De geboorte. Hoofdstuk 1. Aanhouden of verkopen?

Transcriptie

1 Hoofdstuk 1 De geboorte Aanhouden of verkopen? Als een kalf net geboren is staat de veehouder al voor de eerste keuze. Zal ik het pasgeboren vaarskalf aanhouden of verkopen? Het gemiddelde vervangingspercentage in Nederland balanceert al jaren tussen de 30 en 35. Dit betekent dat op een bedrijf met 100 koeien gemiddeld 30 eerstekalfskoeien, ofwel vaarzen, aan de melk zijn. Om deze 30 dieren jaarlijks te laten instromen in de veestapel zijn er wel meer vaarskalveren nodig. Rondom de geboorte is er zo n 5 procent uitval terwijl tijdens de opfok ook nog eens 10 procent uitvalt. Om die 30 vaarzen te krijgen zal de veehouder 15 procent meer vaarskalveren moeten aanhouden en opfokken (30 x 15 %) = 34,5. In dit geval houdt de veehouder dus 35 vaarskalveren aan. Hoogste verwachtingswaarde Alleen de beste kalveren worden op het bedrijf aangehouden. Maar welke zijn dat? Hoe weet je of een kalf ook een goede melkkoe wordt? Dat is moeilijk te zien aan het jonge dier. Maar de ouders van het kalf hebben al wel een prestatie neergezet, de moeder heeft een melkproductie en de vader een fokwaarde. Daarmee is het talent van het kalf in te schatten, oftewel de verwachtingswaarde. Van alle kalveren wordt deze verwachtingswaarde voor productie en exterieur berekend en afgedrukt op het Fokkerij-overzicht [120]. Daar staat het jongvee gerangschikt naar verwachtingswaarde en zo is eenvoudig een keuze te maken welk dier foktechnisch het meest in zijn mars heeft. Verwachtingswaarde = 1/ 2 fokwaarde vader + 1/ 2 fokwaarde moeder Afstamming controleren met haar Bij twijfel over de afstamming van een dier of als extra controle kan afstammingsonderzoek antwoord geven. Dat kan heel simpel met DNA-onderzoek. Door haren uit het dier te trekken of bloed af te nemen is eenvoudig te onderzoeken of de bekende gegevens ook inderdaad kloppen. Voorwaarde is wel dat de moeder van het dier ook onderzocht wordt. 9

2 Vraag Op een bedrijf met gemiddeld 120 aanwezige koeien en een gemiddeld vervangingspercentage van 30, kalven jaarlijks ongeveer 140 koeien (inclusief instroom van nieuwe vaarzen). Rondom de geboorte sterft 3 procent van de vaarskalveren terwijl in de opfok nog eens 8 procent uitvalt. Hoeveel vaarskalveren moet deze veehouder aanhouden? Jongvee, afkalfleeftijd en vervangingspercentage De opfok van jongvee is kostbaar en moet daarom tot een minimum beperkt blijven. Het aantal stuks jongvee dat veehouders moeten aanhouden voor het vervangen van het melkvee is van twee zaken afhankelijk: de afkalfleeftijd van de vaarzen en het vervangingspercentage in de melkveestapel. Het vervangingspercentage is het percentage koeien dat jaarlijks wordt afgevoerd en vervangen wordt door een vaars. Het terugdringen van het vervangingspercentage in de veestapel met enkele procenten levert een forse besparing op het aantal stuks jongvee. Het vervroegen van de afkalfleeftijd van de vaarzen met bijvoorbeeld één maand scheelt ook in het totaal aantal aan te houden dieren. De kosten voor opfok worden in dit geval lager omdat voor alle aanwezige pinken één maand minder kosten gemaakt worden. Veertig. Elk jaar moeten er 36 vaarzen instromen (30 % x 120 melkkoeien). Echter 11 procent valt uit rondom de geboorte en in de opfok. Dus dan moeten er nog 4 (11 % x 36) vaarskalveren extra aangehouden worden. Het antwoord is 40. Antwoord Benodigd aantal stuks jongvee bij 120 melkkoeien en verschillende afkalfleeftijden en vervangingspercentages van de veestapel. Het uitvalpercentage in de opfok is 8 afkalfleeftijd in maanden vervangingspercentage 25 % 35 % 45 % aantal stuks jongvee

3 I&R, de burgerlijke stand van runderen Een veehouder moet alle kalveren identificeren en registreren, dit eist de overheid. Het I&R-bureau voert de Identificatie en Registratie (I&R) uit en houdt toezicht op deze regeling. Vooral vanwege diergezondheid is dit van belang. Bijvoorbeeld bij een uitbraak van ziekten is na te gaan waar alle dieren staan; ze zijn te traceren. Internetopdracht Surf eens naar (help > veel gestelde vragen) Op het bedrijfsregister staat een onjuiste haarkleur of geslacht vermeld. Hoe kan een veehouder dat veranderen? Geboorte melden binnen drie dagen Alle kalveren moeten na de geboorte een oormerk krijgen. Binnen drie dagen na de geboorte moet de veehouder de geboorte melden. Dit kan per telefoon, het eigen managementsysteem of via de computer bij Kies daarna diermutaties I&R. Daarbij is het 4-cijferige nummer van het oormerk van het kalf een soort werknummer dat bij alle registraties weer terugkomt. De veehouder geeft aan wat de geboortedatum is, de moeder van het kalf, de haarkleur en natuurlijk ook het geslacht. Dit zijn allemaal zaken die wettelijk geregistreerd moeten worden door de I&R-computer, zeg maar de burgerlijke stand voor runderen. Alle runderen en de bedrijven waar ze staan zijn zo geregistreerd. Registratiekaart Het opgeven van het pasgeboren kalf gaat via het I&R-meldsysteem [131]. Veehouders maken een extra keuze voor bijvoorbeeld eigen opfok ja of nee. Is het antwoord ja, dan ontvangen ze een registratiekaart [133] of kunnen die zelf via de computer thuis printen. Ook de naamgeving van het dier kan via de I&R-melding. Veehouders kunnen kiezen uit een automatische naamgeving, een volgnummer of ze kunnen een eigen naam invoeren. Bij bedrijven die een stalnaam (zie Deze registratiekaart krijgt de veehouder toegezonden vanuit Arnhem. Veehouders kunnen kiezen uit direkte toezendingen of maandelijkse toezending van deze kaarten 11

4 Mijn Bedrijf, erg handig Informatie uitwisselen via de computer is gemakkelijk en snel. Dat kan ook met een grote hoeveelheid koegegevens. Op zijn veel toepassingen zonder tussenkomst van postbode en papier te bekijken en op te halen. Er zijn drie demobedrijven die hun gegevens voor iedereen ter inzage hebben gesteld: PTC+ Oenkerk, het praktijkcentrum Aver Heino en het proefbedrijf van de Faculteit voor Diergeneeskunde de Tolakker. Surf eens naar deze pagina om een indruk te krijgen van de mogelijkheden. Veel informatie uit dit boek komt ook terug op het beeldscherm. opvallen met een eigen stalnaam ) hebben geregistreerd krijgen de vaarskalveren automatisch de stalnaam voor hun eigen naam. Voorwaarde is wel dat het bedrijf meedoet aan stamboekregistratie [132]. Een registratiekaart is precies hetzelfde als de ouderwetse schets. Het vermeldt de registratiegegevens, de afstamming en de eigenaar van het dier. Het is een officieel document dat gebruikt kan worden bij de aan- en verkoop van het dier. De achterzijde is opgezet om inseminaties op te noteren. Veehouders krijgen de kaart automatisch toegestuurd of kunnen de registratiekaarten zelf via hun computer uitprinten in A4-formaat. Aanvoer, afvoer en andere meldingen Niet alleen geboorten, maar alle veranderingen in de veestapel moeten veehouders aan het I&R-meldsysteem doorgeven. Aanvoer van nieuwe koeien, afvoer van kalveren, doodgeboren kalveren en ook de afvoer van koeien horen binnen drie dagen aan de I&R-computer gemeld te worden. Waarom zijn die drie dagen zo belangrijk? Het is een stok achter de deur om het systeem up to date te houden. Veehouders die hun I&R-systeem niet op orde hebben, zijn in overtreding. Ze kunnen te maken krijgen met door de AID opgelegde boeten en kortingen op bijvoorbeeld toeslagrechten en slachtpremies. Bedrijfsregister Het bedrijfsregister bijhouden is ook een wettelijke regeling die verwant is aan I&R. Elk rundveebedrijf moet een actuele lijst kunnen tonen van alle aanwezige dieren met gegevens over de aan- en afvoer, het bedrijfsregister [134] genaamd. Daarop staat ook vermeld wanneer de dieren aan- en afgevoerd zijn. Dit bedrijfsregister moet de veehouder ten minste drie jaar op het bedrijf bewaren. De overheid eist dat veranderingen binnen 24 uur gemeld of genoteerd moeten zijn. Het NRSbedrijfsregister kan de veehouders hierin ondersteunen. Geboortebewijs zelf uitprinten Voor kalveren die van het bedrijf afgaan is een geboortebewijs [132] noodzakelijk. Hierop staan de I&R-gegevens vermeld, de deelname aan IKB en de status van dierziekten. Dit geboortebewijs is goedgekeurd door SKV, de Stichting Kwaliteitsgarantie Vleeskalversector die de geboortebewijzen verplicht stelt omdat de leeftijd van het kalf erop staat aangegeven. Kalveren mogen namelijk pas vanaf 10 dagen leeftijd van het bedrijf afgevoerd worden. Na het melden van het kalf aan de I&Rcomputer krijgen veehouders het bewijs snel thuisgestuurd en via internet is een geboortebewijs te printen, waarna het meegegeven kan worden aan de handelaar, aankoper of vervoerder. 12

5 Stamboekregistratie voor deelnemers Naast de wettelijke I&R zijn ook enkele gegevens van het kalf van belang voor de stamboekregistratie. Om mee te doen aan de stamboekregistratie moeten veehouders zich als deelnemer melden bij NRS. Van alle dieren op het bedrijf wordt dan bekeken of ze in aanmerking komen voor stamboekregistratie. Bij stamboekwaardigheid krijgen de dieren een S vermeld op de officiële documenten zoals de registratiekaart. Voor het gemak van de veehouder is ervoor gekozen dat de melding voor I&R en de melding voor het stamboek in één keer kan gebeuren. De meeste gegevens voor de stamboekregistratie komen via het I&R-meldsysteem in de computer binnen. Daar zijn de inseminatiegegevens of de gegevens van de eigen stier ook bekend. Dezelfde boodschap wordt bij het melden voor meerdere doelen benut, dat maakt het voor de veehouder gemakkelijk. Opvallen met een eigen stalnaam Newhouse is de stalnaam van veefokker Jan Nieuwenhuizen en Delta staat voor de stieren van HG. Veehouders die meer bekendheid aan hun fokkerij willen geven kunnen hun stalnaam laten registreren. Dan kan iedereen aan de naam van een dier zien waar deze gefokt is. De stalnaam wordt in fokkerskringen ook wel prefix genoemd. Het is voor alle veehouders leuk om een unieke naam aan de dieren te geven. Het straalt ook trots uit. Zo kan bijvoorbeeld de naam van de boerderij of de achternaam van de veehouder dienen als stalnaam. NRS registreert deze stalnamen officieel en daarom moet de stalnaam aan een aantal eisen voldoen. Zo mag een stalnaam niet meer dan 15 tekens bevatten, mag de stalnaam niet overeenkomen of sterk doen denken aan een al geregistreerde stalnaam en zal de aanvrager ook deelnemer moeten zijn van de stamboekregistratie van NRS. Voorbeeld van een bedrijfsbord 13