4 Doel van de Pensioenwet

Transcriptie

1 4 Doel van de Pensioenwet In het persbericht bij de aanbieding van het wetsontwerp Pensioenwet bij de Tweede Kamer werd vermeld dat deze wet meer duidelijkheid en zekerheid voor werknemers biedt, deelnemers een wettelijk recht op informatie geeft en er eisen aan het pensioenvermogen worden gesteld, zodat de pensioenen kunnen worden uitgekeerd. Doel van de Pensioenwet is geen andere dan die van de PSW namelijk het waarborgen van toegezegde pensioenen. Bij de parlementaire behandeling werd herhaaldelijk aangehaald dat de deelnemer in ieder geval niet de dupe mag worden als er iets verkeerd gaat. Transparantie, toezicht en toegang zijn de speerpunten volgens het kabinet. Met de nieuwe Pensioenwet worden onder andere: informatieverplichtingen vergroot, de rechtsverhoudingen tussen werkgever, werknemer en pensioenuitvoerder scherper neergezet, het begrippenkader gewijzigd, transparantie bij beschikbare premieregelingen geregeld en zorgplichteisen voor de pensioenuitvoerder bij pensioenregelingen met beleggingsvrijheid neergelegd. Het waarborgen van de positie van de deelnemer en zijn pensioen staat als het ware centraal. Getracht is alle pensioenuitvoerders allemaal op een hoop te gooien. Gezien het verschil in de wijze van financiering van een pensioenregeling bij een pensioenfonds en bij een verzekeraar is dat niet overal haalbaar, maar het moet gezegd worden: de wetgever heeft zijn best gedaan. 25

2 5 Arbeidspensioenen en de Pensioenwet 5.1 Het drie-pijler systeem Het Nederlandse stelsel van oudedagsvoorzieningen kent drie pijlers: de eerste pijler met de wettelijke voorziening, de AOW, de tweede pijler met de pensioenen die in de arbeidsrelatie tussen werkgevers en werknemers zijn afgesproken, ook wel de aanvullende pensioenen genoemd en de derde pijler waarin de individuele oudedagsvoorzieningen zijn geregeld. 5.2 Tweede pijler, de arbeidspensioenen De Pensioenwet is van toepassing op de pensioenen die tussen werkgever en werknemers zijn overeengekomen in de arbeidsrelatie. Er geldt in Nederland geen pensioenplicht. Sociale partners zijn nog altijd vrij om wel of geen pensioen in de arbeidsrelatie overeen te komen. Zijn er geen CAO afspraken gemaakt of geldt er geen verplichte deelname in een bedrijfstakpensioenfonds dan is het aan de werkgever om al dan niet met zijn personeel een pensioenregeling overeen te komen. Komen zij een pensioenregeling overeen, dan zal deze regeling aan een aantal eisen moeten voldoen. De Pensioenwet wordt op de regeling van kracht evenals de fiscale regelgeving die in de Wet op de Loonbelasting is neergelegd. In de Pensioenwet zijn de minimale financieringseisen van pensioen vastgelegd. In de Wet op de Loonbelasting zijn de grenzen van het maximaal fiscaal facilieerbare pensioen vastgelegd. Gelijke behandelingswetgeving heeft ook invloed op de inhoud van de pensioenregeling. Pensioenrecht is derhalve niet beperkt tot de inhoud van de Pensioenwet. De drie eerder genoemde terreinen beïnvloeden elkaar over en weer. Is een pensioenregeling in fiscale zin toegestaan, dan kan het zijn dat deze toch in strijd is met bepalingen uit de Pensioenwet of gelijke behandelingswetgeving en omgekeerd. Omtrent de inhoud van het pensioen geeft de Pensioenwet regels, de maximale hoogte wordt geregeld in de fiscale wetgeving en het feit dat 27

3 arbeidspensioenen en de pensioenwet er bij de toezegging of uitvoering niet gediscrimineerd mag worden, wordt geregeld in de gelijke behandelingswetgeving. En die laatste strekt zich tegenwoordig verder uit dan alleen het onderscheid naar geslacht of burgerlijke staat. Ook onderscheid naar leeftijd, chronische ziekte/arbeidsongeschiktheid en het soort arbeidsovereenkomst kunnen verboden discriminaties opleveren. De verdeling van het ouderdomspensioen bij scheiding is neergelegd in de Wet Verevening pensioenrechten bij scheiding (WVS). Deze wet wordt niet geïncorporeerd in de Pensioenwet en zal zelfstandig blijven bestaan. 5.3 Nadere regelgeving Op tal van plaatsen in de Pensioenwet wordt verwezen naar nadere regelgeving. Daarom worden er op grond van de Pensioenwet twee besluiten uitgevaardigd waarin deze nadere regelgeving zal worden vastgelegd. De concepten zijn inmiddels bekend gemaakt. Het ene besluit is het besluit houdende vaststelling van regels ter uitwerking van de Pensioenwet en de Wet verplichte beroepspensioenregeling (Besluit uitvoering Pensioenwet). Hierin is nadere regelgeving neergelegd op het gebied van informatieverstrekking, de zorgplicht van de pensioenuitvoerder, toeslagverlening, waardeoverdracht, uitruil en afkoop, uitbesteding en toezicht en taakverdeling tussen de toezichthouders. Het andere besluit is het besluit houdende regels met betrekking tot het financiële toetsingskader op grond van de Pensioenwet en de Wet verplichte beroepspensioenregeling (Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen). Hierin is nadere regelgeving neergelegd behorend bij het financieel toetsingskader (FTK) voor pensioenfondsen. Het FTK bevat normen ten aanzien van financiële zekerstelling van de toegezegde pensioenen, het inventariseren en beheersen van risico s en het opvangen van eventuele negatieve gevolgen. In het besluit zijn nadere regels opgenomen op het gebied van het vereiste eigen vermogen, de technische voorzieningen, de kostendekkende premie en herstelplannen. Er komt nog een ministeriële regeling waarin de voorwaardelijkheidsverklaring wordt opgenomen. Dit is de verklaring die in de pensioenregeling moet worden opgenomen indien de indexatie van pensioen voorwaardelijk is toegezegd. De Pensioenwet en de op grond daarvan vast te stellen besluiten staan centraal in deze wegwijzer. Andere wetgeving zal daar waar van toepassing worden besproken doch niet uitputtend. 28

4 6 Reikwijdte van de Pensioenwet 6.1 Wat is pensioen volgens de Pensioenwet In tegenstelling tot de PSW, is in de Pensioenwet wel gedefinieerd wat onder pensioen valt. Pensioen wordt gedefinieerd als ouderdomspensioen, arbeidsongeschiktheidspensioen of nabestaandenpensioen zoals overeengekomen tussen werkgever en werknemer. De afzonderlijke pensioensoorten worden eveneens gedefinieerd. De drie elementen die essentieel zijn om in de Pensioenwet te kunnen spreken van pensioen zijn: de koppeling aan de arbeidsrelatie, het geldelijk vastgesteld zijn van de uitkering, het gegeven dat alleen van pensioen sprake is indien het een uitkering betreft terzake van ouderdom, overlijden of arbeidsongeschiktheid, en daarmee het persoonsgebonden zijn van pensioen. Deze essentiële elementen komen in de definities van de verschillende pensioenvormen terug. Zij kunnen dus worden aangemerkt als de wettelijke vereisten. Als één van die elementen ontbreekt, is er geen sprake van pensioen in de zin van de Pensioenwet. Onder de Pensioenwet vallen pensioenen die tijdens het dienstverband zijn toegezegd in de arbeidsrelatie tussen werkgever en werknemer. Onder de PSW was het mogelijk om een pensioentoezegging bij of na het einde van de dienstbetrekking te doen. De pensioentoezegging bij het einde van het dienstverband (dus nog net tijdens het dienstverband) moet volgens de Pensioenwet worden ondergebracht bij een pensioenuitvoerder en mag niet in eigen beheer gehouden worden. Pensioentoezeggingen gedaan na beëindiging van het dienstverband vallen niet onder de beschermende werking van de Pensioenwet. 29

5 reikwijdte van de pensioenwet 6.2 Op wie is de Pensioenwet van toepassing de werknemer De Pensioenwet is van toepassing op de (overheids)werkgever en werknemer. De werkgever wordt omschreven als degene die een werknemer krachtens arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht of publiekrechtelijke aanstelling, arbeid laat verrichten. De werknemer als degene die arbeid verricht. De Pensioenwet is niet van toepassing op iemand die onder de werkingssfeer van een verplicht gestelde beroepspensioenregeling valt directeur grootaandeelhouder De Pensioenwet is niet van toepassing op de DGA. Doorslaggevende reden daarvoor is dat de DGA een werknemer is die de feitelijke macht in de onderneming heeft en beschouwd kan worden als de eigenaar. Als definitie van de DGA wordt een vergelijkbare omschrijving aangehouden als in de PSW: DGA is de werknemer die (direct of indirect) persoonlijk 10% of meer van de aandelen in de onderneming heeft. Als een directeur de zeggenschap over aandelen in een externe organisatie, bijvoorbeeld een stichting, heeft ondergebracht waarbij hij zelf meer dan 10% van de invloed op het bestuur heeft, is sprake van indirect grootaandeelhouderschap. Hij kwalificeert zich dan toch als DGA, aldus de toelichting op de wet. Een certificaathouder wordt in de Pensioenwet als DGA aangemerkt als hij voor ten minste 10% in het bestuur van een stichting is vertegenwoordigd, welke ten minste 10% van de aandelen van de onderneming vertegenwoordigen. Voor een certificaathouder is dus geen ontheffing van De Nederlandsche Bank nodig om als DGA aangemerkt te worden. Voor de op 1 januari 2007 bestaande DGA met een pensioentoezegging is overgangsrecht gecreëerd. Daarbij heeft deze DGA, kort gezegd, de keuze om in het jaar 2007 te beslissen of de Pensioenwet wel of niet van toepassing is op zijn pensioentoezegging. In hoofdstuk 32 wordt verder ingegaan op het overgangsrecht voor de DGA gemoedsbezwaarden Overeenkomsten voor gemoedsbezwaarden vallen buiten de Pensioenwet. Het gaat hierbij om werknemers die, bijvoorbeeld op grond van geloofsovertuiging, gemoedsbezwaren hebben tegen het principe van verzekeren. De vraag of men gemoedsbezwaarde is, wordt bepaald door de toets die daarvoor 30

6 reikwijdte van de pensioenwet in de Wet financiering sociale verzekeringen is gemaakt (gemoedsbezwaren tegen de AOW verzekering). De werkgever kan in plaats van een pensioenregeling wel een spaarregeling ten behoeve van de oude dag, het overlijdensrisico of het risico op arbeidsongeschiktheid met gemoedsbezwaarden afspreken. Deze spaarregeling valt dan niet meer onder de Pensioenwet maar onder het Besluit fondsen en spaarregelingen eenmansfondsen en spaarfondsen Onder de Pensioenwet zijn eenmansfondsen niet meer toegestaan. Vanaf inwerkingtreding van de Pensioenwet is het oprichten van een eenmansfonds niet meer mogelijk. Voor bestaande eenmansfondsen geldt dat deze op grond van het overgangsrecht kunnen blijven bestaan. Spaarfondsen zijn onder de Pensioenwet evenmin toegestaan. Vanaf inwerkingtreding van de Pensioenwet is het oprichten van een spaarfonds met als doel sparen voor de oude dag niet meer mogelijk. Bestaande spaarfondsen mogen blijven bestaan, maar vanaf een jaar na de inwerkingtreding van de Pensioenwet mag er geen nieuwe inleg van spaarpremies meer plaatsvinden. Op deze bestaande spaarfondsen blijft de PSW van toepassing. Bestaande spaarfondsen blijven derhalve vallen onder het toezicht van DNB. Overigens zijn de consequenties van de Pensioenwet voor spaarfondsen die specifiek bedoeld zijn voor gemoedsbezwaarden minder ingrijpend. In de toelichting op de wet is aangegeven dat dergelijke fondsen de spaarregeling voor de oude dag wel kunnen continueren, namelijk als fonds in de zin van 7:631 van het BW zelfstandige zonder personeel Tijdens de parlementaire behandeling is er veel gesproken over de positie van de zelfstandige zonder personeel, de zzp-er. Deze viel niet onder de PSW en valt niet onder de Pensioenwet. Er is immers geen sprake van een arbeidsovereenkomst tussen een werkgever en werknemer. Overigens zijn er bedrijfstakpensioenfondsen waaraan zzp-ers deelnemen. Dit is niet in strijd met de Wet BPF Met het oog op de zzp-er is de vrijwillige voortzetting van de deelname na beëindiging van het dienstverband wel opgerekt van 3 naar 10 jaar. Bovendien is vanuit de Kamer voorgesteld om een pensioenfonds voor zzp-ers op te richten. Door de regering is een onderzoek toegezegd naar de pensioenmogelijkheden voor zzp-ers. Het kabinet zal hierover uiterlijk 1 april 2007 rapporteren. 31

7 reikwijdte van de pensioenwet 6.3 Waar is de Pensioenwet van toepassing Een werknemer die in Nederland werkt, ongeacht zijn nationaliteit, ongeacht zijn vestigingsplaats en ongeacht de vestigingsplaats van zijn werkgever, valt onder de beschermende werking van de Pensioenwet. Dit blijft zo, ook al gaat de werknemer tijdelijk in het buitenland werken. Omgekeerd valt een werknemer die gewoonlijk in het buitenland werkt maar tijdelijk in Nederland werkt niet onder de Pensioenwet. Wanneer een werknemer niet in éénzelfde land zijn arbeid verricht, bijvoorbeeld een handelsvertegenwoordiger die in verschillende landen werkzaam is en niet één vaste werkplaats heeft, is de Pensioenwet van toepassing wanneer zijn werkgever in Nederland gevestigd is. Voor de toepasselijkheid van de Pensioenwet is aansluiting gezocht bij het werklandbeginsel uit het Europese Verdrag over verbintenissen uit overeenkomst uit 1980 (EVO). Aangezien pensioenovereenkomsten gezien kunnen worden als onderdeel van de arbeidsvoorwaarden is het verdrag naar het oordeel van de regering ook van toepassing op pensioenovereenkomsten. Het verdrag bevat een regeling met betrekking tot het conflictrecht bij overeenkomsten ingeval de overeenkomst internationale aanknopingspunten heeft. Het geeft met andere woorden regels over de vraag welk recht van welk land van toepassing is als een overeenkomst internationale aanknopingspunten heeft. In het conflictrecht van het EVO is ten aanzien van arbeidsovereenkomsten met internationale aanknopingspunten geregeld dat het werklandbeginsel uitgangspunt is. Ook indien de contractspartijen, in dit geval de werkgever en de werknemer, ander recht dan het Nederlandse op hun arbeidsovereenkomst van toepassing verklaren, kan een werknemer op grond van dit verdrag de bescherming van de wetgeving van het land waar hij werkt, niet verliezen. Alle bepalingen van de Pensioenwet kunnen derhalve als dwingendrechtelijk worden beschouwd. De positie van de in Nederland werkende werknemer is daarmee duidelijk: de beschermende werking van de Pensioenwet kan niet verloren gaan, ook niet als hij tijdelijk in het buitenland werkt. Het begrip tijdelijk is in het EVO niet uitgewerkt. De regering gaat ervan uit dat een periode van vijf jaar nog zou moeten vallen onder het begrip tijdelijk. Deze periode zou vergelijkbaar zijn met de periodes die daarvoor in het fiscale recht worden aangehouden. 32