Inleiding. De prostaat. klinisch. polikliniek urologie = route 12 polikliniek anesthesie = route 07

Transcriptie

1 Urologie Verwijderen van een gedeelte van de prostaat via de plasbuis / Transurethrale Resectie van de Prostaat (TURP), insnijden blaashals / blaashalsincisie polikliniek urologie = route 12 polikliniek anesthesie = route 07 klinisch Inleiding Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw uroloog met u gesproken over de wenselijkheid of noodzaak van een prostaatoperatie. In deze informatiefolder kunt u thuis alles nog eens rustig doorlezen. We hebben geprobeerd voor u alle belangrijke informatie zo goed mogelijk op een rijtje te zetten. Het is niet de bedoeling dat deze folder de persoonlijke gesprekken met uw uroloog vervangt. Met problemen of vragen, ook naar aanleiding van deze folder, kunt u altijd bij hem terecht of een afspraak maken bij een van de verpleegkundigen die aan de polikliniek zijn verbonden. NB: in deze voorlichtingsfolder wordt zowel de TURP als de blaashalsincisie besproken. Alhoewel de blaashalsincisie een kleiner en minder belastende ingreep is, komt logistiek en beleid rond de operatie verder overeen. De prostaat De prostaat is een klier ter grootte van een kastanje en bevindt zich rondom de plasbuis onder de blaas (fig. 1). Aan de voorkant ligt de prostaat tegen het schaambeen aan en aan de achterzijde tegen de endeldarm. Onder de prostaat, dus stroomafwaarts, ligt de sluitspier van de blaas/ plasbuis. In de prostaat komen de twee zaadleiders uit, die afkomstig zijn van de bijballen. Buiten de prostaat lopen een tweetal zenuwbundeltjes naar de penis. Deze zenuwen zijn belangrijk voor het optreden van erecties. Normaal is de prostaat ongeveer 15 ml groot, hij kan gedurende het leven groeien tot een volume van 100 ml of zelfs meer

2 fig. 1 De functie van de prostaat De prostaat is een klier die vloeistof produceert, het prostaatvocht. Het prostaatvocht komt samen met het zaad (dat in de zaadballen wordt gemaakt) tijdens de zaadlozing naar buiten (sperma) en houdt de zaadcellen in leven tijdens de tocht naar de eicel. Sperma bestaat voor het grootste deel uit zaadvocht en maar voor een klein deel uit zaadcellen. Tijdens de zaadlozing sluit de blaashals zich, waardoor het sperma niet de blaas in gaat en wel via de plasbuis naar buiten komt. Na een TURP sluit de blaashals niet meer goed af, waardoor het sperma de blaas ingaat. Goedaardige prostaatvergroting Bij een groot aantal mannen ontstaat in de loop der jaren langzamerhand een goedaardige vergroting van de prostaat. Het is onduidelijk waarom dit bij sommige mannen wel en bij andere mannen niet gebeurd. Een prostaatvergroting hoeft ook niet altijd klachten te geven. Sommige mannen hebben een hele grote prostaat en nauwelijks plasklachten. Anderen daarentegen kunnen met een licht vergrote prostaat heel slecht plassen. Klachten van goedaardige prostaatvergroting beginnen meestal met een vermindering van de kracht van de urinestraal. Er zijn ook andere plasklachten die kunnen ontstaan, zoals: - niet goed kunnen beginnen met plassen - vaak kleine hoeveelheden plassen - meer aandranggevoel - nadruppelen en ongewenst urineverlies 2

3 - nachtelijk plassen - gevoel hebben dat de blaas niet goed wordt leeggeplast - een branderig gevoel bij het plassen De blaas, die uiteindelijk de spierkracht levert voor de urinestraal, is in staat om in de loop der jaren sterker te worden. Op een bepaald moment zal de blaas niet meer krachtiger kunnen worden en zal de blaas niet meer goed leeg kunnen worden geplast (fig 2. en 3) Soms kan dit ook leiden tot het helemaal niet meer kunnen plassen (urineretentie). Deze klachten kunnen nog wel eens ontstaan na alcoholgebruik omdat alcohol een negatieve uitwerking heeft op de spierkracht van de blaas. Soms kan de groei van het prostaatweefsel een aantal jaren stoppen, maar zal vervolgens ook vaak weer toenemen. De eerder genoemde klachten zijn vaak een reden voor verder onderzoek. Ook kunnen er complicaties zoals niet meer kunnen plassen of blaas/prostaatontstekingen (door achterblijven van urine) optreden. Goedaardige prostaatvergroting leidt niet tot prostaatkanker. De behandeling van een goedaardige prostaatvergroting kan bestaan uit: afwachten en aanzien van de klachten, behandeling met medicijnen of een operatieve ingreep (TURP). fig. 2 fig. 3 3

4 De TURP operatie Bij een TURP operatie wordt een gedeelte van de prostaat (prostaatweefsel) verwijderd. De operatie vindt plaats via de plasbuis. Dit betekent dat u geen uitwendige operatiewond krijgt. Via de plasbuis wordt een scoop ingebracht. Dit is een buisje met daarin een camera waardoor verschillende instrumenten kunnen worden ingebracht (fig. 4 en 5). Met behulp van een metalen lisje, dat kan worden verhit, wordt het prostaatweefsel stukje voor stukje weggesneden, oftewel wordt de prostaat uitgeschraapt. Vaak wordt de vergelijking gemaakt met het uithollen van een appel met een appelboor. De wand van de prostaat (het kapsel) blijft achter (fig. 6). Alleen het prostaatweefsel dat de plasbuis dichtdrukt, wordt weggehaald. Het prostaatweefsel kan weer aangroeien, maar naar verwachting wordt deze niet meer zo groot dat er opnieuw klachten ontstaan. fig. 4 fig. 5 fig. 6 De Blaashalsincisie Bij een blaashalsincisie wordt alleen de uitgang van de blaas-prostaat overgang ingesneden. Dit wordt op twee plaatsen gedaan, zodanig dat deze blaasuitgang mooi openvalt en dus niet meer als een drempel / obstructie voor de urineflow kan werken. Er wordt dus nagenoeg geen prostaatweefsel weggeschraapt zoals bij een TURP. Voorbereiding operatie De operatie vindt onder volledige narcose of regionale verdoving (ruggenprik) plaats. Voor de operatie en de anesthesie zijn meestal enige voorbereidingen noodzakelijk, dit wordt ook wel preoperatieve voorbereiding genoemd. 4

5 Daarom bezoekt u het spreekuur van de anesthesioloog = route 07. Opnameduur U wordt voor deze ingreep drie tot vier dagen opgenomen. Wat te doen als u bloedverdunnende medicijnen neemt Het is belangrijk dat u vermeld of u bloedverdunners gebruikt. Uw arts bespreekt dan met u wat u moet doen met uw antistollingsmedicatie (bloedverdunners). Opname verpleegafdeling M3 of A3 kortverblijf Wanneer vindt de opname plaats Het moment van opname wordt bepaald door de mate van urgentie die aan de ingreep wordt toebedeeld, alsook door de dan geldende wachtlijsttijden en uw eigen voorkeur. Opname verpleegafdeling A3 kortverblijf of M3 Nuchtere opname Als u op de dag van de operatie wordt opgenomen blijft u nuchter volgens de afspraken met de anesthesioloog en bent u eventueel gestopt met (bloedverdunnende) geneesmiddelen. U meldt zich op de afgesproken tijd bij de TVO balie waar u door de gastvrouw/-heer naar de verpleegafdeling urologie M3 of A3 kortverblijf wordt gebracht. Opname dag vóór de operatie Als er meer voorbereidingen voor de operatie nodig zijn wordt u voor de operatie opgenomen op de verpleegafdeling M3 of A3 kortverblijf urologie. U bent eventueel gestopt met bloedverdunnende medicijnen. U meldt zich op de afgesproken tijd bij de TVO balie waar u door de gastvrouw/-heer naar de verpleegafdeling urologie M3 of A3 kortverblijf wordt gebracht. ( s Zondags gaat u direct door naar de verpleegafdeling). 5

6 De operatiedag Er is met u besproken of u op de ochtend van de operatie nuchter moet zijn, een licht ontbijt of wat te drinken mag hebben en welke tabletten u eventueel wel of niet moet innemen. Voor de operatie krijgt u de voorbereidende medicijnen voor de anesthesie (premedicatie). Het is belangrijk dat u voor de ingreep nog even plast, zodat de blaas leeg is. In het algemeen krijgt u ongeveer drie kwartier voor de operatie een tabletje om wat rustig te worden. U krijgt operatiekleding aan en de operatieplaats zal, indien nodig, geschoren worden. Wanneer u onder algehele anesthesie (narcose) wordt geopereerd mag u geen sierraden, hoortoestel, bril of contactlenzen dragen. Een verpleegkundige rijdt u met uw bed naar de voorbereidingsruimte van de operatieafdeling. Voor de operatie begint wordt e.e.a. voorbereid o.a. het inbrengen van het infuus, voor het toedienen van vocht en medicatie. U krijgt een soort knijper op uw vinger om het zuurstofgehalte in het bloed te meten. Uw bloeddruk wordt gemeten en u krijgt elektroden op uw borst om tijdens de operatie uw hartritme te controleren. Kort na de operatie Na de operatie ontwaakt u op de uitslaapkamer. Als u goed wakker bent (na narcose) en als het gevoel in de benen terug begint te komen (na een ruggenprik) gaat u in principe terug naar de verpleegafdeling. Daar controleert de verpleegkundige regelmatig de bloeddruk, het hartritme en de urineproductie. Na de operatie krijgt u volgens een vast protocol pijnstillers. Het kan zijn dat u toch pijn blijft houden. U kunt dit aangeven bij de verpleegkundige. De verpleegkundige zal u, in overleg met de arts, krachtiger pijnstillers geven. Direct na de operatie hebt u een katheter in de blaas (fig. 7). Dit is een slangetje via de plasbuis dat ervoor zorgt dat de urine uit de blaas kan lopen. U hoeft dan niet zelf te plassen. De katheter zorgt voor ontlasting van het inwendige wondgebied. De katheter kan de blaaswand irriteren en dat kan u het gevoel geven dat u moet plassen en/ of kan pijnklachten geven aan de top van de penis (eikel). Dit wordt blaaskramp genoemd. Indien u deze klacht ervaart, moet u dit met uw verpleegkundige bespreken. Zij kan u hiervoor medicijnen geven. Blaaskramp kan ook ontstaan als de urine niet of niet goed kan weglopen via de katheter. De blaas raakt dan te vol. 6

7 Dit kan ontstaan doordat er een bloedstolsel in de katheter zit waardoor deze verstopt raakt. Door de katheter en de blaas te spoelen wordt de katheter weer doorgankelijk. De urine kan na de operatie nog bloederig zijn. Daarom zal er altijd een continu blaasspoelsysteem aan de katheter gekoppeld zijn, waardoor de prostaatholte plaatselijk gespoeld wordt en zodoende de vorming van stolsels in de blaas en prostaatholte voorkomen wordt. Het blaasspoelsysteem wordt afgekoppeld zodra de urine afvloed helder van kleur is, meestal de eerste ochtend na de operatie. De uroloog kan er voor kiezen om, naast de katheter via de plasbuis, tijdens de operatie ook een katheter via de buik (boven het schaambeen) in de blaas te brengen (suprapubische katheter). Dit kan noodzakelijk zijn als uitgebreider spoelen via het continu spoelsysteem wenselijk is. U hebt een infuus in uw hand of arm. Omdat u tijdens en vaak ook na de operatie nog bloed verliest, is het belangrijk om dit vochtverlies aan te vullen door middel van het infuus. U mag kort na de operatie weer beginnen met eten en drinken. Deze dag mag u nog niet uit bed. fig. 7 De eerste dag na de operatie De eerste dag na de operatie helpt de verpleegkundige u bij uw lichamelijke verzorging. Er wordt bloed afgenomen om de hoeveelheid rode bloedcellen (ijzergehalte) te controleren. Indien dit onvoldoende blijkt zal een bloedtransfusie worden gegeven. Het infuus wordt verwijderd, als de bloeduitslagen in orde zijn. U mag weer uit bed komen. De verpleegkundige kan een beenzakje aansluiten op de katheter, zodat u meer bewegingsvrijheid hebt. 7

8 Meestal is dit echter niet nodig. Het is belangrijk dat u de eerste dagen na de ingreep niet teveel druk hoeft te zetten tijdens de ontlasting. Persen veroorzaakt druk in het prostaatgebied. Hierdoor kan de prostaat gaan bloeden. De tweede dag na de operatie De tweede dag na de operatie wordt de katheter verwijderd als de kleur van de urine nog steeds helder is. U gaat weer zelf plassen. In het begin kan het plassen een branderig gevoel geven. Door goed te drinken (ongeveer 2 liter) spoelt u de blaas en verdwijnen deze klachten meestal snel. Over de dag verdeelt zal drie maal een meting worden gedaan (residumeting). Hiervoor moet u eerst zelf uitplassen. Daarna wordt met behulp van een echo gekeken of u de blaas goed leeg plast. Als u een suprapubische katheter (via de buik) hebt, wordt dit slangetje opengezet om te kijken hoeveel urine er achter blijft. Als deze waarden goed zijn (wenselijk is onder de 100ml) mag de eventuele buikkatheter worden verwijderd. Het gaatje in de buik heeft een aantal uren de tijd nodig om volledig dicht te groeien. Omdat er nog urine uit het gaatje kan lekken, wordt er een opvangzakje of verband geplakt om uw kleding te beschermen. Als alles goed gaat mag u op de ochtend van de derde dag met ontslag. Wat u thuis kan verwachten Voor de eerste 6 weken krijgt u leefregels mee. Deze zijn als volgt: - geen alcohol drinken - geen zware lichamelijke arbeid verrichten - niet fietsen - niet te hard persen bij ontlasting - geen zaadlozing krijgen Na zes tot acht weken is de wond in de plasbuis genezen. U moet veel blijven drinken, ongeveer twee liter per dag, om de blaas goed te kunnen spoelen. U kunt in de eerste weken tot de eerste maanden nog wat bloed verliezen in de urine. Dat is heel normaal na de operatie. 8

9 Uitslag weefselonderzoek Het verwijderde prostaatweefsel, wordt na de operatie, altijd door de patholoog nagekeken onder de microscoop. De uitslag wordt met u besproken tijdens de eerste controleafspraak. Kunnen er complicaties optreden bij een TURP operatie Bij elke ingreep, hoe klein ook, kunnen er problemen optreden. Deze complicaties kunnen bestaan uit een infectie of een nabloeding. Bij opname in het ziekenhuis start u met antibiotica om de kans op een infectie te verkleinen. Tijdens de opname op de afdeling wordt bekeken of het bloedverlies vanuit de prostaatholte goed onder controle is. Lange termijn gevolgen van de operatie De belangrijkste lange termijn gevolgen van een TURP zijn de volgende: In het begin kan het moeilijker voor u zijn om de urine op te houden als u aandrang krijgt om te plassen. Soms kan de urine vanzelf weglopen. Dit gaat doorgaans weer snel over. In het begin heeft dit vaak te maken met de genezing en zwelling van de inwendige wond. Het is belangrijk om een aantal weken af te wachten hoe deze klacht zich verder ontwikkelt. Het kan enige tijd duren voordat het ophouden van de plas perfect lukt doordat de sluitspier, die stroomafwaarts van de prostaat ligt, de tijd moet hebben om te wennen aan de ferme straal urine die nu weer langs stroomt. Als de klachten desondanks langer blijven bestaan, kunnen eventueel medicijnen worden voorgeschreven. Deze medicijnen verlagen de hoeveelheid ongeremde samentrekkingen van de blaasspier en stellen het eerste aandranggevoel tot urineren uit. Ook bestaat de kans dat bij een zaadlozing het zaad de verkeerde kant op gaat, namelijk naar de blaas. U plast het zaad uit. We spreken dan van een droog klaarkomen. Uw behandelend uroloog bespreekt voorafgaand aan de ingreep met u de kans op het ontstaan van deze klachten. 9

10 Werkhervatting Vraagt u zich af of uw aandoening of behandeling consequenties heeft voor het uitoefenen van uw werk? Overleg dan met uw specialist. Zo wordt duidelijk of u (tijdelijk) beperkingen hebt en zo ja, welke. De bedrijfsarts begeleidt de terugkeer naar uw werk. Daarom is het belangrijk dat uw bedrijfsarts op de hoogte is van uw aandoening of behandeling. Afspraken over uw werk zullen vaak soepeler verlopen als u de bedrijfsarts al vóór de ingreep informeert. U kunt een gesprek voeren met uw bedrijfsarts op het arbeidsomstandigheden-spreekuur van de Arbo-dienst van het bedrijf of de organisatie waar u werkt. Om uw privacy te beschermen is uw toestemming nodig voor eventueel overleg tussen uw specialist en uw bedrijfsarts Controle Er wordt voor u een controleafspraak gemaakt, bij de uroloog zes weken na uw operatie. U dient met volle blaas op de poli te komen. Neemt u tot de eerste poliklinische controle na ontslag uit het ziekenhuis contact op bij: - hevige pijnklachten welke niet verdwijnen met gebruik van de voorgeschreven pijnstillers of met vier maal daags- om de zes uur- twee tabletten paracetamol van 500 mg. - hevig bloedverlies en het plassen van grote bloedstolsels - als u plotseling niet meer kunt plassen - u koorts hebt boven de 38.5 C of langer dan 24 uur vanaf 38 C. Tijdens kantooruren belt u de polikliniek urologie tel. (0344) Buiten kantooruren neemt u contact op met de huisartsenpost, die u eventueel zal doorverwijzen naar het ziekenhuis. Vragen Uw behandelend uroloog bespreekt met u de verdere gang van zaken na de operatie. Als u nog vragen hebt over de operatie en de gevolgen ervan dan kan u deze samen met uw partner / directe naaste bespreken met uw behandelend arts 10

11 Bericht van verhindering Bent u op het afgesproken tijdstip voor poliklinisch onderzoek of opname verhinderd, bel dan zo snel mogelijk de polikliniek urologie. Er kan dan nog een andere patiënt in uw plaats komen en met u maken wij een nieuwe afspraak. Deze patiëntenvoorlichtingsfolder is gebaseerd op informatie, verstrekt door de Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU). Polikliniek Urologie Tel. (0344) Verpleegafdeling Urologie M3 Tel. (0344) Verpleegafdeling Urologie A3 kortverblijf Tel. (0344)

12 Ziekenhuis Rivierenland Tiel Pres. Kennedylaan WP Tiel Postbus HA Tiel Tel. (0344) Fax (0344) Internetsite: