Inleiding. De windlade

Transcriptie

1

2 Inleiding Wat zijn we toch met een fantastisch project bezig! Het kost wat energie, maar het geeft het nog veel meer. We merken dat het project bij mensen die het volgen en bij hen die er voor het eerst van horen tot veel enthousiaste reacties leidt. Het valt op, ook buiten Wijk bij Duurstede. Boven de cancel kan de toegang tot alle pijpen behorend tot één register door bedienen van een registerknop in één keer worden opengezet of afgesloten. Zaterdag 9 september, op Open Monumentendag, waren we door Stichting Klinkend Erfgoed Nederland (SKEN) uitgenodigd om op een landelijk symposium een lezing te houden over ons project. Genoemde stichting nodigde ons uit omdat met name de manier waarop we het project uitvoeren, erover communiceren, het zichtbaar maken voor belangstellenden en een zo groot mogelijke betrokkenheid proberen te bereiken, opvalt. Dick van Dijk en Sjoerd Vredenberg verzorgden beiden een lezing en Pim Schipper en Sander Booij bespeelden in de Leeuwenbergkerk waar een deel van het symposium plaatsvond het orgel. In aanwezigheid van de Commissaris van de Koning van Utrecht konden we de belangstelling voor ons Harrison & Harrison-orgel weer een stukje vergroten. Ondertussen moet er ook nog aan het instrument gewerkt worden De windlade Een grote hoeveelheid werk zit in het reviseren en restaureren van windlades. De windlades vormen eigenlijk het hart van het orgel. Een windlade bestaat uit één windkamer waarin zich wind onder een bepaalde druk bevindt. Daarboven bevindt zich in lengterichting voor iedere toets afzonderlijk één cancel (zoveel toetsen, zoveel naast elkaar gelegen cancellen). Er is een opening waardoor wind uit de gemeenschappelijke luchtkamer in een cancel kan stromen. Elk van deze openingen is door een ventiel afgesloten. In lengterichting (achter elkaar) staan boven één cancel net zoveel pijpen als er registers zijn. Elk register vertegenwoordigt één bepaalde klankkleur. In de breedterichting (naast elkaar) staat boven iedere cancel van één zelfde register voor iedere toets een specifieke pijp, ieder van een afzonderlijke toonhoogte. Cancel Windkamer Speelmechaniek Toetsen Werking Door indrukken van een toets kantelt de toets wordt door speelmechaniek de verticale beweging van de toets in achterwaartse, zijwaartse en hoogte richting verlegd om in de luchtkamer van de windlade een (bij die toets behorend) ventiel te openen waardoor onder de winddruk vanuit de windkamer wind stroomt in de (bij die ene toets behorende) cancel die de pijp(en) kan bereiken waarvan de opening naar de pijp door registermechaniek is geopend en er in die pijp(en) door een staande golfbeweging een toon ontstaat In ons H&H-orgel hebben we maar liefst zes windlades: 1. Het Great bespeeld met het onderste klavier en met 6 registers 2. Het Swell bespeeld met het bovenste klavier en met 9 registers 3. Eén voor de tien grootste houten pijpen van de Open Diapason (pedaal) straks zichtbaar aan de tuindeur kant 4. Eén voor de overige houten pijpen van de Open Diapason (niet zichtbaar) 5. Eén voor de Bourdon 16 van het pedaal Komt straks in de achterwand op een koof te staan 2

3 6. Eén voor de Violoncello 8 van het pedaal vormde en vormt straks het zijfront aan de Westkant. Kastwerk Alle zes windlades gaan helemaal uit elkaar. We zijn zo aan het reviseren dat er de komende 40 jaar geen onderhoud aan zou moeten komen. Elke cancel (het zijn er verdeeld over zes windlades 202!) wordt schoongemaakt, oude lijm eruit gefreesd en opnieuw met warme lijm uitgelijmd om er zeker van te zijn dat alles winddicht is. Alle ventielen (het zijn er uiteraard ook 202) worden ontdaan van het oude vilt en leer, goed gevlakt en opnieuw beleerd. De windlade wordt in zijn geheel weer opnieuw volledig vlak gemaakt om iedere vorm van lekkage te voorkomen. Omdat we verwachten dat door de vloerverwarming in de Grote Kerk van Wijk bij Duurstede het droger en warmer zal zijn in het orgel dan in Bishop Auckland, gaan we verandering aanbrengen in de manier waarop het registermechaniek in de windlades van het Great en het Swell lopen. Daarover vertellen we graag een volgende keer. Meubelmaker, Arjan de Wit Arjan heeft een heel grote opdracht hij maakte alle nieuwe kerkbanken van de opnieuw in gebruik genomen Christelijk Gereformeerde Kerk in Driebergen net afgerond. We hielden in de planning steeds rekening met zijn beschikbaarheid voor ons instrument vanaf september. Het eerste waar nu in de werkplaats aan gewerkt zal gaan worden is het weer in elkaar zetten van het zogenaamde stellingwerk. Het inwendige raamwerk van dikke houten balken (niet zichtbaar binnen in het orgel) waar windlades op rusten, de (loodzware) Swellkast op staat en waar kastwerk aan vastzit, gaan we weer (voor zover dat in de hoogte kan) in elkaar zetten. Daarmee kunnen we exact gaan meten welke aanpassingen benodigd zijn om met mechaniek en kastwerk in de Grote Kerk goed uit te komen. Ondertussen heeft Sander nieuwe (nauwkeuriger) tekeningen gemaakt nadat we een handgetekend ontwerp hadden. Op bijgaande tekening is heel goed te zien hoe volkomen anders dan in Engeland het klavierschot gaat aansluiten bij het (verder naar achteren gepositioneerde) hoofdfront. We hebben de nodige Engelse en met name Harrison & Harrisonorgels bestudeerd en naar aanleiding daarvan gekozen voor de in die tijd heel gebruikelijke ronde koof met vier spanten. Na het opstellen van het stellingwerk zal Arjan aan de gang gaan met het geheel nieuw vervaardigen van het klavierschot en de koof voor het hoofdfront. Het klonk voor het eerst in de Grote Kerk Kleurrijk Uit in Wijk, Open Monumentendag en de Startzondag zo dicht bij elkaar, brachten ons ertoe om het intonatieorgel uit de werkplaats samen met de Hohlflote 8 van het Great en de twee grootste houten pijpen van de Open Diapason 16 van het pedaal te transporteren naar de Grote Kerk. Van de zolder werd ook een klein gedeelte van de Horn 8 van het Swell gehaald. 3

4 Mocht u al wel geadopteerd hebben en nog geen certificaat van adoptie hebben ontvangen, dan beschikken we vermoedelijk over onvoldoende gegevens. Meld u zich alstublieft even via info@scgk.nl YouTube kanaal Over de vorderingen, maar bijvoorbeeld ook over het bezoek van Sietze de Vries, vloggen we. De stichting SCGK heeft een eigen YouTube-kanaal. U kunt zich daar zelfs abonneren, dan wordt u getipt als er weer nieuwe vlogs zijn geüpload. Googelt u eenvoudig naar SCGK YouTube en u vindt ons vast! ORGELREISJE Wat was dat een bijzonder moment om het H&H-orgel voor het eerst in zijn nieuwe ruimte te horen. Aanvankelijk hadden we best wat zenuwen of het instrument uit de veel kleinere kerk van Bishop Auckland mogelijk een wat kleine klank zou hebben in de veel grotere kerk van Wijk bij Duurstede. Inmiddels weten we dat we ons daar helemaal niet druk meer om hoeven maken. Wat klinkt dit al fantastisch! Sietze de Vries, lid Comité van Aanbeveling Donderdag 14 september gaf Sietze de Vries een orgelconcert in de zomerserie. Hij overnachtte in Wijk en was vrijdagochtend opnieuw bij ons in de kerk. Sietze is lid van ons Comité van Aanbeveling en heeft heel veel kennis van orgelbouw en van Engelse Romantische orgels. Hij wilde graag op de zolder zien wat we hebben liggen. Hij was erg onder de indruk en zegt te kunnen zien aan het materiaal hoe fantastisch het zal gaan klinken. Hij bespeelde ook de proefopstelling met de Hohlflote 8 en de Horn 8. Hij was erg enthousiast! Adopteer een orgelpijp Onze actie Adopteer een orgelpijp gaat onverminderd door: we tikken de ,-- bijna aan! Voor wie nog geen pijp adopteerde maar dat we wil: u kunt uw gift overmaken op NL27 RABO t.n.v. SCGK, graag onder vermelding van uw naam en adres. Sander Booij bezocht een aantal weken geleden beroepsmatig het Nicholson-orgel in Schagen (Christoforuskerk). Een Engels romantisch orgel uit dezelfde periode als ons Harrison & Harrison-orgel. Veel groter weliswaar, maar zo ongelooflijk mooi! We organiseren voor zaterdag 11 november een reis naar Schagen, om u een goed (klank)beeld te geven van wat u ook in de Grote Kerk van Wijk bij Duurstede te wachten staat als het om ons Engelse romantische orgel gaat. 4

5 We combineren het bezoek aan Schagen met eerst een (kort) bezoek aan Oosthuizen om daar één van de oudste orgels van Nederland te horen in de Grote Kerk. Zo maken we met deze reis een muzikale gang langs het klankbeeld dat ons in onze eigen Grote Kerk ook voor ogen (oren) staat. Deelname kost 17,50. Daarvoor is vervoer geregeld, de toegang tot de kerken en een introductie/toelichting in Schagen. Kosten voor lunch en drankjes zijn voor eigen rekening. We vertrekken om 09:00 vanaf de Markt en zullen rond 17:00 uur weer terug zijn. Na aanmelding volgt nadere berichtgeving. In de kerk liggen aanmeldingsformulieren maar u kunt ook eenvoudig een sturen aan info@scgk.nl. De aanmeldingen komen inmiddels binnen, het belooft een gezellige dag te worden! 5