Lector: zr. Ciska Posthumus Organist: dhr. Wim Brunsveld Dienstdoende koster: br. Jasper Pondman

Transcriptie

1 Zondag 1 september 2019 Voorganger: ds. Carolien Cornelissen Lector: zr. Ciska Posthumus Organist: dhr. Wim Brunsveld Dienstdoende koster: br. Jasper Pondman Vanaf 9.45 uur is er gelegenheid tot stilte en inkeer ter voorbereiding op de dienst. Scheppingszondag Orgelspel gevolgd door een moment van stilte SAMENROEPEN Welkom Aansteken van de kaarsen Zingen: lied 216 Dit is een morgen (staande) Bemoediging Zingen: lied 103 e Bless the Lord (hierna gaat de gemeente zitten) 1

2 Stilte en gebed Zingen: lied 304 Zing van de Vader die in den beginne HOREN Eerste bijbellezing: Deuteronomium 24: Zingen: 992 Wat vraagt de Heer nog meer van ons Tweede bijbellezing: Lucas 14: 1, 7-14 Zingen: 1001 De wijze woorden en het groot vertoon Overweging Stilte Orgelspel DELEN Open ruimte (o.m. reacties op wat u gehoord heeft en gebedsintenties, u mag blijven zitten, een kerkenraadslid komt met de microfoon naar u toe) Gebeden Toelichting op de collecte en eventuele mededelingen de kinderen van de crèche komen erbij Zingen: Scheppende kracht, uw aarde is zo prachtig 2

3 Zingenderwijs 121; tekst: J. Roelofs-van der Linden; melodie: M. Boughen (Lord, for the Years) Uitzending en zegenbede Gezongen Amen Orgelspel en collecte Mededelingen De collecte is bestemd voor het Straatpastoraat. Het straatpastoraat biedt pastorale zorg aan mensen die dakloos zijn of zijn geweest. De straatpastores proberen een vertrouwensrelatie met hen op te bouwen, zodat er mogelijk na enige tijd ruimte komt voor het levensverhaal, zingeving en geloof. Ook zoeken de pastores mensen op waar ze heengaan: een nieuw huis, hostel, ziekenhuis of Huis van Bewaring. Na de dienst is er koffie en thee in de Gemeentezaal. Iedereen is van harte welkom. Om uur repeteert het Gemeentekoor in de Kerkzaal. Op de tafel in de hal ligt een inschrijfformulier voor het Gemeenteweekend van 20 tot en met 22 september in Dopersduin. Wilt u zich opgeven? Op de tafel in de hal liggen twee brieven voor Amnesty. Wilt u uw handtekening zetten? Op 29 september zal onze kerk weer meedoen aan de Kerkproeverij. U wordt van harte uitgenodigd iemand mee te nemen! Het wordt een laagdrempelige dienst waarin extra aandacht zal zijn voor gasten die niet ( meer) gewend zijn een kerkdienst te bezoeken. Zegt het voort! Volgende dienst: zondag 8 september 2019, voorganger: zr. Sanne Weijers 3

4 Agenda dinsdag 3 september uur Ubi Caritas in de Tuinkamer woensdag 4 september uur Tafel van 12 donderdag 5 september 9.30 uur Rapen Menno Sticht donderdag 5 september uur Kerkenraadsvergadering De preek: Utrecht Scheppingszondag Deuteronomium 24:17-22; Lucas 14:1, 7-14 Zusters en broeders, Wat een prachtige tekst weer uit Deuteronomium. Daar kunnen we toch alleen maar amen op zeggen? Toch lees ik liever niet deze wettische teksten uit Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium. De tekst die we gelezen hebben mag dan mooi zijn, maar er staan ook heel veel nare teksten in deze boeken. Wat te denken van Aanwijzingen om je dochter als slavin te verkopen? (Exodus 21:7) De beruchte verzen die homoseksualiteit verbieden? (Leviticus 18:22) De opdracht om je opstandige puberzoon te stenigen in de stadspoort? (Deuteronomium 21:18-21) Geen haar op ons hoofd die eraan denkt om deze geboden ten uitvoer te brengen. Dat is van vroeger, zeggen we dan. Dat doen we nu niet meer. 4

5 Nee, dat klopt. Maar is deze tekst die oproept tot zorg voor de minderbedeelde dan niet van vroeger? Ik zou kunnen verwijzen naar het apostelconvent waarover we kunnen lezen in het boek Handelingen. De apostelen kwamen overeen dat de zogenaamde heiden-christenen, christenen zonder joodse achtergrond zoals wij, niet de joodse wet hoefden na te leven. We zouden dus al die wettische teksten gevoeglijk kunnen overslaan. Toch blijven we deze boeken lezen en staan ze op het zondagse leesrooster. Dat is, de teksten die ons bevallen. De andere teksten slaan we over. Ik heb daar moeite mee. Gebruiken we de Bijbel dan niet om ons eigen gelijk te bevestigen? Zo van zie je wel, de Bijbel zegt het ook? En de rest moffelen we weg. Ik weet niet of er iemand is die de boeken van de Tora werkelijk doorgrondt, maar er zijn wel verschillende leeswijzers die helpen om deze, soms bizarre, teksten in perspectief te zien. Een van die leeswijzers wil ik u vandaag aanreiken. Het centrale verhaal in de vijf boeken van de Tora is de Uittocht uit Egypte. God heeft het volk Israël bevrijd uit slavernij. Dat mag nooit vergeten worden. Daarom lezen we steeds weer: Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd. (Deuteronomium 5:6) Hieruit volgen twee belangrijke principes. Het eerste principe betreft de omgang met God. Dit volk is door God bevrijd en dus van Hem. Het moet daarom deze God toegewijd zijn, en alleen deze God. Ze moeten hun leven apart stellen voor deze God. In andere woorden: 5

6 Wees heilig, want ik, de HEER, jullie God, ben heilig. (Leviticus 19:2) Dit betekent dat ze steeds weer onderscheid moeten maken tussen wat bij God hoort en wat niet. Wat is goed, wat is kwaad. Wat is gerechtigheid, wat is onrecht. Het maken van dit onderscheid wordt verbeeld in verschillende geboden. Bijvoorbeeld: Geen twee verschillende gewassen zaaien op één akker. (Leviticus 19:19) Geen kleding dragen die van twee soorten garen is gemaakt. (Leviticus 19:19) Een vrouw mag geen mannenkleren dragen en een man geen vrouwenkleren. (Deuteronomium 22:5) Geen melk dat staat voor leven en vlees dat staat voor dood in één maaltijd eten. (Exodus 23:19) Steeds weer: onderscheid maken, zodat je bij elke dagelijkse handeling eraan herinnerd wordt dat er verschil is tussen recht en onrecht, tussen deze God en andere goden. Het tweede principe volgt uit het eerste en heeft betrekking op de omgang met andere mensen en schepselen. De Israëlieten zijn nu vrij, maar waren ooit vreemdeling en slaaf. Dat mogen ze nooit vergeten: Bedenk dat u zelf slaaf bent geweest in Egypte totdat de Heer, uw God, u heeft bevrijd. (Deuteronomium 24:18) Die gedachte weerhoudt je ervan om jezelf beter te achten dan een ander. Je mag een ander niet aandoen wat jou in Egypte ooit is aangedaan, want je wéét hoe erg dat was. Dit geldt niet alleen voor degenen die er daadwerkelijk zelf bij waren, maar voor het hele volk, in alle tijden. De verzen die we vandaag hebben gelezen zijn daar een voorbeeld van. 6

7 Deze twee principes vat Jezus, in navolging van andere rabbi s, samen in de bekende woorden: Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Deze twee geboden zijn de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat. (Matteüs 22:37-40) Heb God lief. Dat is: déze God toegewijd zijn. Heb de naaste lief. Want de naaste is als jij. Zij is evengoed een kind van God, een schepsel van Gods hand. In Gods ogen zijn jullie gelijken. Behandel de ander daarom zoals je zelf behandeld zou willen worden. Terug naar Deuteronomium. De verzen die we gelezen hebben gaan over dat tweede principe: de omgang met de naaste. In dit geval de naaste die het minder heeft dan jij. Zij worden vreemdelingen, weduwen en wezen genoemd. Deze drie groepen bezaten geen grond. In de agrarische samenleving van toen betekende dat geen eigen bron van inkomsten. Ze hadden geen graanvelden, geen olijfbomen. Van graan en olijfolie bak je brood. Ze hadden geen wijngaard met druivenplanten. Van druiven maak je wijn. Brood en wijn, basisvoedsel. Ook slaven hebben geen eigen grond, geen eigen inkomsten, geen eigen voedsel. Ze zijn afhankelijk van wat hun gegeven wordt. De Tora roept dit feit in herinnering. Ooit had je zelf niets. Doe dat een ander niet aan. Dit gebod maakt er zelfs een recht voor armen van. Geen gulle gave van een rijke gever die zich dan goed kan voelen. Nee, zorg voor de minderbedeelden is een plicht voor wie heeft en een recht voor wie nodig heeft. 7

8 In de tijd van Jezus was er veel armoede. Het gebod uit de Tora was in zijn tijd bitter hard nodig. Maar in de gelijkenis die we vandaag gehoord hebben, legt Jezus de focus op een ander aspect. Een minderbedeelde heeft geen of onvoldoende inkomsten, maar heeft ook geen macht en invloed. En macht en invloed, naast bezit, waren in de Romeinse samenleving van die dagen uiterst belangrijk. Ze bepaalden de sociale relaties. Je ging om met mensen die wat voor jou konden doen. Je zorgde ervoor de juiste mensen uit te nodigen op jouw feestje, zodat zij jou op hun feestjes zouden uitnodigen, alwaar je dan met een modern woord goed kon netwerken. Uiteraard scheelt het dan als je zo dicht mogelijk bij de invloedrijksten aan tafel ligt. Vandaar dat in het verhaal iedereen voor zichzelf de beste plaats uitkiest. Jezus stelt die gewoonte ter discussie. Hij blijft daarbij in het frame van de beste en de minste plaatsen, zodat zijn gehoor het nog kan volgen, al zullen ze zijn woorden schokkend gevonden hebben. Nog schokkender is het vervolg. De suggestie om op je party nu eens niet mensen uit te nodigen die iets voor jou kunnen betekenen, maar mensen die niets betekenen. Armen, kreupelen, verlamden, blinden. Die mensen kunnen niets, doen niets, zien niets, en zeker niet voor jou. Daar heb je niets aan. Tenminste niet in de ogen van de Romeinse burger. God kijkt anders. Om het een beetje verteerbaar te maken voor zijn gehoor voegt Jezus eraan toe dat het je uiteindelijk wel iets oplevert, namelijk een beloning bij de opstanding van de rechtvaardigen. Maar dat komt ooit, niemand weet wanneer en hoe, dus eigenlijk doe je het voor Piet Snot. Precies, die. Anders gezegd: Pro Deo, voor God. Maar dat is hetzelfde. 8

9 Wij leven niet in een agrarische samenleving, niet in een Romeinse maatschappij. De uitdaging aan ons is om te bekijken waar de woorden van de Tora en van Jezus van toepassing zijn in onze samenleving. Wie zijn in onze tijd de vreemdelingen, weduwen en wezen? Niet letterlijk, maar wie zijn degenen die het zonder zorg en eerlijk delen niet redden? Wie zijn in onze tijd de armen, kreupelen, verlamden en blinden? Niet letterlijk, maar wie zijn degenen zonder invloed en macht? Wie zijn wij? Zijn wij degenen die, figuurlijk gesproken, akkers tot de laatste korrel leeghalen? Alles voor onszelf houden? Of zijn wij juist degenen die zorg nodig hebben? Zijn wij degenen met macht en invloed? Op welke terreinen? Waar juist niet? Wat kunnen wij doen om bezit, macht en invloed eerlijker te verdelen? Wat vraagt God van ons in dit opzicht? Zonder twijfel hebben we nu allerlei personen in gedachten. Maar laten we op deze Scheppingszondag eens verder kijken. Wij mensen denken vaak in de eerste plaats aan mensen. Logisch, maar in dat opzicht zijn wij eigenlijk zoals degenen uit de gelijkenis van Jezus. Wij stellen onszelf op de eerste plaats. Dat er nog andere schepselen zijn verliezen we vaak uit het oog. Ik denk aan de klimaatcrisis. Velen van ons zijn pas wakker geworden toen duidelijk werd dat de verhitting van de aarde een bedreiging is voor het bestaan van ons mensen. Extreem weer, misoogsten, overstromingen, eilanden en delta s die in de zeeën verdwijnen. We moeten iets doen! Bij milieuvervuiling denken we ook om te beginnen aan onszelf. Vervuiling is hinderlijk en schadelijk voor ons mensen. 9

10 Biodiversiteit? Zonder bijen om gewassen te bevruchten, hebben wíj geen groenten en fruit. Laten we de gelijkenis van Jezus daarom eens vanuit dat perspectief bekijken. De armen, kreupelen, verlamden en blinden zijn dan de dieren, planten, levende en levenloze natuur. Zouden wij mensen het durven opbrengen om meer plaats te maken voor deze schepselen Gods, die geen stem, geen macht, geen invloed hebben? Dan is oerwoud in de eerste plaats een woonplaats voor dieren in plaats van een akker of kruidentuin voor mensen. Dan delen we de rijkdom van de zee met roofvissen, vogels en andere dieren, in plaats van oceanen compleet leeg te vissen. Dan bestrijden we de plastic soep niet alleen omdat we vis gevuld met plastic ongezond voor onszelf vinden, maar omdat we niet willen dat vissen en vogels plastic eten. Dan handelen we niet slechts vanuit de gedachte dat ons eigen leven op het spel staat, maar omdat álle schepselen Gods recht hebben op een bestaan. Zorg voor de schepping is geen liefdadigheid, maar een plicht voor mensen, en een recht van dieren en planten, levende en levenloze natuur. Omdat zij zijn als wij: een schepsel van Gods hand. Amen 10