TIJDSCHRIFT GEWIJD AAN DE GESCHIEDENIS DER KRUISHEREN I N H O U D. Drs. H. DOUMA, Inventans van hel archief van het Kruisberenkloosler

Transcriptie

1 CLAIRLIEU TIJDSCHRIFT GEWIJD AAN DE GESCHIEDENIS DER KRUISHEREN I N H O U D Drs. H. DOUMA, Inventans van hel archief van het Kruisberenkloosler Sint-Agatha I-XXII ACHTENTWINTIGSTE & NEGENENTWINTIGSTE JAARGANG Eerste gedeelte VERVANGT jaargang 1970, afl. 1 & 2 LICHTLAND DIEST

2

3 CLAIRLIEU TIJDSCHRIFT GEWIJD AAN DE GESCHIEDENIS DER KRUISHEREN ACHTENTWINTIGSTE & NEGENENTWINTIGSTE JAARGANG LICHTLAND DIEST

4 UITGEGEVEN IN OPDRACHT VAN DE GESCHIEDKUNDIGE KRING CLAIRLIEU DIEST AMERSFOORT

5 INVENTARIS VAN HET ARCHIEF VAN HET KRUISHERENKLOOSTER SINT-AGATHA DOOR H. DOUMA chartermeester bij de archiefdienst van het Land van Cuijk

6 INHOUD Inleiding IX Eerste of deling HET ARCHIEF VAN HET KLOOSTER ST.-AGATHA I. STUKKEN VAN ALGEMENE AARD bl. 3 a. Algemeen (nrs. 1-23) b. Ingekomen en uitgaande stukken (nrs ) c. Particuliere stukken van kloosterlingen (nrs ) II. STUKKEN BETREFFENDE PRIVILEGES bl. 9 (nrs ) III. STUKKEN BETREFFENDE KERK EN EREDIENST... bl. 10 a. Algemeen (nrs ) b. Fundaties (nrs ) c. Aflaten en relikwieen (nrs ) d. Broederschappen (nrs ) e. Begraving (nrs ) f. De koster (nrs ) g. Kerkmeubelen en paramenten (nrs ) IV. STUKKEN BETREFFENDE HET BESTUUR bl. 15 a. Het generaal kapittel (nrs ) b. Het generaal bestuur (nrs ) c. Visitaties (nrs ) d. Kloosterleven (nrs ) e. De prior (nrs ) f. Conventualen. Inkleding, professie en incorporate (nrs ) g. Conventualen. Wijdingen en kerkelijke bediening (nrs ) V. STUKKEN BETREFFENDE FINANCIEN bl. 24 a. Algemeen (nrs ) b. Obligaties en schuldbekentenissen (nrs ) c. Belastingen (nrs ) VI. STUKKEN BETREFFENDE MILITAIRE ZAKEN.... bl. 36 a. Sauvegardes (nrs ) b. Oorlogslasten (nrs ) VII. STUKKEN BETREFFENDE DE VERHOUDING MET DE OVER- HEID INZAKE HET BEZIT VAN DE KLOOSTERGOEDEREN bl. 41 a. De verhouding met de Republiek der Verenigde Nederlanden van de overgang van Grave tot het contract van admodiatie, (nrs ) b. De verhouding met de Republiek der Verenigde Nederlanden, haar rechtsopvolgers gedurende de Franse Tijd en het Koninkrijk der Nederlanden tijdens het contract van admodiatie, (nrs ) c. Het geschil met het Koninkrijk der Nederlanden over de veiling van de geadmodieerde kloostergoederen, (nrs )

7 VI INHOUD VIII. STUKKEN BETREFFENDE HET GOEDERENBEHEER.. bl. 63 A. ALGEMEEN bl. 63 (nrs ) B. GOEDEREN EN RECHTEN IN NOORD-BRABANT.. bl St.-Agatha a. Algemeen (nrs ) b. De hof van de Heerlijkheid Haps (nrs ) c. De hof de Dodenberg (nrs ) d. De hof de Hantert (nrs ) e. De hof aan de Heide (nrs ) f. De hof de Heytrack (nrs la) g. De hof de Kamer (nrs ) h. De hof de Paaij (nrs. 755a-759) j. De hof binnen de Poort (nrs ) 2. Haps a. Algemeen (nrs ) b. De hof de Laarakker (nrs ) 3. Cuijk a. Algemeen (nrs ) b. De Maas- en markttol (nrs ) 4. Linden a. Algemeen (nrs ) b. Het veer te Katwijk (nrs ) 5. Beers (nr. 880) 6. Gassel (nrs ) 7. Mill en het Hollanderbroek 8. Wanroij a. Algemeen b. De kloosterpeel (nrs ) 9. Grave a. Algemeen (nr. 894) b. Het huis in de Hoofschestraat (nrs ) 10. Het Land van Herpen (nrs ) 11. 's-hertogenbosch 12. Oeffelt (nrs ) 13. Beugen (nrs ) 14. Boxmeer (nrs ) 15. Sambeek (nr. 953) 16. Mullem (nrs ) 17. Vortum (nr. 956) 18. Vierlingsbeek, Maashees en Holthees (nrs )

8 INHOUD VII C. GOEDEREN EN RECHTEN IN LIMBURG. bl De ho] de Nijenberg onder Horst (nrs ) 2. Venlo (nrs ) 3. Heijen (nrs ) 4. Gennep 5. Mook en Middelaar (nrs ) D. GOEDEREN EN RECHTEN IN GELDERLAND... bl. Ill 1. De hof het Dal onder Maiden (nrs ) 2. Stad en Schependom van Nijmegen a. Algemeen (nrs ) b. De stad Nijmegen (nrs ) c. De Daalse hof onder Hatert (nrs ) d. Hees e. De Ooij (nrs ) 3. Huissen 4. Herwen E. GOEDEREN EN RECHTEN IN ZUID-HOLLAND... bl Acquoy (nrs ) F. GOEDEREN EN RECHTEN IN DUITSLAND... bl Bruggen (nr. 1022) 2. Emmerik 3. Straelen (nr. 1023) Tweede afdeling HET ARCHIEF VAN DE KAPEL EN PARTICULIERE STUKKEN bl Het archief van de kapel (nrs ) - Particuliere stukken (nrs ) Derde afdeling REGESTENLIJST bl. 125 Bijlagen I. VERDWENEN STUKKEN bl. 377 II. STUKKEN UIT ANDERE ARCHIEVEN bl. 381 III. CONCORDANS OP BRUGGEMAN bl. 383 Index bl. 387

9 INLEIDING Beknopte geschiedenis van het klooster Omstreeks 1300 werd in het Cuijkse gedeelte van Brakel een kapel gebouwd ter ere van de heilige Agatha. Hieraan werd in 1315 een aflaatbrief verleend door de hulpbissdhop van Luik. Verscheidene bisschoppen aan het pauselijk hof te Avignon gaven daarna in 1342 nog een uitgebreide aflaatbrief, zodat de kapel, gelegen in het zuidelijk gedeelte van de parochie Cuijk, niet zonder aanzien is geweest. Dirk van Horn, heer van Perweis, schonk in 1367 deze kapel >- in zijn functie van voogd van de minderjarige Jan V van Cuijk - aan de Orde van de Kruisbroeders. Johannes van Rulmunde trad als bemiddelaar op, en er zijn aanwijzingen dat hij wellicht tot het kruisbroederenklooster van Asperen in het Land van Arkel behoorde. Op 2 februari 1371 had de definitieve overdracht plaats van de kapel met het recht van collatie door heer Dirk van Perweis, waarbij de pastoor van Cuijk het recht van presentatie van het altaar van de heilige Agatha overdroeg. In 1374 werd deze laatste overdracht nader geregeld, onder voorwaarde dat de kruisbroeders aldaar een ruimere huisvesting dienden te maken en de eredienst met het koorgebed moesten verzorgen. Willem van Doernen schonk aan de kleine communiteit het eerste stuk land, vlak bij de kapel gelegen. In 1378 en 1379 bekrachtigden de meerderjarig geworden Jan V van Cuijk en de pastoor van Cuijk de afstand van hun rechten van collatie en presentatie, waarbij bepaald werd dat de kruisbroeders van St.-Agatha voortaan aan de moederkerk van Cuijk een tijns van 18 pond per jaar verschuldigd waren. Alles werd bekrachtigd door de aartsdiaken van Kempenland en door kardinaal-legaat Pileus. De bescheiden kloosterstichting nam weldra toe in bloei en welvaart. Gebrek aan bronnen geven ons geen duidelijk beeld, doch bij de reformatie binnen de Orde van de Kruisbroeders in 1410 diende het klooster van St.-Agatha als voorbeeld. Gedurende de gehele vijftiende eeuw en een groot gedeelte van de zestiende eeuw nam ook het grondbezit van het klooster door schenking of aankoop gestaag toe. Door schenkingen van de familie die Groet van vele goederen uit de Hantert ontstonden de kloosterhoeven de

10 X ARCHIEF SINT-AGATHA Paaij, de Heytrack, de Kamer en de Huij of de Drogen. In i486 werd de hoeve de Dodenberg verworven. Aldus behoorde het grootste gedeelte van het grondgebied van het gehucht St.-Agatha aan het klooster. Onder Haps verwierf men verder de hoeve de Laarakker. Hieraan kunnen nog worden toegevoegd talloze losse stukken land onder St.-Agatha, Cuijk, Haps, Oeffelt, Beugen, Linden, Mook en andere plaatsen. Bovendien had men van de heer van Haps een stuk peelgrond onder Wanroij. Vrij afzijdig lagen de hoeven de Daalse hof onder Hatert en het Dal onder Maiden. Op het St.-Stevenskerkhof te Nijmegen had men nog een paar huisjes. Alles bijeen besloeg het onroerend goed enkele honderden hectaren. Hierbij kwamen nog de tienden onder St.-Agatha, geschonken door de hertog van Gelre, en het recht van half veergeld op het veer te Katwijk. Tot de troebelen van de tweede helft van de zestiende eeuw verliep voor het klooster alles zonder schokkende gebeurtenissen. Behoudens het uit een begijnhof gegroeide tertiarissenklooster van Mariagraf te Grave was St.-Agatha het enige klooster in het Land van Cuijk. De bibliotheek groeide en het archief werd zorgvuldig bijgehouden in een inventaris. De tachtig-jarige oorlog heeft het klooster niet onberoerd gelaten. Sauvegardes van beide partijen konden plundering en verwoesting niet verhinderen. Vooral de Spaanse bezetting van het kasteel te Middelaar richtte grote vernielingen aan. Door de andere partij werden in 1579 vele boekwerken gevorderd voor de pas opgerichte universiteit van Leiden. Door dit alles verlieten de kruisheren met uitzondering van een paar broeders het klooster en vestigden zich tijdelijk te Oeffelt en later te Gennep. Deze laatste stad brandde in 1597 bijna geheel af, waarbij vele meegenomen roerende zaken van de kruisheren verloren gingen. Nadat een plan om naar Nijmegen te vertrekken door de reductie van de stad in 1591 verijdeld was, ging men over tot de aankoop van een refugiehuis in de Hoofschestraat te Grave. Dit bleek van korte duur te zijn, daar de nieuwe gouverneur de kruisheren na de verovering van de stad in September 1602 ondanks het capitulatieverdrag het verder verblijf ontzegde. Nu volgde gedurende enkele jaren voor de kruisheren een zwervend leven, en de communiteit scheen te verlopen. De prior vestigde zich weer met een paar broeders in Gennep in de onmiddellijke nabijheid van

11 INLEIDING XI de mines van hun oud klooster. Pas omtrent 1609 bij de aanvang van het twaalf-jarig bestand keerde men schoorvoetend naar het klooster van St.-Agatha terug. Bij de wederopbouw werd steun van prins Maurits ondervonden. Een gebrandschilderd raam, dat zich thans in het Rijksmuseum te Amsterdam bevindt, getuigt nog hiervan. Onder het prioraat van Henricus Waltheri Verheyen mocht het klooster zich weer in een redelijke bloei verheugen. Tot uit Holland kwamen leerlingen naar de Latijnse school. De retorsieplakkaten van 1637 veroorzaakten nog een tijdelijke uitwijking naar Kranenburg, doch dit was van korten duur. De vrede van Munster in 1648 betekende voor het klooster geen aankondiging van een periode van rust en vrijheid. Stadhouder Willem II had als heer van het Land van Cuijk het oog laten vallen op de geestelijke bezittingen en probeerde door toedoen van zijn schout en rentmeester de goederen van het klooster in de wacht te slepen. Nogmaals weken de kloosterlingen uit, nu naar het kasteel te Middelaar op een steenworp afstand. Enkele broeders of knechten bleven achter om de oogst zo goed mogelijk binnen te halen. Het lukte hen tenslotte om van het domein of de Raad en Rekening van Zijne Hoogheid een paar stukken land rond het klooster te pachten. Langzamerhand keerden de kruisheren naar St.-Agatha terug. In 1652 werd van regeringswege aan iedere conventuaal een toelage verstrekt van 100 gulden per jaar, en in het najaar van 1653 kreeg men de gelegenheid om de eigen goederen bij wijze van admodiatie in pacht te verwerven. Gedurende meer dan twee eeuwen werd dit contract van admodiatie verlengd. Wei legden de kruisheren direct na het noodgedwongen aangaan van dit contract notarieel vast, dat men deze admodiatie slechts onder dwang had getekend, doch in feite had men zowel door het aanvaarden van de alimentatie als door het aangaan van het contract staatsrechtelijk van de kloostergoederen afstand gedaan. Slechts enkele goederen, gelegen onder Mook en Middelaar, Heijen, Castenray en Horst, deels later aangekocht, vielen niet onder het contract, daar ze buiten het gebied van de Republiek der Verenigde Nederlanden gelegen waren. Vanaf 1653 tot aan de inlijving bij het Franse keizerrijk onder Napoleon verliep het leven in het klooster betrekkelijk rustig. Het contract van admodiatie werd telkens, soms na enige moeite, her-

12 XII ARCHIEF SINT-AGATHA nieuwd. De hiertoe ingediende tekesten geven een te zwart getekende situatie. Als we hier tegenover de grote uitstaande kapitalen stellen, schijnt alles nogal te zijn meegevallen. Het verbod tot het aannemen van nieuwe leden vormde intussen een voortdurende bedreiging voor het voortbestaan. Ontduiking en een paar maal een opschorting zorgden echter voor vers bloed. Voortdurend werd contact onderhouden met andere kruisherenkloosters van de Maasen Rijnprovincie, zoals Emmerik, Venlo, Roermond, Wegberg, Wickraedt, Hohenbusch en Schwarzenbroich, en in de achttiende eeuw eveneens met Uden. Ook met het klooster te Maaseik onderhield men nauwe betrekkingen. De rampzaligheden van het beleg van Grave in 1674 en de strooptochten van troepen van diverse pluimage in de Spaanse Successieoorlog in de jaren vormden een ware plaag. In 1737 brandden bovendien nagenoeg alle bijgebouwen van het klooster tot de grond toe af. In het voorjaar van 1793 verbleven de Fransen even te Cuijk, om zich sedert de herfst van 1794 voor bijna twintig jaar als heer en meester te gedragen. Aanvankelijk betekende dit iets meer vrijheid. Onder keizer Napoleon werd de toestand bedenkelijker. Ondanks het decreet van 3 januari 1812, waarin alle geestelijke instellingen op het gebied van de voormalige Bataafse Republiek werden opgeheven, slaagde men erin het contract van admodiatie te doen verlengen. Intussen kon men niet verhinderen dat in de zomer van 1812 vele roerende zaken gevorderd werden en naar de prefectuur in 's-hertogenbosch verscheept. Het merendeel van de boekwerken ontsprong de dans door ze bij omwonenden te laten onderduiken. Het jaar 1814 bracht niet de verwachte vrijheid. Koning Willem I vernietigde het contract van admodiatie en stond het aan nemen van nieuwe leden niet toe. Pas na enige jaren kon de admodiatie worden hernieuwd. Het klooster was het uitsterven nabij, toen koning Willem II in 1840 vlak na zijn troonsbestijging het verbod tot het aannemen van novicen introk. Het ministerie van Finantien besloot in 1849 vele domeingoederen van de hand te doen, waaronder die betreffende het klooster van St.-Agatha. Heftige protesten van de kant van prior S. W. Gielen volgden. Uiteindelijk werden de kruisheren in de gelegenheid gesteld om voor een vrij billijk bedrag hun vroegere goederen in koop te verwerven. Na vele voorstellen over en weer

13 INLEIDING XIII werd dit plan door de Tweede Kamer in 1864 verworpen. Een langdurige touwtrekkerij volgde nog, waarin de kruisheren in hun opvatting van gelijk te hebben door enkele bekwame advocaten soms werden gestijfd. Ben tussenoplossing was achteraf bij een meer soepele houding denkbaar geweest. Nu besloot de Staat tot een definitieve veiling over te gaan van de voormalige geadmodieerde goederen. Het geschil tussen de Staat der Nederlanden en het klooster werd tot voor de Hoge Raad voortgezet. Het was te voorzien dat het klooster juridisch aan het kortste eind zou trekken. Morele overwegingen van enkele honderden jaren oud wegen bij een proces minder zwaar. In 1887 kwam een minnelijke schikking tussen beide partijen tot stand, waarbij het klooster er nog behoorlijk goed af kwam. Het grootste gedeelte van de hoeven en landerijen verviel aan de Staat. Het kloostergebouw met de kerk en de beide bijbehorende hoeven alsmede de hoeve de Paaij, de kloosterpeel en.enkele losse stukken land vielen aan het klooster ten deel. De verdere lotgevallen van het klooster laten we buiten beschouwing, daar dit een geheel nieuwe periode betreft. De lotgevallen van het archief Ondanks de bewogen geschiedenis van het klooster is het merendeel van het archief ongeschonden tot ons gekomen. In het bijzonder geldt dit voor de oorkonden en akten. Van de correspondence is aanzienlijk minder bewaard gebleven. Van groot belang is de inventaris opgenomen in het Cartularium, voor»een groot gedeelte opgemaakt door prior Rudolphus van den Broek omtrent Nauwgezet worden hierin alle stukken vermeld, ingedeeld naar plaats of hoeve. De nummers corresponderen met die in dorso van de charters. Aan de hand van deze zestiende-eeuwse inventaris konden vele stukken beter worden geplaatst. Soms gaf de oude omschrijving enkele nadere bijzonderheden, die in een noot bij de regesten vermeld zijn. Het blijkt dat nadien nauwelijks vijf procent van de oorkonden of akten voorgoed verloren is geraakt. De inhoudsopgave van deze verloren gegane bescheiden is medegedeeld in Bijlage I. Het Cartularium zelf leverde een paar honderd afsdiriften op van akten, waarvan het oorspronkelijk niet meer voorhanden is.

14 XIV ARCHIEF SINT-AGATHA Bezien we verder de geschiedenis van het klooster tijdens de tachtigjarige oorlog, dan mag het een wonder heten dat de charterschat bijna ongeschonden tot ons is gekomen. Bij het wegvoeren van boekwerken naar Leiden in 1579 kan misschien een memoriale of een manuaal zijn meegenomen. Ons is slechts een memoriale bekend, namelijk van , en dan nog met grote leemten. Van de financiele administratie rest ons eveneens zeer weinig van voor De omzwervingen en het verlaten van het klooster tussen 1580 en 1609 hadden eigenlijk het archief moeten decimeren. Waarschijnlijker is echter dat bij de brand van Gennep in 1597 alleen toenmaals recente bescheiden van administratieve aard verloren zijn gegaan. Vermoedelijk is dit verlies overdreven, zoals na een brand gebruikelijk is. Na de terugkeer in het klooster tijdens het twaalfjarig bestand zullen de meeste her en der verspreide archiefbescheiden weer bijeen zijn gegaard. De ballingschap van 1637 duurde te kort om kwaad te kunnen uitrichten. Gevaarlijker was de toestand vlak na de afkondiging van de vrede van Munster in 1648, toen schout Rutger de Haen en rentmeester Cornelis Verbolt zeer dreigend optraden. De kloosterlingen slaagden erin het grootste gedeelte van hun meubilair en boekwerken, waaronder tevens het archief begrepen zal zijn, naar Gennep of Oeffelt te brengen. Dan volgt voor het archief een lang tijdperk van betrekkelijke rust. Op het laatst van de achttiende eeuw had procurator Wilhelmus Wijnantz grote zorg voor de oude bescheiden. Menig stuk of deel draagt nog een aantekening van zijn hand. Pas het decreet van keizer Napoleon van 1812 hield een ernstige bedreiging in. Het kan zijn, dat in de zomer van 1812 met de boekwerken enkele archiefdelen mee naar 's-hertogenbosch zijn versleept en nimmer zijn teruggekeerd. Prior Simon Wilhelmus Gielen had eveneens veel aandacht voor het archief. Zijn potloodaantekeningen zijn in vele administratieve delen te vinden. Zelf stelde hij menig rapport of kladje op om jegens de Staat der Nederlanden het recht van het klooster op hun oude goederen te bewijzen. Het is niet aan te nemen dat tijdens zijn prioraat iets verdwenen is. Ook onder magister-generaal, tevens prior, Henricus van den Wijmelenberg was het archiefbeheer goed. Alleen een paar stukken verdwenen abusievelijk naar de abdij van Westmalle. Bij het uitgeven van de

15 INLEIDING XV Annales maakte C. R. Hermans zeer veel gebruik van het archief van het klooster van St.-Agatha1. Dit werk beoogde de buitenstaander een bronnenoverzicht te verschaffen van de geschiedenis van de Orde van de Kruisheren. Hermans heeft, in aanmerking nemend de korte spanne tijds en de gebrekkige middelen, een uitstekend werk verricht. Soms is zijn lezing minder juist en menige oorkonde is niet in extenso afgedrukt. Over het geheel genomen is de uitgifte van de Annales van wetenschappelijk gehalte. Na het verlies in hoofdzaak van het proces met de Staat in 1887 nam de zorg voor het archief aanzienlijk af. Ook de administratie werd veel slechter verzorgd. Het klooster zelf echter mocht zich verheugen in een grote bloei. Nijpend ruimtegebrek en bouwvalligheid waren de oorzaak dat onder het prioraat van magister-generaal Henricus Hollmann het besluit genomen werd tot algehele nieuwbouw, zoals eveneens te Uden had plaats gehad. Omstreeks 1905 werd de fraai zeventiende-eeuwse voorgevel gesloopt en vervangen door een fantasieloze bouw in postkantoorstijl. De rest van de kloostervleugels zou dezelfde weg zijn gegaan als het uitbreken van de Wereldoorlog dit niet belet had. Intussen waren de vele honderden eigendomsbewijs-charters een sta in de weg geworden. Waartoe dienden ze nog, nu het bezit toch in handen van anderen was overgegaan? Bovendien stond menige akte in het Cartularium afgeschreven. Zo kwam het dat in September 1911 te Nijmegen bij de antiquair J. Grandjean een grote partij charters te koop werd aangeboden. Alles werd door het rijk voor het bedrag van f aangekocht. Hierbij werd in 1912 nog een partij charters gevoegd betreffende de hof het Dal onder Maiden, die reeds eerder in particuliere handen waren overgegaan. Alles werd overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief in Den Haag. Weldra werd de heer Bruggeman met de inventarisatie belast, die in 1914 gereed kwam2. In 1948 volgde een interne inbruikleengeving aan het Rijksarchief te 's-hertogenbosch. In het klooster van St.-Agatha bleef het restant van het archief geborgen in de grote ladenkast van de prior. Rond 1920 benutte * C. R. Hermans, Annales Ordinis S. Cruets, 's-hertogenbosch, 1858, 3 delen en Index, Diest, (Geciteerd : Ann.) 2 J. Bruggeman, Het archief van het klooster van Sint-Agatha bij Kuik, in Verslagen omtrent 's Rjjks Oude Archieven, XXXVII, le deel 1914, 's-gravenhage, 1915, bl «

16 XVI ARCHIEF SINT-AGATHA pater L. Emond, o.s.c, deze bescheiden voor het schrijven van een goed historisch overzicht in het tijdschrift Kruistriomf*. Naderhand had pater J. de Pater, o.s.c, belangstelling voor het archief. De stukken werden chronologisdi in bundels van eenzelfde onderwerp of categorie bijeengebracht. Menig stuk werd door restauratie voor verder verval behoed. De nog aanwezige charters, meest oorkonden van kerkelijke aard, werden voorlopig beschreven. Hierdoor was het archief althans enigszins toegankelijk gemaakt. In de voorzomer van 1944 ontsnapte het archief nog aan een groot gevaar, toen de kloosterkerk in vlammen opging en het vuur het gehele complex dreigde mee te slepen. Gedurende de oorlogsjaren werd het archief met een gedeelte van de kostbare bibliotheek in kelders bewaard. De laatste oorlogswinter met zijn evacuatie en inundatie was moeilijk door te komen, daar het klooster precies in een soort niemandsland in de vuurlinie lag. Ook deze periode vol perikelen kwam het archief te boven. Bij een reorganisatie van de Orde van de Kruisheren in 1957 werd gepoogd een scheiding tot stand te brengen tussen het eigenlijke kloosterarchief en dat van de magister-generaal. In de laatste honderd jaar was het dikwijls voorgekomen dat de prior van het klooster van St.-Agatha en de generaal van de Orde een en dezelfde persoon waren, hetgeen zelfs bij een zeer punctueel persoon in correspondentie en beheer tot verwarring kan leiden. Bovendien hadden de Nederlandse kruisheren in 1855 ten opzichte van de Staat een vorm van een Zedelijk Lichaam aangenomen, meer voor de buitenwereld bedoeld dan voor de kruisheren zelf. Dit alles maakte de splitsing van het ten dele nog niet of slechts in grote lijnen geinventariseerde nieuwere archief niet gemakkelijker. Het ardiief van de magister-generaal verhuisde naar het generalaat in Amersfoort. Gebleken is dat menig stuk beter in het archief van het klooster van St.-Agatha kan worden geplaatst. Later kunnen deze bescheiden gemakkelijk worden ingevoegd. Na de jongste verbouwing van 1962 berust het archief in een degelijke kluis ter zijde van de bibliotheek. Zorg en beheer laten niets te wensen over. 3 L. Emond, Het klooster Sint-Agatba in den Lande van Cuyk, in Kruistriomf Cuyk, jg. 1 ( ), 2 ( ), 3 ( ), passim.

17 INLEIDING XVII De nieuwe inventaris In 1966 werd aan ondergetekende verzocht de in het klooster van St.-Agatha aanwezige archiefbescheiden nader te ordenen en te beschrijven. De archiefcommissie van het Land van Cuijk gaf hiervoor haar toestemming, aangezien dit archief voor de plaatselijke historie mede van grote betekenis was. De grens tussen oud en nieuw archief werd na overleg bepaald op het jaar 1887, toen het jarenlange proces tussen het klooster en de Staat beeindigd werd. Na het ficheren van de stukken deed zich bij het opbouwen van de inventaris een probleem voor. Na vele overwegingen werd de knoop doorgehakt. Er van uitgaande dat een archief een geheel is en dat alles in een inventaris dient te worden beschreven, ook al zijn de stukken over meerdere depots verspreid, werden ook de charters die zich ten Rijksarchieve te 's-hertogenbosdi bevinden opnieuw bewerkt en in de inventaris opgenomen. In de inventaris zijn de nummers, die stukken omschrijven welke te 's-hertogenbosch berusten en rijkseigendom zijn, cursief gedrukt. Indien van een inventarisnummer een gedeelte kloostereigendom is en een ander stuk of stukken rijkseigendom, is door middel van copieen aanvullend te werk gegaan. Ook de enkele stukken, die zich in de abdij van Westmalle bevinden, zijn aldus bewerkt. Hiervan bevin den zich foto's in het gedeelte van het klooster. Bij dit alles is de inventaris van Bruggeman in eerste instantie vervallen. Een concordans, gebaseerd op de regesten, daar alle stukken bij Bruggemans tevens als regest zijn bewerkt, zorgt voor een overbrugging. Op zich genomen is de inventaris van Bruggeman een degelijk werkstuk. Bruggeman was een uitstekend archivaris en als oudkatholiek geestelijke zeer goed vertrouwd met stukken van kerkelijke aard. Op echt grote fouten kon hij niet worden betrapt Enigszins verwonderlijk doet het aan hem als kerkhistoricus te horen spreken van de,,abdij" van St.-Agatha. Vanzelfsprekend hadden de kruisheren geen al te beste naam bij de overheid door het op de markt brengen van een groot gedeelte van hun archief. Dit is misschien de reden dat noch Bruggeman noch een ander ambtenaar van de rijksarchiefdienst toentertijd ooit naar het klooster is gekomen om na te gaan wat die blaffaard of dat Cartularium eigenlijk inhield, waarmee de oude nummers in dorso van de charters schenen te corresponderen. Dan had men de zestiende-

18 XVIII ARCHIEF SINT-AGATHA eeuwse inventaris kunnen benutten. Bij de herinventarisatie, is dankbaar van deze oude inventaris gebruik gemaakt. Wei had Bruggeman als goed vakman reeds rekening gehouden met de dorsale oude nummers. Vele door Bruggeman niet te plaatsen stukken konden mede door de oorkonden in afschrift van het Cartularium weer worden ingevoegd. Soms werden nummers samengevoegd, soms ook werden van een enkel nummer meerdere num mers gemaakt. Weggelaten is nr. 240 van de inventaris van Brugge man, daar dit een leenr-egister van de heerlijkheid Oploo betreft. Dit deel is voorlopig ondergebracht bij de aanwinsten van het archief van de Nassause Domeinraad te 's-hertogenbosch. Bewerker van deze inventaris wist geen raad met twee naderhand bijgevoegde charters betreffende goederen onder Oostelbeers. Het jaar 1367 kan niet als direct eigendomsbewijs gelden, daar het klooster van St.-Agatha toen nog niet bestond. Ook betrekkingen tussen het klooster van St.-Agatha en de Meijerij van 's-hertogenbosch zijn zeer gering. Bij het nader indelen van de stukken betreffende goederen is een tussenweg bewandeld. Gewoonlijk worden deze stukken geordend volgens de plaatsnamen in alfabetische volgorde, gegroepeerd per provincie. De zestiende-eeuwse inventaris beschrijft de stukken geografisch met St.-Agatha als uitgangspunt, vervolgens de plaat sen stroomafwaarts en dan de plaatsen stroomopwaarts van de rivier de Maas. Dit laatste systeem is gevolgd, met dien verstande dat de provinciale indeling gehandhaafd is. Aldus begint deze afdeling met goederen in de provincie Noord-Brabant met St.- Agatha als kern, dan uitzwermend naar Haps, vervolgens naar Cuijk enz. tot en met 's-hertogenbosch, om wederom bij Oeffelt opnieuw zuidwaarts te gaan in het Brabantse en dan in het Limburgse tot Venlo, waar gekeerd wordt - en de rechter Maasoever volgend - Nijmegen wordt bereikt, om bij Herwen te eindigen. Hiermede is een goed geheel verkregen zonder de provinciale inde ling geweld aan te doen. Het Zuid-Hollandse Asperen en een paar plaatsen vlak over de grens vallen buiten deze indeling. Vanzelfsprekend is de zestiende-eeuwse inventaris kritisch nagevolgd, daar in onderdelen hiervan nauwelijks enige orde viel te ontdekken. De hoofdstukken zijn niet tot in details onderverdeeld. Bijeen horende stukken van dezelfde strekking zijn van volgende stukken

19 INLEIDING XIX gescheiden door een lijn. Bij het hoofdstuk financien zijn eerst in chronologische volgorde de delen en stukken van algemene aard beschreven, vervolgens de meer beknopte staten en dan de afzonderlijke stukken. De schuldbekentenissen en obligaties zijn eveneens chronologisch geplaatst, met dien verstande dat nadere stukken omtrent de afwikkeling van een bepaalde zaak meteen achter de principale stukken volgen. Ook hier is alles door lijnen verduidelijkt. Bij de stukken betreffende de verhouding met de Staat is onder de nrs een rubriek ingelast, die in eerste instantie misplaatst lijkt. In feite is de parochie van St.-Agatha of een kerkbestuur toenmaals nimmer van de grond gekomen, zodat deze stukken geen parochiearchief vormen. Ook bij de nadere onderverdeling van de stukken betreffende het goederenbeheer is volgens dezelfde stelregel te werk gegaan. Eerst komen de algemene delen, vervolgens de specifieke staten, dan de aparte stukken. Eender is gehandeld bij de plaatsen afzonderlijk. Onder het dorp St.-Agatha zijn achtereenvolgens beschreven de algemene stukken, die betref fende tienden, wegen -en paden, dijken en oevers, de hoeven in het algemeen, de goederen van Willem van Doernen, goederen van algemene aard en goederen alfabetisch volgens hun oude landnamen. Voor de andere plaatsen is hetzelfde onderscheid gemaakt. De vermelding,,zie ook reg. nr." vlak onder iedere onderafdeling geplaatst verwijst naar stukken, die indien ze in origineel aanwezig waren geweest onder deze bepaalde rubriek hadden moeten worden opgenomen. Volledigheidshalve wordt nu verwezen naar het afschrift in regestvorm of naar Bijlage I als van het stuk alleen de zestiende-eeuwse omschrijving bekend is. Zo wordt er een geheel verkregen van alle bekende stukken van het archief, hetzij in origi neel, in afschrift of louter als vermelding. Inzake de particuliere stukken, waarvan het verband met het archief niet meer kon worden aangetoond, is geografisch de zelfde volgorde gebruikt als in de inventaris zelf. Ook hier brengen lijnen een zekere scheiding aan. Stukken uit andere archieven, die soms bijna van de aanvang af in het archief van het klooster vertoeven, zijn volledigheidshalve opgenomen. Zij maken geen deel uit van de eigenlijke inventaris, zijn niet in de index verwerkt en kunnen gemakkelijk volgens het herkomstbeginsel naar hun eigenlijk archief worden afgevoerd. Een paar stukken, die

20 XX ARCHIEF SINT-AGATHA strikt genomen ambtsmans- of rentmeestersarchief zijn, zijn wel in de inventaris van het archief van het klooster opgenomen, daar ze teveel met aanverwante stukken vervlochten waren. Bedoeld zijn de nrs. 315, 362, 366, 368, 371 en 381. Een rector of een bestuurscollege van de kapel van St.-Agatha heeft voor de overdracht in 1367 een apart archief van de kapel gevormd. Bij de omschrijving van de stukken is zoveel mogelijk de aanduiding,,ten behoeve van het klooster van St.-Agatha" bij opdrachten, schenkingen of in andere gevallen weggelaten. Stukken die tevens als regest zijn opgenomen zijn vrij beknopt omschreven zonder de kern geweld aan te doen. De periode is vrij uitvoerig behandeld. Ter verduidelijking is bij sommige stukken de datum toegevoegd. De stukken betreffende het negentiendeeeuwse proces met hun voorlopers zijn daarentegen weer vrij be knopt omschreven. Indien het stuk volledig in de Annales is afgedrukt, is hiernaar verwezen. Bij vermelding in regestvorm in de Annales is volstaan met de verwijzing,,zie Ann". Betreffende de stukken voor 1602 is in de inventaris niet naar de Annales verwe zen, daar dit in de regestenlijst geschiedt. Het zal de gebruiker van de Annales opvallen dat de visitatierapporten van prior Verheyen en andere desbetreffende stukken niet zijn opgenomen. Zij hebben betrekking op allerlei kloosters van de Maas- en Rijnprovincie, waarvan prior Verheyen en enige van zijn opvolgers als,,provinciaat optraden. Zij vormen een apart archief. In de Annales worden deze visitatierapporten en desbetreffende stukken dikwijls vermeld. De nrs. 80bis en 125bis bevatten bestanddelen, die opgeno men zijn in een band van de bibliotheek van het klooster of niet uit een omslag gelicht konden worden, terwijl ze een apart bestanddeel vormen. Bij wijze van erratum kan worden opgemerkt dat enkele stukken inzake de datum niet zuiver chronologisch zijn geplaatst. De drukker was reeds te ver met zijn werkzaamheden gevorderd. Strikt genomen had de volgorde aldus moeten zijn : nr. 71 = 72, 72 = 73j 73 = 7i? 704 = 705, 705 = 704, 706 = 708, 708 = 706, 709 = 710, 710 = 709, 747 = 749, 748 = 747, 749 = 748, 780 = 781, 781 = 780, 788 = 790, 790 = 788, 791 = 792, 792 = 791, 811 = 812, 812 = 811, 928 = 929 en 929 = 928. Op het laatste moment bleek uit een laat-zestiende-eeuwse legger

21 INLEIDING XXI dat nr niet onder Zaltbommel thuishoorde, maar onder de hoeve de Heytrack te St.-Agatha. Eveneens Week bij nr. 616 onder Brakel het dorp Oeffelt te moeten worden verstaan. Nr. 841 is een retroacte van nr. 839, maar vanwege zijn hertogelijke aard apart beschreven. De stukken betreffende dotaties, die onder het hoofdstuk goederen gebracht zijn, hadden misschien beter onder het hoofdstuk financien kunnen worden geplaatst. De regestenlijst De regestenlijst is in beginsel voortgezet tot het jaar 1602, toen prins Maurits de vesting Grave veroverde en de kruisheren de stad moesten verlaten. Het begin van het twaalfjarig bestand had ook als caesuur kunnen worden genomen, ofschoon de geschiedenis van het klooster gedurende het eerste decennium van de zeventiende eeuw zeer vaag is. Een groot keerpunt vormt verder de vrede van Munster in 1648 of het aangaan van het contract van admodiatie in Deze data waren voor een regestenlijst te recent. Alle regesten van Bruggeman zijn opnieuw bewerkt. Alleen de regestennummers 627 en 629 zijn weggelaten, daar zij meer stuk ken betreffende een proces waren dan oorkonden of akten. Alle eigennamen van personen of stukken land, ook van de aangrenzende percelen, zijn met hun eigenaars vermeld, met uitzondering van herhalingen of indien het klooster zelf als belendend eigenaar voorkomt. Soms is na nauwkeurige vergelijking met het oorspronkelijk afgeweken van de tekst van Hermans in de Annales. Her mans laat trouwens dikwijls een notariele verklaring of de getuigen achterwege. Bij het Cartularium is niet naar de talloze regesten verwezen. Niet vermeld zijn verder de data, waarop de erfrenten moesten worden voldaan, als ook de maatsoorten. Meestal werd de Graafse maat gebezigd, uitzonderingen zijn soms medegedeeld. Dorsale notities zijn alleen overgenomen indien zij iets nieuws te melden hadden. Tot slot is de titulatuur van het klooster van St.-Agatha sterk beknot. Inzake de jaarstijl is uitgegaan van de kerststijl of de jaardagstijl tenzij anders duidelijk bleek. In de regesten is uitvoerig met jaar en dag verwezen naar verband houdende akten, zoals bij transfixen. Data zijn alleen in extenso weergegeven als door gebruik van de

22 XXII ARCHIEF SINT-AGATHA Heiligenkalender of anderszins van de gewone gang van zaken wordt afgeweken. Bij de plaatsnamen is de Latijnse spelling in modern Nederlands omgezet, behoudens in sommige dateringen en enkele citaten in noten. De eigennamen met het voorzetsel,,de" in Latijnstalige oorkonden zijn vernederlandst door,,de" in,,van" om te zetten. Een uitzondering is gemaakt voor personen uit het Frans-Waalse taalgebied of bij twijfelgevallen. De werken van Berliere, Eubel en Gams werden geraadpleegd om de in de aflaatbrieven van 1315 en 1342 voorkomende geestelijken beter te kunnen localiseren4. De kleur van de zegels is slechts vermeld, wanneer deze rood, geel of bruinachtig is. De overige zegels zijn in groene was. * * * Aan velen is dank verschuldigd bij het tot stand komen van deze inventaris. In de eerste plaats aan de archiefcommissie van het Land van Cuijk, die de tijd voor inventarisering beschikbaar stelde. Dan aan de Algemene Rijksarchivaris en de Rijksarchivaris in de provincie Noord-Brabant, die in een co-productie met de geschiedkundige kring van de Kruisheren, Clairlieu, deze uitgave financieel mede hebben mogelijk gemaakt, en ten leste aan het klooster van St.-Agatha zelf, dat deze inventaris als een geschenk wil zien ter gelegenheid van het 6OO-jarig bestaan van het klooster. Niet onvermeld dienen te blijven de onvermoeide steun en toewijding die van pater G. van Hoorn, o.s.c., werd ondervonden bij kerkelijke aangelegenheden, als ook de stimulerende motor van pater M. Colson, o.s.c. Tenslotte mijn dank voor de zeer grote gastvrijheid die ik van de gehele gemeenschap van het klooster van St.-Agatha heb mogen ondervinden. St.-Agatha augustus H. Douma 4 U. Berliere, Les eveques auxilieres de Lihge, Brugge, 1919; C. Eubel, Hierarchia catbolka medlt aevi, deel I , Minister, ; P. B. Gams, Series Episcoporum Ecclesiae catholicae, Gislz, 1957.

23

24 EERSTE AFDELING HET ARCHIEF VAN HET KLOOSTER SINT-AGATHA

25 I. STUKKEN VAN ALGEMENE AARD a. Algemeen INVENTARIS 3 Cartularium of Codex Donationum van akten berustende of berust hebbende in het archief van het klooster van St.-Agatha, band. Naar de honderden regesten is niet verwezen. biz Inventaris, waarvan de nummers corresponderen met die in rini>c van de akten, opgemaakt ca en bijgehouden tot ca. hi?* k S?81* eedeel*e» aangelegd ca en bijgehouden tot ca i5' q «P&ave van de erven van 's Heren hof te St.-Agatha. biz. 358 Opgave van onderpanden te Klein Linden voor 7 malder rogge ki onn van Willem van Vlodrop. w??fin <i ^antekeningen betreffende Collarts leen te St.-Agatha. biz Aantekeningen betreffende onder meer verpachtingen te St.- Agatha, biz Tweede gedeelte, aangelegd ca en bijgehouden tot ca. 10 ikj. Memoriale, r661' 7^GedruS. 5rMC</crana» 21' Amersfoort, 1962; gedeeltelijk, Ann., 6- -Opgemaakt door prior R. van den Broek, , en «~ PgenJaakt door prior H. W. Verheyen, , 1629 en 1636 fol. 1 tnncir?kirceeni7^on W' Wijnantz betreffende pastoors van Beers fol. 2-6 Periode * 8 llnnmui' 55an Ott Van Wylack' 1557' (re^ nr- 912> Gedrukt fol Periode fol Afschriften van professiebrieven van : Cornelius van Linden uit Antwerpen, Florentius van Os uit 's-hertogenbosch, Petrus Ebben uit Gennep, Laurentius Biel uit Nijmegen, Wilhelmus Honnen uit Nijmegen, Jan Cornelissen uit Grave, Albertus van den Ancker uit 's-hertogenbosch, Memoriale, kt d to. ^ Bevat ook de Katern, inhoudende : a. een lijst van generaals van de Orde van de Kruisheren, met levensschets, b. een kroniek van het klooster, c. een lijst van prioren, ca d. een lijst van conventualen, Opgemaakt ca deel. - De lijst onder a. gedeeltelijk gedrukt Ann., Ill, 591. Lijst van overleden conventualen, conversen, leken en begunstigers, Opgemaakt door prior G. Golt, met latere aantekeningen van procurator Wijnantz. Lijsten van conventualen, Opgemaakt door prior G. Golt ingevolge de afkondiging van de vrede van Munster. 3 stukken.

26 4 ARCHIEF SINT-AGATHA 7. Resoluties van de Staten-Generaal van 19 en 28 juli 1730 betreffende : a. vaststelling van een tax voor het uitoefenen van de r.k. eredienst in de Generaliteitslanden. b. ad 1. Idem betreffende de stad Grave en het Land van Cuijk. ad 2. Verlof voor de conventualen van het klooster van St.-Agatha om te blijven onder voorwaarde van uitsterving en indiening van een jaarlijkse lijst van leden. Met begeleidend schrijven van griffier F. Fagel en 18e-eeuwse afschriften. De resolutie van 28 juli is gedrukt Ann., Ill, Lijsten van kruisbroeders of reguliere kanunniken, 1730, 1736, 1738, 1739, 1768, 1785, 1789, 1803 en Opgemaakt ingevolge de resolutie van 28 juli Concepten. De lijst van 1730 is gedrukt Ann., Ill, Lijsten van conventualen, 1814, 1817 en Concepten en minuten. - 4 stukken. -De lijst van 1814 is gedrukt Ann., Ill, Brief van de gouverneur van Noord-Brabant aan de prior om veranderingen in het personele bestand over 1816 op te geven, stuk. 11. Lijst van conventualen, Opgemaakt door prior S. W. Gielen voor mgr. Zwijsen. Concept. - 1 stuk. 12. Attestaties van schout en schepenen van Cuijk alsmede van Th. Repelius, predikant te Beugen, en L. Brants, predikant te Cuijk, ter instantie van de Kruisheren van St.-Agatha, dat deze nimmer op termijn gaan, doch in hun eigen onderhoud voorzien en met in acht neming van 's lands wetten een zegen zijn voor de armen en voor de hele streek, Gelijkt. afschriften. 2 stukken. De tweede attestatie is gedrukt Ann., Ill, Rekest van prior J. Coebergh aan (prinses Anna van Hannover) om een rekest van 2 juni 1750 tot aanneming van nieuwe leden alsnog in te willigen, ca stuk. 14. Resolutie van de Staten-Generaal tot handhaving van het verbod voor het klooster van St.-Agatha om nieuwe leden aan te nemen, Afschrift. Zie Ann., Ill, Resolutie van de Staten-Generaal, waarin aan het klooster van St.-Agatha toestemming wordt verleend om 8 nieuwe leden aan te nemen, In triple Gelijkt. afschriften. ~- 3 stukken. Gedrukt Ann., Ill, 470.

27 INVENTARIS Verzoek van prior W. Loverix aan de griffier van de Raad en Rekening om enige nieuwe leden aan te nemen, Met dankbetuiging en historische uiteenzetting vanaf de vrede van Munster, Minuten. 2 stukken. 17. Deducties omtrent de lotgevallen van het klooster van 1371 tot 1755, in welk jaar werd toegestaan enige nieuwe leden aan te nemen, ca stukken. 18. Rekest van prior F. Loverix en conventualen aan de Raad en Rekening om een vorig rekest van Zijne Hoogheid tot aanneming van 6 nieuwe leden in te willigen, (1777). Afschrift. ~ 1 stuk. - Zie Ann., Ill, Rekest van prior F. W. Loverix en conventualen aan Zijne Hoogheid om 8 of 10 nieuwe leden aan te nemen, Besluit van het Staatsbewind, waarin toestemming wordt verleend om 8 nieuwe leden aan te nemen, Gedrukt Ann., Ill, Rekest van prior S. W. Gielen aan de koning om nieuwe leden aan te nemen, Met bijlage. Met brieven aan baron de Meij van Streefkerk, secretaris van Staat, advocaat van der Horst en de hertog van Saxen-Weimar, 1831, 1832, 1835 en Concepten en minuten. 22. Dankbetuiging van prins Willem van Oranje in het hoofdkwartier te Tilburg voor toezending van een Geschiedkundige Schets van het klooster van St.-Agatha, opgemaakt voor het verkrijgen van vergunning tot het aannemen van nieuwe leden, Met bijbehorende stukken. 3 stukken. 23. Vergunning van koning Willem II voor het klooster van St.-Agatha tot het aannemen van nieuwe leden, Met afschrift. 2 stukken. b. Ingekomen en uitgaande stukken 24. Brief van Chr. Buirensis, prior van het klooster Marienfrede, aan prior H. Verheijen betreffende het klooster Vallis Liliorum of Falkenhaeen, Brieven van P. Rolant, kruisheer te Keulen, aan prior W. Penecamp, en z.j.

28 6 ARCHIEF SINT-AGATHA 26. Brief van H. van der Linden, geprofeste van Roermond, aan een prior betreffende de verkiezing van P. Neesen tot prior te Roermond, Afschrift. Blijkens aant. afschr. ten behoeve van de prior van St.-Agatha. 27. Brieven van prior M. Neesen en A. Fischer van het klooster te Wickrath aan prior W. Penecamp. Met concepten van prior Penecamp, Brieven van M. Neusser, cellarius van het klooster te Diisseldorf, aan prior W. Penecamp, stukken. 29. Brieven van de Udense prior H. Bruins uit Diisseldorf aan prior W. Penecamp betreffende onder meer de zaak van vrouwe van Spee, Rekest van prior W. Penecamp aan de Raad en Rekening om de Latijnse school weder op te richten. Met appointement van afwijzing, Brieven van P. A. van Oeyen, prior te Venlo, aan prior F. W. Loverix, De brief van 1777 is gedrukt Ann., Ill, Bekendmaking van het overlijden van H. Seulen, prior te Luik, Met aantekeningen van procurator Wijnantz. ~- Gedrukt Ann., Ill, Bekendmaking van het overlijden van A. Loverix, prior van het klooster Hohenbusch, Gedrukt. 34. Brief van prior F. W. Loverix aan (W. van Lunen, prior te Uden), ca Minuut. 35. Brieven van H. van Cruchten, prior te Roermond, aan procurator W. Wijnantz, 1775 en Attestatie van J. Hermsen, waardsman van de Grote Manenswaard onder Wageningen, omtrent het vrij zijn van ziekte van 3 runderen van het klooster van St.-Agatha, Uitspraak van de officiaal van het bisdom Luik ten nadele van prior Billard te Luik in diens geschil met de aangestelde prior Bertho, Gedrukt. Gedrukt Ann., Ill, 580.

29 INVENTARIS Brief van W. Smits te Arcen aan prior F. W. Loverix omtrent de hofraad Grambusch, stuk. 39. Brieven van pastoor B. Loverix te Hiickelhoven aan procurator W Wijnantz, 1793 en ~ 1 omslag. 40. Brief van pastoor J. W. Krake te Berg aan procurator W. Wijnante betreffende misintenties, Met concept-antwoord. - 1 stuk. - Berg ligt ten oosten van Venlo en Roermond. 41. Brief van M. Janssens, prior te Venlo, aan procurator W. Wijnante om 3 gevluchte geestelijken te huisvesten, ie Douai, broeder Brief van H. Peters, prior van Briiggen, (aan W. Wijnante), Zie Ann., I (2), 166. Bekendmaking van het overlijden van kruisheer T. Versteeen 1796 Concept. &» - 1 stuk. Brief van praeses W. Wijnante aan de bisschop van Roermond te Emmerik betreffende onder meer verlof tot het zegenen van paramenten en hturgische voorwerpen, Afschrift. 1 stuk. Brief van P. A. Coopmans van het klooster te Maaseik (aan W Wiinante), ' ; - 1 stuk. Brief van de eerwaarde heer Hons uit Sevenum aan procurator W. Wijnantz, Met concepten van antwoord. 3 stukken. Reglement voor het veer te Grave, Gedrukt. 1 katern. Brief van J. Meiers (aan prior S. W. Gielen) betreffende het wegvoeren van een gedeelte van de bibliotheek van het klooster van St - Agatha naar VHertogenbosch in 1812, met verdere loteevallen stuk. cfllir ' Brief van mr. J. J. de Rovere van Breugel op de Dukenburg onder Nijmegen aan A. J. B. van der Voort te Maaseik, Met bijlagen. ~ 3 stukken. Brieven van H. van Giersbergen, prior te Diest, aan procurator J. de Vlam over de boomkwekerij, Met bijbehorend stuk. Brief van pastoor H. Koch te Beyenburg aan prior (H. van den Wijmelenberg) om gegevens over het klooster te Beyenburg, stuk.

30 8 ARCHIEF SINT-AGATHA 52. Ingekomen stukken van algemene aard, 1858, 1864, 1866, 1873, , en z.j. c. Particuliere stukken van kloosterltngen 53. Akte van benoeming door de gebroeders Albertus en Gerardus die Ryck te Nijmegen van onder meer prior Gerardus van den Bongart tot hun testator, (reg. nr. 477). 54. Stukken betreffende L. J. van den Waterlaet, student en paedagoog in het klooster van St.-Agatha en nadien predikant te Ravenstein, 1635, 1641 en z.j. 4 stukken. 55. Brief van magister-generaal L. E. de Fisen aan ex-prior (J. Coebergh), Akte waarbij P. Hollander, lekebroeder van het klooster te Marienfrede, door magister-generaal L. E. de Fisen wordt geplaatst in het klooster van St.-Agatha, ~- 1 stuk. 57. Akte waarbij prior F. W. Loverix door magister-generaal L. E. de Fisen wordt gedelegeerd als voorzitter bij de keuze van een prior te Uden, Met begeleidend schrijven. 2 stukken. Zie Ann., Ill, Stukken betreffende de uittreding van J. Cornelissen en de financiele afwikkeling van zijn nalatenschap tussen het klooster van St.-Agatha en zijn erven, 1807, 1813, 1861 en Testament van J. R. Schwartz, waarin zijn medebroeders van het kloos ter van St.-Agatha tot enig erfgenamen worden aangewezen, Dagvaarding op verzoek van kruisheer P. J. Takken te Ledeacker voor prior H. van den Wijmelenberg en 7 andere kruisheren van het klooster van St.-Agatha tot uitkering van zijn dotatie van 500 gulden, In vijfvoud. 61. Stukken betreffende een rechtsvordering van kruisheer J. W. van Boldrik tegen magister-generaal H. van den Wijmelenberg te St.-Agatha en prior C. de Bruyn te Maaseik vanwege het oprichten van een Zedelijk Lichaam van Kruisheren, (1863). Met bijbehorend stuk van mr. T. Arntz. ~ 1 omslag.

31 INVENTARIS 9 II. STUKKEN BETREFFENDE PRIVILEGES 52. Akte van bevestiging door paus Eugenius IV voor het klooster van St.-Agatha van privileges, Met not. afschrift van ca bul en 1 stuk. (reg. nr. 223). >3. Akte van bevestiging door keizer Frederik III van privileges voor het klooster te Hoei, Gelijkt. afschrift. (reg. nr. 425). $4. Vidimus door Petrus de Vos, deken van de kerk van St.-Servaas te Maastricht, van bullen van 1318 van paus Joannes XXII en van 1475 van paus Sixtus IV betreffende het bevestigen van privileges voor de Orde van het H. Kruis, charter, (reg. nrs. 3, 529 en 574). 55. Akte van transsumpt door de officiaal van het bisdom Keulen van een bul van 1318 van paus Joannes XXII, van akten van 1449 van Johannes kardinaal-legaat in Germania en deken Henricus Scatter te Luik en van een bul van 1475 van paus Sixtus IV betreffende het bevestigen van privileges voor de Orde van het H. Kruis en het klooster van St.-Aga tha, charter, (reg. nrs. 3, 376,377, 529 en 582). >6. Akte van transsumpt door de officiaal van het bisdom Keulen van bullen van 1487 van paus Innocentius VIII betreffende het bevestigen van privileges voor het klooster van St.-Agatha, charter, (reg. nrs. 647, 648 en 670). >7. Akte waarbij de deken van de Apostelenkerk te Keulen aan de dekens van 's-hertogenbosch en Nijmegen verzoekt de bul van 1464 van paus Paulus II betreffende het bevestigen van privileges voor de Orde van het H. Kruis na te leven, Met transfix, charters, (reg. nrs. 711, 712 en 484). i7a. Akte van bevestiging door keizer Leopold I van privileges voor de Orde van het H. Kruis, op grond van privileges in 1456 door keizer Frede rik III en in 1547 door keizer Karel V verleend, Gedrukt stuk, met als titel Diploma Caesareum continens privilegia canonicis regularibus S. Cruets sub Capitulo Hujensi ad Mosam a Frederko et Carolo eius Nominis Quinto Imperatoribus olim clementissime indulta, a Leopoldo Caesare semper Augusto conjirmata ac renovata M.DCLXXI (z.p., z.j., in fol., 15 bladzijden). Met not. bekrachtiging. ~ 1 stuk. (reg. nrs. 425 en 864). - Gedrukt Ann., Ill, Aanbeveling van Maximilianus Henricus, aartsbisschop van Keulen, aan de kardinaal-prefect van de Congregatie der Bisschoppen en Religieusen ter bekrachtiging van de privileges van de Orde van het H. Kruis, Afschrift van 1786 en afschrift van afschrift van stukken. Gedrukt Ann., Ill, 347.