De effectiviteit van het Vlaamse (lees)onderwijs

Transcriptie

1 De effectiviteit van het Vlaamse (lees)onderwijs Trends doorheen de tijd en aanzetten tot verklaringen en beleidsadviezen VLOR 6 juni 2019 Jan Van Damme, Kim Bellens, Wim Van den Noortgate, e.a.

2 Overzicht - Globale evolutie prestatieniveau in Vlaanderen - PIRLS: - Wat? - Vlaamse resultaten 2016 in internationaal perspectief en in vergelijking met Aanzetten tot mogelijke verklaringen - Een ruimer perspectief - Aanbevelingen - Slotbeschouwingen (incl. beleidsadviezen) 2

3 Globale evolutie van Vlaams prestatieniveau in - PISA - TIMSS & PIRLS 3

4 PISA Wiskunde Wetenschappen Begrijpend lezen

5 Grade 8 (wiskunde) Grade 8 (wetenschappen) Grade 4 (wiskunde) Grade 4 (wetenschappen) Grade 4 (leesvaardigheid) PIRLS 5

6 6 Wat is PIRLS?

7 Progress in International Reading Literacy Study Begrijpend lezen 4e leerjaar lager onderwijs Toetsen: teksten + vragen Ook vragenlijsten voor leerlingen, leraren, directie en ouders 45 landen 7

8 Vlaamse resultaten 2016 in internationaal perspectief en in vergelijking met 2006: Een beknopte samenvatting 8

9 Gemiddelde prestaties 9

10 Vlaanderen presteert ondermaats voor begrijpend lezen. Vlaams gemiddelde: 525 West-Europees gemiddelde: 542 Internationaal gemiddelde:

11 Verschil in de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen in Binnen West-Europa is Vlaanderen de grootste daler. West Europa tussen 2006 en

12 12 Verschil in de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen in Vlaanderen en de rest van de wereld tussen 2006 en 2016

13 Percentielen Prestatieniveaus 13

14 Prestatieniveau voor vijf percentielgroepen P95 (verschil: - 16) P75 (verschil - 18) P50 (verschil - 22) P25 (verschil - 26) P5 (verschil - 31)

15 Samenhang van leerlingkenmerken met prestaties begrijpend lezen De Vlaamse meisjes doen het beter voor begrijpend lezen dan de jongens. Leerlingen die thuis altijd Nederlands spreken, halen hogere scores voor begrijpend lezen. Leerlingen met een hoge SES halen hogere scores voor begrijpend lezen. 15

16 Evolutie van de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen tussen 2006 en 2016, opgedeeld naar leerlingen die thuis altijd, soms (en bijna altijd) en nooit Nederlands spreken 16

17 En verder. In Vlaanderen is er een hoog percentage leerlingen met een eerder negatieve houding tegenover lezen. bieden ouders hun kinderen opvallend weinig voorschoolse geletterdheidsbevorderende activiteiten aan in vergelijking met de rest van West-Europa. halen leerlingen van beginnende en minder ervaren leerkrachten lagere scores voor begrijpend lezen (meer dan in andere landen). 17

18 Aanzetten tot mogelijke verklaringen 18

19 Samenhang van de prestaties voor begrijpend lezen met de frequentie van het lezen voor het plezier buiten de schooluren 19

20 Evolutie van de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen tussen 2006 en 2016, opgedeeld naar de frequentie van het lezen voor het plezier 20

21 Samenhang van de prestaties voor begrijpend lezen met het aantal jaar ervaring van de leerkracht 21

22 Evolutie van de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen tussen 2006 en 2016, opgedeeld naar het aantal jaar ervaring van de leerkracht 22

23 Inhoudelijke invulling van de onderwijstijd 23

24 Instructietijd gespendeerd aan taal en lezen in 2016 ten opzichte van Totale instructietijd voor alle vakken (in uur) 900 uren 900 uren Taalinstructie bestaande uit lezen, schrijven, spreken, literatuur en andere taalvaardigheden (in uren per jaar en %) 284 (32%) 244 (27%) Leesinstructie (in uren per jaar en %) 152 (17%) 84 (9%) 24

25 Effectiviteit in de Vlaamse subsystemen 25

26 PIRLS: Bruto prestatietrend per koepel G-O * (-26) 524* (-22) 522* (-18) 515 (-9) OVSG KO Vlaanderen 26

27 PIRLS: Netto prestatietrend per koepel, gecorrigeerd voor (veranderingen in) opleidingsniveau en thuistaal * (-24) 525* (-21) 523* (-17) 514 (-10) G-O OVSG KO Vlaanderen 27

28 28 Een ruimer perspectief

29 Cesuur op PIRLS meetschaal Low Intermed. High Advanced Prestatiescore PIRLS 2006 Cesuur peilingen Prestatiescore PIRLS CO&E - Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -evaluatie

30 Vraag: Halen voldoende leerlingen de eindtermen voor begrijpend lezen in het lager onderwijs? 30

31 Een spontaan antwoord van mij: Bij de laatste peiling in 2018 ging het om ongeveer 84% van wie in het zesde leerjaar zit. Wat is het criterium? Sommigen zeggen: ¾ van de populatie Welke populatie? Stel dat ongeveer 88% van de populatie ooit het zesde leerjaar volgt Dan worden de eindtermen behaald door 84% van 88% d.i. 73,92% van de Vlaamse populatie DUS haalt Vlaanderen het criterium niet. Al ligt het niveau van de eindtermen laag. 31

32 3. Mogen we creatief zijn? (in afwachting van een grondigere analyse van de gegevens) 3.1 Laat ons veronderstellen dat de evolutie van de leerlingen van jonge leerkrachten (< 5 jaar onderwijservaring) tussen 2006 en 2016 een goede maat is om de waarde van de instroom en de opleiding te beoordelen 32

33 Evolutie van de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen tussen 2006 en 2016 van leerlingen met een leerkracht met 0 tot 5 jaar onderwijservaring in West-Europa Italië VLAANDEREN Engeland Spanje Internationaal gemiddelde Zweden Nederland Oostenrijk Wallonië (FG) West-Europees gemiddelde Duitsland Denemarken Frankrijk Noorwegen (4)

34 Evolutie van de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen tussen 2006 en 2016 van leerlingen met een leerkracht met 0 tot 5 jaar onderwijservaring in Vlaanderen en in de rest van de wereld Rusland Singapore Bulgarije Letland Litouwen Nieuw-Zeeland Slovenië Israël Trinidad en Tobago Hong Kong Hongarije VLAANDEREN Verenigde Staten Chinees Taipei Slowakije Polen Georgië Qatar

35 3. Mogen we creatief zijn? (in afwachting van een grondigere analyse van de gegevens) 3.2 Laat ons veronderstellen dat de evolutie van de leerlingen van oudere leerkrachten ( 20 jaar onderwijservaring) tussen 2006 en 2016 een goede maat is om de waarde van hun bijscholing (levenslang leren) te beoordelen 35

36 Evolutie van de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen tussen 2006 en 2016 van leerlingen met een leerkracht met 20 jaar of meer onderwijservaring in West-Europa Italië VLAANDEREN Engeland Spanje Internationaal gemiddelde Zweden Nederland Oostenrijk Wallonië (FG) West-Europees gemiddelde Duitsland Denemarken Frankrijk Noorwegen (4)

37 Evolutie van de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen tussen 2006 en 2016 van leerlingen met een leerkracht met 20 jaar of meer onderwijservaring in Vlaanderen en in de rest van de wereld Rusland Litouwen Trinidad en Tobago Verenigde Staten Georgië Singapore Nieuw-Zeeland Hong Kong Chinees Taipei Qatar Bulgarije Slovenië Hongarije Slowakije Letland Israël VLAANDEREN Polen

38 Enkele aanvullende resultaten Ondertussen is uit onze analyses gebleken: - Dat de vermindering van de onderwijstijd misschien niet echt een verklaring biedt (dit is geen aanwijzing van kwalitatief goed onderwijs) - Dat de omvang (en de kwaliteit?) van de bijscholing misschien wel een verklaring biedt, ook voor de verschillende evolutie van de Vlaamse koepels 38

39 Enkele aanvullende resultaten - Dat het lage niveau van de eindtermen en vooral het feit dat de leerplannen zich in toenemende mate daarop richten, misschien een gedeeltelijke verklaring biedt - Dat handboeken uiteenlopende effecten kunnen hebben 39

40 40 Aanbevelingen

41 1. Vakdidactische competenties van leraren versterken Niet alle jonge leraren hebben voldoende (stiel)kennis om goed leesonderwijs te geven (volgens TIMSS: idem voor wetenschapsonderwijs) DUS: grondige en onderzoeksgebaseerde bijscholing nodig, minstens voor een beperkt aantal vakken 41

42 2. Algemene competenties van leraren versterken Een academische bachelor lager onderwijs is nodig (naast huidige opleiding) Uitgebouwd in samenwerking met hogescholen Onderzoeksgebaseerd (o.a. vakdidactisch onderzoek) O.a. om een sterker publiek aan te trekken (dus specifieke academische bachelor nodig) Op termijn ook bijscholing van directies, begeleiders, inspecteurs, 42

43 N.B. Waarom worden masters in lager onderwijs niet al 20 jaar betaald als master? (tenzij, in sommige gevallen, indien de lagere school meer dan de extra kost betaalt) 43

44 3. Geletterdheid bij kleuters Meer aandacht op kleuterschool zou vermoedelijk leiden tot meer aandacht thuis 44

45 4. Tijd maken voor begrijpend lezen in de klas Verhouding technisch lezen begrijpend lezen woordenschatonderwijs - Graag een enthousiaste én bijgeschoolde leraar 45

46 5. Lezen is leuk én belangrijk 1/3 leest voor plezier Bij overige: onderwijs veel minder effectief Opnieuw: graag een enthousiaste én bijgeschoolde leraar 46

47 6. Naar een verantwoorde autonomie van scholen en koepels Wat is er nog minder goed dan (leraars,) scholen, koepels of onderwijssystemen die weinig bijdragen tot de ontwikkeling van onze jongeren? 47

48 Antwoord: (leraars,) scholen, koepels of onderwijssystemen die niet weten of ze weinig of veel bijdragen tot 48

49 Vandaar: een toets over sommige eindtermen bij een steekproef van scholen na 9 jaar onderwijs volstaat wellicht niet, zeker niet bij wijziging van eindtermen en leerplannen en twee of drie extra toetsen die ook mikken op het niveau van de eindtermen evenmin 49

50 50 Slotbeschouwingen

51 Onderwijsonderzoek is niet gemakkelijk a) Context Overheid weinig bevoegdheden (cf. waarom zouden we didactisch onderzoek financieren? ) Koepels met veel feitelijke bevoegdheden en neiging tot 1. grote autonomie t.o.v. overheid, ook officiële koepels 2. steun genieten van politieke partij 51

52 Onderwijsonderzoek is niet gemakkelijk b) Vele disciplines en invalshoeken Sommigen kijken soms naar specifieke topics Sommigen zijn tegen meten in het onderwijs (voor sommigen is kwaliteit helemaal iets anders dan effectiviteit) Iedereen denkt oplossingen te kennen (ook belangengroepen, sectoren, ) Gevolg: vooral specifiek of minder goed onderzoek haalt de pers (met spectaculaire resultaten) en heeft invloed op beleid 52

53 Eindtermen voor de volgende regering A. Een grotere standaardisering en meer feedback B. Hogere doelstellingen, meer bijscholing en meer onderzoek C. Opwaarderen van de leraar D. Het einde van de waterval E. Vrijheid van onderwijs en samenwerking aan de top 53

54 Eindtermen voor de volgende regering A. Een grotere standaardisering en meer feedback 1. Belangrijke innovaties van overheid en koepels eerst op hun (neven)effecten onderzoeken, bv. nieuwe eindtermen of nieuwe leerplannen. 2. Toetsen over leerplannen moeten toelaten vooruitgang of achteruitgang (over de jaren) vast te stellen. 3. Handboeken moeten aangeven in hoever ze rekening houden met wat wetenschappelijk onderzoek ons leert. 4. Voorzie subsidies voor de ontwikkeling van leerlingvolgsystemen die toelaten aan scholen feedback te geven over de leerwinst van hun leerlingen (over leerjaren). 54

55 Eindtermen voor de volgende regering B. Hogere doelstellingen, meer bijscholing en meer onderzoek 5. Leerplannen moeten verder gaan dan eindtermen. 6. Meer aandacht voor de cognitieve ontwikkeling in de derde kleuterklas (zodat de kansarmen ook daar, zoals in het eerste leerjaar, een gedeelte van hun achterstand kunnen inlopen). 7. Meer permanente vorming van leraren, directies, begeleiders en inspecteurs, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Benadruk daarbij voor leraren een diepgaande, klasnabije bijscholing inzake vakdidactiek. 7b. Voor basisonderwijs: leraren worden specialisten in enkele vakgebieden. 55

56 Eindtermen voor de volgende regering B. Hogere doelstellingen, meer bijscholing en meer onderzoek 8. Meer onderwijsonderzoek, vooral praktijkgericht. 9. Bevorder onderzoek naar effectiviteit van groepen scholen per koepel. 10. Bepaal vooraleer een internationaal onderzoek plaatsheeft, of Vlaanderen daaraan deelneemt en welke instantie daarvoor concreet instaat. 11. Publiceer onderwijsonderzoek samen met bespreking ervan door twee onafhankelijke onderzoekers. 56

57 Eindtermen voor de volgende regering C. Opwaarderen van de leraar 12. Overheid betaalt extra kosten voor een master in het basisonderwijs. 13. Universiteiten organiseren een academische bachelor basisonderwijs (naast bestaande opleidingen). 14. Langdurig groeipad voor beginnende leraren. 57

58 Eindtermen voor de volgende regering D. Het einde van de waterval 15. Verminder de negatieve gevolgen van het watervalsysteem voor het studie- en beroepskeuzeproces van onze jongeren. Dit vereist op termijn een nieuw soort gedifferentieerd algemeen secundair onderwijs dat door alle leerlingen die dit wensen, gevolgd KAN worden tot 16 jaar. 58

59 Eindtermen voor de volgende regering E. Vrijheid van onderwijs en samenwerking aan de top 16. Maak het oprichten van nieuwe scholen opnieuw reëel mogelijk en herstel zo de (uiteraard ondersteunde én gecontroleerde) vrijheid van onderwijs. 17. Overheid en koepels, werk a.u.b. goed samen. o.a. aan een gemeenschappelijk onderzoeksbeleid (samen met de VLOR?) 59

60 Graag uw feedback over mijn 16 of 17 eindtermen voor de volgende regering, per aan DANK! 60

61 De effectiviteit van het Vlaamse (lees)onderwijs