Advies voorkeursscenario positionering AMHK Friesland Conceptrapport Gemeente Leeuwarden

Transcriptie

1 Advies voorkeursscenario positionering AMHK Friesland Conceptrapport Gemeente Leeuwarden BMC februari 2014 C.R.M. Baillieux MSc drs. C.E. Mobach Projectnummer: Correspondentienummer: AD

2 INHOUD HOOFDSTUK 1 INLEIDING Context en inhaalslag onderbouwing positioneringsvraag AMHK Gelet op het korte tijdsbestek kent de aanpak van BMC de volgende vijf stappen: De minimale wettelijke taken van het AMHK zijn: De volgende (kwaliteits) eisen worden bij AMvB aan het AMHK gesteld: Financieel kader AMHK loopt langs twee routes 4 HOOFDSTUK 2 MISSIE EN VISIE AMHK OPGETEKEND UIT DE INTERVIEWS MET BJZ FRIESLAND, FIER FRYSLÂN EN KETENPARTNERS De kern van de missie van het AMHK is: het voorkomen en stoppen van huiselijk geweld en kindermishandeling en het duurzaam borgen van veiligheid van alle betrokkenen Voorzet missie AMHK Friesland: slagvaardig, systeemgericht, deskundig en transparant Wettelijke taken en plustaken van het toekomstig AMHK Friesland 7 HOOFDSTUK 3 DE SCENARIO S VOOR HET FRIES AMHK 10 HOOFDSTUK 4 ANALYSE WEGING SCENARIO S VOOR HET AMHK 13 HOOFDSTUK 5 RISICO S VOORKEURSSCENARIO EN AANBEVELINGEN Het voorkeursscenario kent een aantal risico s waar Friese gemeenten zoveel als mogelijk compenserende maatregelen voor moeten treffen Aanbevelingen 15 BIJLAGE 1 DEELNEMERS BIJEENKOMST 11 FEBRUARI /18

3 Hoofdstuk 1 Inleiding Op 1 januari 2015 moeten de Friese gemeenten een Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK) hebben ingericht. Dit hangt samen met de nieuwe Jeugdwet. Het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld heeft een belangrijke plek in het gewijzigde wetsvoorstel Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De reden om het AMHK onder te brengen in de Wmo en niet in de nieuwe Jeugdwet is dat het nieuwe AMHK zich richt op de aanpak van geweld tegen alle burgers. Beide wetten zijn relevant voor de verantwoordelijkheid van gemeenten voor de meest kwetsbare groepen in de gemeenten: kinderen en volwassenen die te maken krijgen met agressie, geweld of verwaarlozing in huiselijke kring. Het AMHK wordt via het wetsvoorstel voor de Jeugdwet opgenomen in de Wmo (zie artikel 11.2 in de Jeugdwet). Voor de aansluiting op de jeugdketen is in de Jeugdwet opgenomen dat gemeenten bij het inrichten van het AMHK aandacht moeten hebben voor de samenhang met de jeugdketen (artikel 2.2, tweede lid, onderdeel b, Jeugdwet). Op grond van de Wmo zullen bij algemene maatregel van bestuur (AMvB) nadere regels worden gesteld over het AMHK. De taken van het toekomstig AMHK worden op dit moment nog uitgevoerd door respectievelijk het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld, onderdeel van Fier Fryslân, en het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling, onderdeel van Bureau Jeugdzorg (BJZ) Friesland. Samengevat zijn er voor de wetgever twee belangrijke redenen om een AMHK te organiseren: 1. één meldpunt voor alle vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling; 2. meer samenhang in de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld. 1.1 Context en inhaalslag onderbouwing positioneringsvraag AMHK In Friesland is tot nu toe de visievorming en doorontwikkeling van het toekomstige AMHK vooral opgepakt vanuit de beleidsadviseurs jeugd (transitie jeugd). In december 2013 hebben de portefeuillehouders jeugd reeds ingestemd met het voorstel om het AMHK te positioneren bij de nieuwe gecertificeerde instelling (GI) voor jeugdbescherming en jeugdreclassering. Voor de toekomstige organisatorische aanhaking van het AMHK is het van belang is dat het AMHK past binnen de wettelijke kaders en de wijze waarop daar in Friesland invulling aan wordt gegeven. De Friese gemeenten achten het hierbij van belang dat ook de beleidsadviseurs Wmo en Veiligheid ambtelijk voldoende betrokken zijn bij deze positioneringsvraag, zodat bestuurlijk op 20 februari 2014 een integraal gedragen en zorgvuldige afweging i.c. besluit kan worden genomen over de positionering van het AMHK. Naast alle relevante beleidsnotities van de gemeenten zal ook de businesscase erbij betrokken worden die in opdracht van de bureaus Jeugdzorg Drenthe, Groningen en Friesland is opgesteld over de dienstverlening aan 59 gemeenten in de noordelijke provincies. Deze businesscase kent een relatie met de offertebegroting 2015 die BJZ Friesland heeft opgesteld. Vanuit de inhoudelijke visie van de ongedeelde veiligheidsketen ligt er een (voorgenomen) besluit om het AMHK toe te voegen aan de gecertificeerde instelling voor jeugdbescherming en jeugdreclassering. Deze werksoorten beslaan 80% van de huidige organisatie van BJZ Friesland en heeft voldoende economische schaalgrootte om zelfstandig te kunnen blijven bestaan. De bestuurders in Friesland hebben als voorkeur uitgesproken om op Friese schaal een eigen gecertificeerde instelling (GI) gecombineerd met AMHK vorm te geven. 2/18

4 BMC is gevraagd om opnieuw een aantal scenario s uit te werken voor de aanhaking van het AMHK, voorzien van een afwegingskader voor de inhoudelijke onderbouwing van de scenario s. Dit mondt uit in een advies voor een voorkeursscenario voor de organisatie van het AMHK voor vooralsnog twee jaar, 2015 en Gedurende deze periode wordt bezien of het AMHK op de juiste schaal is georganiseerd en voldoet aan de eisen en verwachtingen die de gemeenten hiervan hebben. 1.2 Gelet op het korte tijdsbestek kent de aanpak van BMC de volgende vijf stappen: 1. bestudering alle relevante documenten in relatie tot het AMHK en interviews met directeuren van Bureau Jeugdzorg Friesland en Fier Fryslân en ketenpartners zoals Raad voor de Kinderbescherming en manager Veiligheidshuis; 2. opstellen van een afwegingskader met criteria voor de positionering (ten opzichte van de lokale infrastructuur, Raad voor de Kinderbescherming, specialistische hulp en gecertificeerde instelling) en het formuleren van een aantal scenario s; 3. uitvoeren van een werksessie met beleidsadviseurs jeugd, Wmo en veiligheid van gemeenten op 11 februari; 4. opstellen conceptadvies voorkeursscenario AMHK op basis van de stappen 1 tot en met 3. Dit conceptadvies wordt op 19 februari besproken tijdens en extra bestuurlijk overleg; 5. opstellen eindadvies over positionering voorkeursscenario en aanbevelingen op basis van de bijeenkomst van 19 februari. 1.3 De minimale wettelijke taken van het AMHK zijn: 1. Adviesfunctie: Het AMHK adviseert bij vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling en desgewenst over de stappen die kunnen worden ondernomen. Het AMHK verleent daarbij zo nodig ondersteuning. 2. Meldfunctie: Het AMHK fungeert als meldpunt voor gevallen of vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling. Het AMHK stelt de melder op de hoogte van de stappen die naar aanleiding van een melding zijn ondernomen. 3. Onderzoeksfunctie: Het AMHK bepaalt binnen vijf dagen na ontvangst van een melding of het gaat onderzoeken of er daadwerkelijk sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling. Daarbij mag het AMHK, indien dat noodzakelijk is, zonder toestemming van degene die het betreft persoonsgegevens verwerken. Uiterlijk binnen tien weken beoordeelt het AMHK vervolgens tot welke stappen de melding aanleiding geeft. Samenhang andere organisaties: Het AMHK dient wanneer dat nodig is de politie en de Raad voor de Kinderbescherming te informeren en passende hulpverlening in te schakelen. Het inschakelen van passende hulp houdt in dat indien het AMHK inschat dat er jeugdhulp, maatschappelijke ondersteuning of een vorm van (verzekerde) zorg nodig is, het AMHK doorverwijst naar vrij toegankelijke hulpverlening of naar de betreffende toegangsvoorziening. Het AMHK heeft de bevoegdheid om direct te melden bij de Raad voor de Kinderbescherming, indien de veiligheid van het kind wordt bedreigd. Na verzoek tot onderzoek bij de Raad dient het AMHK de gemeente hiervan op de hoogte te stellen. 3/18

5 1.4 De volgende (kwaliteits)eisen worden bij AMvB aan het AMHK gesteld 1. Het AMHK dient herkenbaar en toegankelijk te zijn Het AMHK zal te allen tijde bereikbaar en beschikbaar moeten zijn in situaties waar onmiddellijke uitvoering van taken is geboden en is daartoe aangesloten op een landelijk gratis telefoonnummer. Dat betekent ook dat in spoedeisende situaties het AMHK zijn taken direct moet kunnen uitvoeren. 2. Deskundigheid Het AMHK moet beschikken over voldoende deskundigheid op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling. Hiervoor dient in ieder geval een arts met deskundigheid op het gebied van kindermishandeling beschikbaar te zijn. Uit de toelichting op het wetsvoorstel blijkt dat het AMHK indien nodig ook medisch forensische expertise dient in te schakelen. De wijze waarop het AMHK invult wanneer een arts wordt ingezet, wordt door het AMHK schriftelijk vastgelegd. 3. Kwaliteit De relevante kwaliteitseisen voor jeugdhulpaanbieders en het toezichtsregime van de Jeugdwet zijn van overeenkomstige toepassing op het AMHK. Dit betreft eisen zoals de norm van verantwoorde werktoedeling, systematische kwaliteitsbewaking, een verklaring omtrent het gedrag (VOG) voor medewerkers, de meldplicht calamiteiten en geweld en de verplichting om een vertrouwenspersoon in de gelegenheid te stellen zijn werk te doen. 4. Organisatie-eisen De artikelen uit de Jeugdwet inzake het gebruik van het burgerservicenummer (BSN) zijn van overeenkomstige toepassing (artikel 12l Wmo). Daarnaast zijn de bepalingen uit de Jeugdwet over het vaststellen van de begroting, de balans en de resultatenrekening van overeenkomstige toepassing verklaard op het AMHK (artikel 12n Wmo). 5. Beleidsinformatie Er is een met de Jeugdwet vergelijkbare regeling getroffen voor de beleidsinformatie (artikel 12m Wmo). De AMHK s dienen beleidsinformatie te registreren over het aantal adviezen/meldingen/onderzoeken, doorlooptijden, hoedanigheid van de melder, uitkomst onderzoek en vervolgtraject na het onderzoek naar huiselijk geweld of kindermishandeling. 6. Bescherming van de melder Melders kunnen onder bepaalde omstandigheden geheim blijven voor diegene over wie zij informatie verschaffen. Bijvoorbeeld wanneer bekendmaking van hun identiteit een bedreiging vormt voor het gezin of een gezinslid, of een bedreiging vormt voor de professional of wanneer het de vertrouwensrelatie met het gezin ernstig verstoort of kan verstoren. 1.5 Financieel kader AMHK loopt langs twee routes De financiering van het toekomstige AMHK zal, voor zover nu valt te overzien, langs twee routes lopen. Het budget dat de provincies nu krijgen voor de financiering van de bureaus jeugdzorg, waarin het budget voor het AMK is inbegrepen, wordt (na een korting van 15%) vanaf 1 januari 2015 toegevoegd aan het Gemeentefonds en via een nader te bepalen verdeelmodel verdeeld over alle gemeenten. De financiering van het SHG-deel blijft nog zeker tot 1 januari 2017 onderdeel van de decentralisatie uitkering centrumgemeenten vrouwenopvang. De beschikbare financiële middelen voor het AMHK zijn afhankelijk van de beoogde schaalgrootte van het AMHK. 4/18

6 Hoofdstuk 2 Missie en visie AMHK opgetekend uit de interviews met BJZ Friesland, Fier Fryslân en ketenpartners Op grond van de interviews met BJZ Friesland en Fier Fryslân kan geconcludeerd worden dat er inhoudelijk op hoofdlijnen sprake is van een overeenkomstige kijk op missie en visie op het toekomstige AMHK. Daarbij wordt aangetekend dat Fier de benadering van de ongedeelde veiligheidsketen jeugd niet deelt. Fier is voorstander van een gezinsgerichte benadering. Fier taxeert dat die benadering onvoldoende tot zijn recht komt in de combinatie van een aparte organisatie voor drang en dwang gericht op jeugdigen (AMHK, GI en spoedhulp). Als het op de uitvoering aankomt zijn er duidelijk verschillen, die vooral terug te voeren zijn op verschillen in cultuur. In de kern komt dit neer op een meer outreachende werkwijze van de ASHG-medewerkers van Fier en een accent op de meer geprotocolleerde werkwijze van de medewerkers van het AMK. Deze cultuurverschillen in combinatie met een aantal lang slepende kwesties, zoals bijvoorbeeld over registratie, vormde voor de directie van Fier een aanleiding om haar medewerkers voortijdig terug te trekken uit de pilot frontoffice AMHK. Vanuit een helicopterview bezien zijn de overeenkomsten in missie en visie van beide instellingen echter groter dan het lijkt op grond van de recente terugtrekking van Fier uit de pilot. 2.1 De kern van de missie van het AMHK is: het voorkomen en stoppen van huiselijk geweld en kindermishandeling en het duurzaam borgen van veiligheid van alle betrokkenen Het samenvoegen van AMK en ASHG is een eerste stap naar een geïntegreerde visie op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Er zijn negen uitgangspunten 1 te benoemen die de basis vormen voor de visie voor het AMHK: 1. Veiligheid staat voorop Het veiligheidsaspect komt in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling nadrukkelijk naar voren, omdat het gaat om het duurzaam borgen van de veiligheid van alle burgers. In sommige gevallen kan geweld leiden tot levensbedreigende situaties, wat een sluitende aanpak en samenwerking met straf- en zorgpartners vereist. 2. Deskundige taxatie/beoordeling De ernst van de situatie en de veiligheidsdreiging voor slachtoffer(s) en/of kinderen vereist een gedegen taxatie en analyse van de situatie van het gezin/het huishouden door experts 2, waarbij de problematiek vanuit verschillende perspectieven wordt bekeken. 3. Duidelijkheid bieden over casus-, proces-, en ketenregie Regievoering (en het mandaat om deze te voeren) is essentieel voor het maken van sluitende afspraken voor een geïntegreerde aanpak op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling, waarbij de continuïteit van zorg vooropstaat. Dit betekent zo min mogelijk overdrachtsmomenten, korte lijnen en de regie zo spoedig mogelijk (weer) beleggen bij het lokale veld. Het principe van één gezin, één plan, één casusregisseur is hierbij leidend. Regievoering ten aanzien van het beleid ligt bij de gemeente(n). 1 Gebaseerd op Een Veilig Thuis; Gemeentelijke visie op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, d.d. 20 juni 2013, G4. 2 Experts kunnen zijn: specialist op gebied van diagnostiek en/of behandeling, ervaren deskundigen bij AMK of SHG et cetera. 5/18

7 4. Versterken van eigen kracht, sociale omgeving en netwerk Het erbij betrekken van het sociale netwerk (familie, vrienden, buurt) en het activeren/ stimuleren van de eigen mogelijkheden (zover het de draagkracht toelaat) betekent een grotere effectiviteit op de aanpak en een grotere kans op borging en verduurzaming van de veiligheid in de (directe) omgeving. 5. Passende (systeem)interventie en direct inzetbaar Het gaat hier om het direct inzetten van passende hulpverlening gericht op alle leden van het systeem, met aandacht voor alle leefgebieden en de onderlinge relaties (systeemgericht). Er wordt generalistisch/lokaal gedaan wat lokaal kan, specialistisch/regionaal wat moet. 6. Belang van het kind staat voorop Niet alleen in situaties van fysieke mishandeling en van fysieke of psychische verwaarlozing van kinderen, maar ook als er sprake is van huiselijk geweld tussen volwassenen, staat de veiligheid van kinderen en het veiligstellen van hun ontwikkelingsmogelijkheden voorop. Dat betekent concreet dat niet de opvoedingsautonomie van ouders leidend is maar datgene wat voor het kind nodig is. 7. Bevorderen van het laagdrempelig bespreken van vermoedens (burgers en professionals) Zowel burgers als professionals moeten op een toegankelijke manier de mogelijkheid hebben om hun zorgen en vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld te bespreken met een professional, die hierin gespecialiseerd is. Vervolgens is het van belang dat hier zorgvuldig en transparant mee wordt omgegaan en dat er passende hulp wordt geboden. 8. Vroegsignalering en preventie Vroegsignalering en een preventieve aanpak zijn van groot belang om ervoor te zorgen dat de risico s op gebruik van geweld worden verminderd en (grote) incidenten worden voorkomen. De belangrijke voorwaarden voor het slagen van vroegsignalering zijn transparantie en deskundigheidsbevordering. Handelingsverlegenheid mag nooit een reden zijn om niet in te grijpen. 9. Eenheid in drang- en dwangkader (civiel, straf, bestuurlijk) Overeenstemming, afstemming en samenwerking in het drang- en dwangkader op civiele maatregelen, strafmaatregelen en bestuurlijke maatregelen is een vereiste voor een sluitende aanpak op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling. 2.2 Voorzet missie AMHK Friesland: slagvaardig, systeemgericht, deskundig en transparant Waar het in de visie van het AMHK Friesland gaat om hoe het AMHK zich richt op de omgeving, de burgers, de professionals, de organisaties en de gemeenten, gaat het in de missie om de identiteit, de waarden, de ambities en het bestaansrecht van het AMHK Friesland. 6/18

8 Er zijn vier kernwaarden te benoemen die de organisatie AMHK Friesland definiëren en voortvloeien uit de missie 3 : 1. Slagvaardig Korte(re) lijnen en samenwerking met de zorg- en strafpartners in de jeugd- en volwassenketen en het mandaat om de regie en de activiteiten uit te voeren die gericht zijn op het voorkomen en/of stoppen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Het AMHK werkt resultaatgericht en efficiënt. 2. Systeemgericht De werkwijze van de AMHK-professionals is oplossingsgericht, met aandacht voor alle leden van het (gezins)systeem, hun onderlinge relaties en leefgebieden. Hierbij wordt de eigen kracht gestimuleerd en het sociale netwerk betrokken, zodat de veiligheid van alle betrokkenen ook duurzaam is geborgd. Het AMHK levert maatwerk, zodat elk gezin/huishouden krijgt wat het nodig heeft om het huiselijk geweld en/of de kindermishandeling duurzaam te kunnen stoppen. 3. Deskundig De AMHK-professionals zijn deskundig op het gebied van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling en krijgen hiervoor passende scholing, zodat de expertise behouden blijft. Door kruisbestuiving en bundeling van expertise (samenvoeging van AMK en ASHG) worden zowel de taxatie en beoordeling, als de inzet van passende interventie(s) verstevigd en dit vormt een impuls voor de professionalisering van het AMHK. 4. Transparante werkwijze Het AMHK werkt transparant. Dit geldt zowel voor de houding van de AMHK-professionals richting ketenpartners als naar de gezinnen/huishoudens toe. Medewerkers van het AMHK zijn goed toegerust om hun zorgen open te bespreken met de leden van de gezinnen/huishoudens. Gezinnen/huishoudens weten welke informatie het AMHK deelt met ketenpartners. 2.3 Wettelijke taken en plustaken van het toekomstig AMHK Friesland Een aantal taken, zoals preventie, voorlichting, regievoering en expertise-ontwikkeling, is niet wettelijk vereist voor het AMHK, maar wel noodzakelijk om te beleggen. Deze taken horen er ook thuis als onderdeel van de regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling. Zowel BJZ Friesland als Fier Fryslân hebben hun ideeën geopperd voor het beleggen van deze plustaken. In de huidige praktijk blijkt nog te vaak dat professionals (leerkrachten, huisartsen, en anderen) handelingsverlegen zijn en/of huiselijk geweld en kindermishandeling niet signaleren. Het AMHK staat midden in het netwerk/keten van partners ten aanzien van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, waardoor een integrale benadering mogelijk is. Door bij het AMHK niet alleen de wettelijke taken te beleggen, maar de organisatie juist ook een aantal plustaken te laten uitvoeren, vormt het AMHK een belangrijke pijler in de transformatie van de jeugdzorg. De uitvoering van de plustaken zijn vooral de eerstkomende jaren belangrijk, omdat hiermee de vereiste beweging naar voren gemaakt kan worden: van eerder signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling tot voorkomen dat huiselijk geweld/kindermishandeling ontstaat (signaleren op risicofactoren). 3 De opbrengsten uit de interviews zijn hierin verwerkt. De missie is eerder besproken met de beleidsambtenaren op 11 februari /18

9 Door eerder te signaleren én vervolgens te handelen kan met lichte zorg mogelijk kindermishandeling of huiselijk geweld voorkomen worden of vroegtijdig gestopt. Deze beweging naar voren is niet alleen in het kader van de transformatie jeugdzorg van belang, maar ook in het kader van de transitie AWBZ-zorg. Bovendien krijgt de organisatie een heldere en stevige positie in het sociaal domein door er plustaken te beleggen. Het AMHK heeft voor de komende jaren in elk geval de volgende taken, die zijn onderverdeeld in advies-, consult en expertisefunctie, regiefunctie en meld- en onderzoeksfunctie: Advies- en consultfunctie (wettelijke taak AMHK) Onder de advies- en consultfunctie van Veilig Thuis wordt verstaan: bieden van advies aan professionals en burgers (meestal eenmalig contact) als het gaat om vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling; bieden van consult en ondersteuning (meerdere contacten met het AMHK om het traject met de lokale professional (actief) te begeleiden (hands-on) die te maken heeft met vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling). Dit traject kan uiteindelijk resulteren in een melding, maar het kan ook betekenen dat het AMHK de professional of burger begeleidt in het zelf bespreekbaar maken en aanpakken van (de vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling. Meld- en onderzoeksfunctie (wettelijke taak AMHK) Onder de meldfunctie van het AMHK wordt verstaan: een meldpunt voor burgers (alle leeftijden) en professionals die vermoedens van huiselijk geweld (zorgen) en kindermishandeling willen melden; een meldpunt en adviespunt voor burgers die zelf te maken hebben met huiselijk geweld en/of kindermishandeling en hulp of begeleiding nodig hebben en deze vervolgens te organiseren; het doen van onderzoek bij anonieme meldingen en bij meldingen van derden waarbij sprake is van vermoedens van huiselijk geweld en/of kindermishandeling en geen ingang is tot het gezin/het huishouden; terugkoppeling aan melder(s) over de genomen stappen; het registreren van data over casussen, onder andere over het verloop van hulpverleningstrajecten en over de samenwerking tussen organisaties op casusniveau. Beschermingsregiefunctie dwang en drang (plustaak AMHK) Bij de toekomstige regiefunctie kan onderscheid gemaakt worden tussen beleidsregie, casusregie en procesregie. De beleidsregie van het AMHK ligt bij de gemeenten. De procesen casusregie zijn straks de verantwoordelijkheid van het AMHK. Het AMHK bepaalt, in overleg met ketenpartners, welke organisatie i.c. professional de casusregie op zich neemt. Hierbij dient bijvoorbeeld aandacht te zijn voor zaken als eergerelateerd geweld, seksueel geweld en dreiging familiedrama. Het AMHK verleent zelf geen hulp. Onder de regiefunctie van het AMHK wordt verstaan: beoordeling en taxatie van (ernstige) zorgmeldingen en bepalen van het vervolg (en afhankelijk van de ernst van de casus al dan niet inschakelen van (partners van) het Veiligheidshuis); toeleiden naar passende hulp en het activeren van sociaal netwerk en eigen kracht stimuleren; 8/18

10 borgen van het veiligheidsplan (systeemgericht) en erop toezien dat dit wordt uitgevoerd, en waar nodig outreachend optreden. Deze werkwijze vraagt dat de Raad voor de Kinderbescherming eerder in het proces betrokken wordt en een meer adviserende en consultatiefunctie krijgt; borging en monitoring in de vorm van rappelfunctie en (afhankelijk van de casus) actief de casus volgen; monitoren en borgen van de samenwerkingsafspraken en periodiek ophalen van vervolgacties bij alle partijen; verzamelen van beleidsinformatie en onderzoek ten behoeve van beleidsregie door gemeente(n) als basis voor evaluatie van beleid; de (ver)bindende factor in het drang- en dwangkader 4, zodat op- en afschalen van vrijwillig kader naar drang of dwang (en vice versa) efficiënt en doelmatig gebeurt, rekening houdend met de verschillende maatregelen die van toepassing zijn (civiel, straf, bestuurlijk). Hulp in het drang- en dwangkader of een AMHK-onderzoek is in principe (en bij voorkeur) een tijdelijk onderdeel, dat wordt toegevoegd aan het lopende hulpverleningsproces. 4 Zoals ook beschreven door BJZ Friesland (brief 23 januari 2014 aan het Bestuurlijk Voorbereidend Overleg). 9/18

11 Hoofdstuk 3 De scenario s voor het Friese AMHK Op basis van de bestudeerde informatie zijn er in Friesland vier hoofdscenario s te onderscheiden. Hieronder worden deze kort beschreven. Elk scenario is een scenario op Friese schaal, zonder de crisishulp. De crisishulp blijft voorlopig gepositioneerd bij Spoed 4 Jeugd 5. Om die reden is crisishulp ook niet meegenomen in de uitwerking van de scenario s. Op de lange termijn is een integrale Friese crisishulp voor het hele sociaal domein een mogelijkheid. Vanzelfsprekend moet het AMHK wettelijk 24/7 bereikbaar zijn. Scenario 1: Het AMHK positioneren bij Fier Fryslân: AMHK op Friese schaal; AMHK met of zonder beschermingsregiefunctie op de zogenaamde zaken die neigen naar drang en dwang. Scenario 2: AMHK positioneren bij gecertificeerde instelling (GI) (voorheen BJZ Friesland): AMHK op Friese schaal; AMHK inclusief de functie jeugdbescherming en jeugdreclassering; AMHK met of zonder beschermingsregiefunctie op de zogenaamde zaken die neigen naar drang en dwang. Scenario 3: AMHK positioneren bij een nieuw op te richten afzonderlijke rechtspersoon: AMHK op Friese schaal; AMHK met of zonder beschermingsregiefunctie op de zogenaamde zaken neigen naar drang en dwang, Scenario 4: AMHK positioneren bij de GGD: AMHK op Friese schaal; AMHK met of zonder beschermingsregiefunctie op de zogenaamde zaken die neigen naar drang en dwang. 3.1 De inhoudelijke uitganspunten voor het AMHK De vier scenario s zijn beoordeeld op basis van inhoudelijke uitgangspunten. Deze uitgangspunten zijn gebaseerd op de verschillende documenten die door BMC zijn bestudeerd, de twee interviews met respectievelijk Bureau Jeugdzorg en Fier Fryslân, een gesprek met de manager van het Veiligheidshuis, de Raad voor de Kinderbescherming en landelijke ontwikkelingen op dit gebied. 5 In juni 2012 ondertekenden Bureau Jeugdzorg Friesland, Jeugdhulp Friesland, Kinnik kind en jeugd-ggz en Tjallingahiem een samenwerkingsovereenkomst voor de ontwikkeling van een gezamenlijk meldpunt voor spoedeisende hulp voor jongeren (bron: 10/18

12 Onafhankelijk van zorgaanbod Indien het AMHK onafhankelijk advies wil geven over het vervolg van hulp en zorg, is het van groot belang dat deze organisatie onafhankelijk opereert van het zorgaanbod en er geen instellingsbelangen spelen. Onafhankelijk van gemeente Gezien het feit dat het AMHK verantwoordelijk is voor casusregie en soms impopulaire beslissingen moet nemen, bijvoorbeeld drang- of dwangmaatregelen, is het onafhankelijk kunnen opereren zeer gewenst (scheiding van en kunnen sturen op verantwoordelijkheden en voeren van beleidsregie door gemeenten). Het AMHK heeft de proces- en de casusregie in handen. Aansturing gemeenten Gemeenten hebben de (eind)verantwoordelijkheid ten aanzien van het AMHK in handen. Het is van belang dat regionale gemeente(n) kunnen sturen op beleid (is beleidsregie). Herkenbaarheid en uitstraling Het AMHK moet functioneren als een herkenbaar (en ook zichtbaar), laagdrempelig 6 en deskundig meldpunt op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling. Herkenbaarheid in de omgeving, bij burgers en professionals, maakt preventie, signalering en interventie sneller mogelijk. Daarnaast heeft het AMHK de uitstraling voor zowel burgers als professionals dat, in die situaties dat dit nodig is, drang en dwang wordt ingeschakeld. Borgen kindexpertise en laagdrempelige expertise SHG Een belangrijk aandachtspunt bij het AMK is de kindexpertise. Voor kinderen die in de knel komen, in onveiligheid verkeren, verwaarloosd worden of van wie de ontwikkeling wordt bedreigd, is specialistische kennis, ervaring en deskundigheid nodig om ervoor te zorgen dat deze kinderen weer in veiligheid kunnen opgroeien. Daarnaast heeft het SHG ervaring en kennis opgebouwd in het geven van informatie, advies en hulp aan burgers die te maken hebben met geweld. Het SHG staat open voor iedereen: slachtoffers, kinderen, professionals en mensen uit de omgeving; maar ook daders kunnen bellen voor hulp of advies. Doelmatig en doeltreffend Het AMHK moet doelmatig zijn. Deze doelmatigheid is van belang om ervoor te zorgen dat het AMHK een succes wordt en de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling daadwerkelijk effectief en efficiënt verloopt. Beperking frictiekosten Frictiekosten ontstaan door beleidswijzigingen die tot gevolg hebben dat bij aanbieders de omzet en inkomsten verminderen en zij hun organisatie moeten aanpassen of opheffen. Afhankelijk van de keuze die gemaakt wordt voor de positionering van het AMHK, kunnen de frictiekosten anders uitvallen en leiden tot een andere weging. 6 De laagdrempeligheid van het AMHK is mogelijk mits voldaan wordt aan een aantal voorwaarden: houding, kennis en vaardigheden, veilige plek om zorgen te uiten, wijze van informatie over ondersteuning, wijze van toeleiding naar hulp en nauwe samenwerking met partners, bereikbaarheid voor cliënten uit andere culturen, voldoende specifieke expertise en veiligheidsgericht handelen (zie ook Notitie over de mogelijkheden van een laagdrempelige functie voor zelfmeldingen van slachtoffers en plegers bij het AMHK, VNG). 11/18

13 Aansluiting bij partners Veiligheidshuis Het AMHK is onder meer verantwoordelijk voor het uitvoeren van snelle zorgvuldige triage. Afhankelijk daarvan wordt bepaald wat nodig is, bijvoorbeeld opschalen naar de Raad voor de Kinderbescherming, Politie, OM en dergelijke (dit zijn partners van het Veiligheidshuis). Aansluiting bij de sociale infrastructuur: Het AMHK is onder meer verantwoordelijk voor het uitvoeren van snelle zorgvuldige triage. Afhankelijk daarvan wordt bepaald wat nodig is, bijvoorbeeld afschalen naar het wijkteam en/of opschalen naar specialistische hulp en/of drang en dwangregie. 3.2 Weging scenario s voor het AMHK Onderstaande wegingsmatrix is gebruikt om de verschillende scenario s te wegen. De weging is tot stand gekomen tijdens de ambtelijke bijeenkomst op 11 februari jl. Eerst zijn de criteria onderling gemeenschappelijk gewogen door te kiezen voor laag, midden of hoog. Daarna zijn de scenario s gewogen door middel van plussen en minnen: -- (heel laag), - (laag), +- (neutraal), + (hoog) en ++ (heel hoog). Onderstaande matrix is een weergave van deze exercitie. Na weging van de criteria en de afzonderlijke scenario s tekent zich (opnieuw) een duidelijk voorkeursscenario af. Dit betreft scenario 2: het AMHK positioneren bij de gecertificeerde instelling (voorheen BJZF), gevolgd door scenario 1, 3 en 4. In paragraaf 4.3 worden de scenario s toegelicht. Wegingsfactor (laag, midden, hoog) Uitgangspunten Scenario 1 (FIER) Scenario 2 (GI) Scenario 3 (Nieuwe stichting) Scenario 4 (GGD) Onafhankelijk van zorgaanbod Onafhankelijk van de gemeente Aansturing door gemeenten Herkenbaarheid en uitstraling Borgen expertise AMK/SHG Doelmatigheid/ doeltreffendheid Beperking frictiekosten Aansluiting partners veiligheidshuis Aansluiting lokale sociale infrastructuur Hoog Midden Hoog Hoog Hoog Hoog Midden Hoog Hoog /18

14 Hoofdstuk 4 Analyse weging scenario s voor het AMHK Als het gaat om de onafhankelijkheid ten aanzien van het verlenen van zorg, zien we dat zowel voor Fier Fryslân als voor de GGD negatief gescoord wordt. Beide organisaties bieden verschillende vormen van zorg aan. Voor de op te richten gecertificeerde instelling geldt dit niet. De GI mag onder de nieuwe Jeugdwet geen zorg verlenen. Wat betreft de op te richten stichting (scenario 4) zou de onafhankelijkheid ten aanzien van het verlenen van zorg in de statuten kunnen worden opgenomen. Ten aanzien van de onafhankelijkheid van de gemeente valt op te merken dat dit voor de eerste drie scenario s in positieve zin geborgd is. Het GGD-scenario is het enige scenario waarbij dit niet van toepassing is. De GGD is de gezondheidsdienst van alle Friese gemeenten, vandaar de negatieve score. Als het gaat om de aansturing van gemeenten, zien we grote samenhang met het voorgaande uitgangspunt. Sturing op beleid komt beter tot zijn recht als het AMHK onafhankelijk gepositioneerd is ten opzichte van de gemeente. Bij de GGD is dit in mindere mate van toepassing. Een belangrijk uitgangspunt van het nieuwe AMHK is de herkenbaarheid en uitstraling van de organisatie. Opvallend is dat het scenario van de nieuw op te zetten stichting hier laag scoort. Als nieuwe stichting zouden zij dit nog volledig moeten opbouwen. Herkenbaarheid en de uitstraling van de organisatie heeft tijd nodig om zich te ontwikkelen, vandaar de lage score. Als het gaat om het borgen van expertise zien we dat zowel Fier als de gecertificeerde instelling neutraal scoren. Het maakt niet uit of het SHG wordt toegevoegd aan het AMHK, of andersom. Het doel van het AMHK is namelijk het duurzaam stoppen van geweld. In beide scenario s zal expertise moeten worden toegevoegd. Zowel in het scenario van de nieuw te vormen stichting en de GGD, zal het borgen van de expertises een grote uitdaging zijn. Er is in deze scenario s geen ervaring met het uitvoeren van de functies AMK of SHG. Het uitgangspunt doelmatig- of doeltreffendheid scoort bij het scenario van de gecertificeerde instelling het hoogst. Dit heeft er vooral mee te maken dat het deel jeugdbescherming en jeugdreclassering door dezelfde organisaties wordt uitgevoerd. Bij zowel het Fier- als het GGD-scenario is deze link niet aanwezig. Bij het uitgangspunt van de frictiekosten is het van belang om op te merken dat dit vooral nu een relevant onderwerp is (terwijl de rest van de uitgangspunten permanent van belang zijn). De frictiekosten zullen het laagst zijn bij het scenario van de gecertificeerde instelling waarbij het AMHK, jeugdbescherming- en reclasseringfuncties door de GI-organisatie worden uitgevoerd. Als het gaat om de aansluiting op het Veiligheidshuis valt op te merken dat zowel Fier, BJZF als de GGD partners zijn. Alleen voor de nieuw op te zetten stichting geldt dit niet. 13/18

15 Wat betreft het laatste uitgangspunt, het aansluiten bij de sociale (lokale) infrastructuur, valt op dat alle scenario s laag scoren. Het verbinden van het AMHK met bijvoorbeeld de wijkteams zal in de meeste gemeenten nog ontwikkeld moeten worden en bijzondere aandacht vragen. 4.1 Het voorkeursscenario: AMHK positioneren bij de gecertificeerde instelling inclusief beschermingsregie In de analyse komt scenario 2 als duidelijk voorkeursscenario naar voren. Dit voorkeursscenario gaat ervan uit het AMHK te positioneren bij de gecertificeerde instelling (GI) (voorheen BJZ Friesland). Dit betekent dat het ASHG, het AMK, de functies jeugdbescherming, jeugdreclassering en de beschermingsregiefunctie op zaken die neigen naar drang en dwang (plustaak), opgaan in één organisatie op Friese schaal. De volgende figuur biedt een overzicht van de context waarin het AMHK opereert: VEILIGHEID ZORG MELDPUNT & TERUGKOPPELING Voorlichting 1gezin, 1plan, 1regisseur Preventie Signalering Kennis en expertise Kind/ gezin/ huishouden Op- en afschalen SOCIAAL NETWERK / OMGEVING ADVIES Nazorg REGIE PROFESSIONALS DICHTBIJ (LOKAAL) (Crisis)interventie SPECIALISTISCHE HULP / DRANG DWANG KADER (REGIONAAL) Advies Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling in context Figuur: systeem in beeld: van signalering en preventie tot interventie en nazorg 14/18

16 Hoofdstuk 5 Risico s voorkeursscenario en aanbevelingen 5.1 Het voorkeursscenario kent een aantal risico s waar Friese gemeenten zo veel als mogelijk compenserende maatregelen voor moeten treffen De keus om voorkeursscenario niet op noordelijke schaal te organiseren, (Friesland, Groningen en Drenthe) kan ervoor zorgen dat er beperkte schaalgrootte is om financiële risico s op te vangen. De keus om voorkeurscenario niet op noordelijke schaal te organiseren, betekent dat er wordt afgeweken van de rechtelijke indeling (arrondissement). Deze is namelijk wel georganiseerd op Noord-Nederlandse schaal. De keus om het AMHK samen te voegen met de functies jeugdbescherming en jeugdreclassering, kan invloed hebben op de laagdrempeligheid (vooral ten aanzien van de advies- en meldfunctie) van het AMHK. 5.2 Aanbevelingen Op basis van de stand van zaken nu doet BMC tot slot een aantal aanbevelingen die niet uitputtend zijn en voor een belangrijk deel vooruitblikken op de volgende fase voor de AMHK vorming: 1. Na bestuurlijke besluitvorming is nadere uitwerking van het voorkeursscenario noodzakelijk: Informeer en betrek BJZ Friesland en Fier Fryslân en de ketenpartners op korte termijn bij het uitwerken van het voorkeursscenario. Bij de uitwerking dient rekening te worden houden met het beperken van de risico s waarbij wij met name doelen op het nemen van maatregelen om de laagdrempeligheid van het AMHK te borgen. 2. Voor de nadere uitwerking van het voorkeursscenario stellen de samenwerkende Friese gemeenten een programma van eisen op (inclusief financiële kaders) voor het inkopen van de AMHK-taken. Het programma van eisen gaat in elk geval in op: de functie (wat moet het AMHK doen); wie er gebruik van maakt en wie niet; welk resultaat het moet bereiken; op wie het ingrijpt; welke eisen en wensen (bijvoorbeeld ten aanzien van innovatieve werkwijzen) worden gesteld aan het AMHK; waar we op gaan sturen: hoe en wat we gaan monitoren; hoe we willen inkopen; hoe er moet worden geleverd; wie het contractmanagement voert. 3. Belangrijk aandachtspunt hierbij is dat er verschillende opvattingen lijken te zijn over de effectiviteit van door AMK en ASHG gehanteerde werkwijzen. Het samengaan van het AMK en de ASHG kan aangewend worden als startpunt voor het ontwikkelen van een innovatieve werkwijze. De doorstart van de frontoffice AMHK is daar een onderdeel van. 4. De vernieuwde integrale methodische benadering en werkwijze voor het AMHK (met het beste uit beide werelden) zal mede als vliegwiel kunnen dienen voor het creëren van 15/18

17 draagvlak bij medewerkers van het AMK en het ASHG/Fier en het neerzetten van een nieuwe AMHK-cultuur. 5. Het verdient aanbeveling om alle zorgmeldingen bij het AMHK i.o. te laten binnenkomen. Want hoe meer ervaring er wordt opgedaan ten aanzien van bijvoorbeeld specifieke casuïstiek (zoals eerwraak, mensenhandel, kinderen die hun ouders mishandelen), hoe beter de aanpak zal zijn. Deze ervaring kan alleen worden opgedaan als er voldoende vlieguren worden gemaakt. Er is directe deskundige taxatie (triage) nodig (inzet van vertrouwensarts, gedragsdeskundige of forensische expertise), direct gevolgd door inzet van de meest passende hulp, zodat de (eventuele) mishandeling of het geweld stopt en het crisismoment benut kan worden om veranderingen te bewerkstelligen. Samenwerking tussen AMHK en Spoed4Jeugd en spoedhulp voor volwassenen moet geolied verlopen. Op dit moment meldt de politie zorgmeldingen direct bij het ASHG/team Directe Hulp bij Huiselijk Geweld (DHHG) van Fier en een aantal samenwerkende organisaties waarin het AMK ook deelneemt. Deze werkwijze werkt naar tevredenheid vanwege de naar buiten gerichte actieve houding van het DHHGteam. Bij de vormgeving van het AMHK dient zorgvuldig bezien te worden hoe de snelle inzet van passende hulp (DHHG-formule) geborgd kan worden zonder dat het AMHK zelf hulp verleent. Daarbij dient eveneens bezien te worden in hoeverre het DHHG of mogelijk toch het AMHK, in de zogenoemde hoogrisicozaken (code rood), moet kunnen beschikken over een eigen interventieteam. Dit interventieteam pakt direct vanuit het AMHK deze ernstige zaken op, voert de casusregie en zet de eerste hulp in. Zo snel als verantwoord is schaalt de interventiemedewerker af naar de lokale professional in het wijkteam. In dit soort zaken is voortdurende afstemming met de partners in het Veiligheidshuis evident. 6. In de volgende fase dient een nadere uitspraak gedaan te worden over het beleggen van de expertisefunctie op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling. De vraag is of deze functie als plustaak wordt toegevoegd aan het AMHK. Hierdoor kan het AMHK als regionaal kennis- en expertisecentrum op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling gaan fungeren en specialistische kennis opbouwen op het terrein van huiselijk geweld en kindermishandeling, deze kennis actueel houden en beschikbaar stellen aan alle (lokale) professionals en hun organisaties en aan inwoners van Friesland. De expertisefunctie zou in kunnen houden dat: het AMHK voorlichting biedt aan zowel burgers als professionals. De voorlichting heeft betrekking op preventie en bewustwording (de meldbereidheid verhogen met behulp van de Wet Meldcode), (vroeg)signalering, het stoppen van geweld en nazorg. Het AMHK heeft een brede expertise: van het voorliggend veld tot complexe (gezins)problematiek; het AMHK trainingen geeft aan professionals in het kader van deskundigheidsbevordering op het gebied van (bewustwording, aanpak en signalering van) huiselijk geweld en kindermishandeling. Of het AMHK adviseert organisaties in de keuze van trainers die kwalitatief van hoog niveau zijn, het Friese werkveld kennen en daarmee goed kunnen aansluiten op de behoefte van de professionals; het AMHK op de hoogte is van de nieuwste (wetenschappelijke) werkwijzen en methodes in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, hier trainingen en voorlichting over geeft en ook implementeert in haar eigen werkwijze. De vraag waar de expertisefunctie wordt belegd kan later beantwoord worden bij het ontwerpprogramma van eisen voor het AMHK. 16/18

18 7. Het AMHK zal dienstbaar moeten zijn aan lokale professionals en onafhankelijk moeten opereren, slagvaardig en met vakmanschap. Het nieuw te vormen team van AMHKprofessionals zal moeten uitgroeien tot een gezaghebbend slagvaardig, transparant werkend en herkenbaar team van vakkundige AMHK-professionals, dat korte lijnen heeft over en weer met de professionals die actief zijn in de regiogemeenten. Dit betekent bijvoorbeeld concreet dat de AMHK-professionals hands-on steun leveren bij zaken die complex zijn en risicovol. 17/18

19 Bijlage 1 Deelnemers bijeenkomst 11 februari /18