met de stoom. Als het KAN in stoom, MOET het in stoom (Europese norm). Als het KAN bij 134 C, MOET het bij 134 C. HR/medewerkerswijzer/

8 6.2 Controle van de autoclaven Lek-test (met deze test kan bepaald worden of de machine in staat kan worden geacht de ontluchting tot 0,1 ù te halen): elke maandag, s morgens voor gebruik. Bowie & Dick-test (bepaalt of de ontluchting juist geschied, en of de t verdeling in een pakket reproduceerbaar is): dagelijks, s morgens voor gebruik. Biologische indicatoren (controleert of er nog bacteriegroei mogelijk is na de sterilisatiecyclus): 3 keer per week, op maandag/woensdag/vrijdag, bij de eerste lading van de dag. Helixtest: dagelijks 1x per toestel De resultaten van de testen worden bijgehouden in de daartoe voorbestemde envelop met duidelijke vermelding van het nummer van de autoclaaf. 6.3 Autoclaaf beladen Kern: een homogene correcte belading. De sterilisator wordt beladen met behulp van karren. In geen geval mogen de te steriliseren materialen los in de sterilisator worden gelegd. Op de verdieping van de kar mogen de producten niet gestapeld worden. Bij het stapelen van de manden mag de lading in de onderste mand niet samengedrukt worden (de verpakking moet enigszins kunnen uitzetten tijdens het sterilisatieproces). Overvolle manden kunnen tot een probleem leiden. Controle hiervan is heel eenvoudig. Als u uw hand tussen de producten kunt steken zonder dat u daarbij de producten samendrukt, is de mand goed beladen. Laminaatzakken moeten schuin achterover in de mand worden geplaatst, met de foliezijde boven en de papierzijde onder. Op die manier wordt voorkomen dat er condens op de folie achterblijft (condens verdeelt zich in het papier, maar blijft als druppels achter op de folie). Probeer de lading zo homogeen mogelijk te houden. Een praktische indeling is: a) poreuze materialen en textiel b) instrumenten per stuk of per kleine aantallen verpakt c) instrumentennetten (sets) d) rubberen artikelen bij elkaar houden. Alle materialen in de sterilisator moeten minstens vijf centimeter afstand hebben tot de bodem, de voor-, achter-, zij-, en bovenkant van de sterilisatorkamer. De producten zodanig op de kar leggen dat zij niet kunnen vallen of verschuiven. Zware sets beneden zetten en lichtere sets bovenaan. Na het beladen van de autoclaaf het gewenste programma kiezen (121 of 134 ) en het toestel opstarten (handleiding in bijlage). Wanneer het sterilisatieproces afgelopen is krijgt men een uitprint welke dient bijgehouden te worden in de daartoe voorziene map. Direct na de sterilisatie is de verpakking nog enigszins vochtig en statisch geladen en daardoor zeer kwetsbaar. Om die reden mag de lading gedurende een half uur na het ontladen van de sterilisator niet worden aangeraakt. Leg de producten voor de sterilisatie - voorraad in de rek volgens het First In- First Out principe. 6.4 Verloop sterilisatieproces Minimale voorwaarden voor een sterilisatiecyclus van 134 C: er moet een complete luchtverwijdering zijn uit de kamer en de pakketten vóór sterilisatie. Minstens 3,5 minuten 134 C aanhouden. Voldoende droogtijd. HR/medewerkerswijzer/

9 Minimale voorwaarden voor een sterilisatiecyclus van 121 C: er moet een complete luchtverwijdering zijn uit de kamer en de pakketten vóór sterilisatie. Minstens 15 minuten 121 C aanhouden. Voldoende droogtijd. Verifieer het goede verloop van de cyclus aan de hand van de cyclusgegevens (tijd, temperatuur, druk) Controleer intactheid, droogheid en omslag passage-indicator van de pakketten. Laat de lading, na het ontladen van de sterilisator, afkoelen tot op kamertemperatuur (minimum 20 minuten) Geef formeel vrij voor gebruik. 7 STERILISATIEPROCES (5): VRIJGAVE VAN STERIELE MEDISCHE HULPMIDDELEN KERN: Triage van goederen naar de juiste plaats, na vrijgave van de goederen. Formeel vrijgeven van de steriele lading gebeurt na controle van de cyclusparameters, de indicatoren en de conditie van de lading. Het transport moet op een zodanige manier gebeuren dat de steriliteit van de goederen gewaarborgd blijft. 8 AANDACHTSPUNTEN Informeer je over de afdelingsprocedures en volg de procedures doorheen je ganse stageperiode, bij onduidelijkheid vraag uitleg aan de medewerkers van CSA. Denk aan steriliteit en ziekenhuishygiëne, was de handen bij aanvang van de stage. Draag steeds zuivere kledij (groen operatiepakje). In de onreine zone draag je een wegwerpschort en handschoenen. Bij het doorspoelen van sterk bevuilde instrumenten, een beschermbril opzetten. Sluit de deuren die de verschillende ruimtes onderscheiden. Bij het betreden van de inpak- en de steriele ruimte, steeds de handen ontsmetten met Alcogel. We verwachten samen met je school een grote inzet en leergierigheid, patiëntgerichtheid en vriendelijkheid. Een empathische ingesteldheid en zin voor initiatief stellen we zeer op prijs. Een vlotte integratie in het team, en een positieve samenwerking met alle medewerkers vinden we vanzelfsprekend. Tracht problemen steeds op de afdeling zelf op te lossen, in samenspraak met de stagebegeleider van de school, je stagementor of de hoofdverpleegkundige van de afdeling. HR/medewerkerswijzer/