Rechte steektrap en bordestrap

Transcriptie

1 Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid modulair handboek hout Rechte steektrap en bordestrap

2 MODULAIR HANDBOEK HOUT Rechte steektrap en bordestrap FONDS VOOR VAKOPLEIDING IN DE BOUWNIJVERHEID (FVB) Koningsstraat 45 B-1000 Brussel Tel.: Fax: Website: info@fvbffc.be OPLEIDINGSCENTRUM HOUT (OCH) Hof ter Vleest dreef 3 B-1070 Brussel Tel.: Fax: Website: info@och-cfb.be 1

3 @ Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen, D/2003/1698/04 2

4 Voorwoord Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) en het Opleidingscentrum Hout (OCH) kregen de afgelopen jaren steeds meer vragen om een degelijk naslagwerk voor de schrijnwerker-timmerman, de interieurbouwer en de meubelmaker. Alhoewel er heel wat boeken over hout en houtbewerking bestaan, is dit werk een niet te missen aanvulling: het geeft enerzijds een overzicht van de hedendaagse producten, technieken en toepassingen en sluit anderzijds aan bij de reeds bestaande beroepsprofielen die stap voor stap omgezet worden in opleidingsprogramma s. Ook nieuwe ontwikkelingen in het opleidingslandschap (het stijgend belang van de bijscholing van de arbeiders, de invoering van het modulair beroepsonderwijs, e.a.) maakten de opmaak van een nieuw type handboek noodzakelijk. Vele slimme mensen met slimme handen hebben met dit werk een onschatbare bijdrage geleverd om het vakmanschap in ons land op een hoger peil te brengen. Dit handboek richt zich dan ook tot iedereen die het vak onder de knie wil krijgen; in bevattelijke taal en in een sterk visuele stijl worden alle aspecten van het beroep in de kleinste bijzonderheden omschreven en uitgelegd. De lezer zal er een schat aan informatie in vinden, de opleider wordt een handleiding aangereikt die hem toelaat alle aspecten van het beroep aan te leren. Bij de samenstelling van de werkgroep was de inbreng van o.a. de beroepsorganisaties van doorslaggevend belang. Alleen zo kan immers een brug worden geslagen tussen het opleidingsveld en de realiteit van werkvloer of bouwplaats. Ten behoeve van de gebruikers werd het naslagwerk opgedeeld in zeven vakgebieden die samen goed zullen zijn voor zo n 30-tal modules van elk 60 tot 200 pagina s. Voor diegenen die zich meerdere delen, of de volledige reeks willen aanschaffen, werd een bijbehorende opbergmap ontwikkeld. De structuur van de complete reeks vindt u op de keerzijde van de cover. Veel leesplezier en vooral succes! Stefaan Vanthourenhout, Voorzitter FVB en OCH. Voorwoord 3

5 Redactie Hoofdredacteur: Arch. Edwin De Ceukelaire Redactiecomité: Yvo Borry, Jan Claus, Kris Dejonghe,, Bernard Despiere, Marc Nuytemans, René Van Begin, André Van de Velde, Peter Vantuyckom, Etienne Moernaut, André De Potter, Jeroen Doom en Chris Decaesstecker Taaladvies: Karel De Groote Terminologie: André Van de Velde Tekeningen en illustraties: Peter Vantuyckom en 4 Redactie

6 Inhoud 1 Algemeen Eisen Materialen Terminologie bij de samenstelling van de trap Draagstructuur Buitentrappen Trapvormen en trapsoorten met rechte treden Trapvormen en trapsoorten met verdreven treden Maten en verhoudingen Afmetingen van de treden Handgreep en leuning Vrije trapbreedte Bordes Trapgat Constructie van de trapdelen Treden Stootboorden Trappalen met trapbomen Welstuk met trapboom Trapbomen Leuning met trappalen Balusters Profilering van de tredeneuzen Houten bloktrede Oorzaken van en voorzorgen bij het kraken van een trap Bekleding van de onderkant van een trap Uitvoering Het nemen van de maten Rechte steektrap Berekening van een rechte steektrap Bordestrap Berekening van een hoekbordestrap Vloertrede Uitvoeringstekeningen Verklarende woordenlijst Bijlage 1: Uitvoeringstekeningen van een rechte steektrap Bijlage 2: Uitvoeringstekeningen van een bordestrap Inhoud 5

7 6 Rechte steektrap en bordestrap

8 1 Algemeen Een trap is een bouwelement voor verticale verplaatsing. Dit betekent dat de gebruiker de mogelijkheid krijgt te voet een niveauverschil veilig te overbruggen. Het maken van trappen vraagt van de schrijnwerker-timmerman heel wat vakmanschap. In deze module hebben we ons beperkt tot het behandelen van rechte steektrappen en bordestrappen. Hoewel een licht hellend vlak handiger en minder vermoeiend is, neemt de trap een veel kleiner grondoppervlak in, waardoor hij gewoonlijk goedkoper uitvalt. Omdat de trap meestal twee of meer verdiepingen met elkaar verbindt, blijft hij een snelle en economische manier om naar een hoger of lager gelegen niveau te gaan. Behalve het feit dat ze één of meer ruimten met elkaar verbinden, hebben trappen een eigen doel, dat door de functie en het gebruik ervan wordt bepaald. Zo zijn er gemeenschappelijke trappen (in openbare gebouwen, kantoorgebouwen, scholen, flatgebouwen enz.), privé-trappen, hoofdtrappen, diensttrappen, brandtrappen, staatsietrappen, zoldertrappen, keldertrappen enz. Het trapgat moet afgestemd zijn op de afmetingen van de trap. Rechte steektrap Smet / Zulte Hoofdstuk 1: Algemeen 7

9 Bordestrap Vermeulen / Meulebeke 8 Hoofdstuk 1: Algemeen

10 1.1 Eisen Een goede trap moet aan enkele eisen voldoen: gemakkelijk te bereiken en te belopen zijn in een tochtvrije en goed te verlichten gecompartimenteerde ruimte, gebruiksveilig zijn (constructie, mechanische sterkte, stabiliteit ), beantwoorden aan de bestemming, gemakkelijk te onderhouden zijn, een economisch aanvaardbare levensduur hebben, een architecturale meerwaarde aan het gebouw verlenen. bereikbaarheid Een trap moet vlot bereikbaar zijn. Het trappenhuis is de ruimte in een gebouw die exclusief voor de trap is voorbehouden. Hoewel de oppervlakte die door de trap ingenomen wordt heel klein kan zijn, kan men er ook gangen, mezzanines, overlopen enz. in aantreffen. Wat de functie betreft, bestaat er een wisselwerking tussen het trappenhuis en de trap zelf. Zo past een staatsietrap niet in een smal trappenhuis en kan een diensttrap het zonder franjes stellen. In woonhuizen maakt het trappenhuis vaak deel uit van de inkomhal. Om veiligheidsredenen moet in het trappenhuis van flatgebouwen, kantoorgebouwen, openbare gebouwen e.d. een ruimte worden voorbehouden voor een brandtrap. Het trappenhuis en de toegangsdeuren ervan moeten een bepaalde brandweerstand hebben. Staatsietrap in een woonhuis Smet / Zulte Hoofdstuk 1: Algemeen 9

11 beloopbaarheid De eerste vereiste voor een comfortabele trap is dat hij gemakkelijk beloopbaar is: het bestijgen en afdalen mag zo weinig mogelijk inspanning vergen. Daarvoor moet de stapmodulus over heel het gebouw dezelfde zijn en dit vraagt een nauwkeurige uitvoering. Wanneer de trap een grote hoogte moet overbruggen, kan men één of meer bordessen voorzien. Comfort wordt niet door iedereen op dezelfde manier ervaren en hangt ook af van de plaatselijke toestand. Zo hoeft een kelder- of zoldertrap niet hetzelfde comfort te bieden als een trap in een voor het publiek toegankelijk gebouw. Het comfort van een trap hangt rechtstreeks af van de vorm en de hellingshoek. Bordestrap D Hondt / Zingem gebruiksveiligheid De trap moet zó ontworpen zijn dat de gebruikers zich in alle veiligheid naar een andere verdieping kunnen begeven. Dit betekent dat de trap voldoende stabiel en gemakkelijk beloopbaar moet zijn. De veiligheidsgraad van een trap hangt niet alleen af van de trapvorm, maar ook van de onmiddellijke omgeving: leuning, trappenhuis, enz. 10 Hoofdstuk 1: Algemeen

12 Een veilige trap is gemakkelijk te belopen en is voldoende verlicht, de leuning voorkomt valpartijen. Openbare trappen dienen inzake afmetingen (aantrede, breedte) en brandveiligheid aan specifieke voorschriften te beantwoorden. trappen voor personen met verminderde mobiliteit In openbare gelegenheden en collectieve gebouwen, daar waar geen liften of hellende vlakken voorzien zijn, dient een trap minstens aan volgende voorschriften te voldoen: voldoende breed zijn (minimum 1,50 m) om mensen te laten voorgaan; aantrede van cm en optrede van cm; rechte trapbomen met maximum 12 treden; schuin terugliggende tegentreden en zeker geen opengewerkte tussenruimte; afgeronde of afgeschuinde trapneuzen; antislip bekleding. Tevens dient elke trap van 3 treden of meer voorzien te zijn van een makkelijke, stevige, stijve en doorlopende handleuning die minstens 50 cm verder gaat dan de eerste en de laatste trede. Die handleuning moet 4 à 5 cm van de muur verwijderd zijn en een diameter hebben van 4 à 5 cm. De leuning bestaat uit een tussenregel op 65 cm (van de looplijn) en de handlijst komt op 90 cm. De leuning moet op het bordes doorlopen en daar bedragen de respectieve hoogtes 75 en 100 cm. Om de aandacht te trekken van personen met een verminderd gezichtsvermogen zal een op de eerste en de laatste trede een bekleding met licht reliëf worden aangebracht. brandveiligheid Trappen kunnen deel uitmaken van de vluchtwegen en zijn dus belangrijk bij evacuatie. Het Koninklijk Besluit van 7 juli 1994 bevat de basisvoorschriften voor de preventie van brand en ontploffingen in nieuwe gebouwen. Het KB is van toepassing op alle nieuwe gebouwen ongeacht hun bestemming, met uitzondering van eengezinswoningen. Minimale vereisten voor binnentrappen zijn: aantrede 200 mm optrede 180 mm helling 37 nuttige breedte 800 mm mechanische sterkte en stabiliteit Mechanische sterkte en stabiliteit zijn fundamentele vereisten waaraan trappen moeten voldoen. Men maakt onderscheid tussen: de stabiliteit van het geheel en de mechanische sterkte van de verschillende delen van de trap, de schoksterkte tegen voorwerpen voor de onderdelen van de trap, de krasbestendigheid en de slijtweerstand van de houten loopvlakken, de duurzaamheidsaspecten inzake mechanische sterkte en stabiliteit. Hoofdstuk 1: Algemeen 11

13 akoestische isolatie Geluidsoverlast veroorzaakt door het belopen van trappen dient te worden beperkt. Men onderscheidt: contactgeluiden die gedempt kunnen worden door de treden met een soepele bekleding of met tapijt te bedekken. Verder kan men de overdracht van storende trapgeluiden beperken door het tussenplaatsen van een isolerend materiaal waar de trap in de muur of tegen de vloer wordt vastgezet. het kraken van de treden (zie remedies onder 3.10 p. 74). Het verdient aanbeveling de onderzijde van de trap akoestisch te isoleren om het galmeffect naar de belendende vertrekken uit te schakelen. onderhoud Een trap moet eenvoudig te onderhouden zijn. Een binnentrap kan van een dekkende of niet-dekkende afwerkingslaag voorzien worden. levensduur Slijtage is afhankelijk van het verkeer op de trappen. Om een gelijkmatige slijtage van de treden te krijgen, is een homogene houtstructuur belangrijk. Zo zijn houtsoorten met te grote verschillen tussen voorjaars- en najaarshout minder geschikt voor intensief verkeer. architecturale meerwaarde Trappen vinden we terug zowel in als rond openbare gebouwen of woonhuizen. De primaire trap of hoofdtrap is de belangrijkste trap van het gebouw en valt onmiddellijk op (bv. toegang tot een openbaar gebouw, van de gelijkvloerse naar de 1 ste verdieping). De secundaire of ondergeschikte trap wordt minder gebruikt en ligt eerder verborgen (bv. diensttrappen, brandtrappen, kelder- of zoldertrappen ). Open binnentrap Luc Steels / Belsele 12 Hoofdstuk 1: Algemeen

14 1.2 Materialen De materiaalkeuze voor trappen wordt hoofdzakelijk bepaald door: de aard van het gebouw, de ligging van de trap (binnen- of buitentrappen), de stijl van het gebouw, voorschriften betreffende brandveiligheid, gebruiksveiligheid, slijtvastheid, duurzaamheid enz. De meest voorkomende materialen zijn: hout (zie verder), steen (marmer, graniet, baksteen, vloertegel...), beton (eventueel met een bekleding van hout, marmer, arduin, graniet...), metaal (inox, staal, aluminium...), glas (gelaagd glas, plexiglas...), gerecycleerde materialen, kunststof zoals PVC... Rechte steektrap in metaal Limoco Industries / Opglabbeek Uiteraard bespreken we in deze module enkel de houten trappen. Hout heeft veel voordelen: het kan verschillende vormen aannemen en laat zich gemakkelijk zagen, schaven, schuren, polijsten, enz. Verder is het goed bestand tegen belastingen. De meest gebruikte houtsoort is de Europese beuk. Daarom spreekt men in de houthandel over de trappenbeuk of witte beuk. Andere houtsoorten zijn eik, es, esdoorn, wengé, afrormosia, sipo, kerselaar, koto, enz. In plaatvorm komen de gelamelleerde, gevingerlaste panelen en hoogwaardige multiplexplaten voor. In het volgende hoofdstuk bespreken we aan welke criteria de traphoutsoort moet voldoen. Hoofdstuk 1: Algemeen 13

15 1.3 Terminologie bij de samenstelling van de trap LEIBOOM VULLING TUSSENTRAPPAAL LEUNING HANDGREEP HOOFDTRAPPAAL BINNENBOOM BUITENBOOM STOOTBORDEN VULLING TREDEN Terminologie samenstelling trap Smet / Zulte 14 Hoofdstuk 1: Algemeen

16 trede Een trede is het horizontaal gelegen constructiedeel dat tijdens het opof aflopen van de trap als steun voor de voet dient. Het tredevlak is het horizontale bovenvlak, de neus is de geprofileerde voorkant van de trede. Elke trede heeft een neusprofiel, hoe klein ook. stootbord Dit is het verticale constructiedeel tussen twee opeenvolgende treden om de deze te ondersteunen tijdens het belopen van de trap. Het wordt ook tegentrede genoemd. De voorkant is soms schuin geprofileerd. trapboom Een trapboom is een hellend zij-, tussen- of middenstuk van de trap dat de treden en de stootborden draagt (ook trapwang genoemd). Verder spreken we nog van: de muurboom: de trapboom die tegen de muur komt; de binnenboom: trapboom die vrijstaat, m.a.w. niet tegen een muur (vrijstaande trappen hebben dus twee binnenbomen); de tussenbomen: twee trapbomen die onder de treden worden geplaatst; de middenboom: één trapboom komt onder de treden. balustrade leiboom Om voor een zekere veiligheid te zorgen, wordt op de binnenboom een balustrade geplaatst. De balustrade bestaat uit drie delen: de leuning of handgreep: deze vormt de bovenkant van de balustrade om het beklimmen of het afdalen van de trap te vergemakkelijken. Als ze op de muur geplaatst is, noemen we haar de muurleuning. de vulling: voorkomt het mogelijke doorbuigen van de handgreep en waarborgt een zekere veiligheid. Naargelang het soort trap kan een vulling bestaan uit: balusters (meestal met tussenafstand 120 tot 150 mm), siersmeedwerk, beplanking evenwijdig aan de handgreep, vergaring met panelen, gelaagd glas, plexiglas, staal, steen... de trappalen: dienen om de vulling en de handgreep te beëindigen. We onderscheiden: de hoofdtrappaal onderaan de trap, de eindtrappaal bovenaan de trap, de tussentrappaal tussen de hoofdtrappaal en de eindtrappaal. De leiboom is de horizontale boom die als afwerking van het trapgat of het bordes dient (ook trapgatbekleding, balkstuk of leiwang genoemd). Hoofdstuk 1: Algemeen 15

17 traparm Dit is een ononderbroken opeenvolging van treden tussen twee vloeren, tussen een vloer en een bordes of tussen twee bordessen. Zo spreken we van: de onderste of eerste traparm, tussentraparmen, middentraparmen, bovenste of laatste traparm. bloktrede welstuk Wanneer de hoofdtrappaal op de eerste trede bevestigd is, spreken we van een bloktrede. Een bloktrede wordt gemaakt uit hout of steen (marmer, arduin, gepolijst beton, metselwerk met bekleding van...). Vaak krijgt een bloktrede een gebogen voorkant, een grotere lengte en breedte dan de andere treden om de trap een mooier, stijlvoller uitzicht te geven. Door de bloktrede uit te voeren in een steenachtig materiaal krijgt de trap onderaan een extra bescherming tegen schuur- en reinigingsmiddelen. Dit is de laatste trede van een trap of een traparm, waarvan de bovenkant gelijk komt met de verdiepingsvloer of het bordes (ook aansluitingstrede genoemd). MUURBOMEN WELSTUK Welstuk en muurbomen D Hondt / Zingem 16 Hoofdstuk 1: Algemeen

18 overgangsstuk Dit is een boom-, leuning- of trappaalgedeelte dat een gebogen overgang mogelijk maakt. Het komt voor in volgende situaties: tussen twee opeenvolgende bomen, tussen een leiboom en een binnenboom, tussen een hoofdtrappaal en binnenboom, tussen een tussentrappaal en binnenbomen, tussen een eindtrappaal en leiboom. Bij de leuningen is dit wrongstuk, de leuningwrong, met de houtdraadrichting zoveel mogelijk met de lengterichting van de leuning mee. Bij de trapbomen is dit tegenwoordig meestal een wrongstuk, maar een kuipstuk met verticale houtdraadrichting kan ook. Wanneer de trapboom volledig uit een wrongstuk bestaat, spreken we van een wrongboom. WRONGBOMEN Wrongboom D Hondt / Zingem WRONGSTUK Wrongstuk Vermeulen / Meulebeke Hoofdstuk 1: Algemeen 17

19 KUIPSTUK Kuipstuk Smet / Zulte bordes Een bordes is een trapdeel dat meestal tussen twee traparmen ligt. Het heeft een horizontaal loopvlak dat groter is dan een trede en onderbreekt de trap op deze wijze. Zo spreken we van tussenbordessen en hoekbordessen. Soms krijgt het bordes een verlenging met een deel van een trede, de stoottrede of vloertrede. Dit is een bijzondere trede, een verbindingsstuk met het tredevlak op hoogte van het bordes, tussen het bordes en het eerste stootbord van de volgende traparm. Bordes D Hondt / Zingem BORDES 18 Hoofdstuk 1: Algemeen

20 kraaklatten spil Kraaklatten zijn verticale latjes die tegen de achterkanten van de stootborden geplaatst worden. Ze dienen om het doorbuigen van de treden tegen te gaan en voorkomen zo het kraken van de trap. Een spil is een trappaal bij een spiltrap waarin alle smalle delen van de treden ingewerkt zijn. SPIL Spil Smet / Zulte trappenhuis Dit is de volledige ruimte waarin de trap geplaatst wordt. TRAPPENHUIS Trappenhuis D Hondt / Zingem Hoofdstuk 1: Algemeen 19

21 schalmgat Het schalmgat is de ruimte tussen twee traparmen of tussen een traparm en de leiboom. SCHALMGAT Schalmgat D Hondt / Zingem linkse en rechtse trappen Een linkse trap is een trap die je linksomdraaiend bestijgt (bij een vrijstaande trap aan één zijde staat de binnenboom links). Een rechtse trap is een trap die je rechtsomdraaiend bestijgt (bij een vrijstaande trap aan één zijde staat de binnenboom rechts). gesloten en open trappen looplijn Een gesloten trap is een trap met stootborden. Soms worden er trappen gemaakt waarbij je door de stootborden heen kan zien, bijvoorbeeld door een perforatie, een infrezing Men doet dit om een bepaald lichteffect te krijgen. Een open trap is een trap zonder stootborden. Een looplijn is een getekende rechte en/of gebogen lijn op de plattegrond van de trap, die je theoretisch beloopt tijdens het bestijgen of afdalen van de trap. Deze denkbeeldige volle lijn start onderaan de trap aan de voorkant van eerste trede of eerste stootbord en eindigt aan de voorkant van het welstuk of aan de voorkant van het laatste stootbord van de traparm. Bij een keldertrap komt de looplijn voor in stippellijn. Naast de looplijn komt steeds een tredenummering van start (onder aan de trap) tot einde (boven aan de trap). 20 Hoofdstuk 1: Algemeen

22 Gesloten trap met open stootboorden Trautwein / Weingarten Hoofdstuk 1: Algemeen 21

23 optrede Dit is de verticale afstand tussen de tredevlakken van twee opeenvolgende treden. Bij éénzelfde trap moet de optrede overal gelijk zijn, m.a.w. het verticaal gemeten gedeelte van de vloer tot het eerste tredevlak is ook de optrede. aantrede wel Bij een gesloten trap is de aantrede de horizontale afstand tussen twee opeenvolgende stootbordvoorkanten, gemeten op de denkbeeldige looplijn. Bij een open trap is de aantrede de horizontale afstand tussen twee opeenvolgende tredeneuzen, gemeten op de denkbeeldige looplijn. De wel is de horizontale afstand van de voorkant van de trede (ook bij het welstuk) tot de achterkant van de vorige trede of de voorkant van vorig stootbord, anders gezegd het deel van de trede dat uitsteekt boven de onderliggende trede. Hoe groter de aantrede, hoe kleiner de wel mag zijn, maar minimaal 30 mm. Bij verticale stoorborden wordt voor de wel gewoonlijk 50 mm genomen, bij stootborden met schuin geprofileerde voorkant 20 tot 30 mm. Bij klassieke trappen krijgt de wel dikwijls een wellatje, een sierlijstje onderaan de trede vóór het stootbord voor een zwaarder uitzicht van de neusprofilering. Bij moderne trappen komt een wellatje niet voor. voor- en achterhout Het voorhout is het gedeelte van de trapboom dat vóór de treden staat, haaks gemeten op de trapboom. Het gedeelte van de trapboom dat vóór de eerste trede komt, wordt soms ook staande voorhout genoemd. Het achterhout is het gedeelte van de trapboom dat achter de treden of stootborden staat, haaks gemeten op de trapboom. Normaal wordt 20 mm als minimum afmeting genomen. Het staande voorhout krijgt dikwijls een grotere afmeting om bijvoorbeeld aan de muurplint aan te sluiten. stelruimte Dit is de horizontale afstand tussen de achterkant van het laatste stootbord of van de laatste trede tot de rand van het trapgat. dikte treden en welstuk De dikte van alle treden is gelijk. De dikte van het welstuk is gelijk aan de dikte van de treden. 22 Hoofdstuk 1: Algemeen

24 Optrede, aantrede, voor- en achterhout, breedte welstuk, dikte trede Hoofdstuk 1: Algemeen 23

25 Optrede, aantrede, breedte trede, wel, stelruimte 24 Hoofdstuk 1: Algemeen

26 breedte treden en welstuk Bij een open of gesloten trap met recht geplaatste stootborden en toepassing van een wel: de breedte van de treden is gelijk aan de aantrede plus de wel. Zonder toepassing van een wel is de breedte van de treden gelijk aan de aantrede. Bij een trap met schuin geprofileerde stootbordvoorkanten is de breedte van de treden afhankelijk van de constructie tussen stootbord en trede. Het welstuk bevat geen aantrede en is dus minder breed dan de treden. De breedte van het welstuk bedraagt ongeveer 100 tot 120 mm naargelang de situatie. Breedte en dikte stootbord, klimlijn, traphelling, breedte boom breedte en dikte stootbord De breedte van het onderste stootbord is kleiner dan van de andere stootborden. De dikte is afhankelijk van het gebruikte plaatmateriaal of de handelsdikte van massief hout. trapboombreedte De trapboombreedte wordt altijd gemeten haaks vanaf de bovenkant tot aan de onderkant van de trapboom. traphelling Dit is de stijgingsverhouding van de trap in graden. Ze wordt bepaald op de denkbeeldige looplijn, dit is de plaats waar de trap normaal belopen wordt. De traphelling is afhankelijk van de verhouding tussen open aantrede. Hoofdstuk 1: Algemeen 25

27 klimlijn De klimlijn is de denkbeeldige lijn waarlangs de traphelling gemeten wordt. traphoogte De traphoogte is de verticale afstand van de bovenkant van de afgewerkte vloer tot de bovenkant van de afgewerkte vloer van volgende of voorafgaande verdieping, gemeten waar de trap eindigt (aansluit op of tegen de verdieping). Traphoogte, bruto en netto val, vrije doorloophoogte, trapgatlengte Wanneer bijvoorbeeld de afgewerkte vloer van de gelijkvloerse verdieping er nog niet ligt en de trap moet reeds opgemeten en gemaakt worden, zal het niveau van de buitendorpel van de voor- of achterdeur overgebracht worden naar de plaats waar de trap moet komen. Vroeger gebeurde dit met een pasdarm, nu veelal met een lasertoestel. De traphoogte is gelijk aan de som van de optreden. TRAPGATLENGTE BOVENKANT TRAPBOOM VRIJE DOORLOOPHOOGTE TRAPHOOGTE NETTO VAL NETTO VAL BRUTO VAL 26 Hoofdstuk 1: Algemeen

28 bruto val netto val De bruto val is de horizontale afstand van de voorkant van de trapboom tot aan de rand van het trapgat waar het welstuk tegen of op draagt. Wanneer we de bruto val vrij mogen bepalen, spreken we van een vrije bruto val. Wanneer de bruto val bepaald is door een muur, een raam, een binnen- of buitendeur... spreken we van een beperkte bruto val, ook bruto sprong of sprong genoemd. De bruto val is gelijk aan de horizontale afstand van de plaats die de trap inneemt. Bij een gesloten trap is de netto val de horizontale afstand van de voorkant van het eerste stootbord tot de voorkant van het laatste stootbord. Bij een open trap is de netto val de horizontale afstand van de voorkant van de eerste trede (de neus) tot de voorkant van het welstuk (de neus), gelijk aan de lengte van de looplijn. Dit wordt ook de totale aantrede genoemd. De netto val is gelijk aan de som van de aantreden. vrije doorloophoogte Dit is de verticale afstand tussen de bovenkant van de trapboom en de rand van het onafgewerkte trapgat. Om ongehinderd onder de rand van het trapgat te kunnen doorlopen, moet deze vrije doorloophoogte minimum 2 m bedragen. lengte en breedte trapgat De lengte van het trapgat is afhankelijk van de traphoogte en de traphelling. Om ongehinderd onder de rand van het trapgat te kunnen doorlopen moet de vrije doorloophoogte van de onderkant van het onafgewerkte trapgat tot de bovenkant van de trapboom minimum 2 m bedragen. trapbreedte Dit is de buitenwerkse breedte van de trap, van de buitenkant van de trapboom tot de buitenkant van de trapboom. Hoofdstuk 1: Algemeen 27

29 1.4 Draagstructuur De draagstructuur van trappen kan sterk verschillen naargelang de toepassing, de inplanting of esthetische overwegingen. De meest voorkomende vormen van draagstructuren zijn: trapbomen, trappalen, trapspil, trap met hangende treden, steunplaat van gewapend beton, fundering op staal, metselwerk. In deze module bespreken we enkel de trapboom als hellend structuurelement (balk) waarop de treden rusten en dat de belastingen op de bordessen overdraagt. De binnenboom bevindt zich aan de zijde van het doorzicht, de muurboom aan de wandzijde. Wanneer de muurboom rechtstreeks door de muur wordt ondersteund, spreken we van een valse trapboom. Naargelang de verbindingswijze tussen trede en boom maken we een onderscheid tussen twee soorten: trap met ingefreesde bomen. Hierbij worden de treden, stootborden en eventuele wellatjes ingewerkt in de bomen, waarvoor in die bomen uitsparingen of nesten worden gefreesd. De manier waarop de treden en stootborden worden bevestigd, hangt af van de gebruikte materialen. trap met uitgekeepte bomen. Bij dit type rusten de treden en stootborden op keepbomen die trapvormig zijn uitgezaagd. Draagstructuur in metaal Spira / Vilvoorde 28 Hoofdstuk 1: Algemeen

30 Trap met ingefreesde bomen Trap met uitgekeepte bomen Trap met centrale boom Hoofdstuk 1: Algemeen 29

31 1.5 Buitentrappen Buitentrappen moeten met het oog op de veiligheid en de duurzaamheid aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moeten de materialen met een minimum aan onderhoud bestand zijn tegen schimmels, mos en insecten (voor houten trappen), maar ook en vooral tegen vorst, regen en felle zon. Buitentrappen dienen ook aan een aantal veiligheidsvoorschriften te voldoen: antisliptrapneuzen en/of treden of met een oppervlaktestructuur (traanplaat, groeven, enz.), de treden moeten licht afhellen (+ 5 mm naar achter), zodat het water kan afvloeien. Buitentrap Smet / Zulte 30 Hoofdstuk 1: Algemeen

32 1.6 Trapvormen en trapsoorten met rechte treden de gewone, klassieke rechte steektrap Een rechte steektrap is een trap die rechtstreeks twee verdiepingen met elkaar verbindt en waarbij alle treden evenwijdig, haaks en gelijk zijn. de ruimtebesparende rechte steektrap of molenaarstrap Bij dit soort trap zijn alle treden evenwijdig, haaks en gelijk, maar de even treden zijn het spiegelbeeld van de oneven treden. De even treden bezetten aan de ene zijde de volledige tredebreedte, aan de andere zijde zien we een breedtevermindering. Bij de oneven treden is het net andersom. Rechte steektrap, molenaarstrap Hoofdstuk 1: Algemeen 31

33 Molenaarstrap de bordestrap Een bordestrap is een samenstelling van twee of meer rechte steektrappen. Tussen de rechte steektrappen is een bordes geconstrueerd. Een bordes is een trapdeel met horizontaal loopvlak dat groter is dan een trede en daardoor de trap onderbreekt. Zo spreken we van tussenbordessen, hoekbordessen. Een traparm is een ononderbroken opeenvolging van treden tussen twee vloeren, tussen een vloer en een bordes of tussen twee bordessen. Zo spreken we van: de onderste of eerste traparm, tussentraparmen, middentraparmen, bovenste of laatste traparm. De voornaamste bordestrappen zijn: de rechte bordestrap, de enkele hoekbordestrap, de dubbele hoekbordestrap, de bordestrap met halve wenteling. 32 Hoofdstuk 1: Algemeen

34 Rechte en enkele hoekbordestrap Bordestrap met halve wenteling en dubbele hoekbordestrap Hoofdstuk 1: Algemeen 33

35 Dubbele hoekbordestrap Glaceries de Saint-Roch Sambreville 34 Hoofdstuk 1: Algemeen

36 1.7 Trapvormen en trapsoorten met verdreven treden Bij alle verdere grondvormen van trappen worden in de trap alle of een deel van de treden verdreven. Een verdrijving van treden is het geleidelijk versmallen van de treden naar de linker- of rechterzijde van de trap. Daardoor komen de bovenkanten van de trapbomen niet meer in hetzelfde vlak te liggen. Dit is het scheluw zijn van de bovenkant der trapbomen De scheluwe trap Dit is een rechte steektrap waarbij de bovenkanten van de trapbomen niet in hetzelfde vlak liggen, ze liggen scheluw t.o.v. elkaar. De voornaamste scheluwe trappen zijn: de enkele beginscheluwe trap, de enkele eindscheluwe trap, de dubbele scheluwe trap. Beginscheluwe, eindscheluwe en dubbele scheluwe trap Hoofdstuk 1: Algemeen 35

37 1.7.2 De kwartdraaitrap Naargelang het toepassen van een bepaalde verdrijvingsmethode is een kwartdraaitrap een samenstelling van ofwel: een spilsteektrap 4 tot 5 treden verdreven in het kwart naar de spil/hoofdtrappaal, voorafgegaan of gevolgd door een rechte steektrap; een spilscheluwe trap 3 tot 4 treden verdreven in het kwart (naar de spil), voorafgegaan of gevolgd door een scheluwe trap, m.a.w. alle treden in de trap zijn verdreven; een spilscheluwe steektrap 3 tot 4 treden verdreven in het kwart (naar de spil), voorafgegaan of gevolgd door een scheluwe trap, voorafgegaan of gevolgd door een rechte steektrap, m.a.w. niet alle treden in de trap zijn verdreven. Samenstelling kwartdraaitrap 36 Hoofdstuk 1: Algemeen

38 De voornaamste kwartdraaitrappen zijn: de enkele beginkwartdraaitrap, de enkele eindkwartdraaitrap, de begin- en eindkwartdraaitrap, de hoekkwartdraaitrap, ook tussenkwartdraaitrap genoemd. Beginkwartdraaitrap, eindkwartdraaitrap, begin- en eindkwartdraaitrap en hoekkwartdraaitrap Hoofdstuk 1: Algemeen 37

39 1.7.3 De spiltrap Een spiltrap is een trap waarvan aan de ene zijde alle treden in een spil verbonden zijn en aan de andere zijde in de trapbomen zitten: rechthoekige spiltrap met twee of drie kwarten (zes- of achthoekig grondvlak kan ook); ronde spiltrap met twee of drie kwarten (ellips- of ovaalvormig grondvlak kan ook). Rechthoekige spiltrap met twee en drie kwarten Ronde spiltrap met twee en drie kwarten 38 Hoofdstuk 1: Algemeen

40 Ronde spiltrap Teck / Puurs De wrongtrap Een wrongtrap is een trap waarvan aan de ene zijde alle treden in de gebogen (geplooide) boom zitten en aan de andere zijde in de trapbomen. De grondvorm is rechthoekig, maar een zes- of achthoekig grondvlak kan ook. Wrongtrap Hoofdstuk 1: Algemeen 39

41 1.7.5 De Engelse trap Een Engelse trap is een trap waarvan alle treden in gebogen cirkel-, ellips- of ovaalvormige bomen zitten. Engelse trap Engelse trap Vandeweege / Eke 40 Hoofdstuk 1: Algemeen

42 2 Maten en verhoudingen Bij het bepalen van de afmetingen van een trap moeten we met verschillende factoren rekening houden. 2.1 Afmetingen van de treden De afmetingen van de treden van rechte steektrappen en bordestrappen moeten aan een aantal regels en formules voldoen. Door ze op de looplijn van de trap toe te passen, komen we tot gelijke treden. De plaats van die looplijn hangt af van het traptype. Bij trappen met een breedte van minder dan 1 m loopt de lijn halverwege de trapbreedte. Bij bredere trappen bevindt ze zich op 50 cm van de leuning. Aantrede, wel breedte trede Aantrede, wel breedte trede Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen 41

43 bepalen van de optrede De optrede is de verticale afstand tussen de bovenzijde van twee opeenvolgende treden. De optrede is verschillend in afmeting naargelang de plaatsing in het gebouw en gebonden aan de verdiepingshoogte. In principe zijn alle optreden even hoog. Indien er een maatafwijking is, dan moet deze bij voorkeur in de onderste optrede voorkomen. Eventuele maatafwijkingen mogen maximaal 6 mm bedragen en maximaal 3 mm tussen twee opeenvolgende treden. TYPE TRAP OPTREDE (in mm) Trap in openbaar gebouw Centrale trap in woonhuis /200 Kelder- en zoldertrappen Laddertrappen, torentrappen bepalen van de aantrede De aantrede van een rechte steektrap moet steeds gelijk zijn. Bij trappen met meerdere traparmen is het wenselijk dat de aantrede gelijk is, maar het is niet strikt noodzakelijk. Uit praktisch, ergonomisch en esthetisch oogpunt streven we bij éénzelfde trap naar gelijke aantreden. Voor de aantrede bestaan er geen vastgelegde maten. Ze zijn afhankelijk van: de optrede, aantal en afmeting, de beschikbare trapruimte, de trapbestemming (in een openbaar gebouw of in een woonhuis). Bij een open of gesloten trap met verticaal geplaatste stootborden, waar treden met een wel toegepast worden, is de tredebreedte gelijk aan de aantrede plus de wel. Bij een open of gesloten trap met verticaal geplaatste stootborden, waar treden zonder een wel toegepast worden, is de tredebreedte gelijk aan de aantrede. Alle trapberekeningen en trapbepalingen dienen in hoofdzaak voor het correct bepalen van de op- en aantrede. Het gemakkelijk en veilig belopen van de trap hangt immers hoofdzakelijk af van de verhouding tussen op- en aantrede. Wanneer de optrede gekend of berekend is, kunnen we een passende aantrede bij de optrede vinden. De maat van de optrede is verschillend voor trappen in woonhuizen en in openbare gebouwen. De maat van de aantrede is afhankelijk van de trapgrondvorm en vooral van de beschikbare ruimte. 42 Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen

44 Voor het vinden van de ideale aantrede moeten we rekening houden met volgende twee bevindingen: de aantrede wordt berekend op basis van de stapmodulus of paslengte op de looplijn, rekening houdend met de eventuele comfort- en veiligheidsvereisten. De stapmodulus of paslengte vertegenwoordigt de gemiddelde schredelengte die een normale persoon met één stap aflegt. Deze afstand ligt tussen 57 en 63 cm; een opwaartse verplaatsing van het lichaam over een bepaalde hoogte vraagt ongeveer dubbel zoveel inspanning als dezelfde afstand af te leggen op een horizontaal vlak. Om de ideale aantrede te berekenen, passen we volgende formule toe: de IDEALE aantrede bij een trap in een openbaar gebouw aantrede = 630 mm - (2 x Optrede) 290 mm = 630 mm - (2 x 170 mm) de IDEALE aantrede bij een trap in een woonhuis aantrede = 600 mm - (2 x Optrede) 220 mm = 600 mm - (2 x 190 mm) De ideale aantrede is bijna nooit te bereiken. De aantrede is afhankelijk van de trapgrondvorm en vooral van de beschikbare ruimte. Deze werkwijze om de aantrede te vinden zal dan ook per trapgrondvorm verschillend zijn. VROEGER NU Bij gewone woonhuistrappen werd een optrede rond 180 mm vooropgesteld. Bij trappen in openbare gebouwen werd een optrede rond 170 mm vooropgesteld om steile trappen te vermijden. Bij ladders werd een optrede vanaf 200 mm vooropgesteld. De mensen zijn gemiddeld 2 cm groter dan bij het begin van de 20 ste eeuw en architecten besparen vooral in de grootte van het trappenhuis door het zo klein mogelijk te krijgen, vandaar dat de afmeting van de optrede ook geëvolueerd is. Bij gewone woonhuistrappen wordt een optrede tussen 180 mm en 200 mm vooropgesteld. Bij ruimtebesparende trappen ligt dit tussen 200 mm en 250 mm. Bij ladders vanaf 250 mm. Bij trappen in openbare gebouwen wordt een optrede tussen 170 mm en 180 mm vooropgesteld. Een traparm telt altijd evenveel aantrede-eenheden als hoogte-eenheden min één. Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen 43

45 Ideale aantrede GEMIDDELDE SCHREDELENGTE VAN DE MENS 600 / 630 mm Stapmodulus of gemiddelde schredelengte 600 / 630 mm STAPMODULUS = GEMIDDELDE SCHREDELENGTE 600 / 630 mm 44 Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen

46 bepalen van de wel De wel gebruiken we vaak omwille van de volgende redenen: om beschadigingen met de achterkant van de voet tegen de stootborden te voorkomen tijdens het afdalen van de trap; om een groter steunvlak voor de voet te krijgen, de treden worden immers breder; om bij dezelfde traphoogte een kortere trap te krijgen. Breedte trede, wel, aantrede Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen 45

47 de traphelling Wanneer de optrede gelijk is aan de aantrede, dan is de traphelling 45. De traphelling is de hoek die gevormd wordt tussen de vloer en de onderzijde van de trapboom. Hoe groter de traphelling en hoe steiler de trap, hoe moeilijker en gevaarlijker het belopen van de trap wordt. Daarom is bij gewone trappen een traphelling van groter dan 45 ongewenst. Ruimtebesparende trappen krijgen een traphelling van ongeveer 60. Trappen met een heel kleine helling en een heel grote aantrede zijn eveneens gevaarlijk en onaangenaam om te belopen. We noemen ze dan ook luie trappen, bv. tuintrappen, trappen in bioscopen. Classificatie van trappen naar de traphelling 46 Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen

48 2.2 Handgreep en leuning De balustrade is de zijdelingse afsluiting van de trap die aan de binnenzijde of dagzijde wordt aangebracht ter bescherming van de gebruikers. Het bovenste deel ervan is de leuning of de handgreep. Tegen de muur wordt een muurleuning aangebracht. Functies van de leuning of handgreep: voorkomt valpartijen, vergemakkelijkt het bestijgen van de trap, vergemakkelijkt het verkeer op de horizontale delen, biedt veiligheid bij het afdalen. Volgens de STS 54 bedraagt de minimum beschermingshoogte van de leuning op een traparm 90 cm. Het vroegere ARAB, nu de CODEX, vermeldt een minimale hoogte van 75 cm. De hoogte van de balustrade, de verticale afstand van de bovenkant van de trapboom tot de bovenkant van de leuning, bedraagt in de praktijk vaak 80 cm. Wanneer je vanaf een tredeneus meet, krijgt de leuning een maximale hoogte van 85 cm. Belangrijk: een balustrade mag niet uitnodigen tot beklimmen; een kinderhoofdje mag niet klem geraken tussen de stijlen; de voet mag niet klem geraken tussen de trapboom en de onderkant van de borstwering. Bovenop de balustrade staat een voldoende geprofileerde leuning of handgreep die houvast biedt. De breedte ervan mag niet meer dan 60 mm bedragen. Wanneer trappen van handelsondernemingen breder zijn dan 240 cm, dan wordt een tussenbalustrade geplaatst. BALUSTRADE Balustrade Smet / Zulte Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen 47

49 LEIBOOM TRAPPAAL TRAPARM VULLING BLOKTREDE Onderdelen van een Samenvattende tabel: balustrade D Hondt / Zingem balustrade minimale hoogte: 750 mm (CODEX), minimale hoogte: 900 mm (STS 54), minimale hoogte aan de trapgaten: 900 mm, bij trappen met minder dan 5 treden is een leuning niet noodzakelijk, eventuele kinderleuning: 600 mm. tweede balustrade leuning baluster trappen breder dan 2400 mm, specifieke toepassingen (gehandicapten, bejaarden ). maximale breedte: 60 mm, minimaal 40 mm tussen de leuning en de aangrenzende constructie. afstand tussen 2 balusters maximaal 110 mm. 48 Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen

50 2.3 Vrije trapbreedte De trapbreedte van een hoofdtrap in woonhuizen varieert meestal van 80 tot 100 cm. Ondergeschikte trappen, zoals bij een kelder of een zolder, zijn meestal smaller. Er komt normaal gezien één balustrade per trap, maar in bepaalde gevallen is er een tweede wenselijk (bejaarden ). In openbare gebouwen: het minimum voor de trapbreedte bedraagt 80 cm, één persoon heeft 55 tot 60 cm nodig als vrije trapbreedte, de leuning is dan perfect bereikbaar; er komt een balustrade aan elke trapkant bij trappen breder dan 120 cm; er komt een middenbalustrade bij trappen breder dan 240 cm (trappen in handelsondernemingen, scholen, rusthuizen ). Vrije trapbreedte Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen 49

51 2.4 Bordes Een trap beklimmen vraagt inspanning, daarom wordt het aantal opeenvolgende treden meestal beperkt tot 17. In geval van rechte bordestrappen heeft iedere traparm liefst hetzelfde aantal treden. Het aantal is liefst even, zodat niet altijd met dezelfde voet moet begonnen worden. De lengte van het bordes is gelijk aan minimum 3 aantreden, of beter aan 2 optreden plus 1 aantrede. In de praktijk is de lengte van het bordes vaak gelijk aan de breedte van de trap. Dit is vooral van toepassing bij hoekbordestrappen. Bordesafmetingen 50 Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen

52 2.5 Trapgat De breedte van het trapgat wordt als volgt bepaald: bij een trap tussen twee muren Bij een trap tussen twee muren is er een muurleuning. De kleinste breedte tussen de twee muren - minimum 20 mm zijdelingse stelruimte geeft de trapbreedte weer. De trapbreedte is de buitenwerkse breedte van de trap, hier dus de afstand tussen de buitenkanten van de muurbomen. Er moet ook minimum 40 mm zijn tussen de muurleuning en de afgewerkte muur, dit om de hand vrij te laten glijden over de leuning. bij een trap vrijstaand aan één zijde De trapbreedte is de buitenwerkse breedte van de trap, hier dus van de buitenkant van de muurboom tot de buitenkant van de binnenboom. De breedte van het trapgat is minimum 100 mm groter dan de trapbreedte, dit om de nodige plaats te krijgen voor: de uitbekleding van de trap (leiboom), tussen de leuning, die dwars door het trapgat heen loopt, en de afwerking/uitbekleding van het trapgat moet een minimum van 40 mm vrije ruimte bestaan, de trappaal, de zijdelingse stelruimte. De lengte van het trapgat wordt als volgt bepaald: de lengte van het trapgat is afhankelijk van de traphoogte en de traphelling; om ongehinderd onder de rand van het trapgat te kunnen doorlopen moet de vrije doorloophoogte van de onderkant van het onafgewerkte trapgat tot de bovenkant van de trapboom minimum 2 m bedragen. Hoofdstuk 2: Maten en verhoudingen 51

53 52 Rechte steektrap en bordestrap

54 3 Constructie van de trapdelen 3.1 Treden Waar moet men rekening mee houden? de dikte van de treden bedraagt meestal 35 tot 45 mm, uitzonderlijk 55 mm; de vezelrichting van het hout loopt evenwijdig met de voorkant van de trede; de eerste trede steekt vaak voorbij de trappaal uit. De treden en de stootborden worden op volle dikte in de trapbomen en trappalen ingewerkt. Deze inkepingen in de trapbomen en trappalen noemen we de nesten. De minimum nestdiepte bedraagt 10 mm, in de trapindustrie 12 mm of 15 mm. Deze nesten worden uitgefreesd: met de bovenfreesmachine. Dit gebeurt met een handbovenfrees met behulp van een mal of een trappenfrees met geleidingsmal; met de CNC-bovenfreesmachine. Nesten Alleen de treden worden in de trapbomen genageld (geniet/geschoten) of geschroefd, de stootborden niet. De nageling van treden met binnen/buitenbomen: bij binnenbomen: 7-8 cm lengte, ronde kop, 2-3 mm doorgedreven en opgestopt met kneedbaar hout of vaste was; bij de buiten(muur)bomen: 7-8 cm lengte platte kop; de vastzetting van de treden aan midden- of tussenbomen komt later aan bod. De nageling van de bomen aan de treden gebeurt door middel van voorgeboorde gaatjes in de nesten. Dit kan manueel: bij het op lengte zagen van de treden, zagen we een stukje afvallengte van ongeveer 20 mm, maken het iets kleiner in omtrek, boren er drie gaatjes in, leggen dit afvalrestje in de nesten en weten precies waar de voorgeboorde gaatjes moeten komen (dit kan ook met een malletje uit een stukje plaathout). TIP Dit kan ook machinaal: met de CNC-bovenfreesmachine maken we een voorboring met de CNC-boorunit. Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen 53

55 De verankering gebeurt bij gesloten trappen eenmaal in de wel en tweemaal in de aantrede. De verankering gebeurt bij open trappen tweemaal in de trede. Verankering van de treden Het schroeven van de treden en de binnenbomen gebeurt als volgt: (onzichtbaar) schroeven; de schroeven worden in dit geval weggestopt achter een massief houten tapje dat dezelfde houtsoortrichting en houtsoortkleur bezit als de bomen; onzichtbaar schroeven; dit is hetzelfde als hierboven, maar gebeurt onderaan de trede. De draadrichting van het tapje is gelijk aan de draadrichting van de trede. 54 Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen

56 Verankering van de treden 3.2 Stootborden verticale stootborden bij trappen met wel Aan de onderkant van de trede wordt een groef gefreesd. De afstand van de tredeneus tot de voorkant van het stootbord is gelijk aan de wel. De diepte van de groef bedraagt minimum 10 mm, in de trapindustrie 12 of 15 mm (dit geldt ook voor de diepte van de nesten voor de treden). De dikte van de groef is afhankelijk van het stootbord: stootborden in dik plaathout van 10 of 12 mm en massieve stootborden van 15 mm dik worden ingewerkt onder aan de trede. Alleen de plaathouten stootborden worden verankerd in de groef onder aan de treden; Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen 55

57 20 mm dikke massieve stootborden komen met een bastaardtand in de groef onderaan de trede. Aan de achterkant van de treden komen alle stootborden tegen de treden. De verankering gebeurt met nagels of schroeven. Alleen bij zeer brede trappen, vanaf cm, worden treden en plaathouten stootborden opgespannen, bovenaan te beginnen. Constructie van stootborden en opspannen treden massieve stootborden bij trappen zonder wel We spreken over massieve stootborden waarbij de voorkant verticaal of schuin geprofileerd is. Bij de schuine profilering ontstaat er zo opnieuw een wel van 20 tot 30 mm. Onder aan de treden wordt een groef gefreesd waarin de stootborden met tand of losse veer komen. De stootborden worden ofwel achteraan gewoon tegen de treden verankerd, ofwel komen ze in een sponning aan de treden of de stootborden gefreesd. Omwille van de afwerking worden de voegen ertussen meestal van voegontduikingen voorzien. 3.3 Trappalen met trapbomen De trapbomen worden met een ± 20 mm dikke pen in de trappalen ingewerkt. Wanneer de dikte van de trappalen groter is dan de trapboomdikte, wordt de trapboom op volle dikte minimum 10 mm diep in de trappalen ingewerkt (in de trapindustrie is de volhoutse inwerking gelijk aan een nestdiepte van 12 of 15 mm). Waarom kiest men voor de volhoutse inwerking? Door de grote afmetingen van de trappalen is er meer werking in het hout mogelijk; indien de trappaal krimpt, dan komen de schouderingen niet open. Wanneer de dikte van de trappalen en de bomen gelijk is, kunnen we de bomen niet volhouts inwerken. Dan komt er alleen een ± 20 mm dikke pen aan de bomen. 56 Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen

58 constructie hoofdtrappaal met trapboom Constructie van hoofdtrappaal en trapboom constructie eindtrappaal met trapboom Constructie van eindtrappaal en trapboom Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen 57

59 het opsluiten van de trappalen met de trapbomen Het opsluiten van de trappalen met de trapbomen kan op 3 manieren: minder en minder voorkomend is het opsluiten met nagels met ronde kop 2-3 mm doorgedreven en opgestopt met kneedbaar hout of vaste was; Opsluiten trappaal trapboom met nagels opsluiten met schroeven, weggestopt achter een massief houten tapje dat dezelfde houtdraadrichting en houtsoortkleur bezit als de palen; Opsluiten trappaal trapboom met schroeven vroeger sloot men op met een trekpen; een trekpen is een houten tap die de trappaal door trekspanning tegen de schouderingen van de boom trekt. De gaten in de paal en de gaten in de pennen van de boom worden verschillend geboord, zodat men bij het inslaan van de trekpen een goede aansluiting krijgt. 58 Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen

60 Opsluiten trappaal trapboom met trekpen 3.4 Welstuk met trapboom bovenkant trapboom komt gelijk met verdiepingsvloer De bovenkant van de trapboom komt gelijk met de verdiepingsvloer waar de trap eindigt. Een belangrijk detail is hier dat het welstuk, na het plaatsen van de trap, aangepast kan worden aan de verdiepingsvloer om daarna definitief geplaatst te worden. het voorhout van de trapboom komt boven het welstuk De bovenkant van de trapboom komt boven de verdiepingsvloer waar de trap eindigt. Constructie welstuk met trapboom Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen 59

61 Opmerking: bij een trap tussen twee muren is in beide gevallen de lengte van het welstuk gelijk aan de trapbreedte; wanneer de trap aan de ene zijde vrij staat, m.a.w. wanneer er een balustrade voor komt, is in beide gevallen de lengte van het welstuk gelijk aan: de trapbreedte + het gedeelte van de trappaal buiten de breedte van de trap bij trappalen dikker dan de bomen; de trapbreedte bij trappalen en bomen met gelijke dikte. Constructie welstuk met eindtrappaal 60 Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen

62 3.5 Trapbomen De bomen moeten voldoende dik zijn om de gewichtsbelasting die op de trap uitgeoefend wordt te kunnen opvangen. Bovendien moet de verbinding tussen de treden en de bomen zo uitgevoerd worden dat de krachten op de treden door de bomen kunnen worden opgenomen. De dikte van de bomen bedraagt minimum 35 mm. Rechte bomen worden meestal uit één stuk gemaakt. Als dit niet mogelijk is, worden de stukken in de breedte met tand en groef of met de vingerlas vergaard en gelijmd of in gelijmd-gelamelleerd hout uitgevoerd. De constructie is afhankelijk van het type van draagstructuur: Gesloten trappen trap met ingefreesde bomen Gesloten trap met ingefreesde nesten Teck / Puurs Trapboom met ingefreesde nesten Hoofdstuk 3: Constructie van de trapdelen 61