Stadhouder Willem IV en de pruikentijd

Transcriptie

1 Pruiken en Revoluties TIJD VAN REGENTEN EN VORSTEN TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES pruikentijd Willem IV erfstadhouder 1748 Pachtersoproer 1751 Willem IV sterft Minimum Met wie was Willem IV getrouwd? 1. Anna van Hannover. 2. Wat is het pachtersoproer? 2. Rellen die uitbraken, omdat het volk de belasting te hoog vond. 3. Waarom waren de democraten teleurgesteld in Willem IV? 3. Hij veranderde niets aan de familieregering van de regenten. 4. Wat wordt bedoeld met de pruikentijd? 4. De tijd dat dames en heren de Franse mode navolgden. 5. Noem een aantal kenmerken van de Franse mode. 5. Pruiken, hoepelrokken en de Franse taal. 6. Wat is een buitenplaats? 6. Een groot landhuis met tuin buiten de stad. 7. Langs welk riviertje stonden veel buitenplaatsen? 7. De Utrechtse Vecht. 8. Noem enkele kenmerken van de Franse stijl voor tuinen. 8. Kort gemaaid gras, grindpaden, in model geknipte hagen en prieeltjes. 1780

2 9. Met welke vervoermiddelen reisden de mensen? 9. Trekschuit en diligence. 10. De welvaart ging achteruit. Hoe kwam dat? 10. In het buitenland kocht men geen Nederlandse goederen meer. 11. Hoe kwam het dat prijzen van levensmiddelen stegen? 11. Door mislukte oogsten, strenge winters en runderpest. 12. Wie maakten het land onveilig? 12. Bedelaars en zwervers. 13. Hoe werd in de steden voor de armen gezorgd? 13. Door het oprichten van armenscholen en armenhofjes. 14. Wie schreef het boek ABC des geloofs? 14. Ds. Alexander Comrie. 15. Wie bouwde een planetarium? 15. Eise Eisinga Pruikentijd Prins Wilem IV erfstadhouder over de hele Republiek 1748 Pachtersoproer 1751 Willem IV sterft Hoofdstuk 12 Jaartallen Basis 189

3 Stadhouder Willem IV ( ) 1. Bestudeer de stamboom en beantwoord de vragen. Johan Willem Friso ( ) Friedrich van Baden ( ) Anna Charlotte Amalia ( ) Maria Louise van HessenKassel ( ) Willem IV ( ) Anna van Hannover ( ) Carolina ( ) Willem V ( ) a. Uit welk land kwam Anna van Hannover? b. Hoe heten de twee kinderen van Johan Willem Friso en Maria Louise? 190

4 c. Wie is de eerste erfstadhouder over de gehele Republiek? d. Hoe oud is Willem IV geworden? e. Hoe oud was Willem V toen zijn vader overleed? 2. Het pachtersoproer. b. Welke drie gebouwen staan er op deze afbeelding? c. Hoe noemen we deze plek nu? Welk gebouw staat er nu niet meer? d. In welk jaar was het pachtersoproer? e. Wie was er toen stadhouder? f. Noem twee oorzaken van het pachtersoproer. Hoofdstuk 12 a. In welke plaats brak het oproer uit? Op de Botermarkt brak het oproer uit. De straat werd opengebroken en de woedende menigte gooide met stenen. Vervolgens liep het volk de huizen af, die zich grotendeels aan de welvarende grachten bevonden. Meubelstukken werden stukgeslagen, kasten opengebroken en drank meegenomen. Kisten met geld en kostbaar porselein werden vanaf bruggen in het water gegooid. In twee dagen vielen er drie doden en vele gewonden. 191

5 g. Van wie waren de huizen die geplunderd werden? h. Schrijf een brief aan de burgemeester van Amsterdam, waarin je vraagt om afschaffing van de belastingpacht. De pruikentijd 3. Een buitenplaats aan de Vecht, Zet de goede nummers voor de zinnen Midden op de plaat staat het huis Elsenburg bij Maarssen. Elsenburg werd in 1812 afgebroken. Er komt bezoek in een prachtige koets. Een huisknecht heeft het smeedijzeren hek al opengezet. 192

6 Het inrijhek hangt aan twee gemetselde zuilen, waarop zandstenen vazen staan. De eigenaar van de buitenplaats groet met een lichte buiging de deftige heer en dame met witgepoederde pruiken die in de koets zitten. Hij staat op een mooie aanlegsteiger die ook als uitzichtterrasje dienst doet. Hij wacht op nog meer gasten die komen zullen. De volgende gasten komen aan met het statenjacht, dat over de Vecht aan komt zeilen. Huisknechten hebben koffers en een wasmand naar de waterkant gebracht. Met een sloep zullen die straks naar de aanlegplaats van de trekschuit in Maarssen gebracht worden. Het jongetje met het boerenwagentje komt uit Maarssen a. Je wilt iets weten over de buitenplaatsen van de regenten. Op welke bladzijde ga je lezen? b. Op welke bladzijde kijk je, als je iets wilt weten over meubels uit de pruikentijd? Hoofdstuk Vergulde bloei Gepruikte lieden Op de Vecht In de tuin In de salon Wat een schrik! Op het nippertje 4. Dit is een gedeelte van de inhoudsopgave van De grote geschiedenis van een klein land, deel 3, geschreven door Jan van Reenen. 193

7 5. Bekijk de strip en beantwoord de vragen. a. Schrijf 3 dingen op die behoren bij de pruikentijd b. Wat betekenen de Franse woorden bij de theekoepel? 6. In de pruikentijd gebruikten de mensen heel veel Franse woorden. Hieronder zie je een aantal van die woorden. Schrijf de betekenis er achter. Je kunt kiezen uit kas om buitenlandse planten te kweken tuinhuisje stijlvolle jurk middel mooi en sierlijk kapper opa oma grote vogelkooi in de tuin hal kamer lage kast met laden op visite gaan koets 194 Chique robe Taille Elegant Coiffeur

8 Grand-père Grand-mère Visiteren Karos Commode Salon Vestibule Prieel Volière Oranjerie c. Als je zou moeten kiezen tussen reizen met de trekschuit of reizen met een koets, wat zou jij dan kiezen, en waarom? d. Wat is een groot verschil tussen reizen vroeger en nu? Hoofdstuk 12 b. Schat hoeveel personen er vervoerd werden met een trekschuit. 7. Op reis met de trekschuit. a. Het paard loopt op het jaagpad. Wat is een jaagpad? 195

9 8. In het planetarium. a. In welke provincie en in welke plaats kun je het planetarium van Eise Eisinga ( ) bezoeken? b. Wat is een planetarium? c. In de buitenste twee ringen staan de namen van de maanden van het jaar en de sterrenbeelden. De andere zes ringen geven de loop van de planeten weer. Welke planeten zijn dat? Schrijf ze op in de goede volgorde. De planeet die het dichtst bij de zon staat het eerst. Je kunt kiezen uit Mercurius Saturnus Venus Mars Jupiter Aarde

10 Extra Stadhouder Willem IV ( ) 1. Lees de tekst en beantwoord de vragen. In de eeuw werd Nederland geregeerd door een beperkt aantal regentenfamilies. Die speelden elkaar de mooie baantjes toe a. Welke eeuw wordt bedoeld? b. Wat zijn regenten? 2. Dit prachtige Groningse huis in Uithuizen heet de Menkemaborg. Het is nu een museum. a. Op welk woord lijkt het woord borg? b. Dit is de tuin van de Menkemaborg. Noem 3 kenmerken van de Franse landschapsstijl Hoofdstuk 12 De pruikentijd c. Hoe noemen we een regering door een beperkt aantal regentenfamilies? 197

11 c. Sommige buitenplaatsen hadden een doolhof. Wat is een doolhof? d. Zoek de uitweg in deze doolhof. e. Ontwerp zelf een doolhof. f. Dit is een foto van het kabinetorgel dat in de Menkemaborg staat. Als je de luiken van dit orgel sluit, waar lijkt het dan op? g. Welke van deze woorden passen bij de klank van dit orgel? Kleur de rondjes in van de woorden die jij denkt dat er bij passen. hard zacht scherp rond als een trompet als een fluit met veel akoestiek zonder akoestiek h. We gaan nu luisteren naar dit orgel. Je hoort een compositie van Georg Friedrich Händel ( ). Je hoorde er ook een ander instrument bij. Welk instrument? i. Welke van de twee instrumenten is het belangrijkst in deze compositie? j. Er komt geluid uit een orgel als er lucht door de pijpen geblazen wordt. Nu gebeurt dat door een elektrische motor. Hoe deed men dat in de 18e eeuw? 198

12 k. Hier zie een schilderij van Johan Sebastian Bach, een beroemde tijdgenoot van Händel. Waaraan kun je zien dat Bach in de pruikentijd leefde? l. Zoek het geboorte- en sterfjaar op van Bach. Vergelijk dat met het geboorte- en sterfjaar van Händel. Wat valt je op? b. Waarom heb je hiervoor gekozen? c. Bedenk een passende titel voor het schilderij rechts. Hoofdstuk 12 a. Bedenk een passende titel voor het schilderij links. 3. Bekijk de schilderijen over de bewoners van een deftig huis in de achttiende eeuw. 199

13 d. Waarom heb je hiervoor gekozen? e. Zou jij deze kleding willen dragen? Waarom wel of niet? f. Bedenk drie spelletjes die de kinderen toen speelden Ds. Alexander Comrie. a. Ds. Alexander Comrie ( ) schreef dit boek. Schrijf de titel van dit boek over. b. Een gedeelte uit dit boek. Ofschoon wij volstrekt geloven dat de Geest der profetie niet in de kerk is om nieuwe leerpunten te openbaren na de toesluiting van de canon, toch geloven wij heilig met de meeste Schotse godvruchtige leraren en met vader Brakel onder de Nederlanders, dat de Geest der profetie nog in de kerk is tot vele nuttige oogmerken. Wie wordt bedoeld met vader Brakel? c. Wie worden bedoeld met leraren? d. Wat is de canon? 200

14 e. Wat wordt bedoeld met de Geest der profetie? f. Iemand die de Geest der profetie heeft, mag niets aan de Bijbel toevoegen. Waar staat dat in de Bijbel? g. Noem nog een bekend boek van dominee Comrie. Hoofdstuk Zoek in folders van kleding en meubels naar Franse woorden. Knip ze uit, en plak ze op. Zoek ook de betekenis van die woorden op. 201