RAPPORT A I Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek)

Transcriptie

1 RAPPORT A9-114-I Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek met boringen

2 RAPPORT A9 114 I Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek met boringen Opdrachtgever: Gemeente Nederlek, afdeling VROM Postbus AA Lekkerkerk contactpersoon: Dhr. W. den Hartigh tel: ArcheoMedia BV, Postbus 333, 291 AH Nieuwerkerk aan den IJssel, tel.: ; fax:

3 COLOFON Projectcode: A9 114 I Bestandsnaam: Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek). Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek met boringen. Datum: februari 21 Auteur: drs. R.F. Engelse Projectleider: drs. A.J.D. Isendoorn Bureauonderzoek: drs. R.F. Engelse Veldonderzoek: drs. A.J.D. Isendoorn, drs. R.F. Engelse en R.G.H. Steenken Materiaaldeterminatie: drs. R.F. Engelse Redactie: drs. N.H. van der Ham Digitale uitwerking tekeningen: drs. A. Timmers Archeologische interpretatie: drs. R.F. Engelse Advisering: drs. A. Wagner Autorisatie: drs. A. Wagner senior KNA archeoloog ArcheoMedia BV wagner@arnicon.nl ArcheoMedia BV, archeologisch onderzoeks- en adviesbureau, 21, Capelle aan den IJssel ISBN/EAN: Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. Betrouwbaarheid van archeologisch booronderzoek Het onderzoek is op zorgvuldige wijze verricht volgens de algemeen gebruikelijke inzichten en richtlijnen, zoals vastgelegd in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (versie 3.1) van het Centraal College van Deskundigen. Bij ieder bodemonderzoek wordt gestreefd naar een optimale representativiteit. Het onderzoek is gebaseerd op het verrichten van een beperkt aantal boringen tot een beperkte diepte. Daardoor blijft het mogelijk dat lokaal archeologische waarden in de bodem aanwezig zijn, die tijdens het onderzoek niet naar voren zijn gekomen. Bovendien laten bepaalde archeologische resten, zoals grafvelden en steentijdvindplaatsen, zich lastig ontdekken met behulp van grondboringen. Indien andere methoden, zoals geofysisch onderzoek of het graven van proefsleuven, betere resultaten leveren, kan tot de uitvoering daarvan in overleg besloten worden. In dat geval zal een aanvullende offerte worden uitgebracht. ArcheoMedia BV acht zich niet aansprakelijk voor de eventueel uit bovengenoemde afwijkingen voortvloeiende schade of gevolgen. Certificering ArcheoMedia BV heeft sinds 1994 een veiligheidsbeheerssysteem dat voldoet aan de eisen van de VCA. Sinds 1996 voldoet het kwaliteitssysteem van ArcheoMedia BV aan de eisen van de NEN-EN-ISO 91. Sinds 23 voldoet het kwaliteitssysteem aan de eisen van de NEN-EN-ISO 91:2. ArcheoMedia BV is door het College voor de Archeologische Kwaliteit en de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap geschikt bevonden voor het verrichten van vergunningsgebonden opgravingswerkzaamheden. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek)

4 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING ADMINISTRATIEVE GEGEVENS AANLEIDING ONDERZOEK EN BELEIDSKADER ONDERZOEKSVRAGEN BUREAUONDERZOEK INVENTARISEREND VELDONDERZOEK BEANTWOORDING VAN DE ONDERZOEKSVRAGEN CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...17 GERAADPLEEGDE BRONNEN EN LITERATUUR...18 BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN...19 OVERZICHT VAN GEOLOGISCHE EN ARCHEOLOGISCHE PERIODEN...2 BIJLAGE 1 NIEUWBOUWPLAN BIJLAGE 2 BOORPUNTENKAART BIJLAGE 3 BOORSTATEN Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek)

5 SAMENVATTING Naar aanleiding van het voornemen om op de onderzoekslocatie aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) een wandelpark met manege en een natuurijsbaan aan te leggen is door ArcheoMedia BV, in opdracht van de gemeente Nederlek, een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek uitgevoerd. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat: - de bodem op de onderzoekslocatie bestaat uit een noordoost zuidwest lopende strook komafzettingen (Formatie van Echteld) op Formatie van Nieuwkoop (Hollandveen) op geulafzettingen (Formatie van Echteld) die aan weerszijden wordt geflankeerd door komafzettingen (Formatie van Echteld) op een afwisseling van Hollandveen en kom- en oeverafzettingen (Formatie van Echteld); - de onderzoekslocatie volgens de Archeologische Monumentenkaart geen onderdeel uitmaakt van een gebied met een vastgestelde archeologische waarde; - de onderzoekslocatie volgens de IKAW een middelhoge tot hoge archeologische trefkans heeft; - de CHS aan de onderzoekslocatie een middelhoge tot grote waarde toekent; - van de onderzoekslocatie zelf geen waarnemingen of vondstmeldingen bekend zijn; - de verwachting op grondsporen en/of vondsten uit de periode Mesolithicum/ Neolithicum hoog is; - de verwachting op grondsporen en/of vondsten uit de periode bronstijd- Romeinse tijd middelhoog is; - de verwachting op grondsporen en/of vondsten uit de periode late middeleeuwen middelhoog is; - de verwachting op grondsporen en/of vondsten uit de Nieuwe tijd laag is voor bebouwing en hoog voor perceelsgreppels. Uit verkennende booronderzoek is gebleken dat: - de aangetroffen bodemopbouw overeenstemt met de verwachting; - de bodemopbouw intact is; - de verwachte geul vanaf een diepte van,6/,85 m mv (2,5/2,3 m NAP) is aangetroffen; - de top van het Hollandveen in enkele boringen veraard is (,45-1, m mv / 1,9-2,45 m NAP); - deze archeologisch interessante lagen door de voorgenomen bouwplannen niet worden bedreigd. Conclusie De resultaten van het bureauonderzoek en het inventariserende veldonderzoek geven geen aanleiding tot aanpassingen in de voorgenomen bouwplannen op de onderzoekslocatie. Aanbevelingen Op basis van dit booronderzoek wordt een archeologisch vervolgonderzoek op de onderhavige onderzoekslocatie niet noodzakelijk geacht. Met betrekking tot deze aanbeveling dient contact te worden opgenomen met de bevoegde overheid. Booronderzoek is gebaseerd op het verrichten van een beperkt aantal boringen tot een beperkte diepte. Daardoor blijft het mogelijk dat lokaal archeologische waarden in de bodem aanwezig zijn, die tijdens het onderzoek niet naar voren komen. Bovendien laten bepaalde archeologische resten, zoals vuursteenvindplaatsen, grafvelden, water- en/of beerputten, verkavelingspatronen of andere bijzondere toevalsvondsten, zich met behulp van grondboringen lastig ontdekken. Daarom is de kans aanwezig dat (vondstarme) archeologische sporen en vondsten in de bodem aanwezig zijn en dat deze in de uitvoeringsfase van toekomstige bodemingrepen aan het licht komen. Voor dergelijke vondsten bestaat een wettelijke meldingsplicht ex artikel 53 van de Monumentenwet 1988 en de Wet op de archeologische monumentenzorg. Bij graafwerkzaamheden dient men dan ook attent te zijn op eventuele vondsten. De opdrachtgever verplicht de aannemer(s) om attent te zijn op eventuele vondsten en/of sporen tijdens de werkzaamheden en verplicht hen archeologische vondsten onverwijld te melden bij de bevoegde overheid. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 1

6 Afbeelding 1: regionale overzichtskaart Lekkerkerk met ligging onderzoekslocatie. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 2

7 1 ADMINISTRATIEVE GEGEVENS Projectnaam: Provincie: Gemeente: Plaats: Straatnaam: Kadastrale gegevens locatie: Boezemweg Zuid-Holland Nederlek Lekkerkerk Boezemweg Lekkerkerk, sectie C, perceelnummers: 9539 (gedeeltelijk), 14, 954, 8354, 8441, 8356, 8356, 8358, 8443 (gedeeltelijk) en 8836 (Randweg). Datum bureauonderzoek januari 21 Datum veldonderzoek: 27 januari 21 ARCHIS-onderzoeksmeldingsnr.: Soort onderzoek: Oppervlakte: RD-coördinaten: Bevoegde overheid: Beheer en plaats van resp. vondsten en documentatie: bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek ca. 11,5 ha X =16.697, Y= (NW) X =17.2, Y= (NO) X =16.988, Y= (ZO) X =16.672, Y= (ZW) Gemeente Nederlek Burg. Van der Willigenstraat ES Lekkerkerk Postbus AA Lekkerkerk Tel Provinciaal Depot Zuid-Holland Kalkovenweg LJ Alphen a/d Rijn contactpersoon: Dhr. F. Kleinhuis kleinhuis@pzh.nl de documentatie gaat in kopie naar het e depot ( Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 3

8 2 AANLEIDING ONDERZOEK EN BELEIDSKADER Aanleiding onderzoek: De opdrachtgever, de gemeente Nederlek, is voornemens ter plaatse van de onderzoekslocatie een wandelpark te realiseren. Tevens wordt beoogd om in dit gebied een natuurijsbaan en een terrein voor paardensport te realiseren. Hiervoor dient een nieuw bestemmingsplan te worden opgesteld. De archeologische aanleiding voor het onderzoek komt voort uit het feit dat de onderzoekslocatie volgens de CHS in een gebied ligt met een middelhoge tot hoge trefkans op sporen. In gebieden met een (middel)hoge trefkans (CHS) is archeologisch vooronderzoek verplicht voorafgaand aan de planontwikkeling. Toekomstige verstoringen: Beleidskader: Aan de oostzijde van het plangebied zijn een manege met clubhuis, trainingscirkel, een rijbaan voor de paardensport, een wedstrijdveld en indien mogelijk extra rijbanen of een spring-/menparcours gepland. Het clubhuis heeft en oppervlakte van maximaal 12 m 2. Om het terrein wordt hekwerk geplaatst. De aanlegdiepte voor de renbaan is 1,35 m NAP. Tevens wordt de aanleg van een natuurijsbaan voorzien met een oppervlakte van 18 m 2. De maximale ontgravingsdiepte is 1,5 m NAP. Ter plaatse van de ijsbaan zal de kleilaag deels worden vermengd met zand als grondverbetering. Het grondwater zal tot ca 6 cm drooggelegd worden. Op de percelen waar de ijsbaan en de manege zijn gepland worden sloten gedempt. Aan de zuidgrens van deze percelen zal de sloot breder gemaakt worden. 1 Op basis van het Verdrag van Valletta (Malta) is besloten dat archeologisch onderzoek een onderdeel vormt van bestemmingsplanvoorbereidingen en/of uit te voeren projecten waarbij ingrepen in de bodem plaatsvinden. Het verdrag is uitgewerkt in de aangepaste Monumentenwet 1988 en de Wet op de archeologische monumentenzorg (in werking getreden per ). Het uitgangspunt ten aanzien van de aanwezige archeologische waarden in de planvorming is volgens rijks en provinciaal beleid, behoud in situ. 2 De provincie Zuid-Holland onderschrijft deze stelling in de Nota Regels voor Ruimte, 27, de gemeente Nederlek heeft nog geen eigen beleid en volgt de richtlijnen van de provincie. 3 Door archeologie tijdig in de planvorming te betrekken, kunnen de archeologische waarden hierin eventueel worden ingepast. Pas na de uitvoering van archeologisch vooronderzoek is het mogelijk een integrale afweging te maken, waarbij de nieuwverkregen archeologische gegevens betrokken dienen te worden. De bevoegde overheid zal de resultaten van het onderzoek toetsen. Op 1 Op de tekeningen staat de ontgravingsdiepte weergegeven beneden peil. Als peil geldt, m NAP. Volgens de nieuwbouwplannen in de ontgravingsdiepte voor de ijsbaan 1,7 m peil. Volgens de opdrachtgever is dit veranderd in 1,5 m peil (mondelinge mededeling opdrachtgever d.d ). 2 Zie Begrippen en afkortingen. 3 Mondelinge mededeling opdrachtgever d.d Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 4

9 basis van dit onderzoek zal de bevoegde overheid een selectiebesluit nemen. De resultaten van het onderzoek dienen in de planvorming betrokken te worden. Het onderzoek en de adviezen hebben betrekking op archeologische vindplaatsen binnen het plangebied. Het onderzoek is afgestemd op het toekomstige grondverzet en de daarmee samenhangende verstoring van het bodemarchief met de daarin opgeslagen archeologische resten en waarden. Afbeelding 2: impressie van de onderzoekslocatie ten tijde van het onderhavige onderzoek. De foto is genomen richting het zuiden. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 5

10 3 ONDERZOEKSVRAGEN Ten aanzien van het uit te voeren onderzoek kunnen de volgende onderzoeksvragen worden gesteld: 1. Worden archeologische resten in het plangebied verwacht cq. is op de onderzoekslocatie nog een bodemarchief aanwezig? Zo ja, wat is de verwachting voor de onderzoekslocatie wat betreft aard, datering, omvang en ligging van de archeologische resten? 2. Verschilt de in het veld aangetroffen bodemopbouw van de onderzoekslocatie met de volgens het bureauonderzoek te verwachten bodemopbouw? Zo ja, in welke mate? 3. Wat is de mate van verstoring van de bodemopbouw op de onderzoekslocatie? 4. Zijn er aanwijzingen voor intacte archeologische (vondstrijke) nederzettingen? 5. Dient de archeologische verwachting te worden aangepast? 6. In welke mate worden eventueel aanwezige archeologische resten als gevolg van de voorgenomen plannen bedreigd? 7. Hoe kan een verstoring als gevolg van de geplande activiteiten door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 6

11 4 BUREAUONDERZOEK Doel: Onderzoeksopzet: Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie, aan de hand van bestaande bronnen, over bekende of verwachte archeologische waarden binnen een omschreven gebied. Dit omvat de aan- of afwezigheid, het karakter en de omvang, de datering, de gaafheid en de conservering en de relatieve kwaliteit van de archeologische waarden. Aan de hand van deze gegevens wordt een specifieke archeologische verwachting opgesteld. Het onderzoek is uitgevoerd conform de richtlijnen van de provincie en voldoet aan de KNA. Binnen het bureauonderzoek zijn drie deelprocessen te onderscheiden: Bodemkundige gegevens Bepalen onderzoekskader Het vaststellen van de kaders waarbinnen het onderzoek dient plaats te vinden, bijvoorbeeld het afbakenen van het onderzoeksgebied. Tevens dienen het mogelijke toekomstige gebruik van het terrein en de consequenties daarvan voor het archeologische erfgoed te worden aangegeven. Verzamelen bekende gegevens Het verzamelen van gegevens die inzicht geven in het huidige gebruik van het terrein, het historische gebruik en de bekende archeologische waarden. Daartoe worden diverse bronnen geraadpleegd zoals oude kaarten, bodemkaarten en recente archeologische onderzoeken in de omgeving. 4 In ieder geval wordt gebruik gemaakt van ARCHIS, de AMK, de CHS en de IKAW. 5 Opstellen archeologische verwachting Door alle uit voorgaande stappen verkregen informatie te analyseren en te interpreteren, wordt een verwachtingsmodel opgesteld voor het betreffende plangebied. Daarin wordt aangegeven welke delen van het terrein een hoge, middelhoge, dan wel lage archeologische verwachtingswaarde hebben. Op basis van dit model wordt een advies gegeven over het te volgen vervolgtraject: geen verdere actie, beschermen of aanvullend onderzoek. Geologie: Op de onderzoekslocatie zijn twee geologische eenheden te onderscheiden. Van het noordoosten naar het zuidwesten loopt met een slinger een strook bestaande uit komafzettingen (Formatie van Echteld) op Formatie van Nieuwkoop (Hollandveen), op geulafzettingen (Formatie van Echteld; code rak). Aan beide zijden wordt deze strook geflankeerd door komafzettingen (Formatie van Echteld) op een afwisseling van Hollandveen en kom- en oeverafzettingen (Formatie van Echteld; code rf2k). De onderzoekslocatie is gelegen binnen een gebied waarin rivierduinafzettingen in de ondergrond aanwezig kunnen zijn (Formatie van Kreftenheye). Volgens de bijkaart 1 van de 4 Zie de literatuurlijst. 5 Zie Geraadpleegde bronnen en literatuur; Begrippen en Afkortingen. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 7

12 Geologische Kaart van Nederland liggen deze afzettingen dieper dan 8 m NAP. 6 De geul die in de ondergrond aanwezig is de Lekkerkerkstroomgordel (nummer 92). Volgens Berendsen ligt de hoogste zandafzetting op een diepte tussen de 5,8 en 7, m NAP. Deze geul is actief geweest tussen 3649 en 2615 v. Chr. Er kunnen sporen aangetroffen worden vanaf de late middeleeuwen. 7 Geomorfologie: Bodem: Het grootste gedeelte van de onderzoekslocatie ligt in een vlakte van getij-afzettingen (code 1M35). Het uiterste noordwestpuntje ligt in een ontgonnen veenvlakte (+/- klei/zand). 8 De bodem bestaat uit kalkarme drechtvaaggronden met zware klei (code emv41c) met grondwatertrap II. Het uiterste noordwestpuntje ligt in een gebied van weideveengrond op bosveen (of eutroof broekveen) (code pvb) met grondwatertrap II. 9 In het DINO loket is een boring in de omgeving van de onderzoekslocatie bekend. 1 De globale bodemopbouw is:,- 3, m mv fijn zand 3,- 5, m mv veen 5,-13, m mv klei. Archeologische gegevens 11 Status onderzoekslocatie: AMK-terreinen in de omgeving: Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW): ARCHISwaarnemingen op de onderzoekslocatie: CHS: De onderzoekslocatie maakt geen deel uit van een terrein met een vastgestelde archeologische waarde. Op ca. 1 km ten zuidoosten van de onderzoekslocatie bevindt zich een terrein van zeer hoge archeologische waarde: het betreft een vindplaats op een donk met nederzettingssporen uit het Meso- en Neolithicum (AMK- nr 1467). In de polder ten noorden van de onderzoekslocatie, op meer dan 1 km afstand, bevindt zich een aantal terreinen van hoge archeologische waarde die een bewoningslint vormen van huisterpen (o.a. AMK- nrs: 6439, 1462, 6441 en 6442). Voor de onderzoekslocatie geldt deels een hoge trefkans op archeologische sporen ter plaatse van de geul en deels een middelhoge trefkans op archeologische sporen in verband met het voorkomen van rivierduinafzettingen. In de noordoosthoek geldt een lage archeologische verwachting. Op de onderzoekslocatie zijn in ARCHIS geen archeologische waarnemingen of vondstmeldingen geregistreerd. In de noordoosthoek bevinden zich komafzettingen (code PZH 42) met een kleine kans op archeologische sporen en een lage trefkans. Ter plaatse van de geul bevinden zich rivierduinafzettingen (bewoning vanaf het Mesolithicum, code PZH 32), geulafzettingen (bewoning 6 Geologische Kaart van Nederland, Kaartblad Gorinchem West, tevens bijkaarten bij dit kaartblad. 7 Berendsen 27: Geomorfologische Kaart van Nederland. Kaartblad Gorinchem West. 9 Bodemkaart van Nederland. Kaartblad Gorinchem West. 1 Boring B38C861. Coördinaten , geraadpleegd via januari Archeologische gegevens geraadpleegd via ARCHIS, januari 21. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 8

13 vanaf de Bronstijd/ IJzertijd of Romeinse tijd en plaatselijk vanaf het Neolithicum, code PZH 21) en tevens komafzettingen (bewoning vanaf de late middeleeuwen, PZH 42). Hier geldt een zeer grote kans op archeologische sporen en een grote trefkans- land. Het overige deel van de onderzoekslocatie heeft een middelhoge trefkans- land in verband met de ligging op rivierduinen (code PZH 32). Hierop is bewoning mogelijk vanaf het Mesolithicum. Er geldt een redelijke tot grote kans op archeologische sporen en resten. 12 Beleidsdocument gemeente: Waarnemingen en vondstmeldingen in de omgeving: De gemeente heeft nog geen eigen archeologiebeleid. 13 In de directe omgeving zijn geen waarnemingen en vondstmeldingen gedaan. Bij onderzoek op 15 m ten westen van de onderzoekslocatie is op 8,1 m mv het rivierduin aangetroffen. De bovenste 4 á 5 m mv is verstoord (ARCHIS-onderzoeksnrs en 21266). 14 Ten zuidoosten (onderzoeksmeldingsnr: 46) werden geen archeologische indicatoren aangetroffen. Historische gegevens Historische gegevens onderzoeksgebied: De naam Lekkerkerk wordt voor het eerst vermeld in 128. Er was toen een kerk op de plek van de huidige. Lekkerkerk is een dijkdorp. Behalve de Dijk en de haaks op de dijk lopende Kerkweg heeft een verlande stroomgeul de dorpsbebouwing beïnvloed (Korte Achterstraat). Hier lag het terrein waarschijnlijk iets hoger. Lekkerkerk werd in 1512 geplunderd, er waren toen 16 haardsteden. In 1514 werd vermeld dat het grootste deel was verwoest. De onderzoekslocatie ligt in de Krimpenerwaard. Men begon in de periode 1-13 de waard te ontginnen door lange, smalle kavels aan te leggen, waarbijt de boerderijen aan het uiteinde langs de rivier (de binnenzijde van de dijk) lagen. In dezelfde tijd legde men ook dijken aan langs de IJssel en de Lek. Zo ontstond de lintbebouwing langs de rivieren. Bij de ontwikkeling van deze nederzettingen speelden de donken geen rol. Het laatmiddeleeuwse bewoningspatroon wijkt sterk af van het huidige. De oude huisplaatsen lagen vaak direct op het veen en slechts een deel hiervan werd opgehoogd toen het grondwaterpijl ging stijgen. De bewoningslinten kwamen niet uitsluitend voor op plaatsen waar nu nog steeds bewoning is, maar ook op plaatsen die inmiddels verlaten zijn. Anderzijds lijken meerdere huidige bewoningslinten in de late middeleeuwen onbewoond te zijn geweest. De oude bewoningslocaties zijn dus niet altijd even makkelijk herkenbaar. Halverwege de 19e eeuw bewoonde men nog hoofdzakelijk de oorspronkelijke ontginningsassen. Enkele oude bewoningslinten waren inmiddels echter verlaten en sommige nieuwe waren ontstaan. Langs de Lek, tussen Krimpen aan de Lek en Lekkerkerk, was in deze tijd een vrij dicht bebouwingslint. In de periode tussen 185 en 194 voltrok zich een verandering in het karakter van de dijkdorpen, zoals 12 Zuid-Holland kaarten 1a Archeologie, kenmerken, en 1b, Archeologie, waarden, geraadpleegd januari Mondelinge mededeling opdrachtgever d.d Geraadpleegd via ARCHIS, januari 21. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 9

14 Lekkerkerk. In deze periode waren de scheepsbouw, houtindustrie en veeteelt hier sterk in opkomst. De industriële activiteiten vestigden zich hoofdzakelijk in buitendijkse locaties. De scheepsbouw was gegroeid uit de ambachtelijke activiteiten en de visserij die uitgeoefend werden in de uiterwaarden. 15 Historische geografie: Op oude kaarten 16 is vanaf 1811 de onderzoekslocatie onbebouwd en aangegeven als weideland. Er zijn perceelsloten aangegeven die noordzuid georiënteerd zijn. De Oost Wetering staat op alle kaarten weergegeven. De Boezemweg heette tot 1981 Kerkweg. In 1981 wordt de Kerkweg verdubbeld en aangeduid als Boezemweg, net ten oosten van de onderzoekslocatie wordt een boerderij aangegeven. De topografische kaart uit 1984 laat zien dat de wijk ten zuiden van de onderzoekslocatie, inclusief de Randweg, in aanbouw is. Ook de Weidelaan (oostgrens onderzoekslocatie) is op deze kaart voor het eerst zichtbaar. De perceelsindeling is veranderd ten opzichte van eerdere projecties. Percelen zijn samengevoegd en de percelen langs de Boezemweg krijgen de huidige vorm. Het huidige tankstation is nog niet aanwezig. Het smalle perceel langs de Weidelaan wordt hier weergegeven als bouwland, het overige deel van de onderzoekslocatie staat nog steeds aangegeven als weideland. In 1995 is op de onderzoekslocatie de situatie onveranderd. 17 Op een luchtfoto uit 23 is het tankstation langs de Boezemweg te zien. De situatie op de onderzoekslocatie is onveranderd. 18 Overige gegevens Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN): Huidig of recent gebruik: Milieukundig onderzoek: Raadpleging van de AHN heeft geen aanvullende informatie opgeleverd. Het maaiveld ligt tussen de 1,3 en 1,5 m NAP. 19 Het gebied is in gebruik als weide. Het meest oostelijke perceel (langs de Weidelaan) is gedeeltelijk in gebruik als volkstuin. Langs de grenzen van de onderzoekslocatie zijn kabels en leidingen aanwezig, deze liggen met name aan de noordwestzijde (het kleine perceeltje boven de inham van het tankstation) op de onderzoekslocatie. In verband met de aanwezigheid op de onderzoekslocatie van gedempte sloten dient een historisch onderzoek uitgevoerde te worden ter plaatse van de (nieuw)bouwlocatie. Afhankelijk van de resultaten van dit onderzoek kan vervolgonderzoek noodzakelijk zijn. Aanbevolen wordt dit historisch onderzoek uit te voeren vóórdat de ruimtelijke procedure wordt ingezet, omdat hiermee essentiële informatie ten behoeve van het exploitatieplan wordt verworven. De Milieudienst kan de uitvoering van (historische-) bodemonderzoek laten uitvoeren en begeleiden. Ter plaatse van de reeds bekende slootdempingen is een verkennend bodemonderzoek nodig om de kwaliteit van het 15 Van Groningen 1996: en Van der Staak-Stijnman Bonnebladen uit , , 1849, 1877, 1881, 1898, 197 en 1922, Kadastrale minuutkaart en topografische kaarten, edities 1936, 1958, 1969, 1981, 1984 en Alle kaarten geraadpleegd via januari Luchtfotoatlas Zuid- Holland 23. Kaartblad 144 Nieuw Lekkerland, Lekkerkerk. Opnamedatum , fotonummer AHN geraadpleegd via januari 21. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 1

15 dempingmateriaal vast te stellen. Indien er in het historisch onderzoek ook aanvullende slootdempingen worden aangetroffen dan dienen deze eveneens meegenomen te worden in het verkennend bodemonderzoek. 2 Specifieke archeologische verwachting: Op grond van geologische en bekende archeologische gegevens ligt de onderzoekslocatie in het verspreidingsgebied waar rivierduinen kunnen voorkomen. Als deze rivierduinafzettingen aanwezig zijn, is er een hoge kans op vondsten uit Mesolithicum/Neolithicum (88-49 v. Chr.). Eventuele sporen uit het Mesolithicum kunnen zijn basiskampen (> 2 m 2 ) en tijdelijke jachtkampen ( 1m 2 ) die zich manifesteren door de aanwezigheid van vuursteenvondsten en/of mogelijk houtskool en/of (verbrande) botresten. Vanaf het Neolithicum (53-2v. Chr.) kunnen resten van nederzettingen met o.a. paalsporen, wandstructuren en funderingsgreppels van houtbouw, haardkuilen, afvalkuilen, waterputten, erfafscheidingen, veekralen en akkerlagen verwacht worden. Tevens komen vanaf deze periode off site fenomenen zoals infrastructuur voor. Het vondstenspectrum kan bestaan uit o.m. (fragmenten van) vuurstenen en/of natuurstenen werktuigen (afslagen, klingen; kookstenen) en (sier)voorwerpen, houtskool, organische en ecologische resten als (on)verkoold menselijk en dierlijk botmateriaal (waaronder voorwerpen van dierlijk bot), pollen, zaden, fosfaat en ook leem, metalen werktuigen en (sier)voorwerpen, leer, textiel en handgevormd aardewerk (vaatwerk, spinklosjes, weefgewichten). Op de geulafzettingen is bewoning mogelijk vanaf de bronstijd/ijzertijd of Romeinse tijd en plaatselijk vanaf het Neolithicum. De verwachting op sporen en resten uit deze periode is middelhoog. Hoewel bij onderzoeken in de omgeving nog geen sporen uit deze periode zijn aangetroffen geldt ook voor het Hollandveen een middelhoge verwachting. Naast sporen en resten van houten (standgreppels, palen, wandstructuren) en vanaf de Romeinse tijd eventueel ook (deels) stenen bebouwing, erfafscheidingen, waterputten en afvalkuilen kunnen tevens overblijfselen van infrastructuur (perceelsgreppels, wegen) en eventueel begravingen worden verwacht. Het vondstenspectrum zal voornamelijk bestaan uit hetgeen voor een landelijke agrarische nederzetting gebruikelijk is: (fragmenten van) vaatwerk van aardewerk (handgevormd, vanaf de Romeinse tijd ook gedraaid), glas en evt. metaal, (delen) van kledingaccessoires en sieraden van metaal en been (sieraden ook glas en evt. natuursteen), gereedschappen en overige gebruiksvoorwerpen van metaal, hout, been, aardewerk (bijv. spinklosjes, weefgewichten) en natuursteen (bijv. maalsteen), vanaf de Romeinse tijd evt. ook keramisch (baksteen, dakpannen) en/of natuurstenen (leisteen, grind) bouwmateriaal. Naast nederzettingsafval kunnen evt. resten worden aangetroffen die te maken hebben met kleinschalige ambachtelijke activiteiten. Ook kunnen houtskool, verbrande leem, organische en ecologische resten (hout, verbrande en onverbrande pollen en zaden) en fosfaat worden verwacht. Voor de top van het Hollandveen (veenterpen) en op de komafzettingen geldt een middelhoge verwachting op sporen uit de late middeleeuwen. Het vondstenspectrum komt overeen met die van de voorgaande 2 Rings 29, Milieukundig advies Landschapselement te Lekkerkerk. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 11

16 periode. Gelet op het feit dat de onderzoekslocatie volgens de resultaten van het historisch geografische onderzoek tot nu aan toe onbebouwd is gebleven en in gebruik was als weiland, geldt voor de Nieuwe tijd een lage archeologische verwachting met betrekking tot resten van bebouwing en een hoge archeologische verwachting met betrekking tot perceelsgreppels en sloten. De kans op het aantreffen van vondsten van organisch materiaal en van paleo ecologische resten is sterk afhankelijk van de bodemgesteldheid ter plaatse. Onverbrande vondsten van organisch materiaal en paleo ecologische resten zullen over het algemeen slechts beneden de grondwaterspiegel kunnen worden aangetroffen. Verbrande vondsten van organisch materiaal en paleo ecologische resten kunnen daarnaast ook in grondsporen worden aangetroffen. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 12

17 5 INVENTARISEREND VELDONDERZOEK Doel: Onderzoeksopzet: Verantwoording gekozen onderzoeksmethode: Oppervlaktekartering: Verkennend booronderzoek: Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van het gespecificeerde verwachtingsmodel dat gebaseerd is op het bureauonderzoek. Dit gebeurt met behulp van waarnemingen in het veld, waarbij (extra) informatie wordt verkregen over bekende of verwachte archeologische waarden binnen een onderzoeksgebied. Het bepalen van de aan- of afwezigheid, de aard, de omvang, de datering, de gaafheid, de conservering en de relatieve kwaliteit van de archeologische waarden staan hierbij voorop. Veel gebruikte onderzoeksmethoden zijn oppervlaktekartering, booronderzoek, geofysisch onderzoek en het graven van proefsleuven en proefputten. Het resultaat is een rapport met een waardering en een (selectie-) advies aan de hand waarvan een beleidsbeslissing (meestal een selectiebesluit) genomen kan worden. Conform de KNA is gekozen voor een inventariserend veldonderzoek door middel van een oppervlaktekartering en een verkennend booronderzoek. Ter plaatse zal vooral gelet worden op mogelijk bewaard gebleven bodem- en bewoningslagen vanaf het Mesolithicum t/m de Nieuwe tijd en in welke conditie deze zich bevinden. Het inventariserend veldonderzoek zal zodanig uitgevoerd worden dat een archeologische beoordeling gegeven kan worden ten aanzien van het (toekomstige) gebruik van de locatie. Booronderzoek is de minst destructieve methode om de archeologische verwachting te toetsen. Met het booronderzoek is het relatief eenvoudig mogelijk om de bodemopbouw te bepalen, alsmede de mate van verstoring van de bodem. De verwachting is dat de archeologische indicatoren die volgens het bureauonderzoek aanwezig kunnen zijn, in de boringen herkend zullen worden. Aan de hand van de resultaten van de boringen kan de archeologische verwachting, indien noodzakelijk, worden bijgesteld. Voorafgaand aan het uitvoeren van de boringen wordt een oppervlaktekartering uitgevoerd. Bij een oppervlaktekartering wordt het terrein visueel geïnspecteerd op de aanwezigheid van eventuele archeologische indicatoren, zoals aardewerk, metaal, (verbrande) leem, (verbrand) bot en houtskool. Tijdens een terreinverkenning wordt vooral aandacht besteed aan geploegde akkers, molshopen, geschoonde slootkanten en andere bodemontsluitingen voor het doen van oppervlaktevondsten. Ook wordt gelet op hoogteverschillen, verkavelingspatronen en perceelsvormen die een aanwijzing kunnen zijn voor bewoning. Boringen worden uitgevoerd volgens een regelmatig verspringend patroon. De onderlinge afstand tussen de boringen is afhankelijk van de situatie en de gewenste nauwkeurigheid. Van de boringen zijn beschrijvingen gemaakt en de opgeboorde grond is geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. Daarnaast is gelet op de aanwezigheid van fosfaten (uitgespoelde en neergeslagen organische resten) en cultuurlagen (donkergekleurde bodemlagen, die vaak archeologische indicatoren bevatten). Op basis van de aldus verkregen gegevens kan een verspreidingskaart van de archeologische waarden in Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 13

18 een gebied gemaakt worden. Bij ieder bodemonderzoek wordt gestreefd naar een optimale representativiteit. Het onderzoek is echter gebaseerd op het verrichten van een beperkt aantal boringen tot een beperkte diepte. Daardoor blijft het mogelijk dat lokaal archeologische waarden in de bodem aanwezig zijn, die tijdens het onderzoek niet naar voren komen. Bovendien laten bepaalde archeologische resten, zoals bepaalde vuursteenvindplaatsen, grafvelden, water- en/of beerputten, verkavelingspatronen of andere bijzondere toevalsvondsten, zich met behulp van grondboringen lastig ontdekken. Positie boorpunten: Boormateriaal: Minimale boordiepte: Er zijn 25 verkennende boringen in verspringend grid gezet (zie bijlage 2). De boringen staan ca. 6 m uit elkaar. Op het terrein ten noorden van het tankstation (de inham aan de westzijde van het plangebied) zijn geen boringen gezet omdat daar kabels en leidingen in de ondergrond aanwezig zijn. Voor de bovenste 5 cm is, in verband met een bevroren bovengrond, gebruik gemaakt van een pikhouweel. Tot 2 m mv is gebruik gemaakt van een Edelmanboor van 12 cm diameter. Voor 2 m mv en dieper is gebruik gemaakt van een guts met een diameter van 3 cm. De minimale boordiepte bedroeg ca. 2, m mv. Maximale boordiepte: De maximale boordiepte bedroeg ca. 5, m mv (boring 1). x-,/y-coördinaten D GPS (nauwkeurigheid ca.,5 meter). boringen gemeten met: z-coördinaten gemeten Herleid tot het AHN (afwijkingsmarge 6-1 cm). met: Boorbeschrijving: Conform NEN 514 (bijlage 3). Monsters: Er zijn 2 monster genomen van archeologisch interessante lagen. De monsters zijn nat gezeefd over een zeef met een maaswijdte van 2 mm om eventuele kleine indicatoren op te sporen. Resultaten Resultaten oppervlaktekartering: Resultaten booronderzoek: De onderzoekslocatie was ten tijde van onderhavig onderzoek bedekt met een dunne laag sneeuw (zie afbeelding 2). De vondstzichtbaarheid was zeer slecht derhalve is geen oppervlaktekartering uitgevoerd. De bodemopbouw bestaat in alle boringen uit humeuze klei op veen op klei, alle van wisselende diktes. In het middendeel bevindt zich in de boringen 3, (4, 5) 8, 9, 11 en 16 onder het Hollandveen een kleilaag ondieper dan 1,5 m mv (B8:,6 m mv, B16:,85 m mv en 1,5 m mv in de boringen 3 en 11). In de boringen 4 en 5 bestaat deze laag tussen 1,2 en 2, m mv uit zeer kleiig veen. In de overige boringen ligt deze kleilaag dieper dan 1,5 m mv. Bovenop deze kleilaag is een pakket Hollandveen aanwezig. Het pakket varieert in dikte tussen,5 m en bijna 3 m. In de boringen 2, 3, 5, 6, 7, 1, 12, 13, 15, 17 en 18 lijkt de top van het Hollandveen veraard te zijn. Het Hollandveen wordt afgedekt door een kleilaag. Over het algemeen is deze ca.,5 m dik. In Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 14

19 de boringen 1, 11 en 21 is dit echter respectievelijk 1,45,,7 en 1,1 m. In geen van de boringen werden rivierduinafzettingen aangetroffen. Tabel 1: monsterlijst. monster: boring: diepte in m -mv: bodemlaag: (archeologische) indicatoren: datering: 1 2,65-1,1 top veen geen - 2 5,4-,8 top veen geen - Evaluatie en interpretatie van de boringen: Het kleipakket dat in de boringen 16, 3, (4, 5) 8, 9 en 11 onder het veen werd aangetroffen, kan worden geïnterpreteerd als intacte geulafzettingen. De ligging van deze afzettingen komt overeen met de ligging op de Geologische Kaart. In deze laag kunnen sporen verwacht worden vanaf de bronstijd/ijzertijd of Romeinse tijd. In de boringen werden zintuiglijk echter geen archeologische indicatoren waargenomen. De onderlinge afstand tussen de boringen is echter zo groot dat het ontbreken van archeologisch indicatoren in dit geval niet betekent dat er geen vindplaatsen aangetroffen kunnen worden. De boven dit kleipakket gelegen Hollandveenafzettingen lijkt in een aantal boringen intact (veraard). In de intacte top kunnen sporen uit de late middeleeuwen verwacht worden. Van deze afzetting is uit twee boringen een monster genomen. Zowel in de boorkernen als in de monsters (zie tabel 1) zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen. De afdekkende kleilaag behoort tot de komafzettingen. In de boringen 1, 11 en 21 is deze komkleilaag dikker. Dit kan te maken met de opvulling van depressies in het maaiveld. Het noordelijke deel van de aan te leggen ijsbaan komt te liggen op de plek waar in boring 16 geulafzettingen in de ondergrond aanwezig zijn op een diepte van,85 m mv (2,3 m NAP) terwijl de verstoring gaat tot 1,5 m peil (NAP). Dit houdt in dat de geul ter plaatse niet wordt geroerd. Ter plaatse van de toekomstige verstoringen werd in de boringen 15, 17 en 18 op een diepte van respectievelijk,55-,75,,7-1, en,45-,8 m mv (2,-2,2, 2,15-2,45 en 1,9-2,25 m NAP) veraard veen aangetroffen. Ook deze laag wordt niet door de nieuwbouwplannen bedreigd. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 15

20 6 BEANTWOORDING VAN DE ONDERZOEKSVRAGEN Voorafgaand aan het onderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld. Deze worden hieronder puntsgewijs beantwoord: 1 Worden archeologische resten in het plangebied verwacht cq. is op de onderzoekslocatie nog een bodemarchief aanwezig? Zo ja, wat is de verwachting voor de onderzoekslocatie wat betreft aard, datering, omvang en ligging van de archeologische resten? Op rivierduinafzettingen bestaat een hoge kans op vondsten uit het Meso-/Neolithicum. De verwachting op sporen en resten uit de periode (Neolithicum) bronstijd/ijzertijd t/m Romeinse tijd is middelhoog op de geulafzettingen en in het Hollandveen. Voor de top van het Hollandveen en op de komafzettingen geldt een middelhoge verwachting op sporen uit de late middeleeuwen. Voor de Nieuwe tijd geldt een lage archeologische verwachting met betrekking tot resten van bebouwing en een hoge verwachting met betrekking tot perceelsgreppels en sloten. 2 Verschilt de in het veld aangetroffen bodemopbouw van de onderzoekslocatie met de volgens het bureauonderzoek te verwachten bodemopbouw? Zo ja, in welke mate? De bodemopbouw komt overeen met de in het bureauonderzoek verwachte bodemopbouw. 3 Wat is de mate van verstoring van de bodemopbouw op de onderzoekslocatie? De bodem onder de bouwvoor is niet verstoord. De bodemopbouw is natuurlijk van aard en lijkt intact. 4 Zijn er aanwijzingen voor intacte archeologische (vondstrijke) nederzettingen? Dit booronderzoek heeft geen aanwijzingen opgeleverd voor intacte archeologische (vondstrijke) nederzettingen. 5 Dient de archeologische verwachting te worden aangepast? Omtrent de verwachting voor het Mesolithicum kunnen geen uitspraken worden gedaan omdat deze tijdens onderhavig onderzoek buiten bereik van de boringen is gebleven. Aangezien de geulafzetting intact is aangetroffen blijft de middelhoge verwachting voor de bronstijd-romeinse tijd gehandhaafd. De middelhoge verwachting voor sporen uit de late middeleeuwen kan naar beneden worden bijgesteld. De hoge verwachting op perceelsgreppels en sloten uit de Nieuwe tijd blijft gehandhaafd. 6 In welke mate worden eventueel aanwezige archeologische resten als gevolg van de voorgenomen plannen bedreigd? De archeologisch interessante lagen (geulafzettingen en veraard veen) zijn tijdens dit onderzoek aangetroffen op een diepte van resp.,85 m mv (2,3 m NAP) en,45-1, m mv (1,9-2,45 m NAP) en worden door de nieuwbouwplannen niet bedreigd. 7 Hoe kan een verstoring als gevolg van de geplande activiteiten door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Aangezien de archeologisch interessante lagen door de geplande ontgravingen niet worden bereikt bestaat er geen noodzaak tot planaanpassing. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 16

21 7 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Conclusies: Naar aanleiding van het voornemen om op de onderzoekslocatie aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) een wandelpark met manege en een natuurijsbaan aan te leggen is door ArcheoMedia BV, in opdracht van de gemeente Nederlek, een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek uitgevoerd. De resultaten van het bureauonderzoek en het inventariserende veldonderzoek geven geen aanleiding tot aanpassingen in de voorgenomen bouwplannen op de onderzoekslocatie. Aanbevelingen: Op basis van dit booronderzoek wordt een archeologisch vervolgonderzoek op de onderhavige onderzoekslocatie niet noodzakelijk geacht. Met betrekking tot deze aanbeveling dient contact te worden opgenomen met de bevoegde overheid. Booronderzoek is gebaseerd op het verrichten van een beperkt aantal boringen tot een beperkte diepte. Daardoor blijft het mogelijk dat lokaal archeologische waarden in de bodem aanwezig zijn, die tijdens het onderzoek niet naar voren komen. Bovendien laten bepaalde archeologische resten, zoals bepaalde vuursteenvindplaatsen, grafvelden, water- en/of beerputten, verkavelingspatronen of andere bijzondere toevalsvondsten, zich met behulp van grondboringen lastig ontdekken. Daarom is de kans aanwezig dat (vondstarme) archeologische sporen en vondsten in de bodem aanwezig zijn en dat deze in de uitvoeringsfase van toekomstige bodemingrepen aan het licht komen. Voor dergelijke vondsten bestaat een wettelijke meldingsplicht ex artikel 53 van de Monumentenwet 1988 en de Wet op de archeologische monumentenzorg. Bij graafwerkzaamheden dient men dan ook attent te zijn op eventuele vondsten. De opdrachtgever verplicht de aannemer(s) om attent te zijn op eventuele vondsten en/of sporen tijdens de werkzaamheden en verplicht hen archeologische vondsten onverwijld te melden bij de bevoegde overheid. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 17

22 GERAADPLEEGDE BRONNEN EN LITERATUUR Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), geraadpleegd januari 21 via Archeologische Monumentenkaart (AMK), geraadpleegd januari 21 via ARCHIS. Archeologische waarnemingen en vondstmeldingen, geraadpleegd januari 21 via ARCHIS. Berendsen H.J.A., en E. Stouthamer, 21: Paleogeographic development of the Rhine- Meuse delta, The Netherlands, Assen. Bodemkaart van Nederland 1:5., kaartblad Gorinchem West. Engelse, R.F., 26: Archeologisch onderzoek Tiendweg West 6 te Lekkerkerk. Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek met boringen, Capelle aan den IJssel (ArcheoMedia rapport A6-291-I). Foto atlas Zuid Holland, 1989: kaartblad 28 Lekkerkerk (fotonr d.d ), Emmen. Geologische Kaart van Nederland 1:5., kaartblad Gorinchem West, Haarlem Tevens geraadpleegd zijn de bijkaarten bij dit kaartblad. Geomorfologische Kaart van Nederland 1:5. kaartblad Gorinchem West. Groningen, C.L. van, 1996: De Krimpernerwaard. Zwolle. Jansen, B., en S. Baetsen, 25: N21 Krimpenerwaard, gemeenten Nederlek en Bergambacht; Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en karterend booronderzoek, Amsterdam (RAAPrapport 1156). Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.1, januari 27, Zoetermeer. Luchtfotoatlas Zuid- Holland 23: kaartblad 144 Nieuw Lekkerland, Lekkerkerk. Opnamedatum , fotonummer Povée, H. 24: Tien eeuwen tussen Lek en IJssel. Geschiedenis van de Lopikerwaard en de Krimpenerwaard, Bussum. Rings, J.F., 29: Milieukundig advies Landschapselement te Lekkerkerk, Gouda (Milieudienst Midden-Holland rapportnummer ). Stenvert, R., 24: Monumenten in Nederland. Zuid-Holland, Zwolle. Staak-Stijnman, S. van der, 25: Verkennend archeologisch onderzoek Schuwacht 184 te Lekkerkerk. Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek met boringen, Capelle aan den IJssel (ArcheoMedia rapport A5-326-I). Visscher H.C.J., 1986: Systematische veldkartering in de Krimpenerwaard. Rapport van het vooronderzoek, Amsterdam (RAAP- rapport 3). geraadpleegd januari geraadpleegd januari 21. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 18

23 BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN AMK Archeologische indicator/indicatie ARCHIS Bevoegde overheid CHS Complex Cultuurlaag CCvD Archeologie DGPS Ex situ (Grond)spoor IKAW In situ KNA m -mv m -NAP PvE RCE Archeologische MonumentenKaart. Een kaart waarop vastgestelde archeologische monumenten zijn vermeld. Indicatief archeologisch materiaal, zoals houtskool, verbrande leem, aardewerk en bot, dat bij (boor)onderzoek een aanwijzing kan zijn voor de aanwezigheid, ter plaatse of in de nabijheid, van een archeologische vindplaats (definitie KNA). Archeologisch InformatieSysteem. Een archeologische database van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) waarin alle onderzoeks- en vondstmeldingen in Nederland geregistreerd staan. De overheid, die het selectiebesluit neemt, het Programma van Eisen laat opstellen en goedkeuring verleent aan een eventueel ontwerp (definitie KNA). Cultuurhistorisch HoofdStructuur. Een verzameling van overzichtskaarten van archeologische, geologische, historische en landschappelijke waarden voor verscheidene regio s in Nederland. Een uit meerdere met elkaar in ruimte, tijd en functioneel opzicht samenhangende structuren en/of individuele sporen (definitie KNA). Een licht tot sterk humeuze oude bewoningslaag of afvallaag, ontstaan door menselijke activiteit, met archeologische indicatoren. Centraal College van Deskundigen Archeologie. Differential Global Positioning System. Meetapparatuur die via satellieten de exacte coördinaten van een locatie inmeet. buiten de context van de vindplaats. een ruimtelijk duidelijk begrensbaar verschijnsel ontstaan door menselijke activiteit (bijvoorbeeld een paalkuil, lijksilhouet of muur) of natuurlijke oorsprong (bijvoorbeeld een boomval). Binnen een spoor kunnen verschillende, duidelijk te onderscheiden eenheden voorkomen (definitie KNA). Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden. Een op geologische structuren gebaseerde kaart van archeologische waarden. ter plekke of binnen de context van de vindplaats. Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie. meter onder het maaiveld. meter onder Normaal Amsterdams Peil (: officieel peilmerk). Programma van Eisen, goedgekeurd door de bevoegde overheid en de basis van archeologisch onderzoek. Het geeft de probleemstelling en de doelen van de te verrichten werkzaamheden van de vindplaats aan en formuleert de daaruit af te leiden eisen aan het uit te voeren werk. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 19

24 OVERZICHT VAN GEOLOGISCHE EN ARCHEOLOGISCHE PERIODEN Bron: Toelichting bij de Geologische Kaart van Nederland 1:5. blad Gorinchem West. Rijks Geologische Dienst, Haarlem Rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek) 2

25 BIJLAGE 1 Nieuwbouwplan (bron: opdrachtgever, 29) Bijlage bij rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek)

26

27 BIJLAGE 2 Boorpuntenkaart Bijlage bij rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek)

28

29 BIJLAGE 3 Boorstaten Bijlage bij rapport A9 114 I / Archeologisch onderzoek aan de Boezemweg te Lekkerkerk (gemeente Nederlek)

30 Legenda (conform NEN 514) grind klei geur Grind, siltig Klei, zwak siltig geen geur zwakke geur Grind, zwak zandig Klei, matig siltig matige geur sterke geur Grind, matig zandig Klei, sterk siltig uiterste geur Grind, sterk zandig Klei, uiterst siltig olie geen olie-water reactie zwakke olie-water reactie Grind, uiterst zandig Klei, zwak zandig matige olie-water reactie sterke olie-water reactie Klei, matig zandig uiterste olie-water reactie zand Zand, kleiïg Klei, sterk zandig p.i.d.-waarde > >1 Zand, zwak siltig Zand, matig siltig leem Leem, zwak zandig >1 >1 >1 >1 Zand, sterk siltig Leem, sterk zandig monsters Zand, uiterst siltig geroerd monster overige toevoegingen ongeroerd monster zwak humeus veen Veen, mineraalarm matig humeus overig bijzonder bestanddeel Veen, zwak kleiïg sterk humeus Gemiddeld hoogste grondwaterstand grondwaterstand Veen, sterk kleiïg zwak grindig Gemiddeld laagste grondwaterstand slib Veen, zwak zandig matig grindig water Veen, sterk zandig sterk grindig

31 Bijlage: Boorstaten Pagina 1 / 7 Boring: 1 Boring: 2 Klei, zwak zandig, zwak humeus, sporen puin, donkerbruin Klei, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Klei, zwak siltig, zwak roesthoudend, grijsbruin Veen, mineraalarm, sporen hout, bruinrood Klei, zwak siltig, zwak roesthoudend, grijsbruin houthoudend, bruinzwart, VERAARD MONSTER Veen, mineraalarm, bruinrood Klei, zwak siltig, zwak humeus, donkergrijs Klei, zwak siltig, matig humeus, zwak plantenhoudend, donkerbruin Klei, zwak zandig, zwak humeus, donkergrijs 5 5 Lokatienaam: Lekkerkerk Projectnaam: BOEZEMWEG Projectcode: A9-114

32 Bijlage: Boorstaten Pagina 2 / 7 Boring: 3 Boring: Klei, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Klei, zwak siltig, zwak roesthoudend, grijsbruin Veen, mineraalarm, matig plantenhoudend, donkerbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, zwak puinhoudend, donkerbruin Klei, zwak siltig, zwak humeus, zwak puinhoudend, bruingrijs plantenhoudend, donkerbruin Veen, mineraalarm, donkergrijs Klei, sterk siltig, matig humeus, donkergrijs Veen, sterk kleiïg, zwak plantenhoudend, donkergrijs Boring: 5 Boring: Zand, matig fijn, kleiïg, matig humeus, bruin Klei, zwak siltig, zwak humeus, bruingrijs plantenhoudend, donkerbruin, MONSTER VERAARD Klei, zwak siltig, zwak humeus, sporen roest, donkerbruin Klei, zwak siltig, zwak roesthoudend, bruingrijs Veen, mineraalarm, bruinzwart plantenhoudend, bruin Veen, mineraalarm, sterk plantenhoudend, bruin 1 85 riethoudend, bruinrood Veen, sterk kleiïg, zwak plantenhoudend, donkergrijs Veen, mineraalarm, sterk houthoudend, bruinrood riethoudend, bruinrood Klei, matig siltig, matig humeus, matig plantenhoudend, zwak riethoudend, donkergrijs 4 4 Lokatienaam: Lekkerkerk Projectnaam: BOEZEMWEG Projectcode: A9-114